ΥΔ EL01 Δυτικής Πελοποννήσου
2η αναθεώρηση του Σχεδίου Διαχείρισης των Λεκανών Απορροής Ποταμών Υδατικού Διαμερίσματος Δυτικής Πελοποννήσου
Αναφέρονται οι κρίσιμες περιβαλλοντικές παράμετροι με βάση τις οποίες τεκμηριώνουμε στη συνέχεια τις παρατηρήσεις – προτάσεις μας για τους ΠΟΤΑΜΟΥΣ ΕΡΥΜΑΝΘΟ, ΑΛΦΕΙΟ, ΛΟΥΣΙΟ, ΕΛΙΣΣΩΝΑ, ΤΡΑΓΟ, ΛΑΔΩΝΑ, ΝΕΔΑ, ΑΡΟΑΝΙΟ, ΣΕΛΙΝΟΥΝΤΑ και τη ΛΙΜΝΗ ΚΑΪΑΦΑ
Α. ΚΡΙΣΙΜΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ
1) ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ
Το φαράγγι του Λούσιου, η Δημητσάνα και η Στεμνίτσα έχουν ανακηρυχθεί ως Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους (AT1011084). Επίσης το φαράγγι του Λούσιου είναι κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος (ΦΕΚ: 761/Β/1997-08-28). Εκεί σώζονται πολυάριθμα θρησκευτικά μνημεία βυζαντινής και μεταβυζαντινής εποχής (ναοί, μονές, ασκηταριά, ερημητήρια), πλήθος κοσμικών κτισμάτων με εξέχουσες τις υδροκίνητες εγκαταστάσεις της προβιομηχανικής περιόδου (μύλοι, μπαρουτόμυλοι, νεροτριβές), καθώς και μονοπάτια, καλντερίμια και γεφύρια.
Ομοίως και η κοίτη του Αλφειού στην Ηλεία είναι χαρακτηρισμένη ως αρχαιολογικός χώρος (ΦΕΚ: 633/Β/1980-07-08, ΦΕΚ: 686/Β/2000-06-02, ΦΕΚ: 22/Β/1986-01-31), εξαιτίας των φυσικών χώρων, των αρχαιολογικών θέσεων διεθνούς σημασίας και των οικιστικών συνόλων που διαθέτει. Επίσης οι Παραπόταμοι του Αλφειού, οκτώ διαδοχικά ποταμάκια που κατεβαίνουν από το όρος Μίνθη, έχουν ανακηρυχθεί ως Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους (AT1011011).
Ως Τοπία Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους έχουν επίσης ανακηρυχθεί και οι πηγές του Αροάνιου (AT1011017), οι πηγές του Λάδωνα (AT1011016), το φαράγγι της Νέδας (AT1011014) και η Λίμνη και Δάσος Καϊάφα (AT1011007).
Οι χερσαίες και υδάτινες περιοχές του φαραγγιού της Νέδας χαρακτηρίζονται ως προστατευόμενα τοπία και προστατευόμενοι φυσικοί σχηματισμοί και συμπεριλαμβάνουν τους Οικοτόπους της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ: GR2550005/ GR2330008/ GR2550001 (ΦΕΚ Β 3019/8-5-2023) ενώ το τμήμα «Νέδα Π._3» εντάσσεται στο Μητρώο Περιοχών Αναψυχής Εσωτερικών Υδάτων (EL0132R001500022NΒΑ). Πλησίον της Νέδας βρίσκεται η Αρχαία Φιγάλεια, σημαντική αρκαδική πόλη που ιδρύθηκε από τον Φίγαλο, γιό του Λυκάωνα, ιδρυτή της Λυκόσουρας και οι κάτοικοί της είχαν τον έλεγχο του Ιερού του Επικουρίου Απόλλωνα, Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, ο οποίος βρίσκεται μόλις 8 χλμ. μακριά από τη Νέδα.
Ο Σελινούντας στην πολυδαίδαλη διαδρομή των περίπου 48 χλμ. περνά από τον αρχαιολογικό χώρο της βυθισμένης Ελίκης και από τέσσερα ιστορικά μοναστηριακά συμπλέγματα, διαμορφώνοντας εντυπωσιακούς σχηματισμούς.
Τα Τοπία των πηγών των ποταμών Αροάνιου, Λάδωνα, Ερυμάνθου, καθώς και τα Τοπία των ποταμών Αροάνιου, Σελινούντα, Λάδωνα, της Λίμνης Καϊάφα και Ιαματικών πηγών κατατάσσονται σε Εθνικής σημασίας και το Τοπίο του ποταμού Ερύμανθου,του ποταμού Νέδα, τα Φαράγγια Αντρωνίου Γκούρα Ερύμανθου Γούμερου Ακρώρειας, το Δελταϊκό Τοπίο του Αλφειού ποταμού σε Περιφερειακής, στο Χωροταξικό Πλαίσιο της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας (ΦΕΚ 845/Δ/2020) Το εν λόγω Χωροταξικό αναγνωρίζει την περιοχή του Σελινούντα ως μία από τις σημαντικότερες υγροτοπικές περιοχές της βορειοδυτικής Πελοποννήσου και προτείνει την προστασία του τοπίου και των πηγών, τόσο του Σελινούντα όσο και άλλων ποταμών στο Όρος Ερύμανθος, καθώς είναι άρρηκτα δεμένες με ολόκληρο υγροτοπικό οικοσύστημα. Το Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Πελοποννήσου (ΦΕΚ 1485/Β/2003) προβλέπει την «ανάδειξη των περιοχών ιδιαίτερου φυσικού ενδιαφέροντος με παράλληλη προστασία και πρόβλεψη δραστηριοτήτων που θα ενισχύσουν την ανάπτυξη και θα αξιοποιούν χωρίς να υποβαθμίζουν την περιβαλλοντική τους αξία (περιοχές NATURA, υγροβιότοποι, ορεινοί δρόμοι, ποταμοί, λίμνες, οικοσυστήματα, φυσικά τοπία, κ.λ.π.).» και οι κατευθύνσεις του προκρίνουν τον ήπιο εναλλακτικό τουρισμό και τη διατήρηση του πληθυσμού στις περιοχές της υπαίθρου. Ο συγκερασμός της διατήρησης, προστασίας και ανάδειξης των φυσικών, ιστορικών, αρχιτεκτονικών, πολιτισμικών γνωρισμάτων απασχολεί και το Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας το οποίο ορίζει πως «στις προστατευόμενες περιοχές επιτρέπονται χρήσεις και δραστηριότητες που δεν θα θίγουν την οικολογική τους ισορροπία και θα προωθούν την οργανωμένη και συντονισμένη διαχείρισή τους» (σελ.9772). Επίσης, σημειώνει ότι θα πρέπει να δοθεί «έμφαση στην ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού στις ορεινές περιοχές του δήμου Πατρέων και του δήμου Ερυμάνθου» (σελ.9755). Μάλιστα για την ορεινή Ηλεία, την ορεινή Αχαΐα και τον Δήμο Ερυμάνθου τονίζεται πως θα πρέπει να ενισχυθεί ο εναλλακτικός τουρισμός (σελ.9750) βάσει των συγκριτικών τους πλεονεκτημάτων (σελ.9749), ενώ προτείνεται η υλοποίηση ολοκληρωμένων διαχειριστικών σχεδίων με στόχο την αναστολή της μείωσης πληθυσμού και τη σταθεροποίησή του.
2) ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
Τα ποτάμια Ερύμανθος, Αλφειός, Λούσιος, Ελισσώνας, Τράγος, Λάδωνας, Νέδα, Αροάνιος, Σελινούντας συγκεντρώνουν πλήθος χαρακτηριστικών καθώς περιλαμβάνουν ή γειτνιάζουν με περιοχές του Δικτύου Natura 2000 και άλλες περιοχές περιβαλλοντικής ευαισθησίας όπως ιστορικούς τόπους, προστατευόμενα τοπία/σχηματισμούς (π.χ. σπήλαια), Καταφύγια Άγριας Ζωής, πολιτισμικά μνημεία (γέφυρες, νεροτριβές,υδρόμυλοι, υδραύλακες, λιθιές, κτίσματα, αρχαιολογικοί χώροι ακόμη και Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς), εκπαιδευτικές και πολιτιστικές διαδρομές, δίκτυα μονοπατιών και παραδοσιακούς οικισμούς και είναι κρίσιμη η έγκαιρη πρόληψη φαινομένων υποβάθμισης της ποιότητας των φυσικών και ανθρωπογενών πόρων και η συνδυασμένη προστασία και ανάδειξη του φυσικού περιβάλλοντος συμπεριλαμβανομένης της προστασίας της βιοποικιλότητας και του τοπίου.
Στις περιοχές αυτές έχουν αναπτυχθεί πολλές μορφές ήπιου εναλλακτικού τουρισμού: υπαίθριων δραστηριοτήτων, οικοτουρισμός, αγροτουρισμός, γαστρονομικός, πεζοπορικός, πολιτιστικός, θρησκευτικός – προσκυνηματικός τουρισμός, εναλλακτικές μορφές και δραστηριότητες ορεινού, λιμναίου και ποτάμιου τουρισμού και παράλληλα με τα δίκτυα παροχής υπηρεσιών, καταλυμάτων, εστίασης και προσφοράς τοπικών αγαθών πρωτογενή τομέα και μεταποίησης τροφίμων και συνδέονται άμεσα με τα ποτάμια. Μάλιστα συχνά οι ποταμοί αποτελούν διεθνές ορόσημο της περιοχής. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι ο Σελινούντας, ο Ερύμανθος και ο Λούσιος συμπεριλαμβάνονται στον Ευρωπαϊκό Οδηγό κορυφαίων ποταμών της Πελοποννήσου για καγιάκ και η διάσχιση της Νέδας είναι από τις διασημότερες, αν όχι η διασημότερη ποταμοδιάσχιση της Ελλάδας και γνωστή παγκοσμίως.
Στους ποταμούς Αλφειό, Ερύμανθο, Λούσιο υλοποιούνται υπαίθριες δραστηριότητες rafting, canoe-kayak. fly fishing, μικτή πεζοπορία με περπάτημα και κολύμβηση, επισκέψεις σε καταρράκτες, παρατήρηση πτηνών – θηλαστικών και εντόμων, επισκέψεις σε γεφύρια, σπήλαια, πολιτιστικά μνημεία και εν γένει πραγματοποιούνται δραστηριότητες αναψυχής.
Στους ποταμούς Αροάνιο, Ελισσώνα, Τράγο, Λάδωνα Σελινούντα πραγματοποιούνται μικτή πεζοπορία με περπάτημα και κολύμβηση, επισκέψεις σε καταρράκτες, παρατήρηση πτηνών – θηλαστικών και εντόμων, επισκέψεις σε γεφύρια, σπήλαια και στα πολιτιστικά μνημεία και εν γένει πραγματοποιούνται δραστηριότητες αναψυχής ενώ στη Νέδα αναπτύσσονται επίσης δραστηριότητες canyoning.
Επιπλέον οι παραποτάμιες περιοχές των ποταμών αυτών προσφέρονται για πεζοπορία, ορεινό τρέξιμο και ορεινή ποδηλασία και πολιτισμικό-ιστορικό τουρισμό χάρη σε ένα πυκνό πλέγμα σχετικών διαδρομών, πολλών από αυτών διεθνούς εμβέλειας όπως το Εθνικό μονοπάτι 31, το Εθνικό μονοπάτι 32 Τα Παράσσια Μονοπάτια, τα 130 χλμ. μονοπατιών στην ορεινή Ηλεία και Αρχαία Ολυμπία (Ερύμανθος, Αλφειός, Κλαδέος, Σελληείς και παραπόταμοι/ ρέματα). Επίσης η Περιφέρεια Πελοποννήσου έχει χρηματοδοτήσει από το 2019 την δημιουργία του μονοπατιού «Πέντε Μύθοι του Ηρακλή», που στην πρώτη του παρουσίαση προκάλεσε παγκόσμιο ενδιαφέρον. Το Μονοπάτι του Ηρακλή/Hercules Trail θα εχει συνολικο μηκος 250 χλμ. (Ναύπλιο, Αρχαία Τίρυνθα, Μυκήνες, Νεμέα, Στυμφαλία, Φενεός, Λάδωνας, Ερύμανθος, Τριποταμιά, Ολυμπία). Από το μονοπάτι αυτό, το οποίο θα είναι ένα εξαγώγιμο πολιτιστικό και οικοτουριστικό προϊόν, έχουν ήδη ολοκληρωθεί τμήματα 85 χλμ. στον νομό Αρκαδίας από τον Σύλλογο «O Λάδωνας».
Οι παραπάνω δραστηριότητες συνυπάρχουν αρμονικά με τα χαρακτηριστικά των ποτάμιων συστημάτων καθώς η ροή της επισκεψιμότητας συμβαίνει όλο το χρόνο δίχως να επιβαρύνεται η φέρουσα ικανότητα των περιοχών και να αλλοιώνεται η κοινωνική και πολιτιστική τους ταυτότητα, ούτε να προκαλούνται πιέσεις στα ποτάμια συστήματα. Άλλωστε η διατήρηση και η προστασία των εν λόγω ποταμών είναι σημαντική διότι στις ευρύτερες περιοχές η τοπική επιχειρηματικότητα, υποστηριζόμενη από προγράμματα LEADER, συνδέεται άμεσα με τα ποτάμια αυτά. Όπως άλλωστε αναγνωρίζει ο Ν.4582/2018, οι υπαίθριες δραστηριότητες μεταξύ άλλων ευαισθητοποιούν τους επισκέπτες για την προστασία της φύσης.
Αντίστοιχα, η ΕΕ επιδοτεί τον βιώσιμο τουρισμό επειδή συμβάλλει στη διατήρηση των φυσικών-πολιτισμικών πόρων, στον περιορισμό της εγκατάλειψης περιοχών και των αρνητικών επιπτώσεων της μαζικής ζήτησης, μα και στην προώθηση της μακροπρόθεσμης ευημερίας των τοπικών κοινοτήτων οι οποίες μαθαίνουν να ζουν αρμονικά με το περιβάλλον και να αναπτύσσουν την τοπική τους οικονομία σε σχέση με αυτό (Ατζέντα για έναν αειφόρο και ανταγωνιστικό ευρωπαϊκό τουρισμό).
3) ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ, ΠΑΝΙΔΑ, ΧΛΩΡΙΔΑ
3.1) Πανίδα
Στους ποταμούς Ερύμανθος, Αλφειός, Λούσιος Ελισσώνας, Τράγος, Λάδωνας, Νέδα, Αροάνιος, Σελινούντας ζουν πλήθος αμφίβιων, ερπετών και ιχθυοπανίδας και τα παρόχθια δάση αποτελούν ενδιαίτημα για πολλά είδη θηλαστικών, ορνιθοπανίδας και απειλούμενων αρπακτικών.
Από αυτά διακρίνουμε ότι οι ποταμοί Σελινούντας, Αλφειός, Λούσιος, Ερύμανθος, Λάδωνας, Αροάνιος, Τράγος, Νέδα είναι σημαντικοί για τη βίδρα (Lutra lutra). Η βίδρα είναι απειλούμενο είδος και προστατεύεται από την εθνική, ευρωπαϊκή και διεθνή νομοθεσία. Συγκεκριμένα προστατεύεται από το Π.Δ. 67/81 (ΦΕΚ A 23/1981), ενώ περιλαμβάνεται στο Κόκκινο Βιβλίο Απειλούμενων Ειδών της Παγκόσμιας Ένωσης για την Προστασία της Φύσης (ΙUCN), στα Παραρτήματα ΙΙ και IV της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ, καθώς και στο Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Σπονδυλόζωων της Ελλάδας. Σε αυτό το βιβλίο χαρακτηρίζεται ως «κινδυνεύον» είδος και επισημαίνεται ότι τα υδροηλεκτρικά φράγματα συνιστούν κίνδυνο για αυτό.
Στην ιχθυοπανίδα του Σελινούντα, της Νέδας, του Αλφειού και του Ερυμάνθου περιλαμβάνεται το Χέλι Anguilla Anguilla, είδος που κρίνεται Κρισίμως Κινδυνεύον (IUCN). Στην Ελλάδα η κατάσταση των πληθυσμών έχει δείξει σημαντική πτώση στην τάση τους, καθώς μετά από πολλά έργα ευθυγράμμισης, κατασκευές γεφυρών και πολλών αναβαθμών η μετακίνηση των χελιών είναι πολύ δύσκολη.
Το προστατευόμενο είδος κοινοτικού ενδιαφέροντος στην Οδηγία 92/43/ΕΟΚ (Παράρτημα ΙΙ) Πελοποννησιακή Μπριάνα Μπριάνα (Barbus peloponnesius) ζει στον Αλφειό, τον Λούσιο, τη Νέδα, όπως και στον Αροάνιο, στον Τράγο και στο Λάδωνα όπου ζει επίσης και το προστατευόμενο είδος κοινοτικού ενδιαφέροντος στην Οδηγία 92/43/ΕΟΚ (Παράρτημα ΙΙ) Λιάρα (Telestes pleurobipunctatus), ενώ στον Ερύμανθο εκτός από τα δύο αυτά προστατευόμενα είδη συναντάται και η Ιονική Πέστροφα (Salmo fariodes). Το είδος Ιονική Πέστροφα κατατάσσεται ως «Τρωτό» στο Ελληνικό Κόκκινο Βιβλίο και μία από τις πιο σημαντικές απειλές για το είδος αποτελούν τα εμπόδια στη μετακίνηση, ιδιαίτερα τα μικρά και μεγάλα υδροηλεκτρικά φράγματα, που διακόπτουν τη συνεκτικότητα των ποταμών.
Η πανίδα λεπιδοπτέρων είναι σημαντική στην περιοχή του Ερυμάνθου όπου μεταξύ άλλων συναντώνται επαρκή ενδιαιτήματα για το είδος Parnassius apollo. Στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για το Parnassius apollo του Παραρτήματος IV της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ (Αριθμ. Οικ. ΥΠΕΝ/ΔΔΦΠΒ/68149/2156, ΦΕΚ B’ 3646/06.08.2021) αναφέρεται ότι δύο από τις σημαντικότερες απειλές που δέχονται οι πληθυσμοί Parnassius apollo στην Ελλάδα είναι «1. Εγκατάσταση μονάδων ΑΠΕ» και «2. Διάνοιξη δρόμων», εξαιτίας της υποβάθμισης των ενδιαιτημάτων από τις εκσκαφές και τους εκβραχισμούς, από τα κανάλια καλωδίωσης, τη διαμόρφωση του χώρου γύρω από ΑΣΠΗΕ, τη διαπλάτυνση υφιστάμενων δρόμων ή διάνοιξη νέων, καθώς και τη δημιουργία υποδομών για τη σύνδεση με το υφιστάμενο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας. «Τα έργα αυτά προκαλούν αλλοίωση στο εδαφικό και ενίοτε στο γεωλογικό υπόστρωμα και καταστροφή στη βλάστηση. Κατά συνέπεια, οδηγούν στην αλλοίωση και υποβάθμιση του ενδιαιτήματος των φυτών-ξενιστών Sedum. Χαμηλή πυκνότητα των φυτών-ξενιστών έχει ως αποτέλεσμα αυξημένη πιθανότητα τοπικής εξαφάνισης σε απομονωμένους πληθυσμούς (Fred & Brommer 2003)».
Στον Αροάνιο συναντάται ο αλπικός τρίτωνας (Ichthyosaura alpestris), είδος που προστατεύεται από την ελληνική νομοθεσία (ΠΔ 67/81, ΦΕΚ 23/Α/81) και περιλαμβάνεται στο Παράρτημα ΙΙΙ της Σύμβασης της Βέρνης. Χαρακτηρίζεται ως «Τρωτό» είδος στο Κόκκινο βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (2009) όπου ειδικότερα οι πληθυσμοί της Πελοποννήσου χαρακτηρίζονται ως «Κινδυνεύοντες». Απειλείται από την υποβάθμιση ή και την απώλεια των υδάτινων ενδιαιτημάτων του λόγω κλιματικών αλλαγών ή ανθρώπινων δραστηριοτήτων και από τη θήρευση λόγω της εισαγωγής ειδών ψαριών στις υδατοσυλλογές όπου ζει.
Πολλά είδη πτηνών προσελκύονται στις παραποτάμιες περιοχές όλων των αναφερόμενων ποταμών για ανεύρεση τροφής. Ανάμεσα στα είδη αρπακτικών ξεχωρίζουν οι γερακίνες, τα βραχοκιρκίνεζα, τα ξεφτέρια, οι πετρίτες, οι φιδαετοί (Circaetus gallicus) προστατευόμενο είδος, «Σχεδόν Απειλούμενο» στο Κόκκινο βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (2009) και στην IUCN, ενώ στον Τράγο περιλαμβάνονται και οι αετογερακίνες, προστατευόμενο είδος, «Τρωτό» στο Κόκκινο βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (2009) και στον Σελίνουντα περιλαμβάνονται και οι χρυσαετοί (Aquila c. chrysaetos), προστατευόμενο είδος, «Κινδυνεύον» στο Κόκκινο βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (2009) και περιλαμβάνεται στο Παράρτημα ΙΙ της Σύμβασης της Βόννης.
Στη λίμνη Καϊάφα έχουν καταγραφεί τουλάχιστον 16 διαφορετικά είδη μεταναστευτικών πουλιών με σημαντικότερα τη Βαλτόπαπαπια (Aythia Nyroca) και του Φερεντίνη (Netta rufina), επιβεβαιώνοντας πόσο σημαντικός υγροβιότοπος είναι για τα πουλιά και χρήζει καλύτερης προστασίας από την έντονη ανθρώπινη όχληση που ασκείται στην περιοχή. Επίσης διαβιούν πάπιες, τσικνιάδες και βουτηχτάρια καθώς και στην ευρύτερη περιοχή υπάρχουν ενδείξεις από τη δασική υπηρεσια για τον τελευταίο πληθυσμο του χαμαιλέοντα στην Ελλάδα.
3.2) Χλωρίδα
Τα πλατάνια, τα οποία συναντώνται σε όλα τα ποτάμια που αναλύουμε, βρίσκονται υπό σοβαρή απειλή πανελλαδικώς από την ασθένεια του μεταχρωματικού έλκους, με το μεγαλύτερο πρόβλημα να εντοπίζεται στο «Νοµό Μεσσηνίας και ιδιαίτερα σε φυσικά οικοσυστήµατα πλατάνου κατά µήκος ποταµών και χειµάρρων, µε χιλιάδες νεκρά δένδρα κάθε µεγέθους και ηλικίας» με «πολλές διαφορετικές εστίες προσβολής σε µία περιοχή που ξεπερνά σε έκταση τα 400 km2 , ενώ η ασθένεια έχει επίσης εντοπιστεί στους όµορους νοµούς ,Aχαΐας, Αρκαδίας και Ηλείας». Μάλιστα όπως επισημαίνει το ΕΘΙΑΓΕ «µία από τις εστίες προσβολής ήταν µέσα στον ποταµό Νέδα, σε χώρο που υπήρχε έντονη δραστηριότητα από µηχανήµατα αµµοληψίας» καθώς προκλήθηκε ανθρωπογενή διασπορά της ασθένειας µε µηχανήµατα εκσκαφής, που χρησιµοποιούνται σε ποτάµια ή δρόµους µε προσβεβληµένα δένδρα, τα οποία µετέφεραν µολυσµένο χώµα ή τεµάχια προσβεβληµένου ξύλου και δηµιούργησαν νέες εστίες προσβολής (το παθογόνο µεταδίδεται κυρίως ανθρωπογενώς).
4) ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ
Η σημασία της διατήρησης της ακεραιότητας και του εμπλουτισμού των ποταμών είναι πολυεπίπεδη και έχει αναγνωριστεί από την ΕΕ, η οποία, στη νέα στρατηγική της για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030 προβλέπει την άρση εμποδίων και φραγμάτων σε ποτάμια, ώστε να αποκατασταθεί η ελεύθερη ροή τους σε μήκος τουλάχιστον 25.000 χιλιομέτρων.
Μάλιστα στην τελευταία έκθεση του συνασπισμού οργανώσεων Dam Removal Europe αναφέρεται ότι τουλάχιστον 325 τεχνητοί φραγμοί απομακρύνθηκαν από ποτάμια συστήματα στην Ευρώπη το 2022. Το νούμερο αυτό αντιστοιχεί σε αύξηση 36% σε σχέση με το 2021 και καταδεικνύει την αυξητική τάση και δυναμική του κινήματος απομάκρυνσης φραγμών στην Ευρώπη που αποσκοπεί στην αποκατάσταση της συνεκτικότητας και της υδρομορφολογικής και οικολογικής ακεραιότητας των ποταμών.
Επιπλέον, τα μικρά υδροηλεκτρικά δεν αποτελούν βιώσιμες, φιλοπεριβαλλοντικές επενδύσεις σύμφωνα με την αρμόδια Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και στην πρόσφατη έκθεσή της για την Βιώσιμη Χρηματοδότηση (σελ. 226, 465) συστήνει να αποφεύγεται εντελώς η κατασκευή μικρών υδροηλεκτρικών έργων ισχύος κάτω των 10 MW, καθώς αυτή οδηγεί σε αύξηση του κατακερματισμού των ποταμών.
5) ΤΡΩΤΟΤΗΤΑ
Η πρόληψη της υποβάθμισης καθώς και η αποκατάσταση των επιφανειακών και υπογείων υδατικών συστημάτων αποτελούν περιβαλλοντικό στόχο των Σχεδίων Διαχείρισης. Ωστόσο, όπως το υπό διαβούλευση Σχέδιο Διαχείρισης Δυτικής Πελοποννήσου αναφέρει, σε αυτό λαμβάνονται υπόψη τα τεχνικά έργα που είναι είτε κατασκευασμένα είτε υπό κατασκευή και η λειτουργία τους αναμένεται να ξεκινήσει έως το 2027.
Έτσι όμως δεν γίνεται αντιληπτό το μέγεθος των ανθρωπογενών πιέσεων που προστίθενται στα ποτάμια οικοσυστήματα και παρόχθια δάση του ΥΔ EL01 από την πληθώρα υφιστάμενων αιτήσεων ΑΠΕ σε διάφορες φάσεις και δη υδροηλεκτρικών έργων, φωτοβολταϊκών και υβριδικών σταθμών (συνήθως αιολικών) παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με απολήψεις ύδατος στα ακόλουθα ποτάμια, παραπόταμους τους και ρέματα, ακόμη και με μη συνεχή ροή: Ερύμανθο, Λούσιο, Αλφειό, Ελισσώνα, Αροάνιο, Λάδωνα, Τράγο, Νέδα, Αροάνιο, Σελινούντα. Μάλιστα αρκετά από τα ποτάμια αυτά υδροδοτούν περιοχές ωστόσο συχνά στις ΜΠΕ των εν λόγω έργων ζητείται «να απαγορευτεί αυστηρά η οποιαδήποτε απόληψη νερού από τα επιφανειακά ύδατα (π.χ. ποτάμια, ρέματα, κ.λπ.), προκειμένου να χρησιμοποιηθεί για τις ανάγκες του έργου (παραγωγή σκυροδέματος, διαβροχή των οδοστρωμάτων, κ.λπ.)» (ενδεικτικά από ΜΠΕ αιολικού εργοστασίου στο Σκιαδοβούνι Ερυμάνθου).
Στο Έγγραφο καθοδήγησης σχετικά με τις απαιτήσεις για την υδροηλεκτρική ενέργεια σε σχέση με τη νομοθεσία της ΕΕ για τη φύση (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2018) περιλαμβάνονται πολλές από τις επιπτώσεις των υδροηλεκτρικών που αναφέρονται στη διεθνή βιβλιογραφία, οι οποίες αφορούν:
– Αλλαγές στη μορφολογία των ποταμών και στους ποτάμιους οικοτόπους/ Εκβραχισμοί/ Μπάζωμα – Στένεμα κοίτης/ Κατολισθήσεις
– Δέσμευση Αδειών Χρήσης Νερού – Επιπτώσεις στην υδροδότηση
– Πολύ χαμηλή απόδοση – όσα γίνονται πρέπει να είναι συνοδευτικά σε υπαρκτά μεγάλα αρδευτικά φράγματα όταν αυτά μπορούν να επιβαρυνθούν με την επιπλέον υποδομή
– Επιπτώσεις σε γεωργία, κτηνοτροφία, μελισσοκομία, ήπιο τουρισμό
– Ανεπανόρθωτη καταστροφή τοπίου και πολιτιστικής κληρονομιάς
– Υποβάθμιση αξίας γης
– Διχασμός κοινωνίας
– Έμμεσες επιπτώσεις.
Ακολούθως, η διάνοιξη οδικών δικτύων αποτελεί κύρια αιτία υποβάθμισης του οικοσυστήματος αλλά και άμεση και οριστική καταστροφή τμήματος της έκτασης των τύπων οικοτόπων σε μια περιοχή και επιφέρει αλλαγές στις χρήσης γης και απώλεια της βιοποικιλότητας παγκοσμίως (Οι Περιοχές Άνευ Δρόμων (ΠΑΔ) ως εργαλείο περιβαλλοντικού σχεδιασμού στην Ελλάδα, 2020, Κατή, Β., Κασσάρα, Χ., Ψαραλέξη, Μ., Τζωρτζακάκη, Ο., Πετρίδου, Μ., Παπαϊωάννου, Χ., Γαλάνη, A., Πίνδος Περιβαλλοντική & Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων).
Η Ελλάδα έχει καταδικαστεί από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο (ΔΕΕ) για μη προστασία της βιοποικιλότητας στις 17.12.2020, απόφαση που έχει επισύρει οικονομικές κυρώσεις οι οποίες επιβαρύνουν τους Έλληνες πολίτες, ενώ στις 15.2.2023 η Ελλάδα έλαβε αιτιολογημένη γνώμη από την ΕΕ, με πιθανή τη νέα παραπομπή της χώρας στο ΔΕΕ καθώς το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού για τις Ανανεώσιμες Πηγές (ΦΕΚ 2464/Β/3.12.2008) δεν συμμορφώνεται με τη νομοθεσία της ΕΕ.
Πέραν αυτών, κάποια από τα ποτάμια και ρέματα στα οποία σχεδιάζεται η εγκατάσταση μικρών υδροηλεκτρικών στη Δυτική Πελοπόννησο είναι ήδη επιβαρυμένα με διάβρωση, πτώση του υδροφόρου ορίζοντα και περιβαλλοντική υποβάθμιση. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Αλφειού, η υδρομορφολογία του οποίου έχει πληγεί από έργα υποδομής (φράγματα, αναχώματα, γέφυρες) και αμμοχαλικοληψίες (Π. Χρ. Γιαννόπουλος, Ι. ∆. Μαναριώτης).
Ακόμη να σημειωθεί ότι εκτός από τις πιέσεις που έχουν δεχθεί από πρόσφατες πυρκαγιές αρκετά από αυτά τα ποτάμια οικοσυστήματα, σε πολλά ρέματα και ποτάμια το καλοκαίρι η ροή λιγοστεύει ή σταματά και μεγάλο ποσοστό της ροής είναι υπόγειας προέλευσης. ‘Ομως στην απειλή υποβάθμισης της ποιότητας των υπόγειων υδάτων επίσης δεν συγκαταλέγονται οι αιτήσεις αιολικών σταθμών πλησίον των ποταμών Ερύμανθο, Λούσιο, Νέδα, Σελινούντα, Αλφειό και παραποτάμων τους, όπως και ρεμάτων, και οι σοβαρές επιπτώσεις που θα προκαλέσουν τα αιολικά και θα πολλαπλασιάσουν τις αρνητικές επιπτώσεις των υδροηλεκτρικών έργων. Η συμπίεση του εδάφους από τους τόνους σκυροδέματος για κάθε βάση ανεμογεννήτριας και από τη μεταφορά των ογκωδών υλικών και η διάβρωση που προκαλείται, όπως επισημαίνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε συνάρτηση με την αλλαγή της υδρομετεωρολογίας σε εύρος δεκάδων χιλιομέτρων, διαταράσσουν τον κύκλο του νερού και εν τέλει τον εμπλουτισμό του υδροφόρου ορίζοντα.
Στις πιέσεις που ασκούνται στα ποτάμια συστήματα (αμμοχαλικοληψίες, ρύπανση, διάβρωση) του ΥΔ EL01 προστίθενται οι πιέσεις από το μεγάλο πλήθος αιτήσεων εγκατάστασης ΑΠΕ, οι οποίες ακυρώνουν τις επενδύσεις των κατοίκων για τοπική οικονομική, κοινωνική και αποκεντρωμένη ανάπτυξη. Η υποβάθμιση που προκαλούν αφορά άμεσα τόσο τα ποτάμια οικοσυστήματα και τη βιοποικιλότητα όσο και την τοπική οικονομία, την πολιτιστική κληρονομιά και την κοινωνική συνοχή.
Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι η κλιματική αλλαγή είναι πλέον μια αναμφισβήτητη πραγματικότητα η οποία διαφέρει στις διάφορες περιοχές του πλανήτη, με κοινό όμως χαρακτηριστικό την άνοδο της θερμοκρασίας. Η κλιματική αλλαγή στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται εκτός άλλων, από τη συνεχή αύξηση των θερμοκρασιών και τη συνεχή μείωση των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων (τάση προς ξηρότερο κλίμα), παρά τα ακραία πλημμυρικά φαινόμενα που αποτελούν στιγμιαίες ανυψώσεις σε μια συνεχή καθοδική καμπύλη Δηλαδή η προβληματική κατάσταση περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, και τη μείωση των βροχοπτώσεων, πέραν των ακραίων φυσικών φαινομένων. Αυτό προκύπτει όχι από σενάρια ή εικασίες, αλλά από διαχρονικές, συστηματικές και οργανωμένες μετρήσεις, σε τοπική και παγκόσμια κλίμακα. Τα αποτελέσματα των μετρήσεων αυτών είναι εύκολο να κατανοηθούν, αφού η Ελλάδα σήμερα χαρακτηρίζεται, όπως όλες οι Μεσογειακές χώρες, από μεγάλη ξηρή περίοδο του υδρολογικού έτους και από συνεχή αύξηση πληθυσμού (χρηστών νερού) και βελτίωση των συνθηκών ζωής. Την εικόνα συμπληρώνουν και άλλες σημαντικές παράμετροι, όπως η αύξηση του όγκου του νερού των αρδεύσεων, η παράταση της αρδευτικής περιόδου, η μείωση του όγκου των υδατικών σωμάτων, η αύξηση της συγκέντρωσης περιεχομένων ρύπων, αύξηση της εξάτμισης κ.ά. Τα ανωτέρω είναι πλέον κοινός τόπος για την παγκοσμία επιστημονική κοινότητα, σε σχέση δε με τη χώρα μας προκύπτουν και από την Επιτροπή Μελέτης της Κλιματικής Αλλαγής (ΕΜΕΚΑ) της Τράπεζας της Ελλάδος. Υπενθυμίζεται εδώ ότι ο όρος «οικολογική παροχή» συνιστά την ελάχιστη παροχή του υδατορεύματος σε κάθε θέση ώστε να επιτελούνται οι φυσικές οικολογικές διαδικασίες. Το βασικό επομένως ερώτημα που τίθεται είναι για ποιο λόγο να κατασκευάζονται τα επίμαχα έργα, όταν η λειτουργία τους προβλέπεται να είναι προβληματική και συνεχώς υποβαθμιζόμενη λόγω συνεχούς μείωσης του διαθέσιμου υδατικού δυναμικού και της διατήρησης του ύψους της απαραίτητης υδατοπτωσης.
5.1) Λίμνη Καϊάφα
Για την προστατευόμενη περιοχή του Καϊάφα ισχύει το ΠΔ του Κυπαρισσιακού και η Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ) του 2019, που αφορά στα έργα – δραστηριότητες που αναπτύσσονται εντός του ακινήτου 5.200.000.τ.μ. της ΕΤΑΔ. Με την ΑΕΠΟ αδειοδοτήθηκε περιβαλλοντικά -μεταξύ άλλων- και ο στίβος του σκι και τέθηκαν συγκεκριμένοι περιβαλλοντικοί όροι για το σκι, ενώ για την διεξαγωγή αγώνων αναγράφεται χαρακτηριστικά ότι: «Κατ’ εξαίρεση επιτρέπεται μια φορά το χρόνο επί μία εβδομάδα η χρήση του υδάτινου στίβου για διεξαγωγή αγώνων, χωρίς την χρήση κερκίδων».
Η διεξαγωγή αγώνων σκι στην προστατευόμενη περιοχή Natura 2000 λίμνη Καϊάφα (GR2330005) δεν μπορεί να πραγματοποιείται κατά παράβαση της νομοθεσίας και της ισχύουσας απόφασης για την περιβαλλοντική αδειοδότηση των έργων στην περιοχή, προκαλώντας σημαντική όχληση και πιέσεις στο προστατευταίο αντικείμενο και κύρια στην ορνιθοπανίδα. Όπως έχει καταγγείλει δημόσια η Οικολογική Κίνηση Πάτρας (ΟΙ.ΚΙ.ΠΑ.) για το 2022 αρχικά ο Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ) εξέδωσε θετική γνώμη για τη διεξαγωγή του αγώνα τον Ιούλιο «και αρνητική γνώμη για τον αγώνα του Οκτωβρίου (28-30/10/2022) επισημαίνοντας, τον Περιβαλλοντικό Όρο 167 της ΑΕΠΟ, την άδεια λειτουργίας της αθλητικής εγκατάστασης, τους όρους της προηγούμενης γνωμοδότησής του και τις οχλήσεις από τον αγώνα στην μεταναστευτική και στην διαχειμάζουσα ορνιθοπανίδα της περιοχής». Ωστόσο «έπειτα από ένσταση της διοργανώτριας εταιρίας τελικά εκδόθηκε νέα θετική γνώμη του ΟΦΥΠΕΚΑ για τον αγώνα στις 28-30 Οκτωβρίου 2022 αναφέροντας μόνο, ότι ο αγώνας δεν αναμένεται να επηρεάσει με μη αναστρέψιμο τρόπο το προστατευταίο αντικείμενο της περιοχής και ότι, απαιτείται τροποποίηση της ΑΕΠΟ.»
«Για το 2023:
Εκδόθηκε θετική γνώμη του ΟΦΥΠΕΚΑ για τον αγώνα 7-9 Ιουλίου 2023 επισημαίνοντας στοιχεία για την προστατευόμενη περιοχή, τους οικότοπους προτεραιότητας εντός των οποίων πραγματοποιείται η δραστηριότητα, τις σημαντικές πιέσεις σε αυτούς και στην πανίδα της περιοχής.
Λόγω της σοβαρότητας του θέματος και της ανάγκης προστασίας της περιοχής, τον Αύγουστο του 2023 στάλθηκε έγγραφο από την Διεύθυνση Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού Δυτικής Ελλάδας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, με θέμα τη δραστηριότητα του σκι και τους αγώνες σκι στην λίμνη Καϊάφα, προς όλους τους εμπλεκόμενους, ΕΤΑΔ, ΟΦΥΠΕΚΑ, Διεύθυνση Ανάπτυξης Π.Ε. Ηλείας της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας και την εταιρία διεξαγωγής των αγώνων.
Στο έγγραφο αυτό αναφέρεται ότι η δραστηριότητα του σκι αδειοδοτήθηκε με την ΑΕΠΟ του 2019 και υπόκειται σε όρους και δεσμεύσεις, όπως επίσης και η πρόσβαση με οχήματα στο νησί και στις όχθες του διαύλου. Επισημάνθηκε, μεταξύ άλλων, ότι δεν υπάρχει συμμόρφωση με τους όρους της ΑΕΠΟ, που προβλέπουν μόνο 1 αγώνα τον χρόνο (κατ΄ εξαίρεση) και τονίσθηκε ότι η ΑΕΠΟ του 2019 είναι σε ισχύ, δεν έχει υποβληθεί διοικητική ή δικαστική προσφυγή κατά αυτής, ούτε έχει υποβληθεί αίτημα για την τροποποίηση της, επομένως και οι όροι, τα μέτρα και οι περιορισμοί της είναι σε ισχύ.
Μετά από αίτημα των διοργανωτών για ΝΕΟ αγώνα στις 27-29 Οκτωβρίου 2023 εκδόθηκε αρνητική γνώμη του ΟΦΥΠΕΚΑ λαμβάνοντας υπόψη, μεταξύ άλλων, το άνω έγγραφο της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, τις οχλήσεις που διαπιστώθηκαν κατά την τέλεση των αγώνων και τους Περιβαλλοντικούς Όρους 166, 167, 168 της ΑΕΠΟ που πρέπει να τηρούνται.» Ωστόσο η ένσταση της διοργανώτριας εταιρείας ήταν και πάλι αρκετή για μετατρέψει ο ΟΦΥΠΕΚΑ την αρνητική γνώμη για την τέλεση των αγώνων αυτήν την περίοδο σε θετική.
Τα παραπάνω ακυρώνουν την προστασία του αντικειμένου και δεν συμβαδίζουν με την οργάνωση δράσεων ανάδειξης της λίμνης Καϊάφα, και των ιαματικών πηγών με σκοπό την προώθηση του ιαματικού τουρισμού που προάγει το το Χωροταξικό Πλαίσιο της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας (ΦΕΚ 845/Δ/2020), καθώς δεν πρόκειται για ανάδειξη της λίμνης(τοπίο εθνικής σημασίας) αλλά υποβάθμιση της βιοποικιλότητάς της και όχληση/ εκτοπισμό προστατευόμενων ειδών.
Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ – ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Λαμβάνοντας υπόψιν τα προαναφερθέντα, υποβάλλουμε επί του προσχεδίου της 2ης αναθεώρησης του ΣΔ ΛΑΠ Υδατικού Διαμερίσματος Δυτικής Πελοποννήσου, κατά το μέρος του που αφορά τους ποταμούς ΕΡΥΜΑΝΘΟ, ΑΛΦΕΙΟ, ΛΟΥΣΙΟ, ΕΛΙΣΣΩΝΑ, ΤΡΑΓΟ, ΛΑΔΩΝΑ, ΝΕΔΑ, ΑΡΟΑΝΙΟ, ΣΕΛΙΝΟΥΝΤΑ και παραποτάμους τους τις ακόλουθες παρατηρήσεις – προτάσεις:
1. Διαπιστώνεται ότι η μερική προστασία κρίνεται ανεπαρκής για να αποτρέψει την περιβαλλοντική και αισθητική υποβάθμιση, όπως δείχνει και η πρόσφατη διαβούλευση για ένα από τα επτά υδροηλεκτρικά στη Νέδα. Η προστασία μέρους των ποτάμιων συστημάτων των αναφερθέντων ποταμών ως ύδατα αναψυχής, ως προστατευόμενα τοπία, αρχαιολογικοί χώροι κτλ. δεν επαρκεί για να διασφαλίσει τη διατήρηση της ακεραιότητάς τους και τη δυνατότητα να υφίστανται οι άρρηκτα συνδεδεμένες με την τοπική κοινωνία και οικονομία υπαίθριες δραστηριότητες που συμβαίνουν εκεί. Απαιτείται η προσθήκη της πρόβλεψης ότι: «Όλα τα ποτάμια συστήματα των ποταμών ΕΡΥΜΑΝΘΟΣ, ΑΛΦΕΙΟΣ, ΛΟΥΣΙΟΣ, ΕΛΙΣΣΩΝΑΣ, ΤΡΑΓΟΣ, ΛΑΔΩΝΑΣ, ΝΕΔΑΣ, ΑΡΟΑΝΙΟΣ, ΣΕΛΙΝΟΥΝΤΑΣ χαρακτηρίζονται ως Ύδατα Αναψυχής και προορίζονται για την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών ήπιου τουρισμού και για δραστηριότητες αναψυχής που εναρμονίζονται με τα χαρακτηριστικά τους». Τούτο είναι ιδιαίτερα κρίσιμο διότι οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού και οι δραστηριότητες αναψυχής συμπλέουν με τους χωροταξικούς προσδιορισμούς των ποταμών και δρουν υποστηρικτικά στις ήπιες δραστηριότητες πρωτογενή τομέα, βρίσκονται σε απόλυτη αρμονία με το υδατικό περιβάλλον τους και συμβάλλουν στη διατήρησή του, αναδεικνύουν σε ευρύτερους κύκλους ανθρώπων, από την Ελλάδα και το εξωτερικό, τη φυσική ομορφιά τους και αποτελούν την κύρια διέξοδο για την επιβίωση των παραποτάμιων περιοχών, οι οποίες απειλούνται από οικονομικό μαρασμό και ερήμωση.
2. Πρέπει να θεσπιστεί η «γενική απαγόρευση εγκατάστασης φωτοβολταϊκών, υβριδικών σταθμών και υδροηλεκτρικών έργων είτε μικρών είτε μεγάλων για όλα τα ποτάμια συστήματα στους ποταμούς ΕΡΥΜΑΝΘΟ, ΑΛΦΕΙΟ, ΛΟΥΣΙΟ, ΕΛΙΣΣΩΝΑ, ΤΡΑΓΟ, ΛΑΔΩΝΑ, ΝΕΔΑ, ΑΡΟΑΝΙΟ, ΣΕΛΙΝΟΥΝΤΑ και σε παραποτάμους τους, διότι τυχόν παράλειψη θέσπισης της ρύθμισης αυτής ή τυχόν αντίθετη ρύθμιση θα βλάψει καίρια το Δημόσιο Συμφέρον, καθώς καθώς όπως τεκμηριώνεται παραπάνω δεν αποτελούν βιώσιμη, φιλοπεριβαλλοντική επένδυση. (α) Είναι προφανές ότι κάθε τέτοιο έργο στα ποτάμια αυτά επηρεάζει αρνητικά την κατάσταση των εν λόγω ποτάμιων συστημάτων όσον αφορά: τα αναφερόμενα σε αυτό Πολιτιστικά – Ιστορικά Μνημεία, την Πανίδα η οποία περιλαμβάνει και σημαντικά Προστατευόμενα Είδη και τη Χλωρίδα. (β) Είναι επίσης προφανές ότι κάθε τέτοιο έργο θα προκαλέσει μορφολογικές αλλοιώσεις στα ποτάμια συστήματα. (γ) Ακυρώνει το πλαίσιο υφιστάμενης προστασίας. (δ) Έρχεται σε αντίθεση με τις ευρωπαϊκές κατευθύνσεις. (ε) Έρχεται σε αντίθεση με τις κατευθύνσεις τών Περιφερειακών Πλαισίων Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Πελοποννήσου και Δυτικής Ελλάδας για διατήρηση του πληθυσμού της υπαίθρου. (στ) Επηρεάζει αρνητικά κάθε προοπτική ανάπτυξης Εναλλακτικών Μορφών Τουρισμού και Δραστηριοτήτων Αναψυχής, παρά τον χωροταξικό προορισμό των περιοχών και τις επενδύσεις των κατοίκων σε ήπιο τουρισμό που συγκεράζει ήπιες μορφές πρωτογενή τομέα και αποκεντρωμένη ανάπτυξη.
3. Πρέπει να απαγορευτεί κάθε είδους αθλητική δραστηριοτητα στη λίμνη Καϊάφα αφού (α) ακυρώνει την προστασία της και (β) τέτοιου είδους δραστηριότητες μπορούν να υλοποιηθούν σε φράγματα που δεν βρίσκονται σε καθεστώς προστασίας, , όπως π.χ. η Λίμνη Πηνειού, όπου στο παρελθόν έχουν διεξαχθεί Πανελλήνιοι Αγώνες Κωπηλασίας, έχουν προετοιμαστεί εθνικές ομάδες Ελλάδας, Βουλγαρίας, Ουκρανίας, Πολωνίας και Ρουμανίας εν όψει των ολυμπιακών αγώνων του 1992 στη Βαρκελώνη και του 1996 στην Ατλάντα και αποτελεί αίτημα των κατοίκων η ήπια αξιοποίησή της.
Η Ευρώπη κινείται ενάντια στην κατασκευή υδροηλεκτρικών σταθμών.
“Η Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Βιώσιμη Χρηματοδότηση (σελ. 226, 465) συστήνει να αποφεύγεται εντελώς η κατασκευή μικρών υδροηλεκτρικών έργων ισχύος κάτω των 10 MW, καθώς αυτή οδηγεί σε αύξηση του κατακερματισμού των ποταμών.”
Εμείς εδώ αποφασίζουμε να καταστρέψουμε τα ποτάμια μας για χάρη του κέρδους. Η Ελλάδα γίνεται μια μπανανία που καταστρέφει το περιβάλλον της προς όφελος των επενδυτών. Γιατί, είναι πολλά τα λεφτά Άρη, που έλεγε και η ταινία. Δεν έχω τη γνώση να παραθέσω νόμους και ΦΕΚ. Εύχομαι μόνο όσοι αποφασίζουν για τα έργα αυτά να έχει απομείνει λίγη συνείδηση μέσα τους.
2η αναθεώρηση του Σχεδίου Διαχείρισης των Λεκανών Απορροής Ποταμών Υδατικού Διαμερίσματος Δυτικής Πελοποννήσου
Αναφέρονται οι κρίσιμες περιβαλλοντικές παράμετροι με βάση τις οποίες τεκμηριώνουμε στη συνέχεια τις παρατηρήσεις – προτάσεις μας για τους ΠΟΤΑΜΟΥΣ ΕΡΥΜΑΝΘΟ, ΑΛΦΕΙΟ, ΛΟΥΣΙΟ, ΕΛΙΣΣΩΝΑ, ΤΡΑΓΟ, ΛΑΔΩΝΑ, ΝΕΔΑ, ΑΡΟΑΝΙΟ, ΣΕΛΙΝΟΥΝΤΑ και τη ΛΙΜΝΗ ΚΑΪΑΦΑ
Α. ΚΡΙΣΙΜΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ
1) ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ
Το φαράγγι του Λούσιου, η Δημητσάνα και η Στεμνίτσα έχουν ανακηρυχθεί ως Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους (AT1011084). Επίσης το φαράγγι του Λούσιου είναι κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος (ΦΕΚ: 761/Β/1997-08-28). Εκεί σώζονται πολυάριθμα θρησκευτικά μνημεία βυζαντινής και μεταβυζαντινής εποχής (ναοί, μονές, ασκηταριά, ερημητήρια), πλήθος κοσμικών κτισμάτων με εξέχουσες τις υδροκίνητες εγκαταστάσεις της προβιομηχανικής περιόδου (μύλοι, μπαρουτόμυλοι, νεροτριβές), καθώς και μονοπάτια, καλντερίμια και γεφύρια.
Ομοίως και η κοίτη του Αλφειού στην Ηλεία είναι χαρακτηρισμένη ως αρχαιολογικός χώρος (ΦΕΚ: 633/Β/1980-07-08, ΦΕΚ: 686/Β/2000-06-02, ΦΕΚ: 22/Β/1986-01-31), εξαιτίας των φυσικών χώρων, των αρχαιολογικών θέσεων διεθνούς σημασίας και των οικιστικών συνόλων που διαθέτει. Επίσης οι Παραπόταμοι του Αλφειού, οκτώ διαδοχικά ποταμάκια που κατεβαίνουν από το όρος Μίνθη, έχουν ανακηρυχθεί ως Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους (AT1011011).
Ως Τοπία Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους έχουν επίσης ανακηρυχθεί και οι πηγές του Αροάνιου (AT1011017), οι πηγές του Λάδωνα (AT1011016), το φαράγγι της Νέδας (AT1011014) και η Λίμνη και Δάσος Καϊάφα (AT1011007).
Οι χερσαίες και υδάτινες περιοχές του φαραγγιού της Νέδας χαρακτηρίζονται ως προστατευόμενα τοπία και προστατευόμενοι φυσικοί σχηματισμοί και συμπεριλαμβάνουν τους Οικοτόπους της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ: GR2550005/ GR2330008/ GR2550001 (ΦΕΚ Β 3019/8-5-2023) ενώ το τμήμα «Νέδα Π._3» εντάσσεται στο Μητρώο Περιοχών Αναψυχής Εσωτερικών Υδάτων (EL0132R001500022NΒΑ). Πλησίον της Νέδας βρίσκεται η Αρχαία Φιγάλεια, σημαντική αρκαδική πόλη που ιδρύθηκε από τον Φίγαλο, γιό του Λυκάωνα, ιδρυτή της Λυκόσουρας και οι κάτοικοί της είχαν τον έλεγχο του Ιερού του Επικουρίου Απόλλωνα, Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, ο οποίος βρίσκεται μόλις 8 χλμ. μακριά από τη Νέδα.
Ο Σελινούντας στην πολυδαίδαλη διαδρομή των περίπου 48 χλμ. περνά από τον αρχαιολογικό χώρο της βυθισμένης Ελίκης και από τέσσερα ιστορικά μοναστηριακά συμπλέγματα, διαμορφώνοντας εντυπωσιακούς σχηματισμούς.
Τα Τοπία των πηγών των ποταμών Αροάνιου, Λάδωνα, Ερυμάνθου, καθώς και τα Τοπία των ποταμών Αροάνιου, Σελινούντα, Λάδωνα, της Λίμνης Καϊάφα και Ιαματικών πηγών κατατάσσονται σε Εθνικής σημασίας και το Τοπίο του ποταμού Ερύμανθου,του ποταμού Νέδα, τα Φαράγγια Αντρωνίου Γκούρα Ερύμανθου Γούμερου Ακρώρειας, το Δελταϊκό Τοπίο του Αλφειού ποταμού σε Περιφερειακής, στο Χωροταξικό Πλαίσιο της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας (ΦΕΚ 845/Δ/2020) Το εν λόγω Χωροταξικό αναγνωρίζει την περιοχή του Σελινούντα ως μία από τις σημαντικότερες υγροτοπικές περιοχές της βορειοδυτικής Πελοποννήσου και προτείνει την προστασία του τοπίου και των πηγών, τόσο του Σελινούντα όσο και άλλων ποταμών στο Όρος Ερύμανθος, καθώς είναι άρρηκτα δεμένες με ολόκληρο υγροτοπικό οικοσύστημα. Το Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Πελοποννήσου (ΦΕΚ 1485/Β/2003) προβλέπει την «ανάδειξη των περιοχών ιδιαίτερου φυσικού ενδιαφέροντος με παράλληλη προστασία και πρόβλεψη δραστηριοτήτων που θα ενισχύσουν την ανάπτυξη και θα αξιοποιούν χωρίς να υποβαθμίζουν την περιβαλλοντική τους αξία (περιοχές NATURA, υγροβιότοποι, ορεινοί δρόμοι, ποταμοί, λίμνες, οικοσυστήματα, φυσικά τοπία, κ.λ.π.).» και οι κατευθύνσεις του προκρίνουν τον ήπιο εναλλακτικό τουρισμό και τη διατήρηση του πληθυσμού στις περιοχές της υπαίθρου. Ο συγκερασμός της διατήρησης, προστασίας και ανάδειξης των φυσικών, ιστορικών, αρχιτεκτονικών, πολιτισμικών γνωρισμάτων απασχολεί και το Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας το οποίο ορίζει πως «στις προστατευόμενες περιοχές επιτρέπονται χρήσεις και δραστηριότητες που δεν θα θίγουν την οικολογική τους ισορροπία και θα προωθούν την οργανωμένη και συντονισμένη διαχείρισή τους» (σελ.9772). Επίσης, σημειώνει ότι θα πρέπει να δοθεί «έμφαση στην ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού στις ορεινές περιοχές του δήμου Πατρέων και του δήμου Ερυμάνθου» (σελ.9755). Μάλιστα για την ορεινή Ηλεία, την ορεινή Αχαΐα και τον Δήμο Ερυμάνθου τονίζεται πως θα πρέπει να ενισχυθεί ο εναλλακτικός τουρισμός (σελ.9750) βάσει των συγκριτικών τους πλεονεκτημάτων (σελ.9749), ενώ προτείνεται η υλοποίηση ολοκληρωμένων διαχειριστικών σχεδίων με στόχο την αναστολή της μείωσης πληθυσμού και τη σταθεροποίησή του.
2) ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
Τα ποτάμια Ερύμανθος, Αλφειός, Λούσιος, Ελισσώνας, Τράγος, Λάδωνας, Νέδα, Αροάνιος, Σελινούντας συγκεντρώνουν πλήθος χαρακτηριστικών καθώς περιλαμβάνουν ή γειτνιάζουν με περιοχές του Δικτύου Natura 2000 και άλλες περιοχές περιβαλλοντικής ευαισθησίας όπως ιστορικούς τόπους, προστατευόμενα τοπία/σχηματισμούς (π.χ. σπήλαια), Καταφύγια Άγριας Ζωής, πολιτισμικά μνημεία (γέφυρες, νεροτριβές,υδρόμυλοι, υδραύλακες, λιθιές, κτίσματα, αρχαιολογικοί χώροι ακόμη και Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς), εκπαιδευτικές και πολιτιστικές διαδρομές, δίκτυα μονοπατιών και παραδοσιακούς οικισμούς και είναι κρίσιμη η έγκαιρη πρόληψη φαινομένων υποβάθμισης της ποιότητας των φυσικών και ανθρωπογενών πόρων και η συνδυασμένη προστασία και ανάδειξη του φυσικού περιβάλλοντος συμπεριλαμβανομένης της προστασίας της βιοποικιλότητας και του τοπίου.
Στις περιοχές αυτές έχουν αναπτυχθεί πολλές μορφές ήπιου εναλλακτικού τουρισμού: υπαίθριων δραστηριοτήτων, οικοτουρισμός, αγροτουρισμός, γαστρονομικός, πεζοπορικός, πολιτιστικός, θρησκευτικός – προσκυνηματικός τουρισμός, εναλλακτικές μορφές και δραστηριότητες ορεινού, λιμναίου και ποτάμιου τουρισμού και παράλληλα με τα δίκτυα παροχής υπηρεσιών, καταλυμάτων, εστίασης και προσφοράς τοπικών αγαθών πρωτογενή τομέα και μεταποίησης τροφίμων και συνδέονται άμεσα με τα ποτάμια. Μάλιστα συχνά οι ποταμοί αποτελούν διεθνές ορόσημο της περιοχής. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι ο Σελινούντας, ο Ερύμανθος και ο Λούσιος συμπεριλαμβάνονται στον Ευρωπαϊκό Οδηγό κορυφαίων ποταμών της Πελοποννήσου για καγιάκ και η διάσχιση της Νέδας είναι από τις διασημότερες, αν όχι η διασημότερη ποταμοδιάσχιση της Ελλάδας και γνωστή παγκοσμίως.
Στους ποταμούς Αλφειό, Ερύμανθο, Λούσιο υλοποιούνται υπαίθριες δραστηριότητες rafting, canoe-kayak. fly fishing, μικτή πεζοπορία με περπάτημα και κολύμβηση, επισκέψεις σε καταρράκτες, παρατήρηση πτηνών – θηλαστικών και εντόμων, επισκέψεις σε γεφύρια, σπήλαια, πολιτιστικά μνημεία και εν γένει πραγματοποιούνται δραστηριότητες αναψυχής.
Στους ποταμούς Αροάνιο, Ελισσώνα, Τράγο, Λάδωνα Σελινούντα πραγματοποιούνται μικτή πεζοπορία με περπάτημα και κολύμβηση, επισκέψεις σε καταρράκτες, παρατήρηση πτηνών – θηλαστικών και εντόμων, επισκέψεις σε γεφύρια, σπήλαια και στα πολιτιστικά μνημεία και εν γένει πραγματοποιούνται δραστηριότητες αναψυχής ενώ στη Νέδα αναπτύσσονται επίσης δραστηριότητες canyoning.
Επιπλέον οι παραποτάμιες περιοχές των ποταμών αυτών προσφέρονται για πεζοπορία, ορεινό τρέξιμο και ορεινή ποδηλασία και πολιτισμικό-ιστορικό τουρισμό χάρη σε ένα πυκνό πλέγμα σχετικών διαδρομών, πολλών από αυτών διεθνούς εμβέλειας όπως το Εθνικό μονοπάτι 31, το Εθνικό μονοπάτι 32 Τα Παράσσια Μονοπάτια, τα 130 χλμ. μονοπατιών στην ορεινή Ηλεία και Αρχαία Ολυμπία (Ερύμανθος, Αλφειός, Κλαδέος, Σελληείς και παραπόταμοι/ ρέματα). Επίσης η Περιφέρεια Πελοποννήσου έχει χρηματοδοτήσει από το 2019 την δημιουργία του μονοπατιού «Πέντε Μύθοι του Ηρακλή», που στην πρώτη του παρουσίαση προκάλεσε παγκόσμιο ενδιαφέρον. Το Μονοπάτι του Ηρακλή/Hercules Trail θα εχει συνολικο μηκος 250 χλμ. (Ναύπλιο, Αρχαία Τίρυνθα, Μυκήνες, Νεμέα, Στυμφαλία, Φενεός, Λάδωνας, Ερύμανθος, Τριποταμιά, Ολυμπία). Από το μονοπάτι αυτό, το οποίο θα είναι ένα εξαγώγιμο πολιτιστικό και οικοτουριστικό προϊόν, έχουν ήδη ολοκληρωθεί τμήματα 85 χλμ. στον νομό Αρκαδίας από τον Σύλλογο «O Λάδωνας».
Οι παραπάνω δραστηριότητες συνυπάρχουν αρμονικά με τα χαρακτηριστικά των ποτάμιων συστημάτων καθώς η ροή της επισκεψιμότητας συμβαίνει όλο το χρόνο δίχως να επιβαρύνεται η φέρουσα ικανότητα των περιοχών και να αλλοιώνεται η κοινωνική και πολιτιστική τους ταυτότητα, ούτε να προκαλούνται πιέσεις στα ποτάμια συστήματα. Άλλωστε η διατήρηση και η προστασία των εν λόγω ποταμών είναι σημαντική διότι στις ευρύτερες περιοχές η τοπική επιχειρηματικότητα, υποστηριζόμενη από προγράμματα LEADER, συνδέεται άμεσα με τα ποτάμια αυτά. Όπως άλλωστε αναγνωρίζει ο Ν.4582/2018, οι υπαίθριες δραστηριότητες μεταξύ άλλων ευαισθητοποιούν τους επισκέπτες για την προστασία της φύσης.
Αντίστοιχα, η ΕΕ επιδοτεί τον βιώσιμο τουρισμό επειδή συμβάλλει στη διατήρηση των φυσικών-πολιτισμικών πόρων, στον περιορισμό της εγκατάλειψης περιοχών και των αρνητικών επιπτώσεων της μαζικής ζήτησης, μα και στην προώθηση της μακροπρόθεσμης ευημερίας των τοπικών κοινοτήτων οι οποίες μαθαίνουν να ζουν αρμονικά με το περιβάλλον και να αναπτύσσουν την τοπική τους οικονομία σε σχέση με αυτό (Ατζέντα για έναν αειφόρο και ανταγωνιστικό ευρωπαϊκό τουρισμό).
3) ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ, ΠΑΝΙΔΑ, ΧΛΩΡΙΔΑ
3.1) Πανίδα
Στους ποταμούς Ερύμανθος, Αλφειός, Λούσιος Ελισσώνας, Τράγος, Λάδωνας, Νέδα, Αροάνιος, Σελινούντας ζουν πλήθος αμφίβιων, ερπετών και ιχθυοπανίδας και τα παρόχθια δάση αποτελούν ενδιαίτημα για πολλά είδη θηλαστικών, ορνιθοπανίδας και απειλούμενων αρπακτικών.
Από αυτά διακρίνουμε ότι οι ποταμοί Σελινούντας, Αλφειός, Λούσιος, Ερύμανθος, Λάδωνας, Αροάνιος, Τράγος, Νέδα είναι σημαντικοί για τη βίδρα (Lutra lutra). Η βίδρα είναι απειλούμενο είδος και προστατεύεται από την εθνική, ευρωπαϊκή και διεθνή νομοθεσία. Συγκεκριμένα προστατεύεται από το Π.Δ. 67/81 (ΦΕΚ A 23/1981), ενώ περιλαμβάνεται στο Κόκκινο Βιβλίο Απειλούμενων Ειδών της Παγκόσμιας Ένωσης για την Προστασία της Φύσης (ΙUCN), στα Παραρτήματα ΙΙ και IV της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ, καθώς και στο Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Σπονδυλόζωων της Ελλάδας. Σε αυτό το βιβλίο χαρακτηρίζεται ως «κινδυνεύον» είδος και επισημαίνεται ότι τα υδροηλεκτρικά φράγματα συνιστούν κίνδυνο για αυτό.
Στην ιχθυοπανίδα του Σελινούντα, της Νέδας, του Αλφειού και του Ερυμάνθου περιλαμβάνεται το Χέλι Anguilla Anguilla, είδος που κρίνεται Κρισίμως Κινδυνεύον (IUCN). Στην Ελλάδα η κατάσταση των πληθυσμών έχει δείξει σημαντική πτώση στην τάση τους, καθώς μετά από πολλά έργα ευθυγράμμισης, κατασκευές γεφυρών και πολλών αναβαθμών η μετακίνηση των χελιών είναι πολύ δύσκολη.
Το προστατευόμενο είδος κοινοτικού ενδιαφέροντος στην Οδηγία 92/43/ΕΟΚ (Παράρτημα ΙΙ) Πελοποννησιακή Μπριάνα Μπριάνα (Barbus peloponnesius) ζει στον Αλφειό, τον Λούσιο, τη Νέδα, όπως και στον Αροάνιο, στον Τράγο και στο Λάδωνα όπου ζει επίσης και το προστατευόμενο είδος κοινοτικού ενδιαφέροντος στην Οδηγία 92/43/ΕΟΚ (Παράρτημα ΙΙ) Λιάρα (Telestes pleurobipunctatus), ενώ στον Ερύμανθο εκτός από τα δύο αυτά προστατευόμενα είδη συναντάται και η Ιονική Πέστροφα (Salmo fariodes). Το είδος Ιονική Πέστροφα κατατάσσεται ως «Τρωτό» στο Ελληνικό Κόκκινο Βιβλίο και μία από τις πιο σημαντικές απειλές για το είδος αποτελούν τα εμπόδια στη μετακίνηση, ιδιαίτερα τα μικρά και μεγάλα υδροηλεκτρικά φράγματα, που διακόπτουν τη συνεκτικότητα των ποταμών.
Η πανίδα λεπιδοπτέρων είναι σημαντική στην περιοχή του Ερυμάνθου όπου μεταξύ άλλων συναντώνται επαρκή ενδιαιτήματα για το είδος Parnassius apollo. Στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για το Parnassius apollo του Παραρτήματος IV της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ (Αριθμ. Οικ. ΥΠΕΝ/ΔΔΦΠΒ/68149/2156, ΦΕΚ B’ 3646/06.08.2021) αναφέρεται ότι δύο από τις σημαντικότερες απειλές που δέχονται οι πληθυσμοί Parnassius apollo στην Ελλάδα είναι «1. Εγκατάσταση μονάδων ΑΠΕ» και «2. Διάνοιξη δρόμων», εξαιτίας της υποβάθμισης των ενδιαιτημάτων από τις εκσκαφές και τους εκβραχισμούς, από τα κανάλια καλωδίωσης, τη διαμόρφωση του χώρου γύρω από ΑΣΠΗΕ, τη διαπλάτυνση υφιστάμενων δρόμων ή διάνοιξη νέων, καθώς και τη δημιουργία υποδομών για τη σύνδεση με το υφιστάμενο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας. «Τα έργα αυτά προκαλούν αλλοίωση στο εδαφικό και ενίοτε στο γεωλογικό υπόστρωμα και καταστροφή στη βλάστηση. Κατά συνέπεια, οδηγούν στην αλλοίωση και υποβάθμιση του ενδιαιτήματος των φυτών-ξενιστών Sedum. Χαμηλή πυκνότητα των φυτών-ξενιστών έχει ως αποτέλεσμα αυξημένη πιθανότητα τοπικής εξαφάνισης σε απομονωμένους πληθυσμούς (Fred & Brommer 2003)».
Στον Αροάνιο συναντάται ο αλπικός τρίτωνας (Ichthyosaura alpestris), είδος που προστατεύεται από την ελληνική νομοθεσία (ΠΔ 67/81, ΦΕΚ 23/Α/81) και περιλαμβάνεται στο Παράρτημα ΙΙΙ της Σύμβασης της Βέρνης. Χαρακτηρίζεται ως «Τρωτό» είδος στο Κόκκινο βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (2009) όπου ειδικότερα οι πληθυσμοί της Πελοποννήσου χαρακτηρίζονται ως «Κινδυνεύοντες». Απειλείται από την υποβάθμιση ή και την απώλεια των υδάτινων ενδιαιτημάτων του λόγω κλιματικών αλλαγών ή ανθρώπινων δραστηριοτήτων και από τη θήρευση λόγω της εισαγωγής ειδών ψαριών στις υδατοσυλλογές όπου ζει.
Πολλά είδη πτηνών προσελκύονται στις παραποτάμιες περιοχές όλων των αναφερόμενων ποταμών για ανεύρεση τροφής. Ανάμεσα στα είδη αρπακτικών ξεχωρίζουν οι γερακίνες, τα βραχοκιρκίνεζα, τα ξεφτέρια, οι πετρίτες, οι φιδαετοί (Circaetus gallicus) προστατευόμενο είδος, «Σχεδόν Απειλούμενο» στο Κόκκινο βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (2009) και στην IUCN, ενώ στον Τράγο περιλαμβάνονται και οι αετογερακίνες, προστατευόμενο είδος, «Τρωτό» στο Κόκκινο βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (2009) και στον Σελίνουντα περιλαμβάνονται και οι χρυσαετοί (Aquila c. chrysaetos), προστατευόμενο είδος, «Κινδυνεύον» στο Κόκκινο βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (2009) και περιλαμβάνεται στο Παράρτημα ΙΙ της Σύμβασης της Βόννης.
Στη λίμνη Καϊάφα έχουν καταγραφεί τουλάχιστον 16 διαφορετικά είδη μεταναστευτικών πουλιών με σημαντικότερα τη Βαλτόπαπαπια (Aythia Nyroca) και του Φερεντίνη (Netta rufina), επιβεβαιώνοντας πόσο σημαντικός υγροβιότοπος είναι για τα πουλιά και χρήζει καλύτερης προστασίας από την έντονη ανθρώπινη όχληση που ασκείται στην περιοχή. Επίσης διαβιούν πάπιες, τσικνιάδες και βουτηχτάρια καθώς και στην ευρύτερη περιοχή υπάρχουν ενδείξεις από τη δασική υπηρεσια για τον τελευταίο πληθυσμο του χαμαιλέοντα στην Ελλάδα.
3.2) Χλωρίδα
Τα πλατάνια, τα οποία συναντώνται σε όλα τα ποτάμια που αναλύουμε, βρίσκονται υπό σοβαρή απειλή πανελλαδικώς από την ασθένεια του μεταχρωματικού έλκους, με το μεγαλύτερο πρόβλημα να εντοπίζεται στο «Νοµό Μεσσηνίας και ιδιαίτερα σε φυσικά οικοσυστήµατα πλατάνου κατά µήκος ποταµών και χειµάρρων, µε χιλιάδες νεκρά δένδρα κάθε µεγέθους και ηλικίας» με «πολλές διαφορετικές εστίες προσβολής σε µία περιοχή που ξεπερνά σε έκταση τα 400 km2 , ενώ η ασθένεια έχει επίσης εντοπιστεί στους όµορους νοµούς ,Aχαΐας, Αρκαδίας και Ηλείας». Μάλιστα όπως επισημαίνει το ΕΘΙΑΓΕ «µία από τις εστίες προσβολής ήταν µέσα στον ποταµό Νέδα, σε χώρο που υπήρχε έντονη δραστηριότητα από µηχανήµατα αµµοληψίας» καθώς προκλήθηκε ανθρωπογενή διασπορά της ασθένειας µε µηχανήµατα εκσκαφής, που χρησιµοποιούνται σε ποτάµια ή δρόµους µε προσβεβληµένα δένδρα, τα οποία µετέφεραν µολυσµένο χώµα ή τεµάχια προσβεβληµένου ξύλου και δηµιούργησαν νέες εστίες προσβολής (το παθογόνο µεταδίδεται κυρίως ανθρωπογενώς).
4) ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ
Η σημασία της διατήρησης της ακεραιότητας και του εμπλουτισμού των ποταμών είναι πολυεπίπεδη και έχει αναγνωριστεί από την ΕΕ, η οποία, στη νέα στρατηγική της για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030 προβλέπει την άρση εμποδίων και φραγμάτων σε ποτάμια, ώστε να αποκατασταθεί η ελεύθερη ροή τους σε μήκος τουλάχιστον 25.000 χιλιομέτρων.
Μάλιστα στην τελευταία έκθεση του συνασπισμού οργανώσεων Dam Removal Europe αναφέρεται ότι τουλάχιστον 325 τεχνητοί φραγμοί απομακρύνθηκαν από ποτάμια συστήματα στην Ευρώπη το 2022. Το νούμερο αυτό αντιστοιχεί σε αύξηση 36% σε σχέση με το 2021 και καταδεικνύει την αυξητική τάση και δυναμική του κινήματος απομάκρυνσης φραγμών στην Ευρώπη που αποσκοπεί στην αποκατάσταση της συνεκτικότητας και της υδρομορφολογικής και οικολογικής ακεραιότητας των ποταμών.
Επιπλέον, τα μικρά υδροηλεκτρικά δεν αποτελούν βιώσιμες, φιλοπεριβαλλοντικές επενδύσεις σύμφωνα με την αρμόδια Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και στην πρόσφατη έκθεσή της για την Βιώσιμη Χρηματοδότηση (σελ. 226, 465) συστήνει να αποφεύγεται εντελώς η κατασκευή μικρών υδροηλεκτρικών έργων ισχύος κάτω των 10 MW, καθώς αυτή οδηγεί σε αύξηση του κατακερματισμού των ποταμών.
5) ΤΡΩΤΟΤΗΤΑ
Η πρόληψη της υποβάθμισης καθώς και η αποκατάσταση των επιφανειακών και υπογείων υδατικών συστημάτων αποτελούν περιβαλλοντικό στόχο των Σχεδίων Διαχείρισης. Ωστόσο, όπως το υπό διαβούλευση Σχέδιο Διαχείρισης Δυτικής Πελοποννήσου αναφέρει, σε αυτό λαμβάνονται υπόψη τα τεχνικά έργα που είναι είτε κατασκευασμένα είτε υπό κατασκευή και η λειτουργία τους αναμένεται να ξεκινήσει έως το 2027.
Έτσι όμως δεν γίνεται αντιληπτό το μέγεθος των ανθρωπογενών πιέσεων που προστίθενται στα ποτάμια οικοσυστήματα και παρόχθια δάση του ΥΔ EL01 από την πληθώρα υφιστάμενων αιτήσεων ΑΠΕ σε διάφορες φάσεις και δη υδροηλεκτρικών έργων, φωτοβολταϊκών και υβριδικών σταθμών (συνήθως αιολικών) παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με απολήψεις ύδατος στα ακόλουθα ποτάμια, παραπόταμους τους και ρέματα, ακόμη και με μη συνεχή ροή: Ερύμανθο, Λούσιο, Αλφειό, Ελισσώνα, Αροάνιο, Λάδωνα, Τράγο, Νέδα, Αροάνιο, Σελινούντα. Μάλιστα αρκετά από τα ποτάμια αυτά υδροδοτούν περιοχές ωστόσο συχνά στις ΜΠΕ των εν λόγω έργων ζητείται «να απαγορευτεί αυστηρά η οποιαδήποτε απόληψη νερού από τα επιφανειακά ύδατα (π.χ. ποτάμια, ρέματα, κ.λπ.), προκειμένου να χρησιμοποιηθεί για τις ανάγκες του έργου (παραγωγή σκυροδέματος, διαβροχή των οδοστρωμάτων, κ.λπ.)» (ενδεικτικά από ΜΠΕ αιολικού εργοστασίου στο Σκιαδοβούνι Ερυμάνθου).
Στο Έγγραφο καθοδήγησης σχετικά με τις απαιτήσεις για την υδροηλεκτρική ενέργεια σε σχέση με τη νομοθεσία της ΕΕ για τη φύση (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2018) περιλαμβάνονται πολλές από τις επιπτώσεις των υδροηλεκτρικών που αναφέρονται στη διεθνή βιβλιογραφία, οι οποίες αφορούν:
– Αλλαγές στη μορφολογία των ποταμών και στους ποτάμιους οικοτόπους/ Εκβραχισμοί/ Μπάζωμα – Στένεμα κοίτης/ Κατολισθήσεις
– Δέσμευση Αδειών Χρήσης Νερού – Επιπτώσεις στην υδροδότηση
– Πολύ χαμηλή απόδοση – όσα γίνονται πρέπει να είναι συνοδευτικά σε υπαρκτά μεγάλα αρδευτικά φράγματα όταν αυτά μπορούν να επιβαρυνθούν με την επιπλέον υποδομή
– Επιπτώσεις σε γεωργία, κτηνοτροφία, μελισσοκομία, ήπιο τουρισμό
– Ανεπανόρθωτη καταστροφή τοπίου και πολιτιστικής κληρονομιάς
– Υποβάθμιση αξίας γης
– Διχασμός κοινωνίας
– Έμμεσες επιπτώσεις.
Ακολούθως, η διάνοιξη οδικών δικτύων αποτελεί κύρια αιτία υποβάθμισης του οικοσυστήματος αλλά και άμεση και οριστική καταστροφή τμήματος της έκτασης των τύπων οικοτόπων σε μια περιοχή και επιφέρει αλλαγές στις χρήσης γης και απώλεια της βιοποικιλότητας παγκοσμίως (Οι Περιοχές Άνευ Δρόμων (ΠΑΔ) ως εργαλείο περιβαλλοντικού σχεδιασμού στην Ελλάδα, 2020, Κατή, Β., Κασσάρα, Χ., Ψαραλέξη, Μ., Τζωρτζακάκη, Ο., Πετρίδου, Μ., Παπαϊωάννου, Χ., Γαλάνη, A., Πίνδος Περιβαλλοντική & Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων).
Η Ελλάδα έχει καταδικαστεί από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο (ΔΕΕ) για μη προστασία της βιοποικιλότητας στις 17.12.2020, απόφαση που έχει επισύρει οικονομικές κυρώσεις οι οποίες επιβαρύνουν τους Έλληνες πολίτες, ενώ στις 15.2.2023 η Ελλάδα έλαβε αιτιολογημένη γνώμη από την ΕΕ, με πιθανή τη νέα παραπομπή της χώρας στο ΔΕΕ καθώς το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού για τις Ανανεώσιμες Πηγές (ΦΕΚ 2464/Β/3.12.2008) δεν συμμορφώνεται με τη νομοθεσία της ΕΕ.
Πέραν αυτών, κάποια από τα ποτάμια και ρέματα στα οποία σχεδιάζεται η εγκατάσταση μικρών υδροηλεκτρικών στη Δυτική Πελοπόννησο είναι ήδη επιβαρυμένα με διάβρωση, πτώση του υδροφόρου ορίζοντα και περιβαλλοντική υποβάθμιση. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Αλφειού, η υδρομορφολογία του οποίου έχει πληγεί από έργα υποδομής (φράγματα, αναχώματα, γέφυρες) και αμμοχαλικοληψίες (Π. Χρ. Γιαννόπουλος, Ι. ∆. Μαναριώτης).
Ακόμη να σημειωθεί ότι εκτός από τις πιέσεις που έχουν δεχθεί από πρόσφατες πυρκαγιές αρκετά από αυτά τα ποτάμια οικοσυστήματα, σε πολλά ρέματα και ποτάμια το καλοκαίρι η ροή λιγοστεύει ή σταματά και μεγάλο ποσοστό της ροής είναι υπόγειας προέλευσης. ‘Ομως στην απειλή υποβάθμισης της ποιότητας των υπόγειων υδάτων επίσης δεν συγκαταλέγονται οι αιτήσεις αιολικών σταθμών πλησίον των ποταμών Ερύμανθο, Λούσιο, Νέδα, Σελινούντα, Αλφειό και παραποτάμων τους, όπως και ρεμάτων, και οι σοβαρές επιπτώσεις που θα προκαλέσουν τα αιολικά και θα πολλαπλασιάσουν τις αρνητικές επιπτώσεις των υδροηλεκτρικών έργων. Η συμπίεση του εδάφους από τους τόνους σκυροδέματος για κάθε βάση ανεμογεννήτριας και από τη μεταφορά των ογκωδών υλικών και η διάβρωση που προκαλείται, όπως επισημαίνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε συνάρτηση με την αλλαγή της υδρομετεωρολογίας σε εύρος δεκάδων χιλιομέτρων, διαταράσσουν τον κύκλο του νερού και εν τέλει τον εμπλουτισμό του υδροφόρου ορίζοντα.
Στις πιέσεις που ασκούνται στα ποτάμια συστήματα (αμμοχαλικοληψίες, ρύπανση, διάβρωση) του ΥΔ EL01 προστίθενται οι πιέσεις από το μεγάλο πλήθος αιτήσεων εγκατάστασης ΑΠΕ, οι οποίες ακυρώνουν τις επενδύσεις των κατοίκων για τοπική οικονομική, κοινωνική και αποκεντρωμένη ανάπτυξη. Η υποβάθμιση που προκαλούν αφορά άμεσα τόσο τα ποτάμια οικοσυστήματα και τη βιοποικιλότητα όσο και την τοπική οικονομία, την πολιτιστική κληρονομιά και την κοινωνική συνοχή.
Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι η κλιματική αλλαγή είναι πλέον μια αναμφισβήτητη πραγματικότητα η οποία διαφέρει στις διάφορες περιοχές του πλανήτη, με κοινό όμως χαρακτηριστικό την άνοδο της θερμοκρασίας. Η κλιματική αλλαγή στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται εκτός άλλων, από τη συνεχή αύξηση των θερμοκρασιών και τη συνεχή μείωση των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων (τάση προς ξηρότερο κλίμα), παρά τα ακραία πλημμυρικά φαινόμενα που αποτελούν στιγμιαίες ανυψώσεις σε μια συνεχή καθοδική καμπύλη Δηλαδή η προβληματική κατάσταση περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, και τη μείωση των βροχοπτώσεων, πέραν των ακραίων φυσικών φαινομένων. Αυτό προκύπτει όχι από σενάρια ή εικασίες, αλλά από διαχρονικές, συστηματικές και οργανωμένες μετρήσεις, σε τοπική και παγκόσμια κλίμακα. Τα αποτελέσματα των μετρήσεων αυτών είναι εύκολο να κατανοηθούν, αφού η Ελλάδα σήμερα χαρακτηρίζεται, όπως όλες οι Μεσογειακές χώρες, από μεγάλη ξηρή περίοδο του υδρολογικού έτους και από συνεχή αύξηση πληθυσμού (χρηστών νερού) και βελτίωση των συνθηκών ζωής. Την εικόνα συμπληρώνουν και άλλες σημαντικές παράμετροι, όπως η αύξηση του όγκου του νερού των αρδεύσεων, η παράταση της αρδευτικής περιόδου, η μείωση του όγκου των υδατικών σωμάτων, η αύξηση της συγκέντρωσης περιεχομένων ρύπων, αύξηση της εξάτμισης κ.ά. Τα ανωτέρω είναι πλέον κοινός τόπος για την παγκοσμία επιστημονική κοινότητα, σε σχέση δε με τη χώρα μας προκύπτουν και από την Επιτροπή Μελέτης της Κλιματικής Αλλαγής (ΕΜΕΚΑ) της Τράπεζας της Ελλάδος. Υπενθυμίζεται εδώ ότι ο όρος «οικολογική παροχή» συνιστά την ελάχιστη παροχή του υδατορεύματος σε κάθε θέση ώστε να επιτελούνται οι φυσικές οικολογικές διαδικασίες. Το βασικό επομένως ερώτημα που τίθεται είναι για ποιο λόγο να κατασκευάζονται τα επίμαχα έργα, όταν η λειτουργία τους προβλέπεται να είναι προβληματική και συνεχώς υποβαθμιζόμενη λόγω συνεχούς μείωσης του διαθέσιμου υδατικού δυναμικού και της διατήρησης του ύψους της απαραίτητης υδατοπτωσης.
5.1) Λίμνη Καϊάφα
Για την προστατευόμενη περιοχή του Καϊάφα ισχύει το ΠΔ του Κυπαρισσιακού και η Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ) του 2019, που αφορά στα έργα – δραστηριότητες που αναπτύσσονται εντός του ακινήτου 5.200.000.τ.μ. της ΕΤΑΔ. Με την ΑΕΠΟ αδειοδοτήθηκε περιβαλλοντικά -μεταξύ άλλων- και ο στίβος του σκι και τέθηκαν συγκεκριμένοι περιβαλλοντικοί όροι για το σκι, ενώ για την διεξαγωγή αγώνων αναγράφεται χαρακτηριστικά ότι: «Κατ’ εξαίρεση επιτρέπεται μια φορά το χρόνο επί μία εβδομάδα η χρήση του υδάτινου στίβου για διεξαγωγή αγώνων, χωρίς την χρήση κερκίδων».
Η διεξαγωγή αγώνων σκι στην προστατευόμενη περιοχή Natura 2000 λίμνη Καϊάφα (GR2330005) δεν μπορεί να πραγματοποιείται κατά παράβαση της νομοθεσίας και της ισχύουσας απόφασης για την περιβαλλοντική αδειοδότηση των έργων στην περιοχή, προκαλώντας σημαντική όχληση και πιέσεις στο προστατευταίο αντικείμενο και κύρια στην ορνιθοπανίδα. Όπως έχει καταγγείλει δημόσια η Οικολογική Κίνηση Πάτρας (ΟΙ.ΚΙ.ΠΑ.) για το 2022 αρχικά ο Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ) εξέδωσε θετική γνώμη για τη διεξαγωγή του αγώνα τον Ιούλιο «και αρνητική γνώμη για τον αγώνα του Οκτωβρίου (28-30/10/2022) επισημαίνοντας, τον Περιβαλλοντικό Όρο 167 της ΑΕΠΟ, την άδεια λειτουργίας της αθλητικής εγκατάστασης, τους όρους της προηγούμενης γνωμοδότησής του και τις οχλήσεις από τον αγώνα στην μεταναστευτική και στην διαχειμάζουσα ορνιθοπανίδα της περιοχής». Ωστόσο «έπειτα από ένσταση της διοργανώτριας εταιρίας τελικά εκδόθηκε νέα θετική γνώμη του ΟΦΥΠΕΚΑ για τον αγώνα στις 28-30 Οκτωβρίου 2022 αναφέροντας μόνο, ότι ο αγώνας δεν αναμένεται να επηρεάσει με μη αναστρέψιμο τρόπο το προστατευταίο αντικείμενο της περιοχής και ότι, απαιτείται τροποποίηση της ΑΕΠΟ.»
«Για το 2023:
Εκδόθηκε θετική γνώμη του ΟΦΥΠΕΚΑ για τον αγώνα 7-9 Ιουλίου 2023 επισημαίνοντας στοιχεία για την προστατευόμενη περιοχή, τους οικότοπους προτεραιότητας εντός των οποίων πραγματοποιείται η δραστηριότητα, τις σημαντικές πιέσεις σε αυτούς και στην πανίδα της περιοχής.
Λόγω της σοβαρότητας του θέματος και της ανάγκης προστασίας της περιοχής, τον Αύγουστο του 2023 στάλθηκε έγγραφο από την Διεύθυνση Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού Δυτικής Ελλάδας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, με θέμα τη δραστηριότητα του σκι και τους αγώνες σκι στην λίμνη Καϊάφα, προς όλους τους εμπλεκόμενους, ΕΤΑΔ, ΟΦΥΠΕΚΑ, Διεύθυνση Ανάπτυξης Π.Ε. Ηλείας της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας και την εταιρία διεξαγωγής των αγώνων.
Στο έγγραφο αυτό αναφέρεται ότι η δραστηριότητα του σκι αδειοδοτήθηκε με την ΑΕΠΟ του 2019 και υπόκειται σε όρους και δεσμεύσεις, όπως επίσης και η πρόσβαση με οχήματα στο νησί και στις όχθες του διαύλου. Επισημάνθηκε, μεταξύ άλλων, ότι δεν υπάρχει συμμόρφωση με τους όρους της ΑΕΠΟ, που προβλέπουν μόνο 1 αγώνα τον χρόνο (κατ΄ εξαίρεση) και τονίσθηκε ότι η ΑΕΠΟ του 2019 είναι σε ισχύ, δεν έχει υποβληθεί διοικητική ή δικαστική προσφυγή κατά αυτής, ούτε έχει υποβληθεί αίτημα για την τροποποίηση της, επομένως και οι όροι, τα μέτρα και οι περιορισμοί της είναι σε ισχύ.
Μετά από αίτημα των διοργανωτών για ΝΕΟ αγώνα στις 27-29 Οκτωβρίου 2023 εκδόθηκε αρνητική γνώμη του ΟΦΥΠΕΚΑ λαμβάνοντας υπόψη, μεταξύ άλλων, το άνω έγγραφο της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, τις οχλήσεις που διαπιστώθηκαν κατά την τέλεση των αγώνων και τους Περιβαλλοντικούς Όρους 166, 167, 168 της ΑΕΠΟ που πρέπει να τηρούνται.» Ωστόσο η ένσταση της διοργανώτριας εταιρείας ήταν και πάλι αρκετή για μετατρέψει ο ΟΦΥΠΕΚΑ την αρνητική γνώμη για την τέλεση των αγώνων αυτήν την περίοδο σε θετική.
Τα παραπάνω ακυρώνουν την προστασία του αντικειμένου και δεν συμβαδίζουν με την οργάνωση δράσεων ανάδειξης της λίμνης Καϊάφα, και των ιαματικών πηγών με σκοπό την προώθηση του ιαματικού τουρισμού που προάγει το το Χωροταξικό Πλαίσιο της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας (ΦΕΚ 845/Δ/2020), καθώς δεν πρόκειται για ανάδειξη της λίμνης(τοπίο εθνικής σημασίας) αλλά υποβάθμιση της βιοποικιλότητάς της και όχληση/ εκτοπισμό προστατευόμενων ειδών.
Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ – ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Λαμβάνοντας υπόψιν τα προαναφερθέντα, υποβάλλουμε επί του προσχεδίου της 2ης αναθεώρησης του ΣΔ ΛΑΠ Υδατικού Διαμερίσματος Δυτικής Πελοποννήσου, κατά το μέρος του που αφορά τους ποταμούς ΕΡΥΜΑΝΘΟ, ΑΛΦΕΙΟ, ΛΟΥΣΙΟ, ΕΛΙΣΣΩΝΑ, ΤΡΑΓΟ, ΛΑΔΩΝΑ, ΝΕΔΑ, ΑΡΟΑΝΙΟ, ΣΕΛΙΝΟΥΝΤΑ και παραποτάμους τους τις ακόλουθες παρατηρήσεις – προτάσεις:
1. Διαπιστώνεται ότι η μερική προστασία κρίνεται ανεπαρκής για να αποτρέψει την περιβαλλοντική και αισθητική υποβάθμιση, όπως δείχνει και η πρόσφατη διαβούλευση για ένα από τα επτά υδροηλεκτρικά στη Νέδα. Η προστασία μέρους των ποτάμιων συστημάτων των αναφερθέντων ποταμών ως ύδατα αναψυχής, ως προστατευόμενα τοπία, αρχαιολογικοί χώροι κτλ. δεν επαρκεί για να διασφαλίσει τη διατήρηση της ακεραιότητάς τους και τη δυνατότητα να υφίστανται οι άρρηκτα συνδεδεμένες με την τοπική κοινωνία και οικονομία υπαίθριες δραστηριότητες που συμβαίνουν εκεί. Απαιτείται η προσθήκη της πρόβλεψης ότι: «Όλα τα ποτάμια συστήματα των ποταμών ΕΡΥΜΑΝΘΟΣ, ΑΛΦΕΙΟΣ, ΛΟΥΣΙΟΣ, ΕΛΙΣΣΩΝΑΣ, ΤΡΑΓΟΣ, ΛΑΔΩΝΑΣ, ΝΕΔΑΣ, ΑΡΟΑΝΙΟΣ, ΣΕΛΙΝΟΥΝΤΑΣ χαρακτηρίζονται ως Ύδατα Αναψυχής και προορίζονται για την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών ήπιου τουρισμού και για δραστηριότητες αναψυχής που εναρμονίζονται με τα χαρακτηριστικά τους». Τούτο είναι ιδιαίτερα κρίσιμο διότι οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού και οι δραστηριότητες αναψυχής συμπλέουν με τους χωροταξικούς προσδιορισμούς των ποταμών και δρουν υποστηρικτικά στις ήπιες δραστηριότητες πρωτογενή τομέα, βρίσκονται σε απόλυτη αρμονία με το υδατικό περιβάλλον τους και συμβάλλουν στη διατήρησή του, αναδεικνύουν σε ευρύτερους κύκλους ανθρώπων, από την Ελλάδα και το εξωτερικό, τη φυσική ομορφιά τους και αποτελούν την κύρια διέξοδο για την επιβίωση των παραποτάμιων περιοχών, οι οποίες απειλούνται από οικονομικό μαρασμό και ερήμωση.
2. Πρέπει να θεσπιστεί η «γενική απαγόρευση εγκατάστασης φωτοβολταϊκών, υβριδικών σταθμών και υδροηλεκτρικών έργων είτε μικρών είτε μεγάλων για όλα τα ποτάμια συστήματα στους ποταμούς ΕΡΥΜΑΝΘΟ, ΑΛΦΕΙΟ, ΛΟΥΣΙΟ, ΕΛΙΣΣΩΝΑ, ΤΡΑΓΟ, ΛΑΔΩΝΑ, ΝΕΔΑ, ΑΡΟΑΝΙΟ, ΣΕΛΙΝΟΥΝΤΑ και σε παραποτάμους τους, διότι τυχόν παράλειψη θέσπισης της ρύθμισης αυτής ή τυχόν αντίθετη ρύθμιση θα βλάψει καίρια το Δημόσιο Συμφέρον, καθώς καθώς όπως τεκμηριώνεται παραπάνω δεν αποτελούν βιώσιμη, φιλοπεριβαλλοντική επένδυση. (α) Είναι προφανές ότι κάθε τέτοιο έργο στα ποτάμια αυτά επηρεάζει αρνητικά την κατάσταση των εν λόγω ποτάμιων συστημάτων όσον αφορά: τα αναφερόμενα σε αυτό Πολιτιστικά – Ιστορικά Μνημεία, την Πανίδα η οποία περιλαμβάνει και σημαντικά Προστατευόμενα Είδη και τη Χλωρίδα. (β) Είναι επίσης προφανές ότι κάθε τέτοιο έργο θα προκαλέσει μορφολογικές αλλοιώσεις στα ποτάμια συστήματα. (γ) Ακυρώνει το πλαίσιο υφιστάμενης προστασίας. (δ) Έρχεται σε αντίθεση με τις ευρωπαϊκές κατευθύνσεις. (ε) Έρχεται σε αντίθεση με τις κατευθύνσεις τών Περιφερειακών Πλαισίων Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Πελοποννήσου και Δυτικής Ελλάδας για διατήρηση του πληθυσμού της υπαίθρου. (στ) Επηρεάζει αρνητικά κάθε προοπτική ανάπτυξης Εναλλακτικών Μορφών Τουρισμού και Δραστηριοτήτων Αναψυχής, παρά τον χωροταξικό προορισμό των περιοχών και τις επενδύσεις των κατοίκων σε ήπιο τουρισμό που συγκεράζει ήπιες μορφές πρωτογενή τομέα και αποκεντρωμένη ανάπτυξη.
3. Πρέπει να απαγορευτεί κάθε είδους αθλητική δραστηριοτητα στη λίμνη Καϊάφα αφού (α) ακυρώνει την προστασία της και (β) τέτοιου είδους δραστηριότητες μπορούν να υλοποιηθούν σε φράγματα που δεν βρίσκονται σε καθεστώς προστασίας, , όπως π.χ. η Λίμνη Πηνειού, όπου στο παρελθόν έχουν διεξαχθεί Πανελλήνιοι Αγώνες Κωπηλασίας, έχουν προετοιμαστεί εθνικές ομάδες Ελλάδας, Βουλγαρίας, Ουκρανίας, Πολωνίας και Ρουμανίας εν όψει των ολυμπιακών αγώνων του 1992 στη Βαρκελώνη και του 1996 στην Ατλάντα και αποτελεί αίτημα των κατοίκων η ήπια αξιοποίησή της.
Επεξεργασία με την εφαρμογή Έγγραφα
Κάντε τροποποιήσεις, αφήστε σχόλια και μοιραστείτε στοιχεία με άλλους χρήστες για ταυτόχρονη επεξεργασία.
ΟΧΙ, ΕΥΧΑΡΙΣΤΩΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΤΕ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ
ΥΔ EL01 Δυτικής Πελοποννήσου
2η αναθεώρηση του Σχεδίου Διαχείρισης των Λεκανών Απορροής Ποταμών Υδατικού Διαμερίσματος Δυτικής Πελοποννήσου
Αναφέρονται οι κρίσιμες περιβαλλοντικές παράμετροι με βάση τις οποίες τεκμηριώνουμε στη συνέχεια τις παρατηρήσεις – προτάσεις μας για τους ΠΟΤΑΜΟΥΣ ΕΡΥΜΑΝΘΟ, ΑΛΦΕΙΟ, ΛΟΥΣΙΟ, ΕΛΙΣΣΩΝΑ, ΤΡΑΓΟ, ΛΑΔΩΝΑ, ΝΕΔΑ, ΑΡΟΑΝΙΟ, ΣΕΛΙΝΟΥΝΤΑ και τη ΛΙΜΝΗ ΚΑΪΑΦΑ
Α. ΚΡΙΣΙΜΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ
1) ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ
Το φαράγγι του Λούσιου, η Δημητσάνα και η Στεμνίτσα έχουν ανακηρυχθεί ως Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους (AT1011084). Επίσης το φαράγγι του Λούσιου είναι κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος (ΦΕΚ: 761/Β/1997-08-28). Εκεί σώζονται πολυάριθμα θρησκευτικά μνημεία βυζαντινής και μεταβυζαντινής εποχής (ναοί, μονές, ασκηταριά, ερημητήρια), πλήθος κοσμικών κτισμάτων με εξέχουσες τις υδροκίνητες εγκαταστάσεις της προβιομηχανικής περιόδου (μύλοι, μπαρουτόμυλοι, νεροτριβές), καθώς και μονοπάτια, καλντερίμια και γεφύρια.
Ομοίως και η κοίτη του Αλφειού στην Ηλεία είναι χαρακτηρισμένη ως αρχαιολογικός χώρος (ΦΕΚ: 633/Β/1980-07-08, ΦΕΚ: 686/Β/2000-06-02, ΦΕΚ: 22/Β/1986-01-31), εξαιτίας των φυσικών χώρων, των αρχαιολογικών θέσεων διεθνούς σημασίας και των οικιστικών συνόλων που διαθέτει. Επίσης οι Παραπόταμοι του Αλφειού, οκτώ διαδοχικά ποταμάκια που κατεβαίνουν από το όρος Μίνθη, έχουν ανακηρυχθεί ως Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους (AT1011011).
Ως Τοπία Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους έχουν επίσης ανακηρυχθεί και οι πηγές του Αροάνιου (AT1011017), οι πηγές του Λάδωνα (AT1011016), το φαράγγι της Νέδας (AT1011014) και η Λίμνη και Δάσος Καϊάφα (AT1011007).
Οι χερσαίες και υδάτινες περιοχές του φαραγγιού της Νέδας χαρακτηρίζονται ως προστατευόμενα τοπία και προστατευόμενοι φυσικοί σχηματισμοί και συμπεριλαμβάνουν τους Οικοτόπους της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ: GR2550005/ GR2330008/ GR2550001 (ΦΕΚ Β 3019/8-5-2023) ενώ το τμήμα «Νέδα Π._3» εντάσσεται στο Μητρώο Περιοχών Αναψυχής Εσωτερικών Υδάτων (EL0132R001500022NΒΑ). Πλησίον της Νέδας βρίσκεται η Αρχαία Φιγάλεια, σημαντική αρκαδική πόλη που ιδρύθηκε από τον Φίγαλο, γιό του Λυκάωνα, ιδρυτή της Λυκόσουρας και οι κάτοικοί της είχαν τον έλεγχο του Ιερού του Επικουρίου Απόλλωνα, Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, ο οποίος βρίσκεται μόλις 8 χλμ. μακριά από τη Νέδα.
Ο Σελινούντας στην πολυδαίδαλη διαδρομή των περίπου 48 χλμ. περνά από τον αρχαιολογικό χώρο της βυθισμένης Ελίκης και από τέσσερα ιστορικά μοναστηριακά συμπλέγματα, διαμορφώνοντας εντυπωσιακούς σχηματισμούς.
Τα Τοπία των πηγών των ποταμών Αροάνιου, Λάδωνα, Ερυμάνθου, καθώς και τα Τοπία των ποταμών Αροάνιου, Σελινούντα, Λάδωνα, της Λίμνης Καϊάφα και Ιαματικών πηγών κατατάσσονται σε Εθνικής σημασίας και το Τοπίο του ποταμού Ερύμανθου,του ποταμού Νέδα, τα Φαράγγια Αντρωνίου Γκούρα Ερύμανθου Γούμερου Ακρώρειας, το Δελταϊκό Τοπίο του Αλφειού ποταμού σε Περιφερειακής, στο Χωροταξικό Πλαίσιο της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας (ΦΕΚ 845/Δ/2020) Το εν λόγω Χωροταξικό αναγνωρίζει την περιοχή του Σελινούντα ως μία από τις σημαντικότερες υγροτοπικές περιοχές της βορειοδυτικής Πελοποννήσου και προτείνει την προστασία του τοπίου και των πηγών, τόσο του Σελινούντα όσο και άλλων ποταμών στο Όρος Ερύμανθος, καθώς είναι άρρηκτα δεμένες με ολόκληρο υγροτοπικό οικοσύστημα. Το Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Πελοποννήσου (ΦΕΚ 1485/Β/2003) προβλέπει την «ανάδειξη των περιοχών ιδιαίτερου φυσικού ενδιαφέροντος με παράλληλη προστασία και πρόβλεψη δραστηριοτήτων που θα ενισχύσουν την ανάπτυξη και θα αξιοποιούν χωρίς να υποβαθμίζουν την περιβαλλοντική τους αξία (περιοχές NATURA, υγροβιότοποι, ορεινοί δρόμοι, ποταμοί, λίμνες, οικοσυστήματα, φυσικά τοπία, κ.λ.π.).» και οι κατευθύνσεις του προκρίνουν τον ήπιο εναλλακτικό τουρισμό και τη διατήρηση του πληθυσμού στις περιοχές της υπαίθρου. Ο συγκερασμός της διατήρησης, προστασίας και ανάδειξης των φυσικών, ιστορικών, αρχιτεκτονικών, πολιτισμικών γνωρισμάτων απασχολεί και το Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας το οποίο ορίζει πως «στις προστατευόμενες περιοχές επιτρέπονται χρήσεις και δραστηριότητες που δεν θα θίγουν την οικολογική τους ισορροπία και θα προωθούν την οργανωμένη και συντονισμένη διαχείρισή τους» (σελ.9772). Επίσης, σημειώνει ότι θα πρέπει να δοθεί «έμφαση στην ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού στις ορεινές περιοχές του δήμου Πατρέων και του δήμου Ερυμάνθου» (σελ.9755). Μάλιστα για την ορεινή Ηλεία, την ορεινή Αχαΐα και τον Δήμο Ερυμάνθου τονίζεται πως θα πρέπει να ενισχυθεί ο εναλλακτικός τουρισμός (σελ.9750) βάσει των συγκριτικών τους πλεονεκτημάτων (σελ.9749), ενώ προτείνεται η υλοποίηση ολοκληρωμένων διαχειριστικών σχεδίων με στόχο την αναστολή της μείωσης πληθυσμού και τη σταθεροποίησή του.
2) ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
Τα ποτάμια Ερύμανθος, Αλφειός, Λούσιος, Ελισσώνας, Τράγος, Λάδωνας, Νέδα, Αροάνιος, Σελινούντας συγκεντρώνουν πλήθος χαρακτηριστικών καθώς περιλαμβάνουν ή γειτνιάζουν με περιοχές του Δικτύου Natura 2000 και άλλες περιοχές περιβαλλοντικής ευαισθησίας όπως ιστορικούς τόπους, προστατευόμενα τοπία/σχηματισμούς (π.χ. σπήλαια), Καταφύγια Άγριας Ζωής, πολιτισμικά μνημεία (γέφυρες, νεροτριβές,υδρόμυλοι, υδραύλακες, λιθιές, κτίσματα, αρχαιολογικοί χώροι ακόμη και Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς), εκπαιδευτικές και πολιτιστικές διαδρομές, δίκτυα μονοπατιών και παραδοσιακούς οικισμούς και είναι κρίσιμη η έγκαιρη πρόληψη φαινομένων υποβάθμισης της ποιότητας των φυσικών και ανθρωπογενών πόρων και η συνδυασμένη προστασία και ανάδειξη του φυσικού περιβάλλοντος συμπεριλαμβανομένης της προστασίας της βιοποικιλότητας και του τοπίου.
Στις περιοχές αυτές έχουν αναπτυχθεί πολλές μορφές ήπιου εναλλακτικού τουρισμού: υπαίθριων δραστηριοτήτων, οικοτουρισμός, αγροτουρισμός, γαστρονομικός, πεζοπορικός, πολιτιστικός, θρησκευτικός – προσκυνηματικός τουρισμός, εναλλακτικές μορφές και δραστηριότητες ορεινού, λιμναίου και ποτάμιου τουρισμού και παράλληλα με τα δίκτυα παροχής υπηρεσιών, καταλυμάτων, εστίασης και προσφοράς τοπικών αγαθών πρωτογενή τομέα και μεταποίησης τροφίμων και συνδέονται άμεσα με τα ποτάμια. Μάλιστα συχνά οι ποταμοί αποτελούν διεθνές ορόσημο της περιοχής. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι ο Σελινούντας, ο Ερύμανθος και ο Λούσιος συμπεριλαμβάνονται στον Ευρωπαϊκό Οδηγό κορυφαίων ποταμών της Πελοποννήσου για καγιάκ και η διάσχιση της Νέδας είναι από τις διασημότερες, αν όχι η διασημότερη ποταμοδιάσχιση της Ελλάδας και γνωστή παγκοσμίως.
Στους ποταμούς Αλφειό, Ερύμανθο, Λούσιο υλοποιούνται υπαίθριες δραστηριότητες rafting, canoe-kayak. fly fishing, μικτή πεζοπορία με περπάτημα και κολύμβηση, επισκέψεις σε καταρράκτες, παρατήρηση πτηνών – θηλαστικών και εντόμων, επισκέψεις σε γεφύρια, σπήλαια, πολιτιστικά μνημεία και εν γένει πραγματοποιούνται δραστηριότητες αναψυχής.
Στους ποταμούς Αροάνιο, Ελισσώνα, Τράγο, Λάδωνα Σελινούντα πραγματοποιούνται μικτή πεζοπορία με περπάτημα και κολύμβηση, επισκέψεις σε καταρράκτες, παρατήρηση πτηνών – θηλαστικών και εντόμων, επισκέψεις σε γεφύρια, σπήλαια και στα πολιτιστικά μνημεία και εν γένει πραγματοποιούνται δραστηριότητες αναψυχής ενώ στη Νέδα αναπτύσσονται επίσης δραστηριότητες canyoning.
Επιπλέον οι παραποτάμιες περιοχές των ποταμών αυτών προσφέρονται για πεζοπορία, ορεινό τρέξιμο και ορεινή ποδηλασία και πολιτισμικό-ιστορικό τουρισμό χάρη σε ένα πυκνό πλέγμα σχετικών διαδρομών, πολλών από αυτών διεθνούς εμβέλειας όπως το Εθνικό μονοπάτι 31, το Εθνικό μονοπάτι 32 Τα Παράσσια Μονοπάτια, τα 130 χλμ. μονοπατιών στην ορεινή Ηλεία και Αρχαία Ολυμπία (Ερύμανθος, Αλφειός, Κλαδέος, Σελληείς και παραπόταμοι/ ρέματα). Επίσης η Περιφέρεια Πελοποννήσου έχει χρηματοδοτήσει από το 2019 την δημιουργία του μονοπατιού «Πέντε Μύθοι του Ηρακλή», που στην πρώτη του παρουσίαση προκάλεσε παγκόσμιο ενδιαφέρον. Το Μονοπάτι του Ηρακλή/Hercules Trail θα εχει συνολικο μηκος 250 χλμ. (Ναύπλιο, Αρχαία Τίρυνθα, Μυκήνες, Νεμέα, Στυμφαλία, Φενεός, Λάδωνας, Ερύμανθος, Τριποταμιά, Ολυμπία). Από το μονοπάτι αυτό, το οποίο θα είναι ένα εξαγώγιμο πολιτιστικό και οικοτουριστικό προϊόν, έχουν ήδη ολοκληρωθεί τμήματα 85 χλμ. στον νομό Αρκαδίας από τον Σύλλογο «O Λάδωνας».
Οι παραπάνω δραστηριότητες συνυπάρχουν αρμονικά με τα χαρακτηριστικά των ποτάμιων συστημάτων καθώς η ροή της επισκεψιμότητας συμβαίνει όλο το χρόνο δίχως να επιβαρύνεται η φέρουσα ικανότητα των περιοχών και να αλλοιώνεται η κοινωνική και πολιτιστική τους ταυτότητα, ούτε να προκαλούνται πιέσεις στα ποτάμια συστήματα. Άλλωστε η διατήρηση και η προστασία των εν λόγω ποταμών είναι σημαντική διότι στις ευρύτερες περιοχές η τοπική επιχειρηματικότητα, υποστηριζόμενη από προγράμματα LEADER, συνδέεται άμεσα με τα ποτάμια αυτά. Όπως άλλωστε αναγνωρίζει ο Ν.4582/2018, οι υπαίθριες δραστηριότητες μεταξύ άλλων ευαισθητοποιούν τους επισκέπτες για την προστασία της φύσης.
Αντίστοιχα, η ΕΕ επιδοτεί τον βιώσιμο τουρισμό επειδή συμβάλλει στη διατήρηση των φυσικών-πολιτισμικών πόρων, στον περιορισμό της εγκατάλειψης περιοχών και των αρνητικών επιπτώσεων της μαζικής ζήτησης, μα και στην προώθηση της μακροπρόθεσμης ευημερίας των τοπικών κοινοτήτων οι οποίες μαθαίνουν να ζουν αρμονικά με το περιβάλλον και να αναπτύσσουν την τοπική τους οικονομία σε σχέση με αυτό (Ατζέντα για έναν αειφόρο και ανταγωνιστικό ευρωπαϊκό τουρισμό).
3) ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ, ΠΑΝΙΔΑ, ΧΛΩΡΙΔΑ
3.1) Πανίδα
Στους ποταμούς Ερύμανθος, Αλφειός, Λούσιος Ελισσώνας, Τράγος, Λάδωνας, Νέδα, Αροάνιος, Σελινούντας ζουν πλήθος αμφίβιων, ερπετών και ιχθυοπανίδας και τα παρόχθια δάση αποτελούν ενδιαίτημα για πολλά είδη θηλαστικών, ορνιθοπανίδας και απειλούμενων αρπακτικών.
Από αυτά διακρίνουμε ότι οι ποταμοί Σελινούντας, Αλφειός, Λούσιος, Ερύμανθος, Λάδωνας, Αροάνιος, Τράγος, Νέδα είναι σημαντικοί για τη βίδρα (Lutra lutra). Η βίδρα είναι απειλούμενο είδος και προστατεύεται από την εθνική, ευρωπαϊκή και διεθνή νομοθεσία. Συγκεκριμένα προστατεύεται από το Π.Δ. 67/81 (ΦΕΚ A 23/1981), ενώ περιλαμβάνεται στο Κόκκινο Βιβλίο Απειλούμενων Ειδών της Παγκόσμιας Ένωσης για την Προστασία της Φύσης (ΙUCN), στα Παραρτήματα ΙΙ και IV της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ, καθώς και στο Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Σπονδυλόζωων της Ελλάδας. Σε αυτό το βιβλίο χαρακτηρίζεται ως «κινδυνεύον» είδος και επισημαίνεται ότι τα υδροηλεκτρικά φράγματα συνιστούν κίνδυνο για αυτό.
Στην ιχθυοπανίδα του Σελινούντα, της Νέδας, του Αλφειού και του Ερυμάνθου περιλαμβάνεται το Χέλι Anguilla Anguilla, είδος που κρίνεται Κρισίμως Κινδυνεύον (IUCN). Στην Ελλάδα η κατάσταση των πληθυσμών έχει δείξει σημαντική πτώση στην τάση τους, καθώς μετά από πολλά έργα ευθυγράμμισης, κατασκευές γεφυρών και πολλών αναβαθμών η μετακίνηση των χελιών είναι πολύ δύσκολη.
Το προστατευόμενο είδος κοινοτικού ενδιαφέροντος στην Οδηγία 92/43/ΕΟΚ (Παράρτημα ΙΙ) Πελοποννησιακή Μπριάνα Μπριάνα (Barbus peloponnesius) ζει στον Αλφειό, τον Λούσιο, τη Νέδα, όπως και στον Αροάνιο, στον Τράγο και στο Λάδωνα όπου ζει επίσης και το προστατευόμενο είδος κοινοτικού ενδιαφέροντος στην Οδηγία 92/43/ΕΟΚ (Παράρτημα ΙΙ) Λιάρα (Telestes pleurobipunctatus), ενώ στον Ερύμανθο εκτός από τα δύο αυτά προστατευόμενα είδη συναντάται και η Ιονική Πέστροφα (Salmo fariodes). Το είδος Ιονική Πέστροφα κατατάσσεται ως «Τρωτό» στο Ελληνικό Κόκκινο Βιβλίο και μία από τις πιο σημαντικές απειλές για το είδος αποτελούν τα εμπόδια στη μετακίνηση, ιδιαίτερα τα μικρά και μεγάλα υδροηλεκτρικά φράγματα, που διακόπτουν τη συνεκτικότητα των ποταμών.
Η πανίδα λεπιδοπτέρων είναι σημαντική στην περιοχή του Ερυμάνθου όπου μεταξύ άλλων συναντώνται επαρκή ενδιαιτήματα για το είδος Parnassius apollo. Στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για το Parnassius apollo του Παραρτήματος IV της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ (Αριθμ. Οικ. ΥΠΕΝ/ΔΔΦΠΒ/68149/2156, ΦΕΚ B’ 3646/06.08.2021) αναφέρεται ότι δύο από τις σημαντικότερες απειλές που δέχονται οι πληθυσμοί Parnassius apollo στην Ελλάδα είναι «1. Εγκατάσταση μονάδων ΑΠΕ» και «2. Διάνοιξη δρόμων», εξαιτίας της υποβάθμισης των ενδιαιτημάτων από τις εκσκαφές και τους εκβραχισμούς, από τα κανάλια καλωδίωσης, τη διαμόρφωση του χώρου γύρω από ΑΣΠΗΕ, τη διαπλάτυνση υφιστάμενων δρόμων ή διάνοιξη νέων, καθώς και τη δημιουργία υποδομών για τη σύνδεση με το υφιστάμενο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας. «Τα έργα αυτά προκαλούν αλλοίωση στο εδαφικό και ενίοτε στο γεωλογικό υπόστρωμα και καταστροφή στη βλάστηση. Κατά συνέπεια, οδηγούν στην αλλοίωση και υποβάθμιση του ενδιαιτήματος των φυτών-ξενιστών Sedum. Χαμηλή πυκνότητα των φυτών-ξενιστών έχει ως αποτέλεσμα αυξημένη πιθανότητα τοπικής εξαφάνισης σε απομονωμένους πληθυσμούς (Fred & Brommer 2003)».
Στον Αροάνιο συναντάται ο αλπικός τρίτωνας (Ichthyosaura alpestris), είδος που προστατεύεται από την ελληνική νομοθεσία (ΠΔ 67/81, ΦΕΚ 23/Α/81) και περιλαμβάνεται στο Παράρτημα ΙΙΙ της Σύμβασης της Βέρνης. Χαρακτηρίζεται ως «Τρωτό» είδος στο Κόκκινο βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (2009) όπου ειδικότερα οι πληθυσμοί της Πελοποννήσου χαρακτηρίζονται ως «Κινδυνεύοντες». Απειλείται από την υποβάθμιση ή και την απώλεια των υδάτινων ενδιαιτημάτων του λόγω κλιματικών αλλαγών ή ανθρώπινων δραστηριοτήτων και από τη θήρευση λόγω της εισαγωγής ειδών ψαριών στις υδατοσυλλογές όπου ζει.
Πολλά είδη πτηνών προσελκύονται στις παραποτάμιες περιοχές όλων των αναφερόμενων ποταμών για ανεύρεση τροφής. Ανάμεσα στα είδη αρπακτικών ξεχωρίζουν οι γερακίνες, τα βραχοκιρκίνεζα, τα ξεφτέρια, οι πετρίτες, οι φιδαετοί (Circaetus gallicus) προστατευόμενο είδος, «Σχεδόν Απειλούμενο» στο Κόκκινο βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (2009) και στην IUCN, ενώ στον Τράγο περιλαμβάνονται και οι αετογερακίνες, προστατευόμενο είδος, «Τρωτό» στο Κόκκινο βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (2009) και στον Σελίνουντα περιλαμβάνονται και οι χρυσαετοί (Aquila c. chrysaetos), προστατευόμενο είδος, «Κινδυνεύον» στο Κόκκινο βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (2009) και περιλαμβάνεται στο Παράρτημα ΙΙ της Σύμβασης της Βόννης.
Στη λίμνη Καϊάφα έχουν καταγραφεί τουλάχιστον 16 διαφορετικά είδη μεταναστευτικών πουλιών με σημαντικότερα τη Βαλτόπαπαπια (Aythia Nyroca) και του Φερεντίνη (Netta rufina), επιβεβαιώνοντας πόσο σημαντικός υγροβιότοπος είναι για τα πουλιά και χρήζει καλύτερης προστασίας από την έντονη ανθρώπινη όχληση που ασκείται στην περιοχή. Επίσης διαβιούν πάπιες, τσικνιάδες και βουτηχτάρια καθώς και στην ευρύτερη περιοχή υπάρχουν ενδείξεις από τη δασική υπηρεσια για τον τελευταίο πληθυσμο του χαμαιλέοντα στην Ελλάδα.
3.2) Χλωρίδα
Τα πλατάνια, τα οποία συναντώνται σε όλα τα ποτάμια που αναλύουμε, βρίσκονται υπό σοβαρή απειλή πανελλαδικώς από την ασθένεια του μεταχρωματικού έλκους, με το μεγαλύτερο πρόβλημα να εντοπίζεται στο «Νοµό Μεσσηνίας και ιδιαίτερα σε φυσικά οικοσυστήµατα πλατάνου κατά µήκος ποταµών και χειµάρρων, µε χιλιάδες νεκρά δένδρα κάθε µεγέθους και ηλικίας» με «πολλές διαφορετικές εστίες προσβολής σε µία περιοχή που ξεπερνά σε έκταση τα 400 km2 , ενώ η ασθένεια έχει επίσης εντοπιστεί στους όµορους νοµούς ,Aχαΐας, Αρκαδίας και Ηλείας». Μάλιστα όπως επισημαίνει το ΕΘΙΑΓΕ «µία από τις εστίες προσβολής ήταν µέσα στον ποταµό Νέδα, σε χώρο που υπήρχε έντονη δραστηριότητα από µηχανήµατα αµµοληψίας» καθώς προκλήθηκε ανθρωπογενή διασπορά της ασθένειας µε µηχανήµατα εκσκαφής, που χρησιµοποιούνται σε ποτάµια ή δρόµους µε προσβεβληµένα δένδρα, τα οποία µετέφεραν µολυσµένο χώµα ή τεµάχια προσβεβληµένου ξύλου και δηµιούργησαν νέες εστίες προσβολής (το παθογόνο µεταδίδεται κυρίως ανθρωπογενώς).
4) ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ
Η σημασία της διατήρησης της ακεραιότητας και του εμπλουτισμού των ποταμών είναι πολυεπίπεδη και έχει αναγνωριστεί από την ΕΕ, η οποία, στη νέα στρατηγική της για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030 προβλέπει την άρση εμποδίων και φραγμάτων σε ποτάμια, ώστε να αποκατασταθεί η ελεύθερη ροή τους σε μήκος τουλάχιστον 25.000 χιλιομέτρων.
Μάλιστα στην τελευταία έκθεση του συνασπισμού οργανώσεων Dam Removal Europe αναφέρεται ότι τουλάχιστον 325 τεχνητοί φραγμοί απομακρύνθηκαν από ποτάμια συστήματα στην Ευρώπη το 2022. Το νούμερο αυτό αντιστοιχεί σε αύξηση 36% σε σχέση με το 2021 και καταδεικνύει την αυξητική τάση και δυναμική του κινήματος απομάκρυνσης φραγμών στην Ευρώπη που αποσκοπεί στην αποκατάσταση της συνεκτικότητας και της υδρομορφολογικής και οικολογικής ακεραιότητας των ποταμών.
Επιπλέον, τα μικρά υδροηλεκτρικά δεν αποτελούν βιώσιμες, φιλοπεριβαλλοντικές επενδύσεις σύμφωνα με την αρμόδια Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και στην πρόσφατη έκθεσή της για την Βιώσιμη Χρηματοδότηση (σελ. 226, 465) συστήνει να αποφεύγεται εντελώς η κατασκευή μικρών υδροηλεκτρικών έργων ισχύος κάτω των 10 MW, καθώς αυτή οδηγεί σε αύξηση του κατακερματισμού των ποταμών.
5) ΤΡΩΤΟΤΗΤΑ
Η πρόληψη της υποβάθμισης καθώς και η αποκατάσταση των επιφανειακών και υπογείων υδατικών συστημάτων αποτελούν περιβαλλοντικό στόχο των Σχεδίων Διαχείρισης. Ωστόσο, όπως το υπό διαβούλευση Σχέδιο Διαχείρισης Δυτικής Πελοποννήσου αναφέρει, σε αυτό λαμβάνονται υπόψη τα τεχνικά έργα που είναι είτε κατασκευασμένα είτε υπό κατασκευή και η λειτουργία τους αναμένεται να ξεκινήσει έως το 2027.
Έτσι όμως δεν γίνεται αντιληπτό το μέγεθος των ανθρωπογενών πιέσεων που προστίθενται στα ποτάμια οικοσυστήματα και παρόχθια δάση του ΥΔ EL01 από την πληθώρα υφιστάμενων αιτήσεων ΑΠΕ σε διάφορες φάσεις και δη υδροηλεκτρικών έργων, φωτοβολταϊκών και υβριδικών σταθμών (συνήθως αιολικών) παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με απολήψεις ύδατος στα ακόλουθα ποτάμια, παραπόταμους τους και ρέματα, ακόμη και με μη συνεχή ροή: Ερύμανθο, Λούσιο, Αλφειό, Ελισσώνα, Αροάνιο, Λάδωνα, Τράγο, Νέδα, Αροάνιο, Σελινούντα. Μάλιστα αρκετά από τα ποτάμια αυτά υδροδοτούν περιοχές ωστόσο συχνά στις ΜΠΕ των εν λόγω έργων ζητείται «να απαγορευτεί αυστηρά η οποιαδήποτε απόληψη νερού από τα επιφανειακά ύδατα (π.χ. ποτάμια, ρέματα, κ.λπ.), προκειμένου να χρησιμοποιηθεί για τις ανάγκες του έργου (παραγωγή σκυροδέματος, διαβροχή των οδοστρωμάτων, κ.λπ.)» (ενδεικτικά από ΜΠΕ αιολικού εργοστασίου στο Σκιαδοβούνι Ερυμάνθου).
Στο Έγγραφο καθοδήγησης σχετικά με τις απαιτήσεις για την υδροηλεκτρική ενέργεια σε σχέση με τη νομοθεσία της ΕΕ για τη φύση (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2018) περιλαμβάνονται πολλές από τις επιπτώσεις των υδροηλεκτρικών που αναφέρονται στη διεθνή βιβλιογραφία, οι οποίες αφορούν:
– Αλλαγές στη μορφολογία των ποταμών και στους ποτάμιους οικοτόπους/ Εκβραχισμοί/ Μπάζωμα – Στένεμα κοίτης/ Κατολισθήσεις
– Δέσμευση Αδειών Χρήσης Νερού – Επιπτώσεις στην υδροδότηση
– Πολύ χαμηλή απόδοση – όσα γίνονται πρέπει να είναι συνοδευτικά σε υπαρκτά μεγάλα αρδευτικά φράγματα όταν αυτά μπορούν να επιβαρυνθούν με την επιπλέον υποδομή
– Επιπτώσεις σε γεωργία, κτηνοτροφία, μελισσοκομία, ήπιο τουρισμό
– Ανεπανόρθωτη καταστροφή τοπίου και πολιτιστικής κληρονομιάς
– Υποβάθμιση αξίας γης
– Διχασμός κοινωνίας
– Έμμεσες επιπτώσεις.
Ακολούθως, η διάνοιξη οδικών δικτύων αποτελεί κύρια αιτία υποβάθμισης του οικοσυστήματος αλλά και άμεση και οριστική καταστροφή τμήματος της έκτασης των τύπων οικοτόπων σε μια περιοχή και επιφέρει αλλαγές στις χρήσης γης και απώλεια της βιοποικιλότητας παγκοσμίως (Οι Περιοχές Άνευ Δρόμων (ΠΑΔ) ως εργαλείο περιβαλλοντικού σχεδιασμού στην Ελλάδα, 2020, Κατή, Β., Κασσάρα, Χ., Ψαραλέξη, Μ., Τζωρτζακάκη, Ο., Πετρίδου, Μ., Παπαϊωάννου, Χ., Γαλάνη, A., Πίνδος Περιβαλλοντική & Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων).
Η Ελλάδα έχει καταδικαστεί από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο (ΔΕΕ) για μη προστασία της βιοποικιλότητας στις 17.12.2020, απόφαση που έχει επισύρει οικονομικές κυρώσεις οι οποίες επιβαρύνουν τους Έλληνες πολίτες, ενώ στις 15.2.2023 η Ελλάδα έλαβε αιτιολογημένη γνώμη από την ΕΕ, με πιθανή τη νέα παραπομπή της χώρας στο ΔΕΕ καθώς το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού για τις Ανανεώσιμες Πηγές (ΦΕΚ 2464/Β/3.12.2008) δεν συμμορφώνεται με τη νομοθεσία της ΕΕ.
Πέραν αυτών, κάποια από τα ποτάμια και ρέματα στα οποία σχεδιάζεται η εγκατάσταση μικρών υδροηλεκτρικών στη Δυτική Πελοπόννησο είναι ήδη επιβαρυμένα με διάβρωση, πτώση του υδροφόρου ορίζοντα και περιβαλλοντική υποβάθμιση. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Αλφειού, η υδρομορφολογία του οποίου έχει πληγεί από έργα υποδομής (φράγματα, αναχώματα, γέφυρες) και αμμοχαλικοληψίες (Π. Χρ. Γιαννόπουλος, Ι. ∆. Μαναριώτης).
Ακόμη να σημειωθεί ότι εκτός από τις πιέσεις που έχουν δεχθεί από πρόσφατες πυρκαγιές αρκετά από αυτά τα ποτάμια οικοσυστήματα, σε πολλά ρέματα και ποτάμια το καλοκαίρι η ροή λιγοστεύει ή σταματά και μεγάλο ποσοστό της ροής είναι υπόγειας προέλευσης. ‘Ομως στην απειλή υποβάθμισης της ποιότητας των υπόγειων υδάτων επίσης δεν συγκαταλέγονται οι αιτήσεις αιολικών σταθμών πλησίον των ποταμών Ερύμανθο, Λούσιο, Νέδα, Σελινούντα, Αλφειό και παραποτάμων τους, όπως και ρεμάτων, και οι σοβαρές επιπτώσεις που θα προκαλέσουν τα αιολικά και θα πολλαπλασιάσουν τις αρνητικές επιπτώσεις των υδροηλεκτρικών έργων. Η συμπίεση του εδάφους από τους τόνους σκυροδέματος για κάθε βάση ανεμογεννήτριας και από τη μεταφορά των ογκωδών υλικών και η διάβρωση που προκαλείται, όπως επισημαίνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε συνάρτηση με την αλλαγή της υδρομετεωρολογίας σε εύρος δεκάδων χιλιομέτρων, διαταράσσουν τον κύκλο του νερού και εν τέλει τον εμπλουτισμό του υδροφόρου ορίζοντα.
Στις πιέσεις που ασκούνται στα ποτάμια συστήματα (αμμοχαλικοληψίες, ρύπανση, διάβρωση) του ΥΔ EL01 προστίθενται οι πιέσεις από το μεγάλο πλήθος αιτήσεων εγκατάστασης ΑΠΕ, οι οποίες ακυρώνουν τις επενδύσεις των κατοίκων για τοπική οικονομική, κοινωνική και αποκεντρωμένη ανάπτυξη. Η υποβάθμιση που προκαλούν αφορά άμεσα τόσο τα ποτάμια οικοσυστήματα και τη βιοποικιλότητα όσο και την τοπική οικονομία, την πολιτιστική κληρονομιά και την κοινωνική συνοχή.
Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι η κλιματική αλλαγή είναι πλέον μια αναμφισβήτητη πραγματικότητα η οποία διαφέρει στις διάφορες περιοχές του πλανήτη, με κοινό όμως χαρακτηριστικό την άνοδο της θερμοκρασίας. Η κλιματική αλλαγή στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται εκτός άλλων, από τη συνεχή αύξηση των θερμοκρασιών και τη συνεχή μείωση των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων (τάση προς ξηρότερο κλίμα), παρά τα ακραία πλημμυρικά φαινόμενα που αποτελούν στιγμιαίες ανυψώσεις σε μια συνεχή καθοδική καμπύλη Δηλαδή η προβληματική κατάσταση περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, και τη μείωση των βροχοπτώσεων, πέραν των ακραίων φυσικών φαινομένων. Αυτό προκύπτει όχι από σενάρια ή εικασίες, αλλά από διαχρονικές, συστηματικές και οργανωμένες μετρήσεις, σε τοπική και παγκόσμια κλίμακα. Τα αποτελέσματα των μετρήσεων αυτών είναι εύκολο να κατανοηθούν, αφού η Ελλάδα σήμερα χαρακτηρίζεται, όπως όλες οι Μεσογειακές χώρες, από μεγάλη ξηρή περίοδο του υδρολογικού έτους και από συνεχή αύξηση πληθυσμού (χρηστών νερού) και βελτίωση των συνθηκών ζωής. Την εικόνα συμπληρώνουν και άλλες σημαντικές παράμετροι, όπως η αύξηση του όγκου του νερού των αρδεύσεων, η παράταση της αρδευτικής περιόδου, η μείωση του όγκου των υδατικών σωμάτων, η αύξηση της συγκέντρωσης περιεχομένων ρύπων, αύξηση της εξάτμισης κ.ά. Τα ανωτέρω είναι πλέον κοινός τόπος για την παγκοσμία επιστημονική κοινότητα, σε σχέση δε με τη χώρα μας προκύπτουν και από την Επιτροπή Μελέτης της Κλιματικής Αλλαγής (ΕΜΕΚΑ) της Τράπεζας της Ελλάδος. Υπενθυμίζεται εδώ ότι ο όρος «οικολογική παροχή» συνιστά την ελάχιστη παροχή του υδατορεύματος σε κάθε θέση ώστε να επιτελούνται οι φυσικές οικολογικές διαδικασίες. Το βασικό επομένως ερώτημα που τίθεται είναι για ποιο λόγο να κατασκευάζονται τα επίμαχα έργα, όταν η λειτουργία τους προβλέπεται να είναι προβληματική και συνεχώς υποβαθμιζόμενη λόγω συνεχούς μείωσης του διαθέσιμου υδατικού δυναμικού και της διατήρησης του ύψους της απαραίτητης υδατοπτωσης.
5.1) Λίμνη Καϊάφα
Για την προστατευόμενη περιοχή του Καϊάφα ισχύει το ΠΔ του Κυπαρισσιακού και η Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ) του 2019, που αφορά στα έργα – δραστηριότητες που αναπτύσσονται εντός του ακινήτου 5.200.000.τ.μ. της ΕΤΑΔ. Με την ΑΕΠΟ αδειοδοτήθηκε περιβαλλοντικά -μεταξύ άλλων- και ο στίβος του σκι και τέθηκαν συγκεκριμένοι περιβαλλοντικοί όροι για το σκι, ενώ για την διεξαγωγή αγώνων αναγράφεται χαρακτηριστικά ότι: «Κατ’ εξαίρεση επιτρέπεται μια φορά το χρόνο επί μία εβδομάδα η χρήση του υδάτινου στίβου για διεξαγωγή αγώνων, χωρίς την χρήση κερκίδων».
Η διεξαγωγή αγώνων σκι στην προστατευόμενη περιοχή Natura 2000 λίμνη Καϊάφα (GR2330005) δεν μπορεί να πραγματοποιείται κατά παράβαση της νομοθεσίας και της ισχύουσας απόφασης για την περιβαλλοντική αδειοδότηση των έργων στην περιοχή, προκαλώντας σημαντική όχληση και πιέσεις στο προστατευταίο αντικείμενο και κύρια στην ορνιθοπανίδα. Όπως έχει καταγγείλει δημόσια η Οικολογική Κίνηση Πάτρας (ΟΙ.ΚΙ.ΠΑ.) για το 2022 αρχικά ο Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ) εξέδωσε θετική γνώμη για τη διεξαγωγή του αγώνα τον Ιούλιο «και αρνητική γνώμη για τον αγώνα του Οκτωβρίου (28-30/10/2022) επισημαίνοντας, τον Περιβαλλοντικό Όρο 167 της ΑΕΠΟ, την άδεια λειτουργίας της αθλητικής εγκατάστασης, τους όρους της προηγούμενης γνωμοδότησής του και τις οχλήσεις από τον αγώνα στην μεταναστευτική και στην διαχειμάζουσα ορνιθοπανίδα της περιοχής». Ωστόσο «έπειτα από ένσταση της διοργανώτριας εταιρίας τελικά εκδόθηκε νέα θετική γνώμη του ΟΦΥΠΕΚΑ για τον αγώνα στις 28-30 Οκτωβρίου 2022 αναφέροντας μόνο, ότι ο αγώνας δεν αναμένεται να επηρεάσει με μη αναστρέψιμο τρόπο το προστατευταίο αντικείμενο της περιοχής και ότι, απαιτείται τροποποίηση της ΑΕΠΟ.»
«Για το 2023:
Εκδόθηκε θετική γνώμη του ΟΦΥΠΕΚΑ για τον αγώνα 7-9 Ιουλίου 2023 επισημαίνοντας στοιχεία για την προστατευόμενη περιοχή, τους οικότοπους προτεραιότητας εντός των οποίων πραγματοποιείται η δραστηριότητα, τις σημαντικές πιέσεις σε αυτούς και στην πανίδα της περιοχής.
Λόγω της σοβαρότητας του θέματος και της ανάγκης προστασίας της περιοχής, τον Αύγουστο του 2023 στάλθηκε έγγραφο από την Διεύθυνση Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού Δυτικής Ελλάδας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, με θέμα τη δραστηριότητα του σκι και τους αγώνες σκι στην λίμνη Καϊάφα, προς όλους τους εμπλεκόμενους, ΕΤΑΔ, ΟΦΥΠΕΚΑ, Διεύθυνση Ανάπτυξης Π.Ε. Ηλείας της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας και την εταιρία διεξαγωγής των αγώνων.
Στο έγγραφο αυτό αναφέρεται ότι η δραστηριότητα του σκι αδειοδοτήθηκε με την ΑΕΠΟ του 2019 και υπόκειται σε όρους και δεσμεύσεις, όπως επίσης και η πρόσβαση με οχήματα στο νησί και στις όχθες του διαύλου. Επισημάνθηκε, μεταξύ άλλων, ότι δεν υπάρχει συμμόρφωση με τους όρους της ΑΕΠΟ, που προβλέπουν μόνο 1 αγώνα τον χρόνο (κατ΄ εξαίρεση) και τονίσθηκε ότι η ΑΕΠΟ του 2019 είναι σε ισχύ, δεν έχει υποβληθεί διοικητική ή δικαστική προσφυγή κατά αυτής, ούτε έχει υποβληθεί αίτημα για την τροποποίηση της, επομένως και οι όροι, τα μέτρα και οι περιορισμοί της είναι σε ισχύ.
Μετά από αίτημα των διοργανωτών για ΝΕΟ αγώνα στις 27-29 Οκτωβρίου 2023 εκδόθηκε αρνητική γνώμη του ΟΦΥΠΕΚΑ λαμβάνοντας υπόψη, μεταξύ άλλων, το άνω έγγραφο της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, τις οχλήσεις που διαπιστώθηκαν κατά την τέλεση των αγώνων και τους Περιβαλλοντικούς Όρους 166, 167, 168 της ΑΕΠΟ που πρέπει να τηρούνται.» Ωστόσο η ένσταση της διοργανώτριας εταιρείας ήταν και πάλι αρκετή για μετατρέψει ο ΟΦΥΠΕΚΑ την αρνητική γνώμη για την τέλεση των αγώνων αυτήν την περίοδο σε θετική.
Τα παραπάνω ακυρώνουν την προστασία του αντικειμένου και δεν συμβαδίζουν με την οργάνωση δράσεων ανάδειξης της λίμνης Καϊάφα, και των ιαματικών πηγών με σκοπό την προώθηση του ιαματικού τουρισμού που προάγει το το Χωροταξικό Πλαίσιο της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας (ΦΕΚ 845/Δ/2020), καθώς δεν πρόκειται για ανάδειξη της λίμνης(τοπίο εθνικής σημασίας) αλλά υποβάθμιση της βιοποικιλότητάς της και όχληση/ εκτοπισμό προστατευόμενων ειδών.
Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ – ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Λαμβάνοντας υπόψιν τα προαναφερθέντα, υποβάλλουμε επί του προσχεδίου της 2ης αναθεώρησης του ΣΔ ΛΑΠ Υδατικού Διαμερίσματος Δυτικής Πελοποννήσου, κατά το μέρος του που αφορά τους ποταμούς ΕΡΥΜΑΝΘΟ, ΑΛΦΕΙΟ, ΛΟΥΣΙΟ, ΕΛΙΣΣΩΝΑ, ΤΡΑΓΟ, ΛΑΔΩΝΑ, ΝΕΔΑ, ΑΡΟΑΝΙΟ, ΣΕΛΙΝΟΥΝΤΑ και παραποτάμους τους τις ακόλουθες παρατηρήσεις – προτάσεις:
1. Διαπιστώνεται ότι η μερική προστασία κρίνεται ανεπαρκής για να αποτρέψει την περιβαλλοντική και αισθητική υποβάθμιση, όπως δείχνει και η πρόσφατη διαβούλευση για ένα από τα επτά υδροηλεκτρικά στη Νέδα. Η προστασία μέρους των ποτάμιων συστημάτων των αναφερθέντων ποταμών ως ύδατα αναψυχής, ως προστατευόμενα τοπία, αρχαιολογικοί χώροι κτλ. δεν επαρκεί για να διασφαλίσει τη διατήρηση της ακεραιότητάς τους και τη δυνατότητα να υφίστανται οι άρρηκτα συνδεδεμένες με την τοπική κοινωνία και οικονομία υπαίθριες δραστηριότητες που συμβαίνουν εκεί. Απαιτείται η προσθήκη της πρόβλεψης ότι: «Όλα τα ποτάμια συστήματα των ποταμών ΕΡΥΜΑΝΘΟΣ, ΑΛΦΕΙΟΣ, ΛΟΥΣΙΟΣ, ΕΛΙΣΣΩΝΑΣ, ΤΡΑΓΟΣ, ΛΑΔΩΝΑΣ, ΝΕΔΑΣ, ΑΡΟΑΝΙΟΣ, ΣΕΛΙΝΟΥΝΤΑΣ χαρακτηρίζονται ως Ύδατα Αναψυχής και προορίζονται για την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών ήπιου τουρισμού και για δραστηριότητες αναψυχής που εναρμονίζονται με τα χαρακτηριστικά τους». Τούτο είναι ιδιαίτερα κρίσιμο διότι οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού και οι δραστηριότητες αναψυχής συμπλέουν με τους χωροταξικούς προσδιορισμούς των ποταμών και δρουν υποστηρικτικά στις ήπιες δραστηριότητες πρωτογενή τομέα, βρίσκονται σε απόλυτη αρμονία με το υδατικό περιβάλλον τους και συμβάλλουν στη διατήρησή του, αναδεικνύουν σε ευρύτερους κύκλους ανθρώπων, από την Ελλάδα και το εξωτερικό, τη φυσική ομορφιά τους και αποτελούν την κύρια διέξοδο για την επιβίωση των παραποτάμιων περιοχών, οι οποίες απειλούνται από οικονομικό μαρασμό και ερήμωση.
2. Πρέπει να θεσπιστεί η «γενική απαγόρευση εγκατάστασης φωτοβολταϊκών, υβριδικών σταθμών και υδροηλεκτρικών έργων είτε μικρών είτε μεγάλων για όλα τα ποτάμια συστήματα στους ποταμούς ΕΡΥΜΑΝΘΟ, ΑΛΦΕΙΟ, ΛΟΥΣΙΟ, ΕΛΙΣΣΩΝΑ, ΤΡΑΓΟ, ΛΑΔΩΝΑ, ΝΕΔΑ, ΑΡΟΑΝΙΟ, ΣΕΛΙΝΟΥΝΤΑ και σε παραποτάμους τους, διότι τυχόν παράλειψη θέσπισης της ρύθμισης αυτής ή τυχόν αντίθετη ρύθμιση θα βλάψει καίρια το Δημόσιο Συμφέρον, καθώς καθώς όπως τεκμηριώνεται παραπάνω δεν αποτελούν βιώσιμη, φιλοπεριβαλλοντική επένδυση. (α) Είναι προφανές ότι κάθε τέτοιο έργο στα ποτάμια αυτά επηρεάζει αρνητικά την κατάσταση των εν λόγω ποτάμιων συστημάτων όσον αφορά: τα αναφερόμενα σε αυτό Πολιτιστικά – Ιστορικά Μνημεία, την Πανίδα η οποία περιλαμβάνει και σημαντικά Προστατευόμενα Είδη και τη Χλωρίδα. (β) Είναι επίσης προφανές ότι κάθε τέτοιο έργο θα προκαλέσει μορφολογικές αλλοιώσεις στα ποτάμια συστήματα. (γ) Ακυρώνει το πλαίσιο υφιστάμενης προστασίας. (δ) Έρχεται σε αντίθεση με τις ευρωπαϊκές κατευθύνσεις. (ε) Έρχεται σε αντίθεση με τις κατευθύνσεις τών Περιφερειακών Πλαισίων Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Πελοποννήσου και Δυτικής Ελλάδας για διατήρηση του πληθυσμού της υπαίθρου. (στ) Επηρεάζει αρνητικά κάθε προοπτική ανάπτυξης Εναλλακτικών Μορφών Τουρισμού και Δραστηριοτήτων Αναψυχής, παρά τον χωροταξικό προορισμό των περιοχών και τις επενδύσεις των κατοίκων σε ήπιο τουρισμό που συγκεράζει ήπιες μορφές πρωτογενή τομέα και αποκεντρωμένη ανάπτυξη.
3. Πρέπει να απαγορευτεί κάθε είδους αθλητική δραστηριοτητα στη λίμνη Καϊάφα αφού (α) ακυρώνει την προστασία της και (β) τέτοιου είδους δραστηριότητες μπορούν να υλοποιηθούν σε φράγματα που δεν βρίσκονται σε καθεστώς προστασίας, , όπως π.χ. η Λίμνη Πηνειού, όπου στο παρελθόν έχουν διεξαχθεί Πανελλήνιοι Αγώνες Κωπηλασίας, έχουν προετοιμαστεί εθνικές ομάδες Ελλάδας, Βουλγαρίας, Ουκρανίας, Πολωνίας και Ρουμανίας εν όψει των ολυμπιακών αγώνων του 1992 στη Βαρκελώνη και του 1996 στην Ατλάντα και αποτελεί αίτημα των κατοίκων η ήπια αξιοποίησή της.
Αναφέρονται οι κρίσιμες περιβαλλοντικές παράμετροι με βάση τις οποίες τεκμηριώνουμε στη συνέχεια τις παρατηρήσεις – προτάσεις μας για τους ΠΟΤΑΜΟΥΣ ΕΡΥΜΑΝΘΟ, ΑΛΦΕΙΟ, ΛΟΥΣΙΟ, ΕΛΙΣΣΩΝΑ, ΤΡΑΓΟ, ΛΑΔΩΝΑ, ΝΕΔΑ, ΑΡΟΑΝΙΟ, ΣΕΛΙΝΟΥΝΤΑ και τη ΛΙΜΝΗ ΚΑΪΑΦΑ
Α. ΚΡΙΣΙΜΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ
1) ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ
Το φαράγγι του Λούσιου, η Δημητσάνα και η Στεμνίτσα έχουν ανακηρυχθεί ως Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους (AT1011084). Επίσης το φαράγγι του Λούσιου είναι κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος (ΦΕΚ: 761/Β/1997-08-28). Εκεί σώζονται πολυάριθμα θρησκευτικά μνημεία βυζαντινής και μεταβυζαντινής εποχής (ναοί, μονές, ασκηταριά, ερημητήρια), πλήθος κοσμικών κτισμάτων με εξέχουσες τις υδροκίνητες εγκαταστάσεις της προβιομηχανικής περιόδου (μύλοι, μπαρουτόμυλοι, νεροτριβές), καθώς και μονοπάτια, καλντερίμια και γεφύρια.
Ομοίως και η κοίτη του Αλφειού στην Ηλεία είναι χαρακτηρισμένη ως αρχαιολογικός χώρος (ΦΕΚ: 633/Β/1980-07-08, ΦΕΚ: 686/Β/2000-06-02, ΦΕΚ: 22/Β/1986-01-31), εξαιτίας των φυσικών χώρων, των αρχαιολογικών θέσεων διεθνούς σημασίας και των οικιστικών συνόλων που διαθέτει. Επίσης οι Παραπόταμοι του Αλφειού, οκτώ διαδοχικά ποταμάκια που κατεβαίνουν από το όρος Μίνθη, έχουν ανακηρυχθεί ως Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους (AT1011011).
Ως Τοπία Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους έχουν επίσης ανακηρυχθεί και οι πηγές του Αροάνιου (AT1011017), οι πηγές του Λάδωνα (AT1011016), το φαράγγι της Νέδας (AT1011014) και η Λίμνη και Δάσος Καϊάφα (AT1011007).
Οι χερσαίες και υδάτινες περιοχές του φαραγγιού της Νέδας χαρακτηρίζονται ως προστατευόμενα τοπία και προστατευόμενοι φυσικοί σχηματισμοί και συμπεριλαμβάνουν τους Οικοτόπους της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ: GR2550005/ GR2330008/ GR2550001 (ΦΕΚ Β 3019/8-5-2023) ενώ το τμήμα «Νέδα Π._3» εντάσσεται στο Μητρώο Περιοχών Αναψυχής Εσωτερικών Υδάτων (EL0132R001500022NΒΑ). Πλησίον της Νέδας βρίσκεται η Αρχαία Φιγάλεια, σημαντική αρκαδική πόλη που ιδρύθηκε από τον Φίγαλο, γιό του Λυκάωνα, ιδρυτή της Λυκόσουρας και οι κάτοικοί της είχαν τον έλεγχο του Ιερού του Επικουρίου Απόλλωνα, Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, ο οποίος βρίσκεται μόλις 8 χλμ. μακριά από τη Νέδα.
Ο Σελινούντας στην πολυδαίδαλη διαδρομή των περίπου 48 χλμ. περνά από τον αρχαιολογικό χώρο της βυθισμένης Ελίκης και από τέσσερα ιστορικά μοναστηριακά συμπλέγματα, διαμορφώνοντας εντυπωσιακούς σχηματισμούς.
Τα Τοπία των πηγών των ποταμών Αροάνιου, Λάδωνα, Ερυμάνθου, καθώς και τα Τοπία των ποταμών Αροάνιου, Σελινούντα, Λάδωνα, της Λίμνης Καϊάφα και Ιαματικών πηγών κατατάσσονται σε Εθνικής σημασίας και το Τοπίο του ποταμού Ερύμανθου,του ποταμού Νέδα, τα Φαράγγια Αντρωνίου Γκούρα Ερύμανθου Γούμερου Ακρώρειας, το Δελταϊκό Τοπίο του Αλφειού ποταμού σε Περιφερειακής, στο Χωροταξικό Πλαίσιο της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας (ΦΕΚ 845/Δ/2020) Το εν λόγω Χωροταξικό αναγνωρίζει την περιοχή του Σελινούντα ως μία από τις σημαντικότερες υγροτοπικές περιοχές της βορειοδυτικής Πελοποννήσου και προτείνει την προστασία του τοπίου και των πηγών, τόσο του Σελινούντα όσο και άλλων ποταμών στο Όρος Ερύμανθος, καθώς είναι άρρηκτα δεμένες με ολόκληρο υγροτοπικό οικοσύστημα. Το Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Πελοποννήσου (ΦΕΚ 1485/Β/2003) προβλέπει την «ανάδειξη των περιοχών ιδιαίτερου φυσικού ενδιαφέροντος με παράλληλη προστασία και πρόβλεψη δραστηριοτήτων που θα ενισχύσουν την ανάπτυξη και θα αξιοποιούν χωρίς να υποβαθμίζουν την περιβαλλοντική τους αξία (περιοχές NATURA, υγροβιότοποι, ορεινοί δρόμοι, ποταμοί, λίμνες, οικοσυστήματα, φυσικά τοπία, κ.λ.π.).» και οι κατευθύνσεις του προκρίνουν τον ήπιο εναλλακτικό τουρισμό και τη διατήρηση του πληθυσμού στις περιοχές της υπαίθρου. Ο συγκερασμός της διατήρησης, προστασίας και ανάδειξης των φυσικών, ιστορικών, αρχιτεκτονικών, πολιτισμικών γνωρισμάτων απασχολεί και το Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας το οποίο ορίζει πως «στις προστατευόμενες περιοχές επιτρέπονται χρήσεις και δραστηριότητες που δεν θα θίγουν την οικολογική τους ισορροπία και θα προωθούν την οργανωμένη και συντονισμένη διαχείρισή τους» (σελ.9772). Επίσης, σημειώνει ότι θα πρέπει να δοθεί «έμφαση στην ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού στις ορεινές περιοχές του δήμου Πατρέων και του δήμου Ερυμάνθου» (σελ.9755). Μάλιστα για την ορεινή Ηλεία, την ορεινή Αχαΐα και τον Δήμο Ερυμάνθου τονίζεται πως θα πρέπει να ενισχυθεί ο εναλλακτικός τουρισμός (σελ.9750) βάσει των συγκριτικών τους πλεονεκτημάτων (σελ.9749), ενώ προτείνεται η υλοποίηση ολοκληρωμένων διαχειριστικών σχεδίων με στόχο την αναστολή της μείωσης πληθυσμού και τη σταθεροποίησή του.
2) ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
Τα ποτάμια Ερύμανθος, Αλφειός, Λούσιος, Ελισσώνας, Τράγος, Λάδωνας, Νέδα, Αροάνιος, Σελινούντας συγκεντρώνουν πλήθος χαρακτηριστικών καθώς περιλαμβάνουν ή γειτνιάζουν με περιοχές του Δικτύου Natura 2000 και άλλες περιοχές περιβαλλοντικής ευαισθησίας όπως ιστορικούς τόπους, προστατευόμενα τοπία/σχηματισμούς (π.χ. σπήλαια), Καταφύγια Άγριας Ζωής, πολιτισμικά μνημεία (γέφυρες, νεροτριβές,υδρόμυλοι, υδραύλακες, λιθιές, κτίσματα, αρχαιολογικοί χώροι ακόμη και Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς), εκπαιδευτικές και πολιτιστικές διαδρομές, δίκτυα μονοπατιών και παραδοσιακούς οικισμούς και είναι κρίσιμη η έγκαιρη πρόληψη φαινομένων υποβάθμισης της ποιότητας των φυσικών και ανθρωπογενών πόρων και η συνδυασμένη προστασία και ανάδειξη του φυσικού περιβάλλοντος συμπεριλαμβανομένης της προστασίας της βιοποικιλότητας και του τοπίου.
Στις περιοχές αυτές έχουν αναπτυχθεί πολλές μορφές ήπιου εναλλακτικού τουρισμού: υπαίθριων δραστηριοτήτων, οικοτουρισμός, αγροτουρισμός, γαστρονομικός, πεζοπορικός, πολιτιστικός, θρησκευτικός – προσκυνηματικός τουρισμός, εναλλακτικές μορφές και δραστηριότητες ορεινού, λιμναίου και ποτάμιου τουρισμού και παράλληλα με τα δίκτυα παροχής υπηρεσιών, καταλυμάτων, εστίασης και προσφοράς τοπικών αγαθών πρωτογενή τομέα και μεταποίησης τροφίμων και συνδέονται άμεσα με τα ποτάμια. Μάλιστα συχνά οι ποταμοί αποτελούν διεθνές ορόσημο της περιοχής. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι ο Σελινούντας, ο Ερύμανθος και ο Λούσιος συμπεριλαμβάνονται στον Ευρωπαϊκό Οδηγό κορυφαίων ποταμών της Πελοποννήσου για καγιάκ και η διάσχιση της Νέδας είναι από τις διασημότερες, αν όχι η διασημότερη ποταμοδιάσχιση της Ελλάδας και γνωστή παγκοσμίως.
Στους ποταμούς Αλφειό, Ερύμανθο, Λούσιο υλοποιούνται υπαίθριες δραστηριότητες rafting, canoe-kayak. fly fishing, μικτή πεζοπορία με περπάτημα και κολύμβηση, επισκέψεις σε καταρράκτες, παρατήρηση πτηνών – θηλαστικών και εντόμων, επισκέψεις σε γεφύρια, σπήλαια, πολιτιστικά μνημεία και εν γένει πραγματοποιούνται δραστηριότητες αναψυχής.
Στους ποταμούς Αροάνιο, Ελισσώνα, Τράγο, Λάδωνα Σελινούντα πραγματοποιούνται μικτή πεζοπορία με περπάτημα και κολύμβηση, επισκέψεις σε καταρράκτες, παρατήρηση πτηνών – θηλαστικών και εντόμων, επισκέψεις σε γεφύρια, σπήλαια και στα πολιτιστικά μνημεία και εν γένει πραγματοποιούνται δραστηριότητες αναψυχής ενώ στη Νέδα αναπτύσσονται επίσης δραστηριότητες canyoning.
Επιπλέον οι παραποτάμιες περιοχές των ποταμών αυτών προσφέρονται για πεζοπορία, ορεινό τρέξιμο και ορεινή ποδηλασία και πολιτισμικό-ιστορικό τουρισμό χάρη σε ένα πυκνό πλέγμα σχετικών διαδρομών, πολλών από αυτών διεθνούς εμβέλειας όπως το Εθνικό μονοπάτι 31, το Εθνικό μονοπάτι 32 Τα Παράσσια Μονοπάτια, τα 130 χλμ. μονοπατιών στην ορεινή Ηλεία και Αρχαία Ολυμπία (Ερύμανθος, Αλφειός, Κλαδέος, Σελληείς και παραπόταμοι/ ρέματα). Επίσης η Περιφέρεια Πελοποννήσου έχει χρηματοδοτήσει από το 2019 την δημιουργία του μονοπατιού «Πέντε Μύθοι του Ηρακλή», που στην πρώτη του παρουσίαση προκάλεσε παγκόσμιο ενδιαφέρον. Το Μονοπάτι του Ηρακλή/Hercules Trail θα εχει συνολικο μηκος 250 χλμ. (Ναύπλιο, Αρχαία Τίρυνθα, Μυκήνες, Νεμέα, Στυμφαλία, Φενεός, Λάδωνας, Ερύμανθος, Τριποταμιά, Ολυμπία). Από το μονοπάτι αυτό, το οποίο θα είναι ένα εξαγώγιμο πολιτιστικό και οικοτουριστικό προϊόν, έχουν ήδη ολοκληρωθεί τμήματα 85 χλμ. στον νομό Αρκαδίας από τον Σύλλογο «O Λάδωνας».
Οι παραπάνω δραστηριότητες συνυπάρχουν αρμονικά με τα χαρακτηριστικά των ποτάμιων συστημάτων καθώς η ροή της επισκεψιμότητας συμβαίνει όλο το χρόνο δίχως να επιβαρύνεται η φέρουσα ικανότητα των περιοχών και να αλλοιώνεται η κοινωνική και πολιτιστική τους ταυτότητα, ούτε να προκαλούνται πιέσεις στα ποτάμια συστήματα. Άλλωστε η διατήρηση και η προστασία των εν λόγω ποταμών είναι σημαντική διότι στις ευρύτερες περιοχές η τοπική επιχειρηματικότητα, υποστηριζόμενη από προγράμματα LEADER, συνδέεται άμεσα με τα ποτάμια αυτά. Όπως άλλωστε αναγνωρίζει ο Ν.4582/2018, οι υπαίθριες δραστηριότητες μεταξύ άλλων ευαισθητοποιούν τους επισκέπτες για την προστασία της φύσης.
Αντίστοιχα, η ΕΕ επιδοτεί τον βιώσιμο τουρισμό επειδή συμβάλλει στη διατήρηση των φυσικών-πολιτισμικών πόρων, στον περιορισμό της εγκατάλειψης περιοχών και των αρνητικών επιπτώσεων της μαζικής ζήτησης, μα και στην προώθηση της μακροπρόθεσμης ευημερίας των τοπικών κοινοτήτων οι οποίες μαθαίνουν να ζουν αρμονικά με το περιβάλλον και να αναπτύσσουν την τοπική τους οικονομία σε σχέση με αυτό (Ατζέντα για έναν αειφόρο και ανταγωνιστικό ευρωπαϊκό τουρισμό).
3) ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ, ΠΑΝΙΔΑ, ΧΛΩΡΙΔΑ
3.1) Πανίδα
Στους ποταμούς Ερύμανθος, Αλφειός, Λούσιος Ελισσώνας, Τράγος, Λάδωνας, Νέδα, Αροάνιος, Σελινούντας ζουν πλήθος αμφίβιων, ερπετών και ιχθυοπανίδας και τα παρόχθια δάση αποτελούν ενδιαίτημα για πολλά είδη θηλαστικών, ορνιθοπανίδας και απειλούμενων αρπακτικών.
Από αυτά διακρίνουμε ότι οι ποταμοί Σελινούντας, Αλφειός, Λούσιος, Ερύμανθος, Λάδωνας, Αροάνιος, Τράγος, Νέδα είναι σημαντικοί για τη βίδρα (Lutra lutra). Η βίδρα είναι απειλούμενο είδος και προστατεύεται από την εθνική, ευρωπαϊκή και διεθνή νομοθεσία. Συγκεκριμένα προστατεύεται από το Π.Δ. 67/81 (ΦΕΚ A 23/1981), ενώ περιλαμβάνεται στο Κόκκινο Βιβλίο Απειλούμενων Ειδών της Παγκόσμιας Ένωσης για την Προστασία της Φύσης (ΙUCN), στα Παραρτήματα ΙΙ και IV της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ, καθώς και στο Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Σπονδυλόζωων της Ελλάδας. Σε αυτό το βιβλίο χαρακτηρίζεται ως «κινδυνεύον» είδος και επισημαίνεται ότι τα υδροηλεκτρικά φράγματα συνιστούν κίνδυνο για αυτό.
Στην ιχθυοπανίδα του Σελινούντα, της Νέδας, του Αλφειού και του Ερυμάνθου περιλαμβάνεται το Χέλι Anguilla Anguilla, είδος που κρίνεται Κρισίμως Κινδυνεύον (IUCN). Στην Ελλάδα η κατάσταση των πληθυσμών έχει δείξει σημαντική πτώση στην τάση τους, καθώς μετά από πολλά έργα ευθυγράμμισης, κατασκευές γεφυρών και πολλών αναβαθμών η μετακίνηση των χελιών είναι πολύ δύσκολη.
Το προστατευόμενο είδος κοινοτικού ενδιαφέροντος στην Οδηγία 92/43/ΕΟΚ (Παράρτημα ΙΙ) Πελοποννησιακή Μπριάνα Μπριάνα (Barbus peloponnesius) ζει στον Αλφειό, τον Λούσιο, τη Νέδα, όπως και στον Αροάνιο, στον Τράγο και στο Λάδωνα όπου ζει επίσης και το προστατευόμενο είδος κοινοτικού ενδιαφέροντος στην Οδηγία 92/43/ΕΟΚ (Παράρτημα ΙΙ) Λιάρα (Telestes pleurobipunctatus), ενώ στον Ερύμανθο εκτός από τα δύο αυτά προστατευόμενα είδη συναντάται και η Ιονική Πέστροφα (Salmo fariodes). Το είδος Ιονική Πέστροφα κατατάσσεται ως «Τρωτό» στο Ελληνικό Κόκκινο Βιβλίο και μία από τις πιο σημαντικές απειλές για το είδος αποτελούν τα εμπόδια στη μετακίνηση, ιδιαίτερα τα μικρά και μεγάλα υδροηλεκτρικά φράγματα, που διακόπτουν τη συνεκτικότητα των ποταμών.
Η πανίδα λεπιδοπτέρων είναι σημαντική στην περιοχή του Ερυμάνθου όπου μεταξύ άλλων συναντώνται επαρκή ενδιαιτήματα για το είδος Parnassius apollo. Στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για το Parnassius apollo του Παραρτήματος IV της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ (Αριθμ. Οικ. ΥΠΕΝ/ΔΔΦΠΒ/68149/2156, ΦΕΚ B’ 3646/06.08.2021) αναφέρεται ότι δύο από τις σημαντικότερες απειλές που δέχονται οι πληθυσμοί Parnassius apollo στην Ελλάδα είναι «1. Εγκατάσταση μονάδων ΑΠΕ» και «2. Διάνοιξη δρόμων», εξαιτίας της υποβάθμισης των ενδιαιτημάτων από τις εκσκαφές και τους εκβραχισμούς, από τα κανάλια καλωδίωσης, τη διαμόρφωση του χώρου γύρω από ΑΣΠΗΕ, τη διαπλάτυνση υφιστάμενων δρόμων ή διάνοιξη νέων, καθώς και τη δημιουργία υποδομών για τη σύνδεση με το υφιστάμενο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας. «Τα έργα αυτά προκαλούν αλλοίωση στο εδαφικό και ενίοτε στο γεωλογικό υπόστρωμα και καταστροφή στη βλάστηση. Κατά συνέπεια, οδηγούν στην αλλοίωση και υποβάθμιση του ενδιαιτήματος των φυτών-ξενιστών Sedum. Χαμηλή πυκνότητα των φυτών-ξενιστών έχει ως αποτέλεσμα αυξημένη πιθανότητα τοπικής εξαφάνισης σε απομονωμένους πληθυσμούς (Fred & Brommer 2003)».
Στον Αροάνιο συναντάται ο αλπικός τρίτωνας (Ichthyosaura alpestris), είδος που προστατεύεται από την ελληνική νομοθεσία (ΠΔ 67/81, ΦΕΚ 23/Α/81) και περιλαμβάνεται στο Παράρτημα ΙΙΙ της Σύμβασης της Βέρνης. Χαρακτηρίζεται ως «Τρωτό» είδος στο Κόκκινο βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (2009) όπου ειδικότερα οι πληθυσμοί της Πελοποννήσου χαρακτηρίζονται ως «Κινδυνεύοντες». Απειλείται από την υποβάθμιση ή και την απώλεια των υδάτινων ενδιαιτημάτων του λόγω κλιματικών αλλαγών ή ανθρώπινων δραστηριοτήτων και από τη θήρευση λόγω της εισαγωγής ειδών ψαριών στις υδατοσυλλογές όπου ζει.
Πολλά είδη πτηνών προσελκύονται στις παραποτάμιες περιοχές όλων των αναφερόμενων ποταμών για ανεύρεση τροφής. Ανάμεσα στα είδη αρπακτικών ξεχωρίζουν οι γερακίνες, τα βραχοκιρκίνεζα, τα ξεφτέρια, οι πετρίτες, οι φιδαετοί (Circaetus gallicus) προστατευόμενο είδος, «Σχεδόν Απειλούμενο» στο Κόκκινο βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (2009) και στην IUCN, ενώ στον Τράγο περιλαμβάνονται και οι αετογερακίνες, προστατευόμενο είδος, «Τρωτό» στο Κόκκινο βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (2009) και στον Σελίνουντα περιλαμβάνονται και οι χρυσαετοί (Aquila c. chrysaetos), προστατευόμενο είδος, «Κινδυνεύον» στο Κόκκινο βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (2009) και περιλαμβάνεται στο Παράρτημα ΙΙ της Σύμβασης της Βόννης.
Στη λίμνη Καϊάφα έχουν καταγραφεί τουλάχιστον 16 διαφορετικά είδη μεταναστευτικών πουλιών με σημαντικότερα τη Βαλτόπαπαπια (Aythia Nyroca) και του Φερεντίνη (Netta rufina), επιβεβαιώνοντας πόσο σημαντικός υγροβιότοπος είναι για τα πουλιά και χρήζει καλύτερης προστασίας από την έντονη ανθρώπινη όχληση που ασκείται στην περιοχή. Επίσης διαβιούν πάπιες, τσικνιάδες και βουτηχτάρια καθώς και στην ευρύτερη περιοχή υπάρχουν ενδείξεις από τη δασική υπηρεσια για τον τελευταίο πληθυσμο του χαμαιλέοντα στην Ελλάδα.
3.2) Χλωρίδα
Τα πλατάνια, τα οποία συναντώνται σε όλα τα ποτάμια που αναλύουμε, βρίσκονται υπό σοβαρή απειλή πανελλαδικώς από την ασθένεια του μεταχρωματικού έλκους, με το μεγαλύτερο πρόβλημα να εντοπίζεται στο «Νοµό Μεσσηνίας και ιδιαίτερα σε φυσικά οικοσυστήµατα πλατάνου κατά µήκος ποταµών και χειµάρρων, µε χιλιάδες νεκρά δένδρα κάθε µεγέθους και ηλικίας» με «πολλές διαφορετικές εστίες προσβολής σε µία περιοχή που ξεπερνά σε έκταση τα 400 km2 , ενώ η ασθένεια έχει επίσης εντοπιστεί στους όµορους νοµούς ,Aχαΐας, Αρκαδίας και Ηλείας». Μάλιστα όπως επισημαίνει το ΕΘΙΑΓΕ «µία από τις εστίες προσβολής ήταν µέσα στον ποταµό Νέδα, σε χώρο που υπήρχε έντονη δραστηριότητα από µηχανήµατα αµµοληψίας» καθώς προκλήθηκε ανθρωπογενή διασπορά της ασθένειας µε µηχανήµατα εκσκαφής, που χρησιµοποιούνται σε ποτάµια ή δρόµους µε προσβεβληµένα δένδρα, τα οποία µετέφεραν µολυσµένο χώµα ή τεµάχια προσβεβληµένου ξύλου και δηµιούργησαν νέες εστίες προσβολής (το παθογόνο µεταδίδεται κυρίως ανθρωπογενώς).
4) ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ
Η σημασία της διατήρησης της ακεραιότητας και του εμπλουτισμού των ποταμών είναι πολυεπίπεδη και έχει αναγνωριστεί από την ΕΕ, η οποία, στη νέα στρατηγική της για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030 προβλέπει την άρση εμποδίων και φραγμάτων σε ποτάμια, ώστε να αποκατασταθεί η ελεύθερη ροή τους σε μήκος τουλάχιστον 25.000 χιλιομέτρων.
Μάλιστα στην τελευταία έκθεση του συνασπισμού οργανώσεων Dam Removal Europe αναφέρεται ότι τουλάχιστον 325 τεχνητοί φραγμοί απομακρύνθηκαν από ποτάμια συστήματα στην Ευρώπη το 2022. Το νούμερο αυτό αντιστοιχεί σε αύξηση 36% σε σχέση με το 2021 και καταδεικνύει την αυξητική τάση και δυναμική του κινήματος απομάκρυνσης φραγμών στην Ευρώπη που αποσκοπεί στην αποκατάσταση της συνεκτικότητας και της υδρομορφολογικής και οικολογικής ακεραιότητας των ποταμών.
Επιπλέον, τα μικρά υδροηλεκτρικά δεν αποτελούν βιώσιμες, φιλοπεριβαλλοντικές επενδύσεις σύμφωνα με την αρμόδια Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και στην πρόσφατη έκθεσή της για την Βιώσιμη Χρηματοδότηση (σελ. 226, 465) συστήνει να αποφεύγεται εντελώς η κατασκευή μικρών υδροηλεκτρικών έργων ισχύος κάτω των 10 MW, καθώς αυτή οδηγεί σε αύξηση του κατακερματισμού των ποταμών.
5) ΤΡΩΤΟΤΗΤΑ
Η πρόληψη της υποβάθμισης καθώς και η αποκατάσταση των επιφανειακών και υπογείων υδατικών συστημάτων αποτελούν περιβαλλοντικό στόχο των Σχεδίων Διαχείρισης. Ωστόσο, όπως το υπό διαβούλευση Σχέδιο Διαχείρισης Δυτικής Πελοποννήσου αναφέρει, σε αυτό λαμβάνονται υπόψη τα τεχνικά έργα που είναι είτε κατασκευασμένα είτε υπό κατασκευή και η λειτουργία τους αναμένεται να ξεκινήσει έως το 2027.
Έτσι όμως δεν γίνεται αντιληπτό το μέγεθος των ανθρωπογενών πιέσεων που προστίθενται στα ποτάμια οικοσυστήματα και παρόχθια δάση του ΥΔ EL01 από την πληθώρα υφιστάμενων αιτήσεων ΑΠΕ σε διάφορες φάσεις και δη υδροηλεκτρικών έργων, φωτοβολταϊκών και υβριδικών σταθμών (συνήθως αιολικών) παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με απολήψεις ύδατος στα ακόλουθα ποτάμια, παραπόταμους τους και ρέματα, ακόμη και με μη συνεχή ροή: Ερύμανθο, Λούσιο, Αλφειό, Ελισσώνα, Αροάνιο, Λάδωνα, Τράγο, Νέδα, Αροάνιο, Σελινούντα. Μάλιστα αρκετά από τα ποτάμια αυτά υδροδοτούν περιοχές ωστόσο συχνά στις ΜΠΕ των εν λόγω έργων ζητείται «να απαγορευτεί αυστηρά η οποιαδήποτε απόληψη νερού από τα επιφανειακά ύδατα (π.χ. ποτάμια, ρέματα, κ.λπ.), προκειμένου να χρησιμοποιηθεί για τις ανάγκες του έργου (παραγωγή σκυροδέματος, διαβροχή των οδοστρωμάτων, κ.λπ.)» (ενδεικτικά από ΜΠΕ αιολικού εργοστασίου στο Σκιαδοβούνι Ερυμάνθου).
Στο Έγγραφο καθοδήγησης σχετικά με τις απαιτήσεις για την υδροηλεκτρική ενέργεια σε σχέση με τη νομοθεσία της ΕΕ για τη φύση (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2018) περιλαμβάνονται πολλές από τις επιπτώσεις των υδροηλεκτρικών που αναφέρονται στη διεθνή βιβλιογραφία, οι οποίες αφορούν:
– Αλλαγές στη μορφολογία των ποταμών και στους ποτάμιους οικοτόπους/ Εκβραχισμοί/ Μπάζωμα – Στένεμα κοίτης/ Κατολισθήσεις
– Διάβρωση
– Περιορισμός εμπλουτισμού – Καθίζηση – Υφαλμύρωση υδροφόρου ορίζοντα
– Υποβάθμιση – Απώλεια εύθραυστων ποτάμιων – παρόχθιων οικοσυστημάτων
– Διάνοιξη δρόμων
– Δέσμευση Αδειών Χρήσης Νερού – Επιπτώσεις στην υδροδότηση
– Πολύ χαμηλή απόδοση – όσα γίνονται πρέπει να είναι συνοδευτικά σε υπαρκτά μεγάλα αρδευτικά φράγματα όταν αυτά μπορούν να επιβαρυνθούν με την επιπλέον υποδομή
– Συρρίκνωση – απώλεια εναλλακτικών δραστηριοτήτων/ θέσεων εργασίας
– Επιπτώσεις σε γεωργία, κτηνοτροφία, μελισσοκομία, ήπιο τουρισμό
– Ανεπανόρθωτη καταστροφή τοπίου και πολιτιστικής κληρονομιάς
– Υποβάθμιση αξίας γης
– Διχασμός κοινωνίας
– Έμμεσες επιπτώσεις.
Ακολούθως, η διάνοιξη οδικών δικτύων αποτελεί κύρια αιτία υποβάθμισης του οικοσυστήματος αλλά και άμεση και οριστική καταστροφή τμήματος της έκτασης των τύπων οικοτόπων σε μια περιοχή και επιφέρει αλλαγές στις χρήσης γης και απώλεια της βιοποικιλότητας παγκοσμίως (Οι Περιοχές Άνευ Δρόμων (ΠΑΔ) ως εργαλείο περιβαλλοντικού σχεδιασμού στην Ελλάδα, 2020, Κατή, Β., Κασσάρα, Χ., Ψαραλέξη, Μ., Τζωρτζακάκη, Ο., Πετρίδου, Μ., Παπαϊωάννου, Χ., Γαλάνη, A., Πίνδος Περιβαλλοντική & Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων).
Η Ελλάδα έχει καταδικαστεί από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο (ΔΕΕ) για μη προστασία της βιοποικιλότητας στις 17.12.2020, απόφαση που έχει επισύρει οικονομικές κυρώσεις οι οποίες επιβαρύνουν τους Έλληνες πολίτες, ενώ στις 15.2.2023 η Ελλάδα έλαβε αιτιολογημένη γνώμη από την ΕΕ, με πιθανή τη νέα παραπομπή της χώρας στο ΔΕΕ καθώς το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού για τις Ανανεώσιμες Πηγές (ΦΕΚ 2464/Β/3.12.2008) δεν συμμορφώνεται με τη νομοθεσία της ΕΕ.
Πέραν αυτών, κάποια από τα ποτάμια και ρέματα στα οποία σχεδιάζεται η εγκατάσταση μικρών υδροηλεκτρικών στη Δυτική Πελοπόννησο είναι ήδη επιβαρυμένα με διάβρωση, πτώση του υδροφόρου ορίζοντα και περιβαλλοντική υποβάθμιση. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Αλφειού, η υδρομορφολογία του οποίου έχει πληγεί από έργα υποδομής (φράγματα, αναχώματα, γέφυρες) και αμμοχαλικοληψίες (Π. Χρ. Γιαννόπουλος, Ι. ∆. Μαναριώτης).
Ακόμη να σημειωθεί ότι εκτός από τις πιέσεις που έχουν δεχθεί από πρόσφατες πυρκαγιές αρκετά από αυτά τα ποτάμια οικοσυστήματα, σε πολλά ρέματα και ποτάμια το καλοκαίρι η ροή λιγοστεύει ή σταματά και μεγάλο ποσοστό της ροής είναι υπόγειας προέλευσης. ‘Ομως στην απειλή υποβάθμισης της ποιότητας των υπόγειων υδάτων επίσης δεν συγκαταλέγονται οι αιτήσεις αιολικών σταθμών πλησίον των ποταμών Ερύμανθο, Λούσιο, Νέδα, Σελινούντα, Αλφειό και παραποτάμων τους, όπως και ρεμάτων, και οι σοβαρές επιπτώσεις που θα προκαλέσουν τα αιολικά και θα πολλαπλασιάσουν τις αρνητικές επιπτώσεις των υδροηλεκτρικών έργων. Η συμπίεση του εδάφους από τους τόνους σκυροδέματος για κάθε βάση ανεμογεννήτριας και από τη μεταφορά των ογκωδών υλικών και η διάβρωση που προκαλείται, όπως επισημαίνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε συνάρτηση με την αλλαγή της υδρομετεωρολογίας σε εύρος δεκάδων χιλιομέτρων, διαταράσσουν τον κύκλο του νερού και εν τέλει τον εμπλουτισμό του υδροφόρου ορίζοντα.
Στις πιέσεις που ασκούνται στα ποτάμια συστήματα (αμμοχαλικοληψίες, ρύπανση, διάβρωση) του ΥΔ EL01 προστίθενται οι πιέσεις από το μεγάλο πλήθος αιτήσεων εγκατάστασης ΑΠΕ, οι οποίες ακυρώνουν τις επενδύσεις των κατοίκων για τοπική οικονομική, κοινωνική και αποκεντρωμένη ανάπτυξη. Η υποβάθμιση που προκαλούν αφορά άμεσα τόσο τα ποτάμια οικοσυστήματα και τη βιοποικιλότητα όσο και την τοπική οικονομία, την πολιτιστική κληρονομιά και την κοινωνική συνοχή.
Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι η κλιματική αλλαγή είναι πλέον μια αναμφισβήτητη πραγματικότητα η οποία διαφέρει στις διάφορες περιοχές του πλανήτη, με κοινό όμως χαρακτηριστικό την άνοδο της θερμοκρασίας. Η κλιματική αλλαγή στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται εκτός άλλων, από τη συνεχή αύξηση των θερμοκρασιών και τη συνεχή μείωση των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων (τάση προς ξηρότερο κλίμα), παρά τα ακραία πλημμυρικά φαινόμενα που αποτελούν στιγμιαίες ανυψώσεις σε μια συνεχή καθοδική καμπύλη Δηλαδή η προβληματική κατάσταση περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, και τη μείωση των βροχοπτώσεων, πέραν των ακραίων φυσικών φαινομένων. Αυτό προκύπτει όχι από σενάρια ή εικασίες, αλλά από διαχρονικές, συστηματικές και οργανωμένες μετρήσεις, σε τοπική και παγκόσμια κλίμακα. Τα αποτελέσματα των μετρήσεων αυτών είναι εύκολο να κατανοηθούν, αφού η Ελλάδα σήμερα χαρακτηρίζεται, όπως όλες οι Μεσογειακές χώρες, από μεγάλη ξηρή περίοδο του υδρολογικού έτους και από συνεχή αύξηση πληθυσμού (χρηστών νερού) και βελτίωση των συνθηκών ζωής. Την εικόνα συμπληρώνουν και άλλες σημαντικές παράμετροι, όπως η αύξηση του όγκου του νερού των αρδεύσεων, η παράταση της αρδευτικής περιόδου, η μείωση του όγκου των υδατικών σωμάτων, η αύξηση της συγκέντρωσης περιεχομένων ρύπων, αύξηση της εξάτμισης κ.ά. Τα ανωτέρω είναι πλέον κοινός τόπος για την παγκοσμία επιστημονική κοινότητα, σε σχέση δε με τη χώρα μας προκύπτουν και από την Επιτροπή Μελέτης της Κλιματικής Αλλαγής (ΕΜΕΚΑ) της Τράπεζας της Ελλάδος. Υπενθυμίζεται εδώ ότι ο όρος «οικολογική παροχή» συνιστά την ελάχιστη παροχή του υδατορεύματος σε κάθε θέση ώστε να επιτελούνται οι φυσικές οικολογικές διαδικασίες. Το βασικό επομένως ερώτημα που τίθεται είναι για ποιο λόγο να κατασκευάζονται τα επίμαχα έργα, όταν η λειτουργία τους προβλέπεται να είναι προβληματική και συνεχώς υποβαθμιζόμενη λόγω συνεχούς μείωσης του διαθέσιμου υδατικού δυναμικού και της διατήρησης του ύψους της απαραίτητης υδατοπτωσης.
5.1) Λίμνη Καϊάφα
Για την προστατευόμενη περιοχή του Καϊάφα ισχύει το ΠΔ του Κυπαρισσιακού και η Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ) του 2019, που αφορά στα έργα – δραστηριότητες που αναπτύσσονται εντός του ακινήτου 5.200.000.τ.μ. της ΕΤΑΔ. Με την ΑΕΠΟ αδειοδοτήθηκε περιβαλλοντικά -μεταξύ άλλων- και ο στίβος του σκι και τέθηκαν συγκεκριμένοι περιβαλλοντικοί όροι για το σκι, ενώ για την διεξαγωγή αγώνων αναγράφεται χαρακτηριστικά ότι: «Κατ’ εξαίρεση επιτρέπεται μια φορά το χρόνο επί μία εβδομάδα η χρήση του υδάτινου στίβου για διεξαγωγή αγώνων, χωρίς την χρήση κερκίδων».
Η διεξαγωγή αγώνων σκι στην προστατευόμενη περιοχή Natura 2000 λίμνη Καϊάφα (GR2330005) δεν μπορεί να πραγματοποιείται κατά παράβαση της νομοθεσίας και της ισχύουσας απόφασης για την περιβαλλοντική αδειοδότηση των έργων στην περιοχή, προκαλώντας σημαντική όχληση και πιέσεις στο προστατευταίο αντικείμενο και κύρια στην ορνιθοπανίδα. Όπως έχει καταγγείλει δημόσια η Οικολογική Κίνηση Πάτρας (ΟΙ.ΚΙ.ΠΑ.) για το 2022 αρχικά ο Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ) εξέδωσε θετική γνώμη για τη διεξαγωγή του αγώνα τον Ιούλιο «και αρνητική γνώμη για τον αγώνα του Οκτωβρίου (28-30/10/2022) επισημαίνοντας, τον Περιβαλλοντικό Όρο 167 της ΑΕΠΟ, την άδεια λειτουργίας της αθλητικής εγκατάστασης, τους όρους της προηγούμενης γνωμοδότησής του και τις οχλήσεις από τον αγώνα στην μεταναστευτική και στην διαχειμάζουσα ορνιθοπανίδα της περιοχής». Ωστόσο «έπειτα από ένσταση της διοργανώτριας εταιρίας τελικά εκδόθηκε νέα θετική γνώμη του ΟΦΥΠΕΚΑ για τον αγώνα στις 28-30 Οκτωβρίου 2022 αναφέροντας μόνο, ότι ο αγώνας δεν αναμένεται να επηρεάσει με μη αναστρέψιμο τρόπο το προστατευταίο αντικείμενο της περιοχής και ότι, απαιτείται τροποποίηση της ΑΕΠΟ.»
«Για το 2023:
Εκδόθηκε θετική γνώμη του ΟΦΥΠΕΚΑ για τον αγώνα 7-9 Ιουλίου 2023 επισημαίνοντας στοιχεία για την προστατευόμενη περιοχή, τους οικότοπους προτεραιότητας εντός των οποίων πραγματοποιείται η δραστηριότητα, τις σημαντικές πιέσεις σε αυτούς και στην πανίδα της περιοχής.
Λόγω της σοβαρότητας του θέματος και της ανάγκης προστασίας της περιοχής, τον Αύγουστο του 2023 στάλθηκε έγγραφο από την Διεύθυνση Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού Δυτικής Ελλάδας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, με θέμα τη δραστηριότητα του σκι και τους αγώνες σκι στην λίμνη Καϊάφα, προς όλους τους εμπλεκόμενους, ΕΤΑΔ, ΟΦΥΠΕΚΑ, Διεύθυνση Ανάπτυξης Π.Ε. Ηλείας της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας και την εταιρία διεξαγωγής των αγώνων.
Στο έγγραφο αυτό αναφέρεται ότι η δραστηριότητα του σκι αδειοδοτήθηκε με την ΑΕΠΟ του 2019 και υπόκειται σε όρους και δεσμεύσεις, όπως επίσης και η πρόσβαση με οχήματα στο νησί και στις όχθες του διαύλου. Επισημάνθηκε, μεταξύ άλλων, ότι δεν υπάρχει συμμόρφωση με τους όρους της ΑΕΠΟ, που προβλέπουν μόνο 1 αγώνα τον χρόνο (κατ΄ εξαίρεση) και τονίσθηκε ότι η ΑΕΠΟ του 2019 είναι σε ισχύ, δεν έχει υποβληθεί διοικητική ή δικαστική προσφυγή κατά αυτής, ούτε έχει υποβληθεί αίτημα για την τροποποίηση της, επομένως και οι όροι, τα μέτρα και οι περιορισμοί της είναι σε ισχύ.
Μετά από αίτημα των διοργανωτών για ΝΕΟ αγώνα στις 27-29 Οκτωβρίου 2023 εκδόθηκε αρνητική γνώμη του ΟΦΥΠΕΚΑ λαμβάνοντας υπόψη, μεταξύ άλλων, το άνω έγγραφο της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, τις οχλήσεις που διαπιστώθηκαν κατά την τέλεση των αγώνων και τους Περιβαλλοντικούς Όρους 166, 167, 168 της ΑΕΠΟ που πρέπει να τηρούνται.» Ωστόσο η ένσταση της διοργανώτριας εταιρείας ήταν και πάλι αρκετή για μετατρέψει ο ΟΦΥΠΕΚΑ την αρνητική γνώμη για την τέλεση των αγώνων αυτήν την περίοδο σε θετική.
Τα παραπάνω ακυρώνουν την προστασία του αντικειμένου και δεν συμβαδίζουν με την οργάνωση δράσεων ανάδειξης της λίμνης Καϊάφα, και των ιαματικών πηγών με σκοπό την προώθηση του ιαματικού τουρισμού που προάγει το το Χωροταξικό Πλαίσιο της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας (ΦΕΚ 845/Δ/2020), καθώς δεν πρόκειται για ανάδειξη της λίμνης(τοπίο εθνικής σημασίας) αλλά υποβάθμιση της βιοποικιλότητάς της και όχληση/ εκτοπισμό προστατευόμενων ειδών.
Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ – ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Λαμβάνοντας υπόψιν τα προαναφερθέντα, υποβάλλουμε επί του προσχεδίου της 2ης αναθεώρησης του ΣΔ ΛΑΠ Υδατικού Διαμερίσματος Δυτικής Πελοποννήσου, κατά το μέρος του που αφορά τους ποταμούς ΕΡΥΜΑΝΘΟ, ΑΛΦΕΙΟ, ΛΟΥΣΙΟ, ΕΛΙΣΣΩΝΑ, ΤΡΑΓΟ, ΛΑΔΩΝΑ, ΝΕΔΑ, ΑΡΟΑΝΙΟ, ΣΕΛΙΝΟΥΝΤΑ και παραποτάμους τους τις ακόλουθες παρατηρήσεις – προτάσεις:
1. Διαπιστώνεται ότι η μερική προστασία κρίνεται ανεπαρκής για να αποτρέψει την περιβαλλοντική και αισθητική υποβάθμιση, όπως δείχνει και η πρόσφατη διαβούλευση για ένα από τα επτά υδροηλεκτρικά στη Νέδα. Η προστασία μέρους των ποτάμιων συστημάτων των αναφερθέντων ποταμών ως ύδατα αναψυχής, ως προστατευόμενα τοπία, αρχαιολογικοί χώροι κτλ. δεν επαρκεί για να διασφαλίσει τη διατήρηση της ακεραιότητάς τους και τη δυνατότητα να υφίστανται οι άρρηκτα συνδεδεμένες με την τοπική κοινωνία και οικονομία υπαίθριες δραστηριότητες που συμβαίνουν εκεί. Απαιτείται η προσθήκη της πρόβλεψης ότι: «Όλα τα ποτάμια συστήματα των ποταμών ΕΡΥΜΑΝΘΟΣ, ΑΛΦΕΙΟΣ, ΛΟΥΣΙΟΣ, ΕΛΙΣΣΩΝΑΣ, ΤΡΑΓΟΣ, ΛΑΔΩΝΑΣ, ΝΕΔΑΣ, ΑΡΟΑΝΙΟΣ, ΣΕΛΙΝΟΥΝΤΑΣ χαρακτηρίζονται ως Ύδατα Αναψυχής και προορίζονται για την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών ήπιου τουρισμού και για δραστηριότητες αναψυχής που εναρμονίζονται με τα χαρακτηριστικά τους». Τούτο είναι ιδιαίτερα κρίσιμο διότι οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού και οι δραστηριότητες αναψυχής συμπλέουν με τους χωροταξικούς προσδιορισμούς των ποταμών και δρουν υποστηρικτικά στις ήπιες δραστηριότητες πρωτογενή τομέα, βρίσκονται σε απόλυτη αρμονία με το υδατικό περιβάλλον τους και συμβάλλουν στη διατήρησή του, αναδεικνύουν σε ευρύτερους κύκλους ανθρώπων, από την Ελλάδα και το εξωτερικό, τη φυσική ομορφιά τους και αποτελούν την κύρια διέξοδο για την επιβίωση των παραποτάμιων περιοχών, οι οποίες απειλούνται από οικονομικό μαρασμό και ερήμωση.
2. Πρέπει να θεσπιστεί η «γενική απαγόρευση εγκατάστασης φωτοβολταϊκών, υβριδικών σταθμών και υδροηλεκτρικών έργων είτε μικρών είτε μεγάλων για όλα τα ποτάμια συστήματα στους ποταμούς ΕΡΥΜΑΝΘΟ, ΑΛΦΕΙΟ, ΛΟΥΣΙΟ, ΕΛΙΣΣΩΝΑ, ΤΡΑΓΟ, ΛΑΔΩΝΑ, ΝΕΔΑ, ΑΡΟΑΝΙΟ, ΣΕΛΙΝΟΥΝΤΑ και σε παραποτάμους τους, διότι τυχόν παράλειψη θέσπισης της ρύθμισης αυτής ή τυχόν αντίθετη ρύθμιση θα βλάψει καίρια το Δημόσιο Συμφέρον, καθώς καθώς όπως τεκμηριώνεται παραπάνω δεν αποτελούν βιώσιμη, φιλοπεριβαλλοντική επένδυση. (α) Είναι προφανές ότι κάθε τέτοιο έργο στα ποτάμια αυτά επηρεάζει αρνητικά την κατάσταση των εν λόγω ποτάμιων συστημάτων όσον αφορά: τα αναφερόμενα σε αυτό Πολιτιστικά – Ιστορικά Μνημεία, την Πανίδα η οποία περιλαμβάνει και σημαντικά Προστατευόμενα Είδη και τη Χλωρίδα. (β) Είναι επίσης προφανές ότι κάθε τέτοιο έργο θα προκαλέσει μορφολογικές αλλοιώσεις στα ποτάμια συστήματα. (γ) Ακυρώνει το πλαίσιο υφιστάμενης προστασίας. (δ) Έρχεται σε αντίθεση με τις ευρωπαϊκές κατευθύνσεις. (ε) Έρχεται σε αντίθεση με τις κατευθύνσεις τών Περιφερειακών Πλαισίων Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Πελοποννήσου και Δυτικής Ελλάδας για διατήρηση του πληθυσμού της υπαίθρου. (στ) Επηρεάζει αρνητικά κάθε προοπτική ανάπτυξης Εναλλακτικών Μορφών Τουρισμού και Δραστηριοτήτων Αναψυχής, παρά τον χωροταξικό προορισμό των περιοχών και τις επενδύσεις των κατοίκων σε ήπιο τουρισμό που συγκεράζει ήπιες μορφές πρωτογενή τομέα και αποκεντρωμένη ανάπτυξη.
3. Πρέπει να απαγορευτεί κάθε είδους αθλητική δραστηριοτητα στη λίμνη Καϊάφα αφού (α) ακυρώνει την προστασία της και (β) τέτοιου είδους δραστηριότητες μπορούν να υλοποιηθούν σε φράγματα που δεν βρίσκονται σε καθεστώς προστασίας, , όπως π.χ. η Λίμνη Πηνειού, όπου στο παρελθόν έχουν διεξαχθεί Πανελλήνιοι Αγώνες Κωπηλασίας, έχουν προετοιμαστεί εθνικές ομάδες Ελλάδας, Βουλγαρίας, Ουκρανίας, Πολωνίας και Ρουμανίας εν όψει των ολυμπιακών αγώνων του 1992 στη Βαρκελώνη και του 1996 στην Ατλάντα και αποτελεί αίτημα των κατοίκων η ήπια αξιοποίησή της.
Αναφέρονται οι κρίσιμες περιβαλλοντικές παράμετροι με βάση τις οποίες τεκμηριώνουμε στη συνέχεια τις παρατηρήσεις – προτάσεις μας για τους ΠΟΤΑΜΟΥΣ ΕΡΥΜΑΝΘΟ, ΑΛΦΕΙΟ, ΛΟΥΣΙΟ, ΕΛΙΣΣΩΝΑ, ΤΡΑΓΟ, ΛΑΔΩΝΑ, ΝΕΔΑ, ΑΡΟΑΝΙΟ, ΣΕΛΙΝΟΥΝΤΑ και τη ΛΙΜΝΗ ΚΑΪΑΦΑ. Το παρόν στάλθηκε και ηλεκτρονικά στη διεύθυνση info.egy@prv.ypeka.gr
Α. ΚΡΙΣΙΜΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ
1) ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ
Το φαράγγι του Λούσιου, η Δημητσάνα και η Στεμνίτσα έχουν ανακηρυχθεί ως Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους (AT1011084). Επίσης το φαράγγι του Λούσιου είναι κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος (ΦΕΚ: 761/Β/1997-08-28). Εκεί σώζονται πολυάριθμα θρησκευτικά μνημεία βυζαντινής και μεταβυζαντινής εποχής (ναοί, μονές, ασκηταριά, ερημητήρια), πλήθος κοσμικών κτισμάτων με εξέχουσες τις υδροκίνητες εγκαταστάσεις της προβιομηχανικής περιόδου (μύλοι, μπαρουτόμυλοι, νεροτριβές), καθώς και μονοπάτια, καλντερίμια και γεφύρια.
Ομοίως και η κοίτη του Αλφειού στην Ηλεία είναι χαρακτηρισμένη ως αρχαιολογικός χώρος (ΦΕΚ: 633/Β/1980-07-08, ΦΕΚ: 686/Β/2000-06-02, ΦΕΚ: 22/Β/1986-01-31), εξαιτίας των φυσικών χώρων, των αρχαιολογικών θέσεων διεθνούς σημασίας και των οικιστικών συνόλων που διαθέτει. Επίσης οι Παραπόταμοι του Αλφειού, οκτώ διαδοχικά ποταμάκια που κατεβαίνουν από το όρος Μίνθη, έχουν ανακηρυχθεί ως Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους (AT1011011).
Ως Τοπία Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους έχουν επίσης ανακηρυχθεί και οι πηγές του Αροάνιου (AT1011017), οι πηγές του Λάδωνα (AT1011016), το φαράγγι της Νέδας (AT1011014) και η Λίμνη και Δάσος Καϊάφα (AT1011007).
Οι χερσαίες και υδάτινες περιοχές του φαραγγιού της Νέδας χαρακτηρίζονται ως προστατευόμενα τοπία και προστατευόμενοι φυσικοί σχηματισμοί και συμπεριλαμβάνουν τους Οικοτόπους της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ: GR2550005/ GR2330008/ GR2550001 (ΦΕΚ Β 3019/8-5-2023) ενώ το τμήμα «Νέδα Π._3» εντάσσεται στο Μητρώο Περιοχών Αναψυχής Εσωτερικών Υδάτων (EL0132R001500022NΒΑ). Πλησίον της Νέδας βρίσκεται η Αρχαία Φιγάλεια, σημαντική αρκαδική πόλη που ιδρύθηκε από τον Φίγαλο, γιό του Λυκάωνα, ιδρυτή της Λυκόσουρας και οι κάτοικοί της είχαν τον έλεγχο του Ιερού του Επικουρίου Απόλλωνα, Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, ο οποίος βρίσκεται μόλις 8 χλμ. μακριά από τη Νέδα.
Ο Σελινούντας στην πολυδαίδαλη διαδρομή των περίπου 48 χλμ. περνά από τον αρχαιολογικό χώρο της βυθισμένης Ελίκης και από τέσσερα ιστορικά μοναστηριακά συμπλέγματα, διαμορφώνοντας εντυπωσιακούς σχηματισμούς.
Τα Τοπία των πηγών των ποταμών Αροάνιου, Λάδωνα, Ερυμάνθου, καθώς και τα Τοπία των ποταμών Αροάνιου, Σελινούντα, Λάδωνα, της Λίμνης Καϊάφα και Ιαματικών πηγών κατατάσσονται σε Εθνικής σημασίας και το Τοπίο του ποταμού Ερύμανθου,του ποταμού Νέδα, τα Φαράγγια Αντρωνίου Γκούρα Ερύμανθου Γούμερου Ακρώρειας, το Δελταϊκό Τοπίο του Αλφειού ποταμού σε Περιφερειακής, στο Χωροταξικό Πλαίσιο της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας (ΦΕΚ 845/Δ/2020) Το εν λόγω Χωροταξικό αναγνωρίζει την περιοχή του Σελινούντα ως μία από τις σημαντικότερες υγροτοπικές περιοχές της βορειοδυτικής Πελοποννήσου και προτείνει την προστασία του τοπίου και των πηγών, τόσο του Σελινούντα όσο και άλλων ποταμών στο Όρος Ερύμανθος, καθώς είναι άρρηκτα δεμένες με ολόκληρο υγροτοπικό οικοσύστημα.
Το Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Πελοποννήσου (ΦΕΚ 1485/Β/2003) προβλέπει την «ανάδειξη των περιοχών ιδιαίτερου φυσικού ενδιαφέροντος με παράλληλη προστασία και πρόβλεψη δραστηριοτήτων που θα ενισχύσουν την ανάπτυξη και θα αξιοποιούν χωρίς να υποβαθμίζουν την περιβαλλοντική τους αξία (περιοχές NATURA, υγροβιότοποι, ορεινοί δρόμοι, ποταμοί, λίμνες, οικοσυστήματα, φυσικά τοπία, κ.λ.π.).» και οι κατευθύνσεις του προκρίνουν τον ήπιο εναλλακτικό τουρισμό και τη διατήρηση του πληθυσμού στις περιοχές της υπαίθρου.
Ο συγκερασμός της διατήρησης, προστασίας και ανάδειξης των φυσικών, ιστορικών, αρχιτεκτονικών, πολιτισμικών γνωρισμάτων απασχολεί και το Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας το οποίο ορίζει πως «στις προστατευόμενες περιοχές επιτρέπονται χρήσεις και δραστηριότητες που δεν θα θίγουν την οικολογική τους ισορροπία και θα προωθούν την οργανωμένη και συντονισμένη διαχείρισή τους» (σελ.9772). Επίσης, σημειώνει ότι θα πρέπει να δοθεί «έμφαση στην ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού στις ορεινές περιοχές του δήμου Πατρέων και του δήμου Ερυμάνθου» (σελ.9755). Μάλιστα για την ορεινή Ηλεία, την ορεινή Αχαΐα και τον Δήμο Ερυμάνθου τονίζεται πως θα πρέπει να ενισχυθεί ο εναλλακτικός τουρισμός (σελ.9750) βάσει των συγκριτικών τους πλεονεκτημάτων (σελ.9749), ενώ προτείνεται η υλοποίηση ολοκληρωμένων διαχειριστικών σχεδίων με στόχο την αναστολή της μείωσης πληθυσμού και τη σταθεροποίησή του.
2) ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
Τα ποτάμια Ερύμανθος, Αλφειός, Λούσιος, Ελισσώνας, Τράγος, Λάδωνας, Νέδα, Αροάνιος, Σελινούντας συγκεντρώνουν πλήθος χαρακτηριστικών καθώς περιλαμβάνουν ή γειτνιάζουν με περιοχές του Δικτύου Natura 2000 και άλλες περιοχές περιβαλλοντικής ευαισθησίας όπως ιστορικούς τόπους, προστατευόμενα τοπία/σχηματισμούς (π.χ. σπήλαια), Καταφύγια Άγριας Ζωής, πολιτισμικά μνημεία (γέφυρες, νεροτριβές,υδρόμυλοι, υδραύλακες, λιθιές, κτίσματα, αρχαιολογικοί χώροι ακόμη και Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς), εκπαιδευτικές και πολιτιστικές διαδρομές, δίκτυα μονοπατιών και παραδοσιακούς οικισμούς και είναι κρίσιμη η έγκαιρη πρόληψη φαινομένων υποβάθμισης της ποιότητας των φυσικών και ανθρωπογενών πόρων και η συνδυασμένη προστασία και ανάδειξη του φυσικού περιβάλλοντος συμπεριλαμβανομένης της προστασίας της βιοποικιλότητας και του τοπίου.
Στις περιοχές αυτές έχουν αναπτυχθεί πολλές μορφές ήπιου εναλλακτικού τουρισμού: υπαίθριων δραστηριοτήτων, οικοτουρισμός, αγροτουρισμός, γαστρονομικός, πεζοπορικός, πολιτιστικός, θρησκευτικός – προσκυνηματικός τουρισμός, εναλλακτικές μορφές και δραστηριότητες ορεινού, λιμναίου και ποτάμιου τουρισμού και παράλληλα με τα δίκτυα παροχής υπηρεσιών, καταλυμάτων, εστίασης και προσφοράς τοπικών αγαθών πρωτογενή τομέα και μεταποίησης τροφίμων και συνδέονται άμεσα με τα ποτάμια. Μάλιστα συχνά οι ποταμοί αποτελούν διεθνές ορόσημο της περιοχής. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι ο Σελινούντας, ο Ερύμανθος και ο Λούσιος συμπεριλαμβάνονται στον Ευρωπαϊκό Οδηγό κορυφαίων ποταμών της Πελοποννήσου για καγιάκ και η διάσχιση της Νέδας είναι από τις διασημότερες, αν όχι η διασημότερη ποταμοδιάσχιση της Ελλάδας και γνωστή παγκοσμίως.
Στους ποταμούς Αλφειό, Ερύμανθο, Λούσιο υλοποιούνται υπαίθριες δραστηριότητες rafting, canoe-kayak. fly fishing, μικτή πεζοπορία με περπάτημα και κολύμβηση, επισκέψεις σε καταρράκτες, παρατήρηση πτηνών – θηλαστικών και εντόμων, επισκέψεις σε γεφύρια, σπήλαια, πολιτιστικά μνημεία και εν γένει πραγματοποιούνται δραστηριότητες αναψυχής.
Στους ποταμούς Αροάνιο, Ελισσώνα, Τράγο, Λάδωνα Σελινούντα πραγματοποιούνται μικτή πεζοπορία με περπάτημα και κολύμβηση, επισκέψεις σε καταρράκτες, παρατήρηση πτηνών – θηλαστικών και εντόμων, επισκέψεις σε γεφύρια, σπήλαια και στα πολιτιστικά μνημεία και εν γένει πραγματοποιούνται δραστηριότητες αναψυχής ενώ στη Νέδα αναπτύσσονται επίσης δραστηριότητες canyoning.
Επιπλέον οι παραποτάμιες περιοχές των ποταμών αυτών προσφέρονται για πεζοπορία, ορεινό τρέξιμο και ορεινή ποδηλασία και πολιτισμικό-ιστορικό τουρισμό χάρη σε ένα πυκνό πλέγμα σχετικών διαδρομών, πολλών από αυτών διεθνούς εμβέλειας όπως το Εθνικό μονοπάτι 31, το Εθνικό μονοπάτι 32 Τα Παράσσια Μονοπάτια, τα 130 χλμ. μονοπατιών στην ορεινή Ηλεία και Αρχαία Ολυμπία (Ερύμανθος, Αλφειός, Κλαδέος, Σελληείς και παραπόταμοι/ ρέματα). Επίσης η Περιφέρεια Πελοποννήσου έχει χρηματοδοτήσει από το 2019 την δημιουργία του μονοπατιού «Πέντε Μύθοι του Ηρακλή», που στην πρώτη του παρουσίαση προκάλεσε παγκόσμιο ενδιαφέρον. Το Μονοπάτι του Ηρακλή/Hercules Trail θα εχει συνολικο μηκος 250 χλμ. (Ναύπλιο, Αρχαία Τίρυνθα, Μυκήνες, Νεμέα, Στυμφαλία, Φενεός, Λάδωνας, Ερύμανθος, Τριποταμιά, Ολυμπία). Από το μονοπάτι αυτό, το οποίο θα είναι ένα εξαγώγιμο πολιτιστικό και οικοτουριστικό προϊόν, έχουν ήδη ολοκληρωθεί τμήματα 85 χλμ. στον νομό Αρκαδίας από τον Σύλλογο «O Λάδωνας».
Οι παραπάνω δραστηριότητες συνυπάρχουν αρμονικά με τα χαρακτηριστικά των ποτάμιων συστημάτων καθώς η ροή της επισκεψιμότητας συμβαίνει όλο το χρόνο δίχως να επιβαρύνεται η φέρουσα ικανότητα των περιοχών και να αλλοιώνεται η κοινωνική και πολιτιστική τους ταυτότητα, ούτε να προκαλούνται πιέσεις στα ποτάμια συστήματα. Άλλωστε η διατήρηση και η προστασία των εν λόγω ποταμών είναι σημαντική διότι στις ευρύτερες περιοχές η τοπική επιχειρηματικότητα, υποστηριζόμενη από προγράμματα LEADER, συνδέεται άμεσα με τα ποτάμια αυτά. Όπως άλλωστε αναγνωρίζει ο Ν.4582/2018, οι υπαίθριες δραστηριότητες μεταξύ άλλων ευαισθητοποιούν τους επισκέπτες για την προστασία της φύσης.
Αντίστοιχα, η ΕΕ επιδοτεί τον βιώσιμο τουρισμό επειδή συμβάλλει στη διατήρηση των φυσικών-πολιτισμικών πόρων, στον περιορισμό της εγκατάλειψης περιοχών και των αρνητικών επιπτώσεων της μαζικής ζήτησης, μα και στην προώθηση της μακροπρόθεσμης ευημερίας των τοπικών κοινοτήτων οι οποίες μαθαίνουν να ζουν αρμονικά με το περιβάλλον και να αναπτύσσουν την τοπική τους οικονομία σε σχέση με αυτό (Ατζέντα για έναν αειφόρο και ανταγωνιστικό ευρωπαϊκό τουρισμό).
3) ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ, ΠΑΝΙΔΑ, ΧΛΩΡΙΔΑ
3.1) Πανίδα
Στους ποταμούς Ερύμανθος, Αλφειός, Λούσιος Ελισσώνας, Τράγος, Λάδωνας, Νέδα, Αροάνιος, Σελινούντας ζουν πλήθος αμφίβιων, ερπετών και ιχθυοπανίδας και τα παρόχθια δάση αποτελούν ενδιαίτημα για πολλά είδη θηλαστικών, ορνιθοπανίδας και απειλούμενων αρπακτικών.
Από αυτά διακρίνουμε ότι οι ποταμοί Σελινούντας, Αλφειός, Λούσιος, Ερύμανθος, Λάδωνας, Αροάνιος, Τράγος, Νέδα είναι σημαντικοί για τη βίδρα (Lutra lutra). Η βίδρα είναι απειλούμενο είδος και προστατεύεται από την εθνική, ευρωπαϊκή και διεθνή νομοθεσία. Συγκεκριμένα προστατεύεται από το Π.Δ. 67/81 (ΦΕΚ A 23/1981), ενώ περιλαμβάνεται στο Κόκκινο Βιβλίο Απειλούμενων Ειδών της Παγκόσμιας Ένωσης για την Προστασία της Φύσης (ΙUCN), στα Παραρτήματα ΙΙ και IV της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ, καθώς και στο Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Σπονδυλόζωων της Ελλάδας. Σε αυτό το βιβλίο χαρακτηρίζεται ως «κινδυνεύον» είδος και επισημαίνεται ότι τα υδροηλεκτρικά φράγματα συνιστούν κίνδυνο για αυτό.
Στην ιχθυοπανίδα του Σελινούντα, της Νέδας, του Αλφειού και του Ερυμάνθου περιλαμβάνεται το Χέλι Anguilla Anguilla, είδος που κρίνεται Κρισίμως Κινδυνεύον (IUCN). Στην Ελλάδα η κατάσταση των πληθυσμών έχει δείξει σημαντική πτώση στην τάση τους, καθώς μετά από πολλά έργα ευθυγράμμισης, κατασκευές γεφυρών και πολλών αναβαθμών η μετακίνηση των χελιών είναι πολύ δύσκολη.
Το προστατευόμενο είδος κοινοτικού ενδιαφέροντος στην Οδηγία 92/43/ΕΟΚ (Παράρτημα ΙΙ) Πελοποννησιακή Μπριάνα Μπριάνα (Barbus peloponnesius) ζει στον Αλφειό, τον Λούσιο, τη Νέδα, όπως και στον Αροάνιο, στον Τράγο και στο Λάδωνα όπου ζει επίσης και το προστατευόμενο είδος κοινοτικού ενδιαφέροντος στην Οδηγία 92/43/ΕΟΚ (Παράρτημα ΙΙ) Λιάρα (Telestes pleurobipunctatus), ενώ στον Ερύμανθο εκτός από τα δύο αυτά προστατευόμενα είδη συναντάται και η Ιονική Πέστροφα (Salmo fariodes). Το είδος Ιονική Πέστροφα κατατάσσεται ως «Τρωτό» στο Ελληνικό Κόκκινο Βιβλίο και μία από τις πιο σημαντικές απειλές για το είδος αποτελούν τα εμπόδια στη μετακίνηση, ιδιαίτερα τα μικρά και μεγάλα υδροηλεκτρικά φράγματα, που διακόπτουν τη συνεκτικότητα των ποταμών.
Η πανίδα λεπιδοπτέρων είναι σημαντική στην περιοχή του Ερυμάνθου όπου μεταξύ άλλων συναντώνται επαρκή ενδιαιτήματα για το είδος Parnassius apollo. Στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για το Parnassius apollo του Παραρτήματος IV της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ (Αριθμ. Οικ. ΥΠΕΝ/ΔΔΦΠΒ/68149/2156, ΦΕΚ B’ 3646/06.08.2021) αναφέρεται ότι δύο από τις σημαντικότερες απειλές που δέχονται οι πληθυσμοί Parnassius apollo στην Ελλάδα είναι «1. Εγκατάσταση μονάδων ΑΠΕ» και «2. Διάνοιξη δρόμων», εξαιτίας της υποβάθμισης των ενδιαιτημάτων από τις εκσκαφές και τους εκβραχισμούς, από τα κανάλια καλωδίωσης, τη διαμόρφωση του χώρου γύρω από ΑΣΠΗΕ, τη διαπλάτυνση υφιστάμενων δρόμων ή διάνοιξη νέων, καθώς και τη δημιουργία υποδομών για τη σύνδεση με το υφιστάμενο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας. «Τα έργα αυτά προκαλούν αλλοίωση στο εδαφικό και ενίοτε στο γεωλογικό υπόστρωμα και καταστροφή στη βλάστηση. Κατά συνέπεια, οδηγούν στην αλλοίωση και υποβάθμιση του ενδιαιτήματος των φυτών-ξενιστών Sedum. Χαμηλή πυκνότητα των φυτών-ξενιστών έχει ως αποτέλεσμα αυξημένη πιθανότητα τοπικής εξαφάνισης σε απομονωμένους πληθυσμούς (Fred & Brommer 2003)».
Στον Αροάνιο συναντάται ο αλπικός τρίτωνας (Ichthyosaura alpestris), είδος που προστατεύεται από την ελληνική νομοθεσία (ΠΔ 67/81, ΦΕΚ 23/Α/81) και περιλαμβάνεται στο Παράρτημα ΙΙΙ της Σύμβασης της Βέρνης. Χαρακτηρίζεται ως «Τρωτό» είδος στο Κόκκινο βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (2009) όπου ειδικότερα οι πληθυσμοί της Πελοποννήσου χαρακτηρίζονται ως «Κινδυνεύοντες». Απειλείται από την υποβάθμιση ή και την απώλεια των υδάτινων ενδιαιτημάτων του λόγω κλιματικών αλλαγών ή ανθρώπινων δραστηριοτήτων και από τη θήρευση λόγω της εισαγωγής ειδών ψαριών στις υδατοσυλλογές όπου ζει.
Πολλά είδη πτηνών προσελκύονται στις παραποτάμιες περιοχές όλων των αναφερόμενων ποταμών για ανεύρεση τροφής. Ανάμεσα στα είδη αρπακτικών ξεχωρίζουν οι γερακίνες, τα βραχοκιρκίνεζα, τα ξεφτέρια, οι πετρίτες, οι φιδαετοί (Circaetus gallicus) προστατευόμενο είδος, «Σχεδόν Απειλούμενο» στο Κόκκινο βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (2009) και στην IUCN, ενώ στον Τράγο περιλαμβάνονται και οι αετογερακίνες, προστατευόμενο είδος, «Τρωτό» στο Κόκκινο βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (2009) και στον Σελίνουντα περιλαμβάνονται και οι χρυσαετοί (Aquila c. chrysaetos), προστατευόμενο είδος, «Κινδυνεύον» στο Κόκκινο βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (2009) και περιλαμβάνεται στο Παράρτημα ΙΙ της Σύμβασης της Βόννης.
Στη λίμνη Καϊάφα έχουν καταγραφεί τουλάχιστον 16 διαφορετικά είδη μεταναστευτικών πουλιών με σημαντικότερα τη Βαλτόπαπαπια (Aythia Nyroca) και του Φερεντίνη (Netta rufina), επιβεβαιώνοντας πόσο σημαντικός υγροβιότοπος είναι για τα πουλιά και χρήζει καλύτερης προστασίας από την έντονη ανθρώπινη όχληση που ασκείται στην περιοχή. Επίσης διαβιούν πάπιες, τσικνιάδες και βουτηχτάρια καθώς και στην ευρύτερη περιοχή υπάρχουν ενδείξεις από τη δασική υπηρεσια για τον τελευταίο πληθυσμο του χαμαιλέοντα στην Ελλάδα.
3.2) Χλωρίδα
Τα πλατάνια, τα οποία συναντώνται σε όλα τα ποτάμια που αναλύουμε, βρίσκονται υπό σοβαρή απειλή πανελλαδικώς από την ασθένεια του μεταχρωματικού έλκους, με το μεγαλύτερο πρόβλημα να εντοπίζεται στο «Νοµό Μεσσηνίας και ιδιαίτερα σε φυσικά οικοσυστήµατα πλατάνου κατά µήκος ποταµών και χειµάρρων, µε χιλιάδες νεκρά δένδρα κάθε µεγέθους και ηλικίας» με «πολλές διαφορετικές εστίες προσβολής σε µία περιοχή που ξεπερνά σε έκταση τα 400 km2 , ενώ η ασθένεια έχει επίσης εντοπιστεί στους όµορους νοµούς ,Aχαΐας, Αρκαδίας και Ηλείας». Μάλιστα όπως επισημαίνει το ΕΘΙΑΓΕ «µία από τις εστίες προσβολής ήταν µέσα στον ποταµό Νέδα, σε χώρο που υπήρχε έντονη δραστηριότητα από µηχανήµατα αµµοληψίας» καθώς προκλήθηκε ανθρωπογενή διασπορά της ασθένειας µε µηχανήµατα εκσκαφής, που χρησιµοποιούνται σε ποτάµια ή δρόµους µε προσβεβληµένα δένδρα, τα οποία µετέφεραν µολυσµένο χώµα ή τεµάχια προσβεβληµένου ξύλου και δηµιούργησαν νέες εστίες προσβολής (το παθογόνο µεταδίδεται κυρίως ανθρωπογενώς).
4) ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ
Η σημασία της διατήρησης της ακεραιότητας και του εμπλουτισμού των ποταμών είναι πολυεπίπεδη και έχει αναγνωριστεί από την ΕΕ, η οποία, στη νέα στρατηγική της για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030 προβλέπει την άρση εμποδίων και φραγμάτων σε ποτάμια, ώστε να αποκατασταθεί η ελεύθερη ροή τους σε μήκος τουλάχιστον 25.000 χιλιομέτρων.
Μάλιστα στην τελευταία έκθεση του συνασπισμού οργανώσεων Dam Removal Europe αναφέρεται ότι τουλάχιστον 325 τεχνητοί φραγμοί απομακρύνθηκαν από ποτάμια συστήματα στην Ευρώπη το 2022. Το νούμερο αυτό αντιστοιχεί σε αύξηση 36% σε σχέση με το 2021 και καταδεικνύει την αυξητική τάση και δυναμική του κινήματος απομάκρυνσης φραγμών στην Ευρώπη που αποσκοπεί στην αποκατάσταση της συνεκτικότητας και της υδρομορφολογικής και οικολογικής ακεραιότητας των ποταμών.
Επιπλέον, τα μικρά υδροηλεκτρικά δεν αποτελούν βιώσιμες, φιλοπεριβαλλοντικές επενδύσεις σύμφωνα με την αρμόδια Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και στην πρόσφατη έκθεσή της για την Βιώσιμη Χρηματοδότηση (σελ. 226, 465) συστήνει να αποφεύγεται εντελώς η κατασκευή μικρών υδροηλεκτρικών έργων ισχύος κάτω των 10 MW, καθώς αυτή οδηγεί σε αύξηση του κατακερματισμού των ποταμών.
5) ΤΡΩΤΟΤΗΤΑ
Η πρόληψη της υποβάθμισης καθώς και η αποκατάσταση των επιφανειακών και υπογείων υδατικών συστημάτων αποτελούν περιβαλλοντικό στόχο των Σχεδίων Διαχείρισης. Ωστόσο, όπως το υπό διαβούλευση Σχέδιο Διαχείρισης Δυτικής Πελοποννήσου αναφέρει, σε αυτό λαμβάνονται υπόψη τα τεχνικά έργα που είναι είτε κατασκευασμένα είτε υπό κατασκευή και η λειτουργία τους αναμένεται να ξεκινήσει έως το 2027.
Έτσι όμως δεν γίνεται αντιληπτό το μέγεθος των ανθρωπογενών πιέσεων που προστίθενται στα ποτάμια οικοσυστήματα και παρόχθια δάση του ΥΔ EL01 από την πληθώρα υφιστάμενων αιτήσεων ΑΠΕ σε διάφορες φάσεις και δη υδροηλεκτρικών έργων, φωτοβολταϊκών και υβριδικών σταθμών (συνήθως αιολικών) παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με απολήψεις ύδατος στα ακόλουθα ποτάμια, παραπόταμους τους και ρέματα, ακόμη και με μη συνεχή ροή: Ερύμανθο, Λούσιο, Αλφειό, Ελισσώνα, Αροάνιο, Λάδωνα, Τράγο, Νέδα, Αροάνιο, Σελινούντα. Μάλιστα αρκετά από τα ποτάμια αυτά υδροδοτούν περιοχές ωστόσο συχνά στις ΜΠΕ των εν λόγω έργων ζητείται «να απαγορευτεί αυστηρά η οποιαδήποτε απόληψη νερού από τα επιφανειακά ύδατα (π.χ. ποτάμια, ρέματα, κ.λπ.), προκειμένου να χρησιμοποιηθεί για τις ανάγκες του έργου (παραγωγή σκυροδέματος, διαβροχή των οδοστρωμάτων, κ.λπ.)» (ενδεικτικά από ΜΠΕ αιολικού εργοστασίου στο Σκιαδοβούνι Ερυμάνθου).
Στο Έγγραφο καθοδήγησης σχετικά με τις απαιτήσεις για την υδροηλεκτρική ενέργεια σε σχέση με τη νομοθεσία της ΕΕ για τη φύση (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2018) περιλαμβάνονται πολλές από τις επιπτώσεις των υδροηλεκτρικών που αναφέρονται στη διεθνή βιβλιογραφία, οι οποίες αφορούν:
– Αλλαγές στη μορφολογία των ποταμών και στους ποτάμιους οικοτόπους/ Εκβραχισμοί/ Μπάζωμα – Στένεμα κοίτης/ Κατολισθήσεις
– Διάβρωση
– Περιορισμός εμπλουτισμού – Καθίζηση – Υφαλμύρωση υδροφόρου ορίζοντα
– Υποβάθμιση – Απώλεια εύθραυστων ποτάμιων – παρόχθιων οικοσυστημάτων
– Διάνοιξη δρόμων
– Δέσμευση Αδειών Χρήσης Νερού – Επιπτώσεις στην υδροδότηση
– Πολύ χαμηλή απόδοση – όσα γίνονται πρέπει να είναι συνοδευτικά σε υπαρκτά μεγάλα αρδευτικά φράγματα όταν αυτά μπορούν να επιβαρυνθούν με την επιπλέον υποδομή
– Συρρίκνωση – απώλεια εναλλακτικών δραστηριοτήτων/ θέσεων εργασίας
– Επιπτώσεις σε γεωργία, κτηνοτροφία, μελισσοκομία, ήπιο τουρισμό
– Ανεπανόρθωτη καταστροφή τοπίου και πολιτιστικής κληρονομιάς
– Υποβάθμιση αξίας γης
– Διχασμός κοινωνίας
– Έμμεσες επιπτώσεις.
Ακολούθως, η διάνοιξη οδικών δικτύων αποτελεί κύρια αιτία υποβάθμισης του οικοσυστήματος αλλά και άμεση και οριστική καταστροφή τμήματος της έκτασης των τύπων οικοτόπων σε μια περιοχή και επιφέρει αλλαγές στις χρήσης γης και απώλεια της βιοποικιλότητας παγκοσμίως (Οι Περιοχές Άνευ Δρόμων (ΠΑΔ) ως εργαλείο περιβαλλοντικού σχεδιασμού στην Ελλάδα, 2020, Κατή, Β., Κασσάρα, Χ., Ψαραλέξη, Μ., Τζωρτζακάκη, Ο., Πετρίδου, Μ., Παπαϊωάννου, Χ., Γαλάνη, A., Πίνδος Περιβαλλοντική & Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων).
Η Ελλάδα έχει καταδικαστεί από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο (ΔΕΕ) για μη προστασία της βιοποικιλότητας στις 17.12.2020, απόφαση που έχει επισύρει οικονομικές κυρώσεις οι οποίες επιβαρύνουν τους Έλληνες πολίτες, ενώ στις 15.2.2023 η Ελλάδα έλαβε αιτιολογημένη γνώμη από την ΕΕ, με πιθανή τη νέα παραπομπή της χώρας στο ΔΕΕ καθώς το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού για τις Ανανεώσιμες Πηγές (ΦΕΚ 2464/Β/3.12.2008) δεν συμμορφώνεται με τη νομοθεσία της ΕΕ.
Πέραν αυτών, κάποια από τα ποτάμια και ρέματα στα οποία σχεδιάζεται η εγκατάσταση μικρών υδροηλεκτρικών στη Δυτική Πελοπόννησο είναι ήδη επιβαρυμένα με διάβρωση, πτώση του υδροφόρου ορίζοντα και περιβαλλοντική υποβάθμιση. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Αλφειού, η υδρομορφολογία του οποίου έχει πληγεί από έργα υποδομής (φράγματα, αναχώματα, γέφυρες) και αμμοχαλικοληψίες (Π. Χρ. Γιαννόπουλος, Ι. ∆. Μαναριώτης).
Ακόμη να σημειωθεί ότι εκτός από τις πιέσεις που έχουν δεχθεί από πρόσφατες πυρκαγιές αρκετά από αυτά τα ποτάμια οικοσυστήματα, σε πολλά ρέματα και ποτάμια το καλοκαίρι η ροή λιγοστεύει ή σταματά και μεγάλο ποσοστό της ροής είναι υπόγειας προέλευσης. ‘Ομως στην απειλή υποβάθμισης της ποιότητας των υπόγειων υδάτων επίσης δεν συγκαταλέγονται οι αιτήσεις αιολικών σταθμών πλησίον των ποταμών Ερύμανθο, Λούσιο, Νέδα, Σελινούντα, Αλφειό και παραποτάμων τους, όπως και ρεμάτων, και οι σοβαρές επιπτώσεις που θα προκαλέσουν τα αιολικά και θα πολλαπλασιάσουν τις αρνητικές επιπτώσεις των υδροηλεκτρικών έργων. Η συμπίεση του εδάφους από τους τόνους σκυροδέματος για κάθε βάση ανεμογεννήτριας και από τη μεταφορά των ογκωδών υλικών και η διάβρωση που προκαλείται, όπως επισημαίνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε συνάρτηση με την αλλαγή της υδρομετεωρολογίας σε εύρος δεκάδων χιλιομέτρων, διαταράσσουν τον κύκλο του νερού και εν τέλει τον εμπλουτισμό του υδροφόρου ορίζοντα.
Στις πιέσεις που ασκούνται στα ποτάμια συστήματα (αμμοχαλικοληψίες, ρύπανση, διάβρωση) του ΥΔ EL01 προστίθενται οι πιέσεις από το μεγάλο πλήθος αιτήσεων εγκατάστασης ΑΠΕ, οι οποίες ακυρώνουν τις επενδύσεις των κατοίκων για τοπική οικονομική, κοινωνική και αποκεντρωμένη ανάπτυξη. Η υποβάθμιση που προκαλούν αφορά άμεσα τόσο τα ποτάμια οικοσυστήματα και τη βιοποικιλότητα όσο και την τοπική οικονομία, την πολιτιστική κληρονομιά και την κοινωνική συνοχή.
Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι η κλιματική αλλαγή είναι πλέον μια αναμφισβήτητη πραγματικότητα η οποία διαφέρει στις διάφορες περιοχές του πλανήτη, με κοινό όμως χαρακτηριστικό την άνοδο της θερμοκρασίας. Η κλιματική αλλαγή στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται εκτός άλλων, από τη συνεχή αύξηση των θερμοκρασιών και τη συνεχή μείωση των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων (τάση προς ξηρότερο κλίμα), παρά τα ακραία πλημμυρικά φαινόμενα που αποτελούν στιγμιαίες ανυψώσεις σε μια συνεχή καθοδική καμπύλη Δηλαδή η προβληματική κατάσταση περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, και τη μείωση των βροχοπτώσεων, πέραν των ακραίων φυσικών φαινομένων. Αυτό προκύπτει όχι από σενάρια ή εικασίες, αλλά από διαχρονικές, συστηματικές και οργανωμένες μετρήσεις, σε τοπική και παγκόσμια κλίμακα. Τα αποτελέσματα των μετρήσεων αυτών είναι εύκολο να κατανοηθούν, αφού η Ελλάδα σήμερα χαρακτηρίζεται, όπως όλες οι Μεσογειακές χώρες, από μεγάλη ξηρή περίοδο του υδρολογικού έτους και από συνεχή αύξηση πληθυσμού (χρηστών νερού) και βελτίωση των συνθηκών ζωής. Την εικόνα συμπληρώνουν και άλλες σημαντικές παράμετροι, όπως η αύξηση του όγκου του νερού των αρδεύσεων, η παράταση της αρδευτικής περιόδου, η μείωση του όγκου των υδατικών σωμάτων, η αύξηση της συγκέντρωσης περιεχομένων ρύπων, αύξηση της εξάτμισης κ.ά. Τα ανωτέρω είναι πλέον κοινός τόπος για την παγκοσμία επιστημονική κοινότητα, σε σχέση δε με τη χώρα μας προκύπτουν και από την Επιτροπή Μελέτης της Κλιματικής Αλλαγής (ΕΜΕΚΑ) της Τράπεζας της Ελλάδος. Υπενθυμίζεται εδώ ότι ο όρος «οικολογική παροχή» συνιστά την ελάχιστη παροχή του υδατορεύματος σε κάθε θέση ώστε να επιτελούνται οι φυσικές οικολογικές διαδικασίες. Το βασικό επομένως ερώτημα που τίθεται είναι για ποιο λόγο να κατασκευάζονται τα επίμαχα έργα, όταν η λειτουργία τους προβλέπεται να είναι προβληματική και συνεχώς υποβαθμιζόμενη λόγω συνεχούς μείωσης του διαθέσιμου υδατικού δυναμικού και της διατήρησης του ύψους της απαραίτητης υδατοπτωσης.
5.1) Λίμνη Καϊάφα
Για την προστατευόμενη περιοχή του Καϊάφα ισχύει το ΠΔ του Κυπαρισσιακού και η Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ) του 2019, που αφορά στα έργα – δραστηριότητες που αναπτύσσονται εντός του ακινήτου 5.200.000.τ.μ. της ΕΤΑΔ. Με την ΑΕΠΟ αδειοδοτήθηκε περιβαλλοντικά -μεταξύ άλλων- και ο στίβος του σκι και τέθηκαν συγκεκριμένοι περιβαλλοντικοί όροι για το σκι, ενώ για την διεξαγωγή αγώνων αναγράφεται χαρακτηριστικά ότι: «Κατ’ εξαίρεση επιτρέπεται μια φορά το χρόνο επί μία εβδομάδα η χρήση του υδάτινου στίβου για διεξαγωγή αγώνων, χωρίς την χρήση κερκίδων».
Η διεξαγωγή αγώνων σκι στην προστατευόμενη περιοχή Natura 2000 λίμνη Καϊάφα (GR2330005) δεν μπορεί να πραγματοποιείται κατά παράβαση της νομοθεσίας και της ισχύουσας απόφασης για την περιβαλλοντική αδειοδότηση των έργων στην περιοχή, προκαλώντας σημαντική όχληση και πιέσεις στο προστατευταίο αντικείμενο και κύρια στην ορνιθοπανίδα. Όπως έχει καταγγείλει δημόσια η Οικολογική Κίνηση Πάτρας (ΟΙ.ΚΙ.ΠΑ.) για το 2022 αρχικά ο Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ) εξέδωσε θετική γνώμη για τη διεξαγωγή του αγώνα τον Ιούλιο «και αρνητική γνώμη για τον αγώνα του Οκτωβρίου (28-30/10/2022) επισημαίνοντας, τον Περιβαλλοντικό Όρο 167 της ΑΕΠΟ, την άδεια λειτουργίας της αθλητικής εγκατάστασης, τους όρους της προηγούμενης γνωμοδότησής του και τις οχλήσεις από τον αγώνα στην μεταναστευτική και στην διαχειμάζουσα ορνιθοπανίδα της περιοχής». Ωστόσο «έπειτα από ένσταση της διοργανώτριας εταιρίας τελικά εκδόθηκε νέα θετική γνώμη του ΟΦΥΠΕΚΑ για τον αγώνα στις 28-30 Οκτωβρίου 2022 αναφέροντας μόνο, ότι ο αγώνας δεν αναμένεται να επηρεάσει με μη αναστρέψιμο τρόπο το προστατευταίο αντικείμενο της περιοχής και ότι, απαιτείται τροποποίηση της ΑΕΠΟ.»
«Για το 2023:
Εκδόθηκε θετική γνώμη του ΟΦΥΠΕΚΑ για τον αγώνα 7-9 Ιουλίου 2023 επισημαίνοντας στοιχεία για την προστατευόμενη περιοχή, τους οικότοπους προτεραιότητας εντός των οποίων πραγματοποιείται η δραστηριότητα, τις σημαντικές πιέσεις σε αυτούς και στην πανίδα της περιοχής.
Λόγω της σοβαρότητας του θέματος και της ανάγκης προστασίας της περιοχής, τον Αύγουστο του 2023 στάλθηκε έγγραφο από την Διεύθυνση Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού Δυτικής Ελλάδας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, με θέμα τη δραστηριότητα του σκι και τους αγώνες σκι στην λίμνη Καϊάφα, προς όλους τους εμπλεκόμενους, ΕΤΑΔ, ΟΦΥΠΕΚΑ, Διεύθυνση Ανάπτυξης Π.Ε. Ηλείας της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας και την εταιρία διεξαγωγής των αγώνων.
Στο έγγραφο αυτό αναφέρεται ότι η δραστηριότητα του σκι αδειοδοτήθηκε με την ΑΕΠΟ του 2019 και υπόκειται σε όρους και δεσμεύσεις, όπως επίσης και η πρόσβαση με οχήματα στο νησί και στις όχθες του διαύλου. Επισημάνθηκε, μεταξύ άλλων, ότι δεν υπάρχει συμμόρφωση με τους όρους της ΑΕΠΟ, που προβλέπουν μόνο 1 αγώνα τον χρόνο (κατ΄ εξαίρεση) και τονίσθηκε ότι η ΑΕΠΟ του 2019 είναι σε ισχύ, δεν έχει υποβληθεί διοικητική ή δικαστική προσφυγή κατά αυτής, ούτε έχει υποβληθεί αίτημα για την τροποποίηση της, επομένως και οι όροι, τα μέτρα και οι περιορισμοί της είναι σε ισχύ.
Μετά από αίτημα των διοργανωτών για ΝΕΟ αγώνα στις 27-29 Οκτωβρίου 2023 εκδόθηκε αρνητική γνώμη του ΟΦΥΠΕΚΑ λαμβάνοντας υπόψη, μεταξύ άλλων, το άνω έγγραφο της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, τις οχλήσεις που διαπιστώθηκαν κατά την τέλεση των αγώνων και τους Περιβαλλοντικούς Όρους 166, 167, 168 της ΑΕΠΟ που πρέπει να τηρούνται.» Ωστόσο η ένσταση της διοργανώτριας εταιρείας ήταν και πάλι αρκετή για μετατρέψει ο ΟΦΥΠΕΚΑ την αρνητική γνώμη για την τέλεση των αγώνων αυτήν την περίοδο σε θετική.
Τα παραπάνω ακυρώνουν την προστασία του αντικειμένου και δεν συμβαδίζουν με την οργάνωση δράσεων ανάδειξης της λίμνης Καϊάφα, και των ιαματικών πηγών με σκοπό την προώθηση του ιαματικού τουρισμού που προάγει το το Χωροταξικό Πλαίσιο της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας (ΦΕΚ 845/Δ/2020), καθώς δεν πρόκειται για ανάδειξη της λίμνης(τοπίο εθνικής σημασίας) αλλά υποβάθμιση της βιοποικιλότητάς της και όχληση/ εκτοπισμό προστατευόμενων ειδών.
Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ – ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Λαμβάνοντας υπόψιν τα προαναφερθέντα, υποβάλλουμε επί του προσχεδίου της 2ης αναθεώρησης του ΣΔ ΛΑΠ Υδατικού Διαμερίσματος Δυτικής Πελοποννήσου, κατά το μέρος του που αφορά τους ποταμούς ΕΡΥΜΑΝΘΟ, ΑΛΦΕΙΟ, ΛΟΥΣΙΟ, ΕΛΙΣΣΩΝΑ, ΤΡΑΓΟ, ΛΑΔΩΝΑ, ΝΕΔΑ, ΑΡΟΑΝΙΟ, ΣΕΛΙΝΟΥΝΤΑ και παραποτάμους τους τις ακόλουθες παρατηρήσεις – προτάσεις:
1. Διαπιστώνεται ότι η μερική προστασία κρίνεται ανεπαρκής για να αποτρέψει την περιβαλλοντική και αισθητική υποβάθμιση, όπως δείχνει και η πρόσφατη διαβούλευση για ένα από τα επτά υδροηλεκτρικά στη Νέδα. Η προστασία μέρους των ποτάμιων συστημάτων των αναφερθέντων ποταμών ως ύδατα αναψυχής, ως προστατευόμενα τοπία, αρχαιολογικοί χώροι κτλ. δεν επαρκεί για να διασφαλίσει τη διατήρηση της ακεραιότητάς τους και τη δυνατότητα να υφίστανται οι άρρηκτα συνδεδεμένες με την τοπική κοινωνία και οικονομία υπαίθριες δραστηριότητες που συμβαίνουν εκεί. Απαιτείται η προσθήκη της πρόβλεψης ότι: «Όλα τα ποτάμια συστήματα των ποταμών ΕΡΥΜΑΝΘΟΣ, ΑΛΦΕΙΟΣ, ΛΟΥΣΙΟΣ, ΕΛΙΣΣΩΝΑΣ, ΤΡΑΓΟΣ, ΛΑΔΩΝΑΣ, ΝΕΔΑΣ, ΑΡΟΑΝΙΟΣ, ΣΕΛΙΝΟΥΝΤΑΣ χαρακτηρίζονται ως Ύδατα Αναψυχής και προορίζονται για την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών ήπιου τουρισμού και για δραστηριότητες αναψυχής που εναρμονίζονται με τα χαρακτηριστικά τους». Τούτο είναι ιδιαίτερα κρίσιμο διότι οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού και οι δραστηριότητες αναψυχής συμπλέουν με τους χωροταξικούς προσδιορισμούς των ποταμών και δρουν υποστηρικτικά στις ήπιες δραστηριότητες πρωτογενή τομέα, βρίσκονται σε απόλυτη αρμονία με το υδατικό περιβάλλον τους και συμβάλλουν στη διατήρησή του, αναδεικνύουν σε ευρύτερους κύκλους ανθρώπων, από την Ελλάδα και το εξωτερικό, τη φυσική ομορφιά τους και αποτελούν την κύρια διέξοδο για την επιβίωση των παραποτάμιων περιοχών, οι οποίες απειλούνται από οικονομικό μαρασμό και ερήμωση.
2. Πρέπει να θεσπιστεί η «γενική απαγόρευση εγκατάστασης φωτοβολταϊκών, υβριδικών σταθμών και υδροηλεκτρικών έργων είτε μικρών είτε μεγάλων για όλα τα ποτάμια συστήματα στους ποταμούς ΕΡΥΜΑΝΘΟ, ΑΛΦΕΙΟ, ΛΟΥΣΙΟ, ΕΛΙΣΣΩΝΑ, ΤΡΑΓΟ, ΛΑΔΩΝΑ, ΝΕΔΑ, ΑΡΟΑΝΙΟ, ΣΕΛΙΝΟΥΝΤΑ και σε παραποτάμους τους, διότι τυχόν παράλειψη θέσπισης της ρύθμισης αυτής ή τυχόν αντίθετη ρύθμιση θα βλάψει καίρια το Δημόσιο Συμφέρον, καθώς καθώς όπως τεκμηριώνεται παραπάνω δεν αποτελούν βιώσιμη, φιλοπεριβαλλοντική επένδυση. (α) Είναι προφανές ότι κάθε τέτοιο έργο στα ποτάμια αυτά επηρεάζει αρνητικά την κατάσταση των εν λόγω ποτάμιων συστημάτων όσον αφορά: τα αναφερόμενα σε αυτό Πολιτιστικά – Ιστορικά Μνημεία, την Πανίδα η οποία περιλαμβάνει και σημαντικά Προστατευόμενα Είδη και τη Χλωρίδα. (β) Είναι επίσης προφανές ότι κάθε τέτοιο έργο θα προκαλέσει μορφολογικές αλλοιώσεις στα ποτάμια συστήματα. (γ) Ακυρώνει το πλαίσιο υφιστάμενης προστασίας. (δ) Έρχεται σε αντίθεση με τις ευρωπαϊκές κατευθύνσεις. (ε) Έρχεται σε αντίθεση με τις κατευθύνσεις τών Περιφερειακών Πλαισίων Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Πελοποννήσου και Δυτικής Ελλάδας για διατήρηση του πληθυσμού της υπαίθρου. (στ) Επηρεάζει αρνητικά κάθε προοπτική ανάπτυξης Εναλλακτικών Μορφών Τουρισμού και Δραστηριοτήτων Αναψυχής, παρά τον χωροταξικό προορισμό των περιοχών και τις επενδύσεις των κατοίκων σε ήπιο τουρισμό που συγκεράζει ήπιες μορφές πρωτογενή τομέα και αποκεντρωμένη ανάπτυξη.
3. ΛΙΜΝΗ ΚΑΪΑΦΑ: Πρέπει να απαγορευτεί κάθε είδους αθλητική δραστηριοτητα στη λίμνη Καϊάφα αφού (α) ακυρώνει την προστασία της και (β) τέτοιου είδους δραστηριότητες μπορούν να υλοποιηθούν σε φράγματα που δεν βρίσκονται σε καθεστώς προστασίας, , όπως π.χ. η Λίμνη Πηνειού, όπου στο παρελθόν έχουν διεξαχθεί Πανελλήνιοι Αγώνες Κωπηλασίας, έχουν προετοιμαστεί εθνικές ομάδες Ελλάδας, Βουλγαρίας, Ουκρανίας, Πολωνίας και Ρουμανίας εν όψει των ολυμπιακών αγώνων του 1992 στη Βαρκελώνη και του 1996 στην Ατλάντα και αποτελεί αίτημα των κατοίκων η ήπια αξιοποίησή της.
Θα ήθελα να αναφερθώ στο Συμπληρωματικό Μέτρο Μ09Σ0901, στο Αναλυτικό Κείμενο Τεκμηρίωσης σελ σελ. 156) στην παράγραφο Γ3 όπου αναφέρεται ότι «Για την έκδοση άδειας εκτέλεσης για βιομηχανική χρήση, απαιτείται άδεια εγκατάστασης και για την άδεια χρήσης, άδεια λειτουργίας της εν λόγω δραστηριότητας».
Ουσιαστικά προσδιορίζει την έκδοση της άδειας χρήσης νερού, όταν πρόκειται για βιομηχανική χρήση, μετά την έκδοση της Άδειας Λειτουργίας.
Όμως η Άδεια Λειτουργίας μιας δραστηριότητας εκδίδεται μετά την ολοκλήρωση όλων των εργασιών (οικοδομικά, ηλεκτρομηχανολογικά, εγκατάσταση και λειτουργία των γραμμών παραγωγής, πυρασφάλεια κλπ) δηλ. λίγο πριν την έναρξη λειτουργίας. Μάλιστα από τις Δνσης Ανάπτυξης ζητείται πριν την Άδεια Λειτουργίας, όταν συμπεριλαμβάνεται και υδροληπτικό έργο, η Άδεια Χρήσης Νερού.
Ειδικότερα θα ήθελα να επισημάνω το πρόβλημα που δημιουργείται όταν αναφερόμαστε σε επιχειρήσεις εμφιάλωσης. Σύμφωνα με εγκυκλίους που έχουν εκδοθεί κατά το παρελθόν:
την Εγκύκλιο υπ΄ αριθμ. Υ2/3977/02.11.2000 της Δνσης Δημόσιας Υγείας “Προδιαγραφές Τεχνικών μελετών Εγκατάστασης Εμφιαλωτηρίων”, ή οποία είναι εν ισχύ, όπου στην παράγραφο 5 όπου αναφέρεται για εμφιαλωτήριο Επιτραπέζιου Νερού αλλά και στην παράγραφο 2 στις προδιαγραφές εμφιάλωσης Φυσικού Μεταλλικού Νερού ορίζεται ρητά ότι ο φάκελος για την εγκατάσταση και λειτουργία των Εμφιαλωτηρίων θα πρέπει να περιλαμβάνει και την Άδεια Χρήσης Νερού,
την Εγκύκλιος ΔΥΓ2/Γ.Π. οικ. 75697/2-8-2012 της Δ/νσης Υγειονομικής Μηχανικής και Υγιεινής Περιβάλλοντος « Αναγνώριση φυσικών μεταλλικών νερών και νερών πηγής» (ΑΔΑ: Β4Γ7Θ-Λ2Λ). Στον πίνακα 1 προσδιορίζεται ότι η Επιτροπή αναγνώρισης Φυσικών Μεταλλικών Νερών του Υπ. Υγείας, προκειμένου να αναγνωρίσει ένα Φυσικό Μεταλλικό Νερό εγχώριας προέλευσης, με βάσει και την Ευρωπαϊκή Νομοθεσία, ορίζει ως προαπαιτούμενο στο φάκελο της Αίτησης να υπάρχει και η Άδεια Χρήσης Νερού,
την Εγκύκλιος Γ1(δ)/ΓΠ.οικ.34572/16.05.2016 της Δνση Δημόσιας Υγείας “Ίδρυση και λειτουργία εργοστασίων εμφιάλωσης” Είναι η πιο πρόσφατη Εγκύκλιος επί του θέματος, στην οποία μνημονεύονται οι άνω εν ισχύ. Προσδιορίζεται ότι ακόμη και για την έκδοση άδεια εκμετάλλευσης (πριν την Άδεια Λειτουργίας) για Φυσικό Μεταλλικό Νερό, με απόφαση Περιφερειάρχη, θα πρέπει η Αίτηση στην Δνση Ανάπτυξης να συνοδεύεται από την αναγνώριση του Φυσικού μεταλλικού Νερού η οποία προϋποθέτει την Άδεια Χρήσης Νερού.
Συνεπώς με βάση το Συμπληρωματικό Μέτρο Μ09Σ0901, η απαίτηση της προσκόμισης της Άδειας Λειτουργίας για την έκδοση Άδειας Χρήσης Νερού, αποτρέπει την δυνατότητα ίδρυσης και λειτουργίας εργοστασίων εμφιάλωσης νερού.
Επιπρόσθετα σημειώνεται ότι ακόμη και για την εκταμίευση την πρώτης δόσης από για δραστηριότητας που έχουν ήδη στον τον Αναπτυξιακό Νόμο για την Δυτική Μακεδονία με στόχο την υλοποίηση επένδυσης εμφιαλωτηρίου, είναι η προσκόμιση της Άδειας Χρήσης Νερού.
Επειδή πιστεύω ότι είναι άστοχο, να κατασκευαστεί πρώτα το εργοστάσιο εμφιάλωσης (με αυτοχρηματοδότηση) και μετά να εκδοθεί η άδεια εκμετάλλευσης (η οποία φυσικά προϋποθέτει την Άδεια Χρήσης και την Αναγνώριση ως ΦΜΝ), να εκδοθεί η άδεια λειτουργίας (η οποία προϋποθέτει την Άδεια εκμετάλλευσης) ξανακλείνουμε τον κύκλο της μηδενικής λύσης.
Θα μπορούσε απλά στο Κείμενο Τεκμηρίωσης της 2η αναθεώρησης να αναφέρεται ότι : Για την έκδοση άδειας εκτέλεσης και άδεια για βιομηχανική χρήση απαιτείται η προσκόμιση της άδεια εγκατάστασης. (όπως ισχύει και άλλα Σχέδια Διαχείρισης ΛΑΠ, ακόμη και όταν δεν εξειδικεύεται το Μέτρο). Η παραπάνω διευκρίνιση ή όποια άλλη διευκρινιστική πρότασή σας που λύνει το ‘Γόρδιο Δεσμό΄ και δεν επιφέρει επιβάρυνση στα ΥΥΣ, απλά επιλύει μια γραφειοκρατική πιστεύω αστοχία, που μπορεί στη παρούσα φάση της διαβούλευσης να διορθωθεί.
Ελπίζω να λάβετε τα ως άνω υπόψιν σας στο Τελικό Αναλυτικό Κείμενο Τεκμηρίωσης. Άλλωστε αυτός είναι και ο στόχος της διαδικασίας διαβούλευσης.
ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ
Σχετικά με το Συμπληρωματικό Μέτρο Μ09Σ0901και στο κείμενο τεκμηρίωσης (σελίδα 156) παρ.Γ, για την «έκδοση άδειας εκτέλεσης για βιομηχανική χρήση απαιτείται άδεια εγκατάστασης και για την άδεια χρήσης (απαιτείται) άδεια λειτουργίας της δραστηριότητας», αναφέρουμε ότι οι ρυθμίσεις αυτές θυμίζουν «κατασκευή Υδραγωγείου και μετά αναζήτηση νερού», όπως ειρωνεύονταν οι αρχαίοι Αθηναίοι τους κατοίκους των Αβδήρων Θράκης (Αβδηριτισμός).
Κάνουμε σοβαρή επένδυση ιδρύσεως εμφιαλωτηρίου πόσιμου νερού που βρήκαμε σε παραχωρηθείσες από το Δημόσιο δασικές εκτάσεις και σε υψόμετρο 1.350 μέτρα στην Κοινότητα Βλάστης Δήμου Εορδαίας, ΠΕ Κοζάνης, αλλά δεν μας χορηγείται άδεια χρήσης νερού, ούτε ακόμη και για τις υποχρεωτικές από τον νόμο εξετάσεις και αναλύσεις.
«Στο τέλος του όλου έργου σας θα μας ζητήσετε άδεια χρήσης νερών», μας λέγει η αρμόδια Διεύθυνση Υδάτων, ενώ άλλες Διευθύνσεις και άλλες προβλέψεις νόμων και Υπ.Αποφάσεων, ακόμη και τα προγράμματα επιδοτήσεων του Αναπτυξιακού Νόμου, απαιτούν να έχουμε λάβει την άδεια χρήσης νερού.
Τέλος, αναφέρουμε τις διατάξεις της παρ. 4 άρθρου 101 του Συντάγματος, όπου αναφέρεται ρητά: «Ο κοινός νομοθέτης και η Διοίκηση, όταν δρουν κανονιστικά, υποχρεούνται να λαμβάνουν υπόψη τις ιδιαίτερες συνθήκες των νησιωτικών και ορεινών περιοχών, μεριμνώντας για την ανάπτυξή τους».
Λάβαμε όλες τις νόμιμες άδειες από τις άλλες αρμόδιες αρχές και βρισκόμαστε στο στάδιο ανέγερσης της οικοδομής του Εμφιαλωτηρίου μας στην ορεινή Κοινότητα Βλάστης και κατασκευής του αδειοδοτηθέντος κόμβου προσπελάσεως, ενώ ήδη προαγοράσαμε τα Μηχανήματα γραμμής παραγωγής και εκπαιδεύουμε τους χειριστές αυτών.
Απασχολούμε ήδη προσωπικό, τεχνίτες και εργολάβους με άμεση προοπτική δημιουργίας νέων μόνιμων θέσεων εργασίας που έχει άμεση ανάγκη ο ερημοποιούμενος τόπος και η απολιγνιτοποιούμενη περιοχή του Δήμου Εορδαίας Δυτ.Μακεδονίας.
Αυτές οι σοβαρές ιδιαιτερότητες υποχρεώνουν τον κοινό νομοθέτη και την διοίκηση να ρυθμίσει νομοθετικά το θέμα της χορήγησης άδειας χρήσης νερού νόμιμης γεωτρήσεως, ώστε να υπάρχει άμεση και έμπρακτη φροντίδα ανάπτυξης της ορεινής περιοχής που επενδυτικώς και ιδιωτικώς πραγματοποιούμε.
Παρακαλούμε να διορθωθεί η παρεμποδιστική και αντιαναπτυξιακή νομοθεσία που διέπει την άδεια χρήσης νερού.
Από τα κείμενα τεκμηρίωσης της Αναθεώρησης και δη το τεύχος: Χαρακτηρισμός και αξιολόγηση/ταξινόμηση της κατάστασης των υπόγειων υδατικών συστημάτων (EL07_2REV_P4.3_Taxinomisi_YYS), φαίνεται ότι στον Πίνακα 6-12 (σελίδα 71) για την περίοδο ελέγχου 2018 – 2020, από τους οχτώ (8) σταθμούς ελέγχου του υποσυστήματος Σπερχειού (α) μόνο σε μια θέση δειγματοληψίας υπάρχει υπέρβαση στα νιτρικά ιόντα και από μία επίσης θέση στο αργίλιο και στο αρσενικό. Στη συνέχεια, στη σελίδα 78, αναφέρεται η βελτιωμένη ποιοτική κατάσταση του συστήματος στο σύνολο των παραμέτρων και στην πλειονότητα των υδροσημείων ελέγχου αλλά αυτό χαρακτηρίζεται με ΚΑΚΗ χημική κατάσταση λόγω των έντονων ανθρωπογενών πιέσεων.
Επειδή ο χαρακτηρισμός της ποιοτικής κατάστασης του υποσυστήματος στηρίζεται σε περιορισμένο αριθμό μετρήσεων των υπόγειων νερών, σε μικρό αριθμό υδροσημείων, μη αντιπροσωπευτικά κατανεμημένων και επειδή με την έγκριση της 2ης αναθεώρησης του Σχεδίου Διαχείρισης και την αντίστοιχης Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων ως έχει, δυνητικά τίθεται σε επισφάλεια η εύρυθμη λειτουργία της βιομηχανίας και τα επιχειρηματικά σχέδια της εταιρείας, θα πρέπει να αναθεωρηθεί ο χαρακτηρισμός της ποιοτικής κατάστασης του συγκεκριμένου Υπόγειου Υδατικού Υποσυστήματος (EL0700051). Όπως αναφέρεται και στη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (σελίδα 139): «… Αν τα σημεία κακής κατάστασης έχουν εντελώς τοπικό και μη αντιπροσωπευτικό χαρακτήρα και οι θέσεις τους δεν έχουν καλή κατανομή στο χώρο και είναι συγκεντρωμένες σε ένα τμήμα του ΥΥΣ, τότε το αποτέλεσμα της κατάστασης δεν γενικεύεται για όλο το σύστημα. Το σύστημα αυτό θα χαρακτηρισθεί καλής χημικής κατάστασης και τα συγκεκριμένα σημεία ως κακής χημικής κατάστασης …».
Στις εγκαταστάσεις του εργοστασίου εμφιάλωσης του νερού ΙΟΛΗ έχουν υλοποιηθεί πλήθος υδρογεωλογικών μελετών και ερευνητικών προγραμμάτων από επιστημονικούς φορείς, όπως το τέως ΙΓΜΕ (έτη: 1991, 1992), το Εργαστήριο Υδρογεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών (1997, 1999), το Εργαστήριο Τεχνικής Γεωλογίας & Υδρογεωλογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (2007, 2019).
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα αυτών των ερευνών, στην περιοχή των πηγών υδροληψίας της μονάδας αναπτύσσεται στις τεταρτογενείς αποθέσεις σημαντικός υπό πίεση (αρτεσιανός) υδροφορέας, σε βάθος 40 έως 60 μέτρων από την επιφάνεια του εδάφους. Ο υδροφορέας αυτός απομονώνεται προς τα άνω και προς τα κάτω από αλλεπάλληλα στρώματα πλαστικής αργίλου (πρακτικά αδιαπέρατης) που εξασφαλίζουν την προστασία του φυσικού μεταλλικού νερού από επιφανειακές προσμίξεις.
Ενδεικτικά, λαμβάνοντας υπόψη μόνο τα στοιχεία της γεώτρησης Μ1, η αξιοποίηση αυτής γίνεται με παροχή της τάξεως των 35 μ3/ώρα, σε συνθήκες αυτόματης ροής, ενώ από τα αποτελέσματα της αντλητικής δοκιμής υπολογίστηκε ότι έχει ειδική ικανότητα (παροχή ανά μέτρο πτώσης στάθμης) ίση με 6,3 μ3/(ώρα · μέτρο). Από τη λιθολογική περιγραφή της κατασκευής της γεώτρησης προκύπτει η παρουσία επιφανειακού στρώματος πλαστικής αργίλου μέχρι βάθους 20,7 μ., το οποίο παίζει σημαντικό ρόλο στην προστασία των υποκείμενων υδροφόρων στρωμάτων από την διήθηση επιφανειακών ρύπων. Σε βάθος περίπου 21 μ. από την επιφάνεια του εδάφους βρίσκεται ο πρώτος υδροφορέας, που αποτελείται από χάλικες μικρού μεγέθους και άμμο. Μεταξύ 30,7 μ. και 46,7 μ. από την επιφάνεια του εδάφους εμφανίζονται στρώματα από αδρομερή υλικά (κροκάλες, χάλικες, άμμοι) και αποτελούν το κυρίως υδροφόρο στρώμα στην περιοχή. Ο εμπλουτισμός αυτών των βαθιών υδροφόρων στρωμάτων γίνεται, κατά μεγάλο μέρος, από πλευρικές υπόγειες μεταγγίσεις νερών από τους υδροφορείς των ορεινών όγκων (ασβεστόλιθοι του όρους Οίτη), ενώ με την χρήση ισοτόπων (Aust, Dounas et al., 1980) έχει διαπιστωθεί η συσχέτιση της τροφοδοσίας των αρτεσιανών υδροφορέων της περιοχής Μοσχοχωρίου με τις απορροές του χειμάρρου Ξηριά Βαρδατών.
Λόγω της δομής του υδροφορέα (εναλλαγές υδροπερατών και αδιαπέρατων σχηματισμών) και την γρήγορη ανανέωση των υπόγειων νερών, η τρωτότητα του υπόγειου νερού στην εξωτερική ρύπανση, με βάση την διεθνή κλίμακα, είναι πολύ χαμηλή. Με δεδομένο την απουσία πηγών ρύπανσης στα ανάντη, ο κίνδυνος ρύπανσης (pollution risk) είναι ασήμαντος όπως προκύπτει από τη συνεχή και συστηματική παρακολούθηση της ποιότητας του νερού.
Στο πλαίσιο της διαβούλευσης της 2ης Αναθεώρησης του Σχεδίου Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας (κωδικός.: EL07) σας διαβιβάζουμε συνοπτικό υπόμνημα με τις παρατηρήσεις/επισημάνσεις μας που αφορούν τη μονάδα εμφιάλωσης φυσικού μεταλλικού νερού ΙΟΛΗ.
Σας τονίζουμε ότι εφόσον μας ζητηθεί, μπορούμε να σας διαθέσουμε αντίγραφα των τεχνικών εκθέσεων που αναφέρονται στο υπόμνημα και όποιο άλλο σχετικό έγγραφο.
Είμαστε στη διάθεσή σας για οποιαδήποτε διευκρίνηση και προσδοκούμε σε αγαστή συνεργασία για την επίτευξη των στόχων της διαβούλευσης και κυρίως του Σχεδίου Διαχείρισης εν γένει.
Tόσο στο Προσχέδιο Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών (EL07_2REV_P4.9_Prosxedia_LAP) όσο και στα κείμενα τεκμηρίωσης της Αναθεώρησης και δη το τεύχος: Επικαιροποίηση Μητρώου Προστατευόμενων Περιοχών (EL07_2REV_P4.5_Mitrwo_Prost_Per) καθώς και στη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, δεν γίνεται κάποια αναφορά στις μονάδες εμφιάλωσης νερού, παρόλο που αυτό προορίζεται για ανθρώπινη κατανάλωση. Επισημαίνεται ότι σε συνθήκες έκτακτων αναγκών, όπως αυτές που επικράτησαν σε περιοχές της χώρας μας με τα πρόσφατα πλημμυρικά φαινόμενα, οι βιομηχανίες εμφιάλωσης διεξήγαν έναν πολύ σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση προβλημάτων εξυπηρέτησης σε πόσιμο νερό και συνέδραμαν καθοριστικά, πέρα από εμπορικά κριτήρια λειτουργίας. Για τους λόγους αυτούς προτείνεται οι μονάδες εμφιάλωσης νερού να εντάσσονται ρητά στο Μητρώο Προστατευόμενων Περιοχών που προορίζονται για άντληση νερού για ανθρώπινη κατανάλωση και να καθορίζονται ζώνες προστασίας των πηγών υδροληψίας τους.
ΓΙΑ ΤΟ ΡΕΜΑ ΤΗΣ ΠΙΚΡΟΔΑΦΝΗΣ
Στην 2η αναθεώρηση δεν διαπιστώσαμε αναφορές σχετικά με τις
1- Πιέσεις και απειλές που δέχεται το ρέμα. Ως σημαντικότερες πιέσεις επισημαίνονται α) η συστηματική ρύπανση από τα ακάθαρτα των διυλιστηρίων της ΕΥΔΑΠ, που βρίσκονται εγκατεστημένα μέσα την κοίτη της και που προβαίνουν σε συχνές εκφορτίσεις, για την αποσυμπίεση του υποδιαστασιολογημένου δικτύου τους. Προκαλούν τοξικές – ανοξικές συνθήκες στα νερά του ποταμού, μαζικούς θανάτους των χελιών, του προστατευόμενου είδους (Αnguilla anguilla), μεγάλη δυσσμία στους παραρεμάτιους κατοίκους της περιοχής από Λ. Αμφιθέας ως εκβολές και μολύνσεις στους λουόμενους της κοντινής παραλίας του ΕΔΕΜ. β)Ρύπανση από οικιακά απόβλητα κατοικιών που αποτελούν καταπατήσεις της κοίτης και των όχθων του ρέματος , καθώς και από παράνομες συνδέσεις βόθρων με αγωγούς ομβρίων.
β) επιχώσεις και καταπατήσεις της ιστορικής όχθης της Πικροδάφνης από οικοδομές, παραρεμάτιους δρόμους, γηπεδάκια.
γ) Τεχνικά έργα με λανθασμένες προδιαγραφές που φράσσουν ή εμποδίζουν την πλημμυρική ροή (γέφυρες σε συμβολή κλάδων, γέφυρες με μεσόβαθρα, τσιμέντινους αγωγούς με μεγάλες διαστάσεις εντός κοίτης, δρόμοι εντός κοίτης κλπ
δ) Καταστροφικοί για το οικοσύστημα καθαρισμοί από την Περιφέρεια σε συνεργασία με του Δήμους, με βαριά μηχανήματα και ανεξέλεγκτη αποψίλωση της παρόχθιας βλάστησης
ΑΠΕΙΛΕΣ
α) Σημαντικότερη απειλή αποτελούν τα έργα διευθέτησης με εγκιβωτισμό του ποταμού με συρματοκιβώτια, πασαλότοιχους και τσιμεντώσεις. Απειλούν να μετατρέψουν το φυσικό ποτάμιο οικοσύστημα σε τεχνητό αγωγό ομβρίων, δηλ την μετατροπή του ποταμού από ΦΥΣ σε ΤΥΣ ή και ΙΤΥΣ.
β) Δεύτερη απειλή, αποτελε΄’ι το ΠΔ Οριοθέτησης της Πικροδάφνης με ΦΕΚ 409Δ /17-6-2022 , που αγνοεί παντελώς την ιστορική κοίτη της Πικροδάφνης (μελέτη φωτοερμηνείας της ΕΓΥ/ΥΠΕΝ 2016 και χάρτες Λαμπαδάριου), ακόμα και εκεί που μπορεί, απελευθερώνοντας μεγάλες σημερινές ρεμάτιες και παραρεμάτιες εκτάσεις προς οικοδόμηση. Οι οριογραμμές στενεύουν ασφυκτικά περιορίζοντας τον ζωτικό χώρο του ρέματος, δίνοντας περιθώριο νομιμοποίησης των καταπατήσεων και επιχώσεων και θέτοντας σε κίνδυνο την ασφάλεια των παραρεμάτιων περιοχών σε περίπτωση μεγάλων πλημμυρικών ροών.
γ) Ο ι τάσεις ανοικοδόμησης των παραρεμάτιων περιοχών που ήδη διαφαίνομται , απόρροια της της οριοθέτησης που έγινε.
2- Δεν χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία για τον ακριβέστερο χαρακτηρισμό της οικολογικής και χημικής κατάστασης του ποταμού της Πικροδάφνης (έχει πλέον συνεχή ροή όλο τον χρόνο), όπως τα στοιχεία του σταθμού του ΕΛΚΕΘΕ, εγκατεστημένου λίγο κατάντη της γέφυρας της οδού Αμφιτρίτης κοντά στις εκβολές, που καταγράφει σε συνεχή βάση τις φυσικές παραμέτρους του ρέματος. Επίσης δεν λήφθηκαν υπόψη οι μελέτες του ΕΜΠ , Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου, ΕΛΚΕΘΕ, ΕΓΥ/ ΥΠΕΝ, Ορνιθολογικής Εταιρείας, Εταιρείας προστασίας της Φύσης, Δήμου Αγ. Δημητρίου, ΕΚΒΥ, κλπ για να χαρακτηρισθεί και περιγραφεί το ρεματικό σύστημα της Πικροδάφνης, τα οικοσυστήματα και ο υγρότοπος των εκβολών του. Αυτό θα είχε ως συνεπαγωγή και την διαμόρφωση ρεαλιστικών προτάσεων για την διαχείριση και βελτίωση της κατάστασης του.
Το υπόγειο υδατικό σύστημα κοκκώδες Λιτοχώρου, σύμφωνα με το σχέδιο διαχείρισης των λεκανών απορροής ποταμών, χαρακτηρίζεται ότι βρίσκεται σε «κακή» ποσοτική κατάσταση. Η μεγάλη έκταση του υδατικού συστήματος, 153,23 km2, περιλαμβάνει περιοχές με μεγάλες ποσότητες ποιοτικού νερού (πρόποδες Ολύμπου), αλλά και περιοχές με πιθανά τοπικά προβλήματα ποσότητας (παραλιακές περιοχές).
Στην τοποθεσία «Ξηροκάμπι» στην Καρίτσα Πιερίας, δραστηριοποιείται η Σ. ΜΕΝΤΕΚΙΔΗΣ ΑΕ Βιομηχανία Εμφιάλωσης Φυσικού Μεταλλικού Νερού, η οποία για δική της ενημέρωση και χρήση έχει εκπονήσει ειδική υδρογεωλογική μελέτη στην ευρύτερη περιοχή. Στη μελέτη αποδεικνύεται η μεγάλη δυναμικότητα σε ποσότητα νερού, καθώς η περιοχή ενδιαφέροντος τροφοδοτείται από τον καρστικό υδροφορέα. Η παροχή νερού των δύο σημείων υδροληψίας της Σ. ΜΕΝΤΕΚΙΔΗΣ ΑΕ είναι 60 κυβικά/ώρα για κάθε σημείο. Προτείνουμε τον διαχωρισμό του υδατικού συστήματος κοκκώδες Λιτοχώρου (ΕL0900141) σε παραλιακή και ορεινή ζώνη και τον επαναχαρακτηρισμό της ποσοτικής κατάστασης.
Θα ήθελα να αναφερθώ στο Συμπληρωματικό Μέτρο Μ09Σ0901, στο Αναλυτικό Κείμενο Τεκμηρίωσης σελ σελ. 156) στην παράγραφο Γ3 όπου αναφέρεται ότι «Για την έκδοση άδειας εκτέλεσης για βιομηχανική χρήση, απαιτείται άδεια εγκατάστασης και για την άδεια χρήσης, άδεια λειτουργίας της εν λόγω δραστηριότητας».
Ουσιαστικά προσδιορίζει την έκδοση της άδειας χρήσης νερού, όταν πρόκειται για βιομηχανική χρήση, μετά την έκδοση της Άδειας Λειτουργίας.
Όμως η Άδεια Λειτουργίας μιας δραστηριότητας εκδίδεται μετά την ολοκλήρωση όλων των εργασιών (οικοδομικά, ηλεκτρομηχανολογικά, εγκατάσταση και λειτουργία των γραμμών παραγωγής, πυρασφάλεια κλπ) δηλ. λίγο πριν την έναρξη λειτουργίας. Μάλιστα από τις Δνσης Ανάπτυξης ζητείται πριν την Άδεια Λειτουργίας, όταν συμπεριλαμβάνεται και υδροληπτικό έργο, η Άδεια Χρήσης Νερού.
Ειδικότερα θα ήθελα να επισημάνω το πρόβλημα που δημιουργείται όταν αναφερόμαστε σε επιχειρήσεις εμφιάλωσης. Σύμφωνα με εγκυκλίους που έχουν εκδοθεί κατά το παρελθόν:
την Εγκύκλιο υπ΄ αριθμ. Υ2/3977/02.11.2000 της Δνσης Δημόσιας Υγείας “Προδιαγραφές Τεχνικών μελετών Εγκατάστασης Εμφιαλωτηρίων”, ή οποία είναι εν ισχύ, όπου στην παράγραφο 5 όπου αναφέρεται για εμφιαλωτήριο Επιτραπέζιου Νερού αλλά και στην παράγραφο 2 στις προδιαγραφές εμφιάλωσης Φυσικού Μεταλλικού Νερού ορίζεται ρητά ότι ο φάκελος για την εγκατάσταση και λειτουργία των Εμφιαλωτηρίων θα πρέπει να περιλαμβάνει και την Άδεια Χρήσης Νερού,
την Εγκύκλιος ΔΥΓ2/Γ.Π. οικ. 75697/2-8-2012 της Δ/νσης Υγειονομικής Μηχανικής και Υγιεινής Περιβάλλοντος « Αναγνώριση φυσικών μεταλλικών νερών και νερών πηγής» (ΑΔΑ: Β4Γ7Θ-Λ2Λ). Στον πίνακα 1 προσδιορίζεται ότι η Επιτροπή αναγνώρισης Φυσικών Μεταλλικών Νερών του Υπ. Υγείας, προκειμένου να αναγνωρίσει ένα Φυσικό Μεταλλικό Νερό εγχώριας προέλευσης, με βάσει και την Ευρωπαϊκή Νομοθεσία, ορίζει ως προαπαιτούμενο στο φάκελο της Αίτησης να υπάρχει και η Άδεια Χρήσης Νερού,
την Εγκύκλιος Γ1(δ)/ΓΠ.οικ.34572/16.05.2016 της Δνση Δημόσιας Υγείας “Ίδρυση και λειτουργία εργοστασίων εμφιάλωσης” Είναι η πιο πρόσφατη Εγκύκλιος επί του θέματος, στην οποία μνημονεύονται οι άνω εν ισχύ. Προσδιορίζεται ότι ακόμη και για την έκδοση άδεια εκμετάλλευσης (πριν την Άδεια Λειτουργίας) για Φυσικό Μεταλλικό Νερό, με απόφαση Περιφερειάρχη, θα πρέπει η Αίτηση στην Δνση Ανάπτυξης να συνοδεύεται από την αναγνώριση του Φυσικού μεταλλικού Νερού η οποία προϋποθέτει την Άδεια Χρήσης Νερού.
Συνεπώς με βάση το Συμπληρωματικό Μέτρο Μ09Σ0901, η απαίτηση της προσκόμισης της Άδειας Λειτουργίας για την έκδοση Άδειας Χρήσης Νερού, αποτρέπει την δυνατότητα ίδρυσης και λειτουργίας εργοστασίων εμφιάλωσης νερού.
Επιπρόσθετα σημειώνεται ότι ακόμη και για την εκταμίευση την πρώτης δόσης από για δραστηριότητας που έχουν ήδη στον τον Αναπτυξιακό Νόμο για την Δυτική Μακεδονία με στόχο την υλοποίηση επένδυσης εμφιαλωτηρίου, είναι η προσκόμιση της Άδειας Χρήσης Νερού.
Επειδή πιστεύω ότι είναι άστοχο, να κατασκευαστεί πρώτα το εργοστάσιο εμφιάλωσης (με αυτοχρηματοδότηση) και μετά να εκδοθεί η άδεια εκμετάλλευσης (η οποία φυσικά προϋποθέτει την Άδεια Χρήσης και την Αναγνώριση ως ΦΜΝ), να εκδοθεί η άδεια λειτουργίας (η οποία προϋποθέτει την Άδεια εκμετάλλευσης) ξανακλείνουμε τον κύκλο της μηδενικής λύσης.
Θα μπορούσε απλά στο Κείμενο Τεκμηρίωσης της 2η αναθεώρησης να αναφέρεται ότι : Για την έκδοση άδειας εκτέλεσης και άδεια για βιομηχανική χρήση απαιτείται η προσκόμιση της άδεια εγκατάστασης. (όπως ισχύει και άλλα Σχέδια Διαχείρισης ΛΑΠ, ακόμη και όταν δεν εξειδικεύεται το Μέτρο). Η παραπάνω διευκρίνιση ή όποια άλλη διευκρινιστική πρότασή σας που λύνει το ‘Γόρδιο Δεσμό΄ και δεν επιφέρει επιβάρυνση στα ΥΥΣ, απλά επιλύει μια γραφειοκρατική πιστεύω αστοχία, που μπορεί στη παρούσα φάση της διαβούλευσης να διορθωθεί.
Ελπίζω να λάβετε τα ως άνω υπόψιν σας στο Τελικό Αναλυτικό Κείμενο Τεκμηρίωσης. Άλλωστε αυτός είναι και ο στόχος της διαδικασίας διαβούλευσης.
Στη διάθεσή σας να σας στείλω τις Εγκυκλίους που επικαλούμαι.
Ευχαριστώ για την υπομονή σας να διαβάσετε όλο το κείμενο
Σχόλια – Παρατηρήσεις επί της Διαβούλευσης 2ης Αναθεώρησης του Προσχεδίου Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών Υδατικού Διαμερίσματος Βόρειας Πελ/σου (EL02) (Έγγραφο:377718/1-11-2023).
1. Θα πρέπει να διευκρινιστεί επαρκώς στα Βασικά Μετρά με Κωδικό Μ02Β0401 και Μ02Β0402, πώς το να επιτρέπεται (κατ’ εξαίρεση) η εγκατάσταση συγκεκριμένων δραστηριοτήτων /έργων που κατατάσσονται /κατηγοριοποιούνται στην Υ.Α. ΥΠΕΝ/ΔΙΠΑ/17185/1069/2022 (ΦΕΚ 841Β’) και αποδεδειγμένα συνδέονται με ρυπαντικό φορτίο (Βλ. ενδεικτικώς στην σελ.225, στο σημείο (δ) σελ.226 του Προσχεδίου και στο Παράρτημα V του σχετικού Κειμένου Τεκμηρίωσης), στις οριζόμενες ζώνες προστασίας υδάτων που προορίζονται για ανθρώπινη κατανάλωση, θα συντελέσει στην επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων που τίθενται για το Υδατικό διαμέρισμα και την προστασία αυτών των υδάτων που προορίζονται για ανθρώπινη κατανάλωση.
2. Θα πρέπει να επεξηγηθεί επαρκώς στα Βασικά Μετρά με Κωδικό Μ02Β0401 και Μ02Β0402, πώς η εκπόνηση μιας υδρογεωλογικής μελέτης, έστω ειδικής, θα διασφαλίσει την ορθολογική διαχείριση (ολοκληρωμένη) και προστασία (μη ρύπανση και υποβάθμιση) από έργα /δραστηριότητες παραγωγής υψηλού ρυπαντικού φορτίου ενός υδατικού συστήματος που ανήκει στο μητρώο προστατευόμενων περιοχών, δεδομένου ότι, αστοχία κατά την εκτέλεση /λειτουργία τους, δύναται να επιφέρει μη αναστρέψιμη κατάσταση (μόλυνση) στο υδατικό σύστημα, ενώ και κάθε εξυγίανση ενός υδροφορέα απαιτεί διεργασίες υψηλού κόστους και περιορίζεται από την διαθέσιμη τεχνολογία.
ΘΕΜΑ : Προτάσεις του Δήμου Ξυλοκάστρου – Ευρωστίνης για την 2η Αναθεώρηση του Σχεδίου Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος Βόρειας Πελ/σου.
Στα πλαίσια της 2ης Αναθεώρησης του Σχεδίου Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος Βόρειας Πελοποννήσου, θα θέλαμε να σας ενημερώσουμε για το πρόβλημα της σημαντικής υποβάθμισης της ποιότητας του υδάτινου δυναμικού στην περιοχή του Δήμου μας ο οποίος εκτείνεται Ανατολικά από τα όρια του Δήμου Σικυωνίων μέχρι Δυτικά τα όρια του νομού Αχαϊας στα δυτικά στην περιοχή Μαύρα Λιθάρια.
Σε όλη την βόρεια πλευρά του και σε μήκος ακτών περίπου 50 χιλιόμετρα, ο Δήμος βρέχεται από τον Κορινθιακό κόλπο ενώ νότια στην ενδοχώρα εκτείνεται μέχρι τους ορεινούς όγκους του Ολίγυρτου του Σαϊτά και του Χελμού περιλαμβάνοντας όλο τον ορεινό όγκο του όρους Κυλλήνης (Ζήρεια) η ευρύτερη περιοχή του οποίου ανήκει στο δίκτυο προστατευόμενων περιοχών Natura 2000.
Την χρονική περίοδο της αρχικής εκπόνησης του Σχεδίου Διαχείρισης, σας είχαμε επισημάνει την σημαντική υποβάθμιση των υπογείων και επιφανειακών υδάτων στην περιοχή του Δήμου μας με κύριες αιτίες την κλιματική αλλαγή που έχει ως αποτέλεσμα την μείωση των νερών των πηγών των ποτάμιων συστημάτων αλλά και την υπεράντληση των υπογείων υδάτων για αρδευτικές – υδρευτικές ανάγκες. Γι’ αυτό το λόγο ζητήσαμε από την υπηρεσία σας να συμπεριληφθεί στο Σχέδιο Διαχείρισης και το έργο: «Εξωποτάμια Λιμνοδεξαμενή Ρίζας» το οποίο προβλέπει στα κατάντη της λεκάνης απορροής του ποταμού Σύθα δύο δεξαμενές αποθήκευσης ύδατος χωρητικότητας 2.500.000 και 1.500.000 m3 αντίστοιχα. Το έργο προέβλεπε την χρήση του ύδατος για την ύδρευση του Ξυλοκάστρου και των παραλιακών κοινοτήτων του δήμου ήταν πλήρως ώριμο σε επίπεδο οριστικής μελέτης και γι’ αυτό έχουν εκδοθεί Περιβαλλοντικοί όροι (ΚΥΑ 10445/28.5.2008). Το έργο πράγματι είχε περιληφθεί στο Σχέδιο Διαχείρισης, στα προτεινόμενα έργα.
Στο διάστημα που έχει μεσολαβήσει μέχρι σήμερα η κατάσταση της ποιότητας των υδάτων δυστυχώς έχε υποβαθμιστεί δραματικά. Οι αυξημένες ανάγκες άρδευσης αλλά και η επιδείνωση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής έχουν δημιουργήσει σοβαρότατα προβλήματα υφαλμύρισης των υπογείων υδάτων λόγω υπεράντλησης και προβλήματα έλλειψης νερού άρδευσης λόγω μείωσης της ποσότητας των πηγαίων νερών και υποβάθμισης της ποιότητας των υπογείων. Γι’ αυτό το λόγο και επειδή εντωμεταξύ ο δήμος μας έλυσε τα προβλήματα ύδρευσης σε μεγάλο ποσοστό, με διάφορους τρόπους, κρίθηκε απαραίτητο να αλλάξει η χρήση του ύδατος που θα αποθηκεύεται στην λιμνοδεξαμενή από ύδρευση σε άρδευση. Έχουν εκπονηθεί οι απαραίτητες τροποποιητικές μελέτες και έχει κατατεθεί η μελέτη τροποποίησης και ανανέωσης των περιβαλλοντικών όρων, έχει γίνει ο έλεγχος πληρότητας, έχουν γνωμοδοτήσει θετικά όλες σχεδόν οι υπηρεσίες και αναμένεται σύντομα η έκδοση Περιβαλλοντικών Όρων και η Άδεια Χρήσης Ύδατος. Για τους παραπάνω λόγους θεωρούμε απαραίτητη την συμπερίληψη του ανωτέρω τροποποιημένου έργου στα προτεινόμενα έργα της 2ης Αναθεώρησης.
Επίσης έχει εκπονηθεί από την Περιφέρεια Πελοποννήσου σε συνεργασία με το Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, ένα εφαρμοσμένο ερευνητικό πρόγραμμα με τίτλο «Επίδραση της κλιματικής αλλαγής στους υδατικούς πόρους και προτάσεις ήπιων παρεμβάσεων για την αειφορική διαχείρισή τους στην Περιφέρεια Πελοποννήσου». Στη μελέτη προβλέπονται για τον Δήμο Ξυλοκάστρου- Ευρωστίνης τρείς θέσεις κατασκευής εσωποτάμιων λιμνοδεξαμενών στις κοινότητες Λυγιάς, Καρυάς – Μικρού Βάλτου και Ζεμενού χωρητικότητας 45.000, 120.000 και 160.000 κ.μ. αντίστοιχα. Επίσης έχει μελετηθεί σε επίπεδο προμελέτης η κατασκευή λιμνοδεξαμενής και αρδευτικού δικτύου εντός της κοίτης του ρέματος Καρόζη ή Βαθύρρεμα του Δ.Δ. Παναριτίου, ωφέλιμου όγκου 300.000 m3 από το Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ) για λογαριασμό της τότε Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Κορινθίας.
Όλες οι ανωτέρω παρεμβάσεις αποθήκευσης και απόδοσης για χρήση άρδευσης κρίνονται από τον Δήμο μας χρήσιμες και απολύτως απαραίτητες για την προσπάθεια επίλυσης μέρους έστω των υπαρχόντων προβλημάτων και προτείνεται να συμπεριληφθούν στα προτεινόμενα έργα διαχείρησης των υδάτων στον Δήμο.
Στο Μ10Β0305 δεν εμφανίζεται η στήλη καταιονισμού για κάποιο τεχνικό λόγο. Δεδομε΄νης της προθεσμίας παρακαλώ να μου αποσταλεί o πίνακας στο athgiot@gmail.com. Επίσης από τις στήλες που εμφανίζονται διαπιστώνεται ότι ενώ δεν απουσιάζει κάποιος κωδ. καλλιέργειας έχει γίνει η επιλογή να ενοποιηθούν σε μία καταχώρηση οι αμπελώνες επιτραπέζιων και οινοποιίας. Στο ΟΣΔΕ έχουν διαφορετικό κωδικό 36.1 και 36.2 και παράλληλα από αρδευτικής πλευράς είναι εντελώς διαφορετικές καλλιέργειες σε ότι αφορά τις ανάγκες. Όλες οι πρόσφατες μελέτες του ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ στη Μακεδονία διακρίνουν από αρδευτικής πλευράς τους κωδ. 36.1 και 36.2. Παρακαλώ να επανεξεταστεί η προσέγγιση για τους αμπελώνες στα ΣΔΛΑΠ Κεντρικής και Ανατολικής Μακεδονίας, όπου πραγματικά υπάρχει το ζήτημα
Η υποχρέωση προς πρόληψη της υποβάθμισης κατά το άρθρο 4, παράγραφος 1, στοιχείο α΄, σημείο i, της οδηγίας 2000/60 δεν περιορίζεται στον καθορισμό, υπό μορφή προγραμματικής εξαγγελίας, απλών στόχων διαχειριστικού σχεδιασμού, αλλά παράγει δεσμευτικά αποτελέσματα όχι μόνον όσον αφορά τα ΣΔΛΑΠ, αλλά και συγκεκριμένα έργα. Συνακόλουθα, ένα κράτος-μέλος έχει την υποχρέωση να αρνείται την έγκριση έργου όταν το έργο αυτό δύναται, ως από τη φύση του, να υποβαθμίσει την κατάσταση του οικείου υδατικού συστήματος ή να διακυβεύσει την επίτευξη καλής κατάστασης των συστημάτων επιφανειακών υδάτων, υπό την επιφύλαξη εφαρμογής παρέκκλισης. Ειδικότερα, κατά τη διάρκεια αδειοδότησης ενός έργου και επομένως πριν από τη λήψη της σχετικής απόφασης, η αρμόδια εθνική αρχή οφείλει αφενός να εξετάσει αν πληρούνται οι προϋποθέσεις του άρθρου 4 παρ.7 ΟΠΥ και αφετέρου να θέσει στη διάθεση του κοινού έγγραφα σχετικά με τις επιπτώσεις του έργου επί των υδάτων και την τήρηση των υποχρεώσεων που απορρέουν ιδίως, από το άρθρο 4 ΟΠΥ, διαφορετικά η άδεια του έργου δεν είναι σύννομη. Η διάταξη του άρθρου 4 ΟΠΥ δεν επιτρέπει ο έλεγχος αυτός να διενεργείται μόνον εκ των υστέρων [1]. Μεταξύ άλλων, και τα έργα διαχείρισης κινδύνων πλημμύρας για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή πρέπει να πληρούν τις προϋποθέσεις που ορίζονται στο άρθρο 4 παράγραφος 7 της ΟΠΥ για νέες τροποποιήσεις στα υδατικά συστήματα [2].
Στην προκειμένη περίπτωση στο ΣΔΛΑΠ της περιφέρειας Αττικής (2014), στην πρώτη θεώρησή του (2017) και ήδη στην ήδη υπό διαβούλευση δεύτερη αναθεώρησή του (2023) και τα τρία υδατικά συστήματα του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας [Ρέμα Ραφήνας 1 (Κάτω Ρους Μεγάλου Ρέματος – ΕL0626R000100010N), Ρέμα Ραφήνας 2 (Άνω Ρους Μεγάλου Ρέματος – ΕL0626R000100012N) και Ρέμα Ραφήνας 3 (Βαλανάρης – ΕL0626R000100011N)] ταξινομούνται ως φυσικά υδατικά συστήματα.
Στην περιγραφή του έργου διευθέτησης/οριοθέτησης του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας περιλαμβάνονται εργασίες, όπως εκτεταμένες εκσκαφές συνολικού όγκου 1.303.000 m3, χωματουργικά έργα, εγκατάσταση συρματοκιβωτίων, oρθογωνικές διατομές με σκυρόδεμα και τοίχους αντιστήριξης ή πασσαλοστοιχίες, ευθυτενής χάραξη αντί των μαιανδρισμών της φυσικής κοίτης (στο ρέμα Βαλανάρη), κατασκευή λεκάνης συγκράτησης φερτών όγκου ~30.000m3, διάνοιξη οδών πρόσβασης κλπ. καθώς και σε Β΄ φάση κατασκευή ενός φράγματος ανάσχεσης πλημμυρών (με οχετό ενός ανοίγματος στη βάση του φράγματος), για το οποίο θα απαιτηθούν υλικά εκσκαφών είναι 173.000 m3 περίπου. Είναι προφανές ότι οι εργασίες αυτές θα υποβαθμίσουν τα ποτάμια υδατικά συστήματα, μετατρέποντάς τα από φυσικά συστήματα σε «Ιδιαιτέρως τροποποιημένα υδατικά συστήματα» (ΙΤΥΣ). Πράγματι, στην ήδη υπό διαβούλευση 2η Αναθεώρηση ΣΔΛΑΠ (σελ.97) γίνεται για πρώτη φορά ρητή επισήμανση της ανάγκης επανεξέτασης των τριών Υδατικών Συστημάτων του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας [Ρέμα Ραφήνας 1, Ρέμα Ραφήνας 2 και Ρέμα Ραφήνας 3 (καθώς και αυτού του Ερασίνου) από φυσικά υδατικά συστήματα σε «Ιδιαιτέρως Τροποποιημένα Υδατικά Συστήματα» (ΙΤΥΣ) στην επόμενη αναθεώρηση του ΣΔΛΑΠ μετά την ολοκλήρωση των αντίστοιχων έργων διευθέτησης [3].
Εξάλλου, στην 1η Αναθεώρηση ΣΔΛΑΠ τρία υδατικά σώματα του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας ταξινομούνται ως προς την οικολογική τους κατάσταση ως «μέτρια», ως προς τη χημική τους κατάσταση το Ρέμα Ραφήνας 1 ως «άγνωστη» και το Ρέμα Ραφήνας 2 και Ρέμα Ραφήνας 3 ως «καλή» και ως προς τη συνολική τους κατάσταση το Ρέμα Ραφήνας 1 ως «άγνωστη» και το Ρέμα Ραφήνας 2 και το Ρέμα Ραφήνας 3 ως «μέτρια». Εξάλλου, στην υπό διαβούλευση 2η Αναθεώρηση (σελ. 133, Πίνακας 5-6) παρουσιάζονται συγκεντρωτικά στοιχεία για τα Υδατικά Συστήματα που δέχονται υδρομορφολογικές πιέσεις από τεχνικά έργα στην περιοχή μελέτης, και ταξινομείται η Σημασία Υδρομορφολογικών Πιέσεων στο Ρέμα Ραφήνας 1 ως «Μέτρια», στο Ρέμα Ραφήνας 2 ως «Mέτρια» και στο Ρέμα Ραφήνας 3 ως «Ανεκτή» και η Ένταση πίεσης στο Ρέμα Ραφήνας 1 ως «Μεσαία», στο Ρέμα Ραφήνας 2 ως «Μεσαία» και στο Ρέμα Ραφήνας 3 ως «Χαμηλή». Τέλος στην ίδια Αναθεώρηση (σελ. 153 Πίνακας 5-16) ως προς την Εκτίμηση Κινδύνου και τα 3 υδατικά σώματα ταξινομούνται: «Σε κίνδυνο» (AR), ως προς την οικολογική κατάσταση ταξινομούνται το Ρέμα Ραφήνας 1 σε «Μέτρια», το Ρέμα Ραφήνας 2 σε «Κακή» και το Ρέμα Ραφήνας 3 σε «Mέτρια», και τέλος, ως προς την Αναθεωρημένη Επίτευξη Στόχων ταξινομούνται και τα 3 υδατικά συστήματα «Σε κίνδυνο» (AR).
Παρά το ότι πρόκειται για υποβάθμιση, το έργο διευθέτησης-οριοθέτησης του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας δεν υποβλήθηκε εκ των προτέρων (ex ante) σε έλεγχο για τις επιπτώσεις του στα υδρομορφολογικά στοιχεία των εν λόγω τριών υδατικών συστημάτων και δεν ελέγχθηκαν/εκτιμήθηκαν οι προβλεπόμενες εργασίες για να διαπιστωθεί αν είναι αναγκαίο να χορηγηθεί εξαίρεση κατ’ άρθρο 4 παρ.7 ΟΠΥ και, εφόσον, διαπιστωθεί κάτι τέτοιο, να καταγραφεί η εξαίρεση στο επόμενο ΣΔΛΑΠ. Kαμία τέτοια αναφορά για τη διενέργεια τέτοιου ελέγχου/εκτίμησης για τη χορήγηση εξαίρεσης κατ’ άρ. 4 παρ.7 ΟΠΥ δεν γίνεται στη ΜΠΕ και την ΑΕΠΟ του έργου [4] αλλά ούτε και στο ΣΔΛΑΠ της περιφέρειας Αττικής (2014), την 1η Αναθεώρησή του (2017) και την -ήδη υπό διαβούλευση- 2η Αναθεώρησή του (2023), η οποία μάλιστα ρητά αναφέρει στη σελ. 243 ότι από 1.1.2018 μέχρι σήμερα, δηλαδή μεταξύ 1ης και 2ης Αναθεώρησης του ΣΔΛΑΠ της Περιφέρειας Αττικής, δεν έχει εκδοθεί καμία απόφαση υπαγωγής στο άρθρο 4.7 ΟΠΥ στο πλαίσιο περιβαλλοντικής αδειοδότησης σύμφωνα με τα στοιχεία της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αττικής. Σημειώνεται ότι στην περιβαλλοντική τεκμηρίωση του έργου παρά τις σχετικές απαιτήσεις του άρθρου 4 παρ.7 ΟΠΥ δεν εξετάστηκαν στρατηγικές εναλλακτικές λύσεις, δηλ. άλλα έργα που μπορούσαν να επιτύχουν τον ίδιο στόχο αντιπλημμυρικής προστασίας με άλλα μέσα, που θα μπορούσαν να επιλεγούν αντί των γκρίζων υποδομών (τσιμέντο, συρματοκιβώτια, φράγμα), όπως οι λύσεις βασισμένες στη φύση (NbS).
Εξάλλου, για πρώτη φορά στην υπό διαβούλευση 2η Αναθεώρηση του ΣΔΛΑΠ της Περιφέρειας Αττικής για τα υδατικά σώματα Ρέμα Ραφήνας 1 και Ρέμα Ραφήνας 2 γίνεται επίκληση της εξαίρεσης από την επίτευξη καλής κατάστασης κατ’ άρθρο 4 παρ.4 ΟΠΥ («παράταση προθεσμίας για σταδιακή επίτευξη των στόχων») όσον αφορά την οικολογική κατάσταση, λόγω «Φυσικών συνθηκών» και με επεξήγηση: «Χρόνος οικολογικής αποκατάστασης (Αποκατάσταση χλωρίδας και πανίδας)» με χρονικό ορίζοντα επίτευξης του Στόχου το διάστημα 2022-2027 [5]. Για την εφαρμογή του άρθρου 4 παρ.4 ΟΠΥ τα απαιτούμενα μέτρα για την επίτευξη της καλής κατάστασης πρέπει να έχουν εφαρμοστεί μέχρι το 2027, αλλά η αποκατάσταση του υδατικού συστήματος αναμένεται να διαρκέσει περισσότερο μέχρι την επίτευξη της καλής κατάστασης. Στην ίδια ως άνω 2η Αναθεώρηση για το υδατικό σώμα Ρέμα Ραφήνας 3 γίνεται επίκληση της εξαίρεσης από την επίτευξη καλής κατάστασης του άρθρου 4 παρ.5 ΟΠΥ όσον αφορά την οικολογική κατάσταση, λόγω «τεχνικής ανεφικτότητας» και με επεξήγηση: «Πρακτικοί περιορισμοί τεχνικής φύσης εμποδίζουν την βραχυπρόθεσμη ολοκλήρωση του μέτρου (για την επίλυση του προβλήματος απαιτείται περισσότερος χρόνος από αυτόν που διατίθεται)» και χρονικό ορίζοντα επίτευξης του Στόχου μετά το 2027.[6] Η αιτιολόγηση και των δύο εξαιρέσεων είναι εντελώς γενική και αδιαφανής, ιδίως δε η επίκληση του άρθρου 4 παρ.5 δεν αιτιολογεί ειδικά και εμπεριστατωμένα σε τι συνίστανται οι λόγοι τεχνικής ανεφικτότητας.[7] Πλην όμως στην προκειμένη περίπτωση, τα άρθρα 4.4 και 4.5 ΟΠΥ δεν έχουν εφαρμογή δεδομένου ότι πρόκειται για νέες τροποποιήσεις των φυσικών χαρακτηριστικών του συστήματος επιφανειακών υδάτων, που οδηγούν σε υποβάθμιση της οικολογικής του κατάστασης, χωρίς να έχει εγκριθεί εξαίρεση κατ’ άρθρο 4 παρ. 7 ΟΠΥ.
Ανεξαρτήτως αυτού, η επίκληση των εξαιρέσεων των άρθρων 4.4 και 4.5 ΟΠΥ αποτελεί για πρώτη φορά δημόσια αναγνώριση των σοβαρών επιπτώσεων που θα έχει η υλοποίηση του έργου διευθέτησης του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας στην οικολογική κατάσταση του υδατικού συστήματος και ειδικότερα στην χλωρίδα και την πανίδα της περιοχής.
Το άρθρο 9 παρ.1 της Οδηγίας 2007/60 για τις πλημμύρες ορίζει ότι τα κράτη μέλη λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα για να συντονίσουν την εφαρμογή της οδηγίας για τις Πλημμύρες και της ΟΠΥ, με εστίαση στις δυνατότητες για μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα, ανταλλαγή πληροφοριών και για την επίτευξη κοινών συνεργειών και κοινού οφέλους που αφορούν τους περιβαλλοντικούς στόχους που καθορίζονται στο άρθρο 4 ΟΠΥ.[8] Ο συνολικός και συντονισμένος σχεδιασμός των μέτρων, που λαμβάνονται υπό τις δύο αυτές Οδηγίες, μπορεί να οδηγήσει σε λύσεις που εξυπηρετούν τους σκοπούς και των δύο Οδηγιών και, μεταξύ άλλων, είναι κρίσιμος και λόγω της κλιματικής αλλαγής, που αναμένεται να αυξήσει τον πλημμυρικό κίνδυνο τις επόμενες δεκαετίες. Παρότι οι πλημμύρες δεν μπορούν να αποτραπούν, η αποκατάσταση των ποταμών σε πιο φυσική μορφή και η λήψη αειφόρων μέτρων σε επίπεδο λεκάνης απορροής μπορούν να μειώσουν σημαντικά τη συχνότητα και τις ζημιές που προκαλούν οι πλημμύρες. Μια ολιστική προσέγγιση είναι σημαντική επίσης όσον αφορά τη διαχείριση της ξηρασίας δεδομένου ότι ορισμένα αειφόρα μέτρα διαχείρισης πλημμυρών έχουν επίσης θετική επιρροή στον κίνδυνο αυτόν. Τα Φυσικά Μέτρα Κατακράτησης του Νερού, ως Λύσεις βασισμένες στη Φύση (NbS), εξυπηρετούν τους σκοπούς και των δύο Οδηγιών (για τις πλημμύρες και τα ύδατα) και προωθούν τις συνέργειες κατά την εφαρμογή τους, υποστηρίζοντας τον συντονισμό μεταξύ των ΣΔΛΑΠ και των Σχεδίων Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας (ΣΔΚΠ). Άλλωστε, σύμφωνα με το άρθρο 7 παρ.3 της Οδηγίας για τις Πλημμύρες, τα ΣΔΚΠ πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους φυσικά μέτρα κατακράτησης του νερού, όπως είναι η διατήρηση/αποκατάσταση των φυσικών πλημμυροπεδιάδων, οι πρακτικές αειφόρων χρήσεων γης, η απόδοση περισσότερου χώρου στα ποτάμια κ.α.
Στην εντελώς αντίθετη κατεύθυνση, κατά παράβαση του άρθρου 9 παρ.1 της Οδηγίας 2007/60 για τις πλημμύρες, το έργο διευθέτησης του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας διακυβεύει τον στόχο του άρθρου 4 ΟΠΥ για την πρόληψη της υποβάθμισης των επιφανειακών υδάτων δεδομένου ότι κατά τα προαναφερθέντα επηρεάζει δραστικά την υδρομορφολογική κατάσταση των τριών υδατικών συστημάτων υποβαθμίζοντας την οικολογική τους κατάσταση χωρίς να έχει χορηγηθεί εξαίρεση του άρθρου 4 παρ.7 ΟΠΥ και χωρίς να αναφέρεται τέτοια εξαίρεση ούτε στο ισχύον ΣΔΛΑΠ (2017) και την υπό διαβούλευση 2η Αναθεώρησή του (2023), ούτε στο ισχύον Σχέδιο Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας (ΣΔΚΠ) (2018).
Σύμφωνα με το άρθρο 14 της Οδηγίας 2007/60/ΕΚ, η πιθανή επίδραση της κλιματικής αλλαγής στη συχνότητα επέλευσης φαινομένων πλημμύρας λαμβάνεται υπόψη στην επανεξέταση των χαρτών επικινδυνότητας και κινδύνου πλημμύρας και των Σχεδίων Διαχείρισης των Κινδύνων Πλημμύρας (ΣΔΚΠ) κατά τον 2ο κύκλο εφαρμογής της Οδηγίας. Η γενική κατευθυντήρια αρχή της Ε.Ε. είναι η προσαρμογή της διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας στις πιθανές κλιματικές αλλαγές. Στις κατευθυντήριες αρχές του σχετικού Εγγράφου Καθοδήγησης Νο 24 της Ε.Ε. «Διαχείριση Λεκάνης Απορροής Ποταμών σε Μεταβαλλόμενο Κλίμα» προτείνεται η επιλογή μέτρων που είναι εύρωστα στην αβεβαιότητα της κλιματικής αλλαγής. Ειδικότερα, μεταξύ των 19 κατευθυντήριων αρχών και συνοδών προτεινόμενων δράσεων περιλαμβάνεται όσον αφορά τη διασύνδεση με την ΟΠΥ 200/60/ΕΚ η κατευθυντήρια αρχή υπ’ αρ. 17 «Ιδιαίτερη προσοχή στις απαιτήσεις του άρθρου 4.7 της ΟΠΥ κατά την εκπόνηση μέτρων αντιπλημμυρικής προστασίας» και ως προτεινόμενη συνοδός δράση η «ενσωμάτωση της εμπειρίας σχετικά με … τις μη δομικές επεμβάσεις κατά τη διερεύνηση των «καλύτερων περιβαλλοντικών επιλογών» σύμφωνα με το άρθρο 4.7 της ΟΠΥ». Το έργο διευθέτησης του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας ανήκει στην κατηγορία «Τεχνικά Έργα Αντιπλημμυρικής Προστασίας» με κωδικό EL_06_33_12, που δεν συμπεριλαμβάνονται μεταξύ των έργων, που εναρμονίζονται με τις κατευθυντήριες αρχές του Εγγράφου Καθοδήγησης Νο. 24.
Τουναντίον, κινείται στον αντίποδα των κατευθυντήριων αυτών αρχών για την αντιπλημμυρική προστασία, καθώς και της Στρατηγικής της Ε.Ε. για τη Βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030, που έχει στόχο την αποκατάσταση της ελεύθερης ροής σε τουλάχιστον 25.000 km ποταμών της Ε.Ε. με την άρση των φραγμάτων και την αποκατάσταση των πλημμυρικών πεδίων, δηλαδή την αφαίρεση των εμποδίων τόσο στη διαμήκη όσο και στην πλευρική συνδεσιμότητα των ποταμών αλλά και του υπό ψήφιση Κανονισμού (Νόμου) της Ε.Ε. για την Αποκατάσταση της Φύσης, που στο άρθρο 7 παρ.2 ορίζει ότι: «Τα κράτη μέλη απομακρύνουν τους φραγμούς στη διαμήκη και πλευρική συνδεσιμότητα των επιφανειακών υδάτων».
Στο αδελφό έργο του ρέματος Ερασίνου-Βραυρώνας, που εντάσσεται στο ίδιο χρηματοδοτικό πακέτο αντιπλημμυρικής προστασίας και εφαρμόζει αντίστοιχες γκρίζες υποδομές, ο Μηχανισμός Καταγγελιών της δανείστριας Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων διαπίστωσε την ευθεία αντίθεση του έργου στα επιστημονικά δεδομένα και το ενωσιακό περιβαλλοντικό δίκαιο, και ιδίως της ΟΠΥ (άρθρο 4.7) . Για το λόγο αυτό ζητήθηκε να μην χρησιμοποιηθούν από τις Ελληνικές Αρχές κονδύλια της ΕΤΕπ έως ότου το έργο επανασχεδιαστεί σε πλήρη συμμόρφωση με το ενωσιακό περιβαλλοντικό δίκαιο [11].
[1] ΔΕΕ, απόφ. 28.5.2020, C-535/18, Land Nordrhein-Westfalen, σκ. 50.
[2] Το έγγραφο καθοδήγησης CIS αριθ. 24 για τη διαχείριση λεκάνης απορροής ποταμού σε ένα μεταβαλλόμενο κλίμα επισημαίνει ότι “η εφαρμογή ειδικών μέτρων προσαρμογής, για παράδειγμα έργα υποδομής (όπως για τη διαχείριση κινδύνων πλημμύρας), ενδέχεται να επικαλείται συχνότερα εξαιρέσεις σύμφωνα με το άρθρο 4 παράγραφος 7 της ΟΠΥ» και ότι “ορισμένα μέτρα προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή μπορεί να είναι αντιπαραγωγικά στους στόχους της ΟΠY… Τα μέτρα αυτά πρέπει να πληρούν τις προϋποθέσεις που ορίζονται στο άρθρο 4 παράγραφος 7 της ΟΠΥ για νέες τροποποιήσεις”.
[3] «Επιπλέον, κατά τον αρχικό προσδιορισμό ΙΤΥΣ, εξετάστηκαν το ρέμα Ραφήνας και Ερασίνου λόγω των υπό κατασκευή σήμερα έργων διευθέτησης. Τελικά, τα ΥΣ χαρακτηρίστηκαν ως φυσικά ΥΣ θεωρώντας ότι τα έργα διευθέτησης για λόγους αντιπλημμυρικής προστασίας, τα οποία βρίσκονται υπό κατασκευή και τα οποία αναμένεται να έχουν ολοκληρωθεί έως το 2027 θα έχουν κατασκευαστεί και θα λειτουργούν σύμφωνα με τους όρους της ΑΕΠΟ. Προτείνεται ωστόσο να επανεξεταστούν τα εν λόγω ΥΣ στον επόμενο διαχειριστικό κύκλο».
[4] Κανονικά, σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία και πρακτική, το αποτέλεσμα της υπαγωγής ή μη του σχετικού υδατικού συστήματος στο άρθρο 4.7 ΟΠΥ καταγράφεται υποχρεωτικά στην ΑΕΠΟ του έργου και η σχετική απόφαση διαβιβάζεται από την αρχή περιβαλλοντικής αδειοδότησης τόσο στην αρμόδια Διεύθυνση Υδάτων όσο και στη Γενική Διεύθυνση Υδάτων για να περιληφθεί στην Αναθεώρηση του οικείου ΣΔΛΑΠ (βλ. σελ. 242 2ης Αναθεώρησης ΣΔΛΑΠ).
[5] Βλ. υπό διαβούλευση 2η Αναθεώρηση ΣΔΛΑΠ Περιφέρειας Αττικής σελ. 224, Πίνακας 8-5 «Επιφανειακά ΥΣ στο ΥΔ EL06 στα οποία εφαρμόζεται εξαίρεση 4.4 από την επίτευξη καλής κατάστασης».
[6] Βλ. υπό διαβούλευση 2η Αναθεώρηση ΣΔΛΑΠ Περιφέρειας Αττικής σελ. 238, Πίνακας 8-8 «Επιφανειακά ΥΣ στο Υδατικό Διαμέρισμα EL06 στα οποία εφαρμόζεται εξαίρεση 4.5 από την επίτευξη καλής κατάστασης/καλού δυναμικού σύμφωνα με την Οδηγία και επεξήγηση της εξαίρεσης».
[7] Γίνεται δεκτό ότι οι προϋποθέσεις για την καθιέρωση λιγότερο αυστηρών περιβαλλοντικών στόχων κατ’ άρθρο 4 ποαρ.5 ΟΠΥ απαιτούν περισσότερες πληροφορίες και σε βάθος αξιολόγηση εναλλακτικών λύσεων σε σχέση με αυτές για την παράταση προθεσμίας για σταδιακή επίτευξη των στόχων κατ’ άρθρο 4 παρ.4 ΟΠΥ, δηλαδή η εφαρμογή του άρθρου 4 παρ.5 ΟΠΥ πρέπει να βασίζεται σε μία ιδιαιτέρως εμπεριστατωμένη βάση τεκμηρίωσης.
[8] EU Commission (2014): Links between the Floods Directive (FD 2007/60/EC and Water Framework Directive (WFD 2000/60/EC).
[9] ICPDR (2015): Flood Risk Management Plan for the Danube River Basin District., https://www.icpdr.org/main/sites/default/files/nodes/documents/1stdfrmp-final.pdf
[10] Βλ. Κατάρτιση Σχεδίου Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας των Λεκανών Απορροής
Ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος Αττικής – Στάδιο ΙΙ – 1η Φάση, Παραδοτέο 14: Έκθεση Επίδρασης Κλιματικής Αλλαγής στην Αξιολόγηση και Διαχείριση του Κινδύνου Πλημμύρας, Πίνακας 5-1.
[11] https://www.eib.org/en/about/accountability/complaints/cases/flood-protection-measures-sg-e-2021-12
Κοινός σχολιασμός προσχεδίων 2ης αναθεώρησης ΣΔΛΑΠ ΥΔ Θεσσαλίας και Δυτικής Στερεάς Ελλάδας
Οι συνυπογράφουσες περιβαλλοντικές οργανώσεις υποβάλλουν με το παρόν κοινά σχόλια στο πλαίσιο της διαδικασίας δημόσιας διαβούλευσης που φιλοξενείται στην ειδική ιστοσελίδα http://wfdver.ypeka.gr/el/consultation-gr/2revision-consultation-gr/ για τη 2η αναθεώρηση των Σχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών των Υδατικών Διαμερισμάτων Δυτικής Στερεάς Ελλάδας (EL04) και Θεσσαλίας (EL08), κατά το σκέλος που τα προσχέδια ΣΔΛΑΠ επιχειρούν να επαναφέρουν το έργο της μερικής εκτροπής του ποταμού Αχελώου από το ένα υδατικό διαμέρισμα στο άλλο.
Με το παρόν, διατυπώνουν για άλλη μία φορά την πάγια θέση τους ότι το φαραωνικό σχέδιο της εκτροπής είναι απαρχαιωμένο και δεν συνάδει με τους όρους της βιώσιμης ανάπτυξης, όπως δέχθηκε και η Ολομέλεια του Ανώτατου Ακυρωτικού Δικαστηρίου με την απόφαση υπ’ αριθμ. 26/2014. Επιπρόσθετα, τέτοια έργα εναντιώνονται και υπονομεύουν την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων της οδηγίας πλαίσιο για τα ύδατα 2000/60/ΕΚ (εφεξής ΟΠΥ), τους στόχους διατήρησης και εν γένει την αποτελεσματική εφαρμογή της οδηγίας για τους οικοτόπους (92/43/ΕΟΚ), τους στόχους προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή και προστασίας της βιοποικιλότητας που εντάσσονται στο πλαίσιο του υπό διαμόρφωση Κανονισμού για την αποκατάσταση της φύσης, ως μέρος της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για τη Βιοποικιλότητα έως το 2030.
Υπενθυμίζεται ότι η ΟΠΥ απαιτεί από τα κράτη μέλη να προστατεύουν, να βελτιώνουν και να αποκαθιστούν όλα τα υδατικά συστήματα με σκοπό την επίτευξη καλής κατάστασης, ή καλού δυναμικού, έως το 2015, με περιορισμένες δυνατότητες παράτασης της εν λόγω προθεσμίας έως το 2027. Στο πλαίσιο δε της διαδικασίας ελέγχου της καταλληλότητας της ΟΠΥ (Fitness check, 2019) εκτιμήθηκε ότι η πρόοδος των κρατών μελών ως προς την επίτευξη της καλής κατάστασης των υδάτων θα είναι αργή αλλά σταθερή[1], και καταλυτικός θα είναι ο ρόλος που θα διαδραματίσουν τα προγράμματα μέτρων του επόμενου κύκλου ως προς την επίτευξη των στόχων αυτών έως το 2027.
Κι ενώ είναι επιτακτική η λήψη και εφαρμογή φιλόδοξων μέτρων, στη 2η αναθεώρηση των ΣΔΛΑΠ των ΥΔ Δυτικής Στερεάς Ελλάδας (EL04) και Θεσσαλίας (EL08), επαναφέρονται τα έργα της εκτροπής του ποταμού Αχελώου στη ΛΑΠ Θεσσαλίας που θα έχουν πολύ σοβαρές επιπτώσεις σε σημαντικά και προστατευόμενα οικοσυστήματα, με αποτέλεσμα να διακινδυνεύεται η επίτευξη έως το 2027 των στόχων της καλής οικολογικής κατάστασης (και καλού οικολογικού δυναμικού) των επηρεαζόμενων από τα έργα υδάτινων σωμάτων. Συγκεκριμένα, ο αρχικός, από τη δεκαετία του 1980, σχεδιασμός των ως άνω έργων, έχει τροποποιηθεί πολλάκις, με τον περιορισμό της προβλεπόμενης ετήσιας εκτροπής του ποταμού Αχελώου στη ΛΑΠ Θεσσαλίας από τα 1.200 hm3 στα 600 hm3 νερού, και την περαιτέρω μείωση της εκτρεπόμενης ποσότητας σε 250 hm³ στον πρώτο κύκλο ΣΔΛΑΠ το 2014. Οι τροποποιήσεις αυτές ουδέποτε έχουν τεκμηριωθεί επαρκώς και είναι άγνωστο αν τελικά με τις μειώσεις εξυπηρετούνται οι προβλεπόμενοι στόχοι.
Το κείμενο της 1ης αναθεώρησης (δεύτερος κύκλος) του ΣΔΛΑΠ του ΥΔ Θεσσαλίας προέβλεπε τρεις δέσμες μέτρων για την αντιμετώπιση του υδατικού ελλείμματος της Θεσσαλίας, υποκαθιστώντας έτσι το μέτρο WD08S400 “Ολοκλήρωση έργων μεταφοράς ποσότητας νερού 250 hm3 από τον Αχελώο στη ΛΑΠ Πηνειού”[2]. Μάλιστα, το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο έκρινε πρόσφατα ότι η ως άνω υποκατάσταση “[…] αφενός στοιχεί με τις προβλέψεις της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ, σύμφωνα με τις διατάξεις της οποίας η διαχείριση των υδάτων πρέπει να γίνεται σε επίπεδο περιοχής λεκανών απορροής ποταμού, αφετέρου εγκρίθηκε κατόπιν τεχνικής – επιστημονικής αξιολόγησης στην οποία ελήφθησαν υπόψη περιβαλλοντικά, κοινωνικά, αναπτυξιακά και οικονομικά κριτήρια και αφού προηγήθηκε δημόσια διαβούλευση με τους ενδιαφερόμενους φορείς” (ΣτΕ Ε’ 2228/2020, σκέψη 20η).
Σήμερα, στο κείμενο της 2ης αναθεώρησης (κρίσιμος τρίτος κύκλος) των ΣΔΛΑΠ των ΥΔ Δυτικής Στερεάς Ελλάδας και Θεσσαλίας, εισάγεται ξανά η εκτροπή ως αντικείμενο μελέτης, δίχως όμως να έχουν υλοποιηθεί τα προγράμματα μέτρων που είχαν θεσπιστεί για την υποκατάσταση της εκτροπής.
Σχετικά με τα προγράμματα μέτρων, η ΟΠΥ προβλέπει ότι “[…] καταρτίζονται το αργότερο εννέα έτη μετά την ημερομηνία έναρξης ισχύος της παρούσας οδηγίας και όλα τα μέτρα είναι έτοιμα προς εφαρμογή το αργότερο δώδεκα έτη μετά την ημερομηνία αυτή” (άρθρο 11 παρ. 7) και ότι “[…] αναθεωρούνται και, αν είναι ανάγκη, ενημερώνονται, το αργότερο δεκαπέντε έτη μετά την ημερομηνία έναρξης ισχύος της παρούσας οδηγίας και, στη συνέχεια, ανά εξαετία. Κάθε νέο ή αναθεωρημένο μέτρο που θεσπίζεται δυνάμει ενός ενημερωμένου προγράμματος, πρέπει να είναι έτοιμο προς εφαρμογή εντός τριών ετών από τη θέσπισή του” (άρθρο 11 παρ. 8)[3]. Ενώ, όμως, τα προγράμματα μέτρων είναι υποχρεωτικά εφαρμόσιμα εντός τριών ετών από τη θέσπισή τους, έως το 2020 η χώρα μας δεν είχε αποστείλει καθόλου στοιχεία στην ΕΕ σχετικά με την πρόοδο εφαρμογής τους, σε σχέση με τις προβλέψεις στα κείμενα της 1ης αναθεώρησης των ΣΔΛΑΠ, τα οποία θεσπίστηκαν τον Δεκέμβριο του 2017[4].
Εντούτοις, στα προσχέδια της 2ης αναθεώρησης ΣΔΛΑΠ Θεσσαλίας και Δυτικής Στερεάς Ελλάδας, και δίχως να παρέχονται επαρκή στοιχεία σχετικά με την πρόοδο υλοποίησης των προγραμματισμένων προγραμμάτων μέτρων[5], επαναφέρονται τα έργα της μερικής εκτροπής του ποταμού Αχελώου στη ΛΑΠ Πηνειού. Τα έργα αυτά υποτίθεται στοχεύουν στην κάλυψη του σημαντικού ποσοτικού υδατικού ελλείμματος της Θεσσαλίας, στην πραγματικότητα, όμως, προβάλλεται ως λύση στα προβλήματα κακοδιαχείρισης του νερού στον Θεσσαλικό κάμπο η μεταφορά νερού, δίχως τη λήψη και εφαρμογή αποτελεσματικών μέτρων για την αγροτική δραστηριότητα. Για τον υπολογισμό αυτόν δεν έχει αποτιμηθεί αξιόπιστα ο περιορισμός στη χρήση νερού που μπορεί να επιτευχθεί με μέτρα κατάρτισης, εκπαίδευσης των γεωργών καθώς και μέτρα εφαρμογής γεωργίας ακριβείας (τα οποία αποτελούν επίσης συνεχιζόμενα συμπληρωματικά έργα του προσχεδίου της 2ης αναθεώρησης ΣΔΛΑΠ Θεσσαλίας). Αξίζει να σημειωθεί ότι οι προτάσεις για την τοπική αντιμετώπιση των υδατικών ελλείψεων στη Θεσσαλία έχουν κατατεθεί από τη δεκαετία του 2000 και συστηματικά αγνοούνται. Η προσέγγιση αυτή, σαφώς, αντιβαίνει στην αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης και δεν συνάδει με το πνεύμα της ΟΠΥ και τον σκοπό της ολοκληρωμένης και βιώσιμης διαχείρισης των υδάτων σε επίπεδο λεκάνης απορροής. Επιπλέον η εκτρεπόμενη ποσότητα ύδατος στο ύψος των 250 hm³, κατά το υπό κρίση σχέδιο, δημιουργεί σοβαρά ερωτηματικά σε σχέση με το εάν είναι ικανή να καλύψει τις ανάγκες για τις οποίες αρχικά σχεδιάσθηκε η εκτροπή.
Τέλος, δυστυχώς, οι πρόσφατες καταστροφικές πλημμύρες που έπληξαν το Θεσσαλικό κάμπο κατέστησαν τα παρόντα προσχέδια ήδη ξεπερασμένα[6]. Αποτιμάται ότι επλήγησαν περισσότερα από 700 χλμ.2 αγροτικής γης στο Θεσσαλικό κάμπο[7]. Θεωρείται επίσης βέβαιο ότι η ένταση και η συχνότητα των ακραίων καιρικών φαινομένων θα ακολουθεί αυξητική πορεία στα επόμενα χρόνια, λόγω της επιδείνωσης της κλιματικής αλλαγής, και ιδίως στην περιοχή μας. Είναι αναγκαίο και κρίσιμο, λοιπόν, η χώρα μας να σχεδιάσει νέα μέτρα με αυξημένο βαθμό φιλοδοξίας, και προσαρμοσμένα στα δεδομένα της κλιματικής αλλαγής και να τα προωθήσει άμεσα, με στόχο την ταχύτερη επίτευξη της καλής οικολογικής κατάστασης και καλού οικολογικού δυναμικού των υδάτων, και να απόσχει από την προώθηση των καταστροφικών έργων της εκτροπής του ποταμού Αχελώου.
Ειδικότερα, οι συνυπογράφουσες περιβαλλοντικές οργανώσεις επισημαίνουν τις εξής πλημμέλειες των ΣΔΛΑΠ των ΥΔ Δυτικής Στερεάς Ελλάδας και Θεσσαλίας σχετικά με το επίμαχο έργο της εκτροπής:
1) Το έργο της εκτροπής του ποταμού Αχελώου στη ΛΑΠ Πηνειού δεν συμβάλλει στην επίτευξη της καλής οικολογικής κατάστασης των επηρεαζόμενων υδάτινων σωμάτων έως το 2027
Όπως αναφέρθηκε, η επίτευξη της καλής κατάστασης και καλού οικολογικού δυναμικού των υδάτων αποτελεί το μεγάλο μεγάλο διακύβευμα τόσο σε επίπεδο ΕΕ, όσο και στη χώρα μας, και ιδίως δεδομένου ότι ο τρέχον κύκλος αναθεώρησης συμπίπτει με την προθεσμία που τάσσει η ΟΠΥ (το αργότερο έως το 2027). Για ορισμένα επιφανειακά ΥΣ της Θεσσαλίας και της Δυτικής Στερεάς Ελλάδας εξακολουθεί μέχρι και σήμερα να υπάρχει κενό γνώσης σχετικά με την κατάσταση ορισμένων υδάτινων σωμάτων[8]. Σύμφωνα με τα οικεία προσχέδια της 2ης αναθεώρησης, εκτιμάται ότι στη ΛΑΠ Πηνειού[9] ποσοστό 76,8% των επιφανειακών ΥΣ βρίσκονται σε κίνδυνο (AR) ή ενδεχομένως σε κίνδυνο (PAR), και στη ΛΑΠ Αχελώου[10] ποσοστό 37,2% των επιφανειακών ΥΣ αντίστοιχα. Ώστε, προτείνεται με τα εν λόγω προσχέδια η υπαγωγή τους στην εξαίρεση του άρθρου 4 παρ. 4[11]. Πρόκειται, όμως, για σαφή κατάχρηση της δυνατότητας εξαίρεσης από την επίτευξη της καλής οικολογική κατάστασης των υδάτων που έχει εξαιρετικό χαρακτήρα.
Τα έργα της εκτροπής του ποταμού Αχελώου στη ΛΑΠ Πηνειού έχουν πολύ σοβαρές επιπτώσεις σε σημαντικά και προστατευόμενα οικοσυστήματα και διακινδυνεύουν την επίτευξης της καλής κατάστασης των επηρεαζόμενων υδάτινων σωμάτων. Ως κατεξοχήν επηρεαζόμενο ΥΣ είναι το μεταβατικό ΥΣ με τίτλο εκβολές Αχελώου (EL0415T0003N), το οποίο αποτελεί προστατευόμενη περιοχή του δικτύου Ν2000[12]. Στην παρούσα, όμως, 2η αναθεώρηση δεν αξιολογήθηκε ως προς την υδρομορφολογική αλλοίωση και δεν εξετάστηκε ως προς τον προσδιορισμό του ως ΙΤΥΣ, λόγω του ότι εκκρεμεί ο επαναπροσδιορισμός των ορίων του[13]. Πώς, όμως, είναι δυνατόν να επαναφέρονται τα έργα της εκτροπής την στιγμή που εξαιρείται της αξιολόγησης της οικολογικής του κατάστασης (οικολογικό δυναμικό) το τόσο σημαντικό αυτό προστατευόμενο ΥΣ; Πρόκειται για παραβίαση του άρθρου 8 παρ. 1 και 2 της ΟΠΥ που προβλέπει ότι τα κράτη μέλη παρακολουθούν την κατάσταση των υδάτων “ώστε να υπάρχει συνεκτική και συνολική εικόνα της κατάστασης των υδάτων σε κάθε περιοχή λεκάνης απορροής ποταμού”. Για τις προστατευόμενες περιοχές, δε, “τα προγράμματα [παρακολούθησης της κατάστασης των υδάτων] συμπληρώνονται με τις προδιαγραφές που περιέχονται στην κοινοτική νομοθεσία με την οποία έχουν καθοριστεί οι επιμέρους προστατευόμενες περιοχές”, και εν προκειμένω, της οδηγίας για τους οικοτόπους 92/43/ΕΟΚ.
Στο κείμενο της 2ης αναθεώρησης του ΣΔΛΑΠ της Θεσσαλίας υποστηρίζεται ότι θα επιτευχθεί η καλή κατάσταση των υδάτων της ΛΑΠ της Θεσσαλίας μέσω των έργων της εκτροπής, και η (επικείμενη) παρατεταμένη ξηρασία στο ως άνω ΥΔ παρουσιάζεται ως η δικαιολογητική βάση της επαναφοράς των έργων[14]. Για να χαρακτηριστεί μία περίοδος ξηρασίας ως “παρατεταμένη” θα πρέπει να έχει προηγηθεί σχετική αξιολόγηση. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιούνται τρεις τυπικές διαβαθμίσεις του δείκτη SPI που υπολογίζεται βάσει των βροχοπτώσεων για μία περίοδο , ήτοι -1.0, -1.5 και -2.0, για τον χαρακτηρισμό των μέτριων, σοβαρών και ακραίων ξηρασιών. Μετά το πέρας κάθε υδρολογικού έτους, υπολογίζεται, με βάση τα βροχομετρικά δεδομένα του δωδεκαμήνου, ο ετήσιος SPI. Εκτός του SPI του διαρρεύσαντος έτους, υπολογίζεται και ο δείκτης μέσης τριετίας, που αποσκοπεί στην αναγνώριση των ιδιαίτερα δυσμενών ξηρασιών μακράς διάρκειας. Εφόσον η τιμή του είναι κοντά στο όριο -1.5, που υποδηλώνει σοβαρή μακροχρόνια ξηρασία, ενεργοποιείται η εξαίρεση το άρθρο 4 παρ. 6 της ΟΠΥ λόγω εξαιρετικών περιστάσεων παρατεταμένης ξηρασίας[15]. Το υδατικό έλλειμμα στη Θεσσαλία δεν οφείλεται σε συντελεσμένη παρατεταμένη ξηρασία, καθότι δεν παρέχονται τέτοια στοιχεία, αλλά στη διαχρονική ολιγωρία υλοποίησης των θεσπισμένων προγραμμάτων μέτρων (βασικών και συμπληρωματικών) για την αντιμετώπιση του υδατικού ελλείμματος της Θεσσαλίας, η οποία δεν θα πρέπει να οδηγεί σε περαιτέρω καθυστερήσεις και στην προώθηση καταστροφικών έργων, όπως αυτό της εκτροπής του ποταμού Αχελώου. Αξίζει να τονιστεί ότι, αν και το έργο της εκτροπής προωθείται επί τρεις δεκαετίες, ακόμη δεν υπάρχουν αξιόπιστα υδρολογικά δεδομένα για όλες τις επηρεαζόμενες περιοχές.
2) Μη ορθή εφαρμογή των προβλέψεων της οδηγίας ΟΠΥ (εξαίρεση άρθρου 4 παρ. 7) για τα έργα της εκτροπής του ποταμού Αχελώου
Το έργο της εκτροπής του ποταμού Αχελώου έχει αλλάξει πολλές φορές τις τελευταίες δεκαετίες που είναι άγνωστο ποια από τα έργα που αρχικώς είχαν προβλεφθεί ή/και κατασκευαστεί παραμένουν σήμερα επίκαιρα στο έργο που περιγράφεται ως εκτροπή στο πλαίσιο της 2ης αναθεώρησης ΣΔΛΑΠ. Συνολικά, γίνεται αναφορά σε εκτροπή δίχως να αναλύονται τα έργα και οι παρεμβάσεις που περιλαμβάνονται σε αυτή[16].
Το ΥΗΕ Αυλακίου αποτέλεσε τις προηγούμενες δεκαετίες έργο που συμπεριλαμβανόταν στην εκτροπή. Από το 2021, οπότε και η ΜΠΕ του έργου αναρτήθηκε στο Ηλεκτρονικό Περιβαλλοντικό Μητρώο, αποτελεί ξεχωριστό έργο[17]. Σύμφωνα με τη ΜΠΕ, με την κατασκευή του ΥΗΕ Αυλακίου τροποποιούνται μόνιμα τα φυσικά χαρακτηριστικά των ποτάμιων συστημάτων Π.6 Αχελώος, Π.7 Αχελώος καθώς και το Ρ. ΒΑΤΑΝΙΑΔΑ και πλέον ο ποτάμιος χαρακτήρας χάνεται και μετατρέπονται το μεν Π.7 σε λιμναίο ιδιαιτέρως τροποποιημένο υδάτινο σώμα και το Π.6 τροποποιείται ως προς το υδρολογικό καθεστώς του (παροχή, δυναμική ροής, στερεοπαροχή κλπ), επιπτώσεις που επιτάσσουν τον έλεγχο συνδρομής των προϋποθέσεων της εξαίρεσης του άρθρου 4 παρ. 7 της ΟΠΥ. Ωστόσο, δεν προβλέπεται κάτι σχετικά στο προσχέδιο της 2ης αναθεώρησης, ως όφειλε βάσει της ΟΠΥ[18].
Το ΥΗΕ της Μεσοχώρας, επίσης, αποτελούσε έργο κεφαλής της εκτροπής του ποταμού Αχελώου. Σήμερα, το έργο έχει απενταχθεί και αποτελεί ξεχωριστό έργο. Η περιοχή του φράγματος της Μεσοχώρας υπαγεται στην εξαίρεση του άρθρου 4 παρ. 7 της ΟΠΥ ακριβώς γιατί είναι εξαιρετικά σημαντική η επίπτωση, η οποία έχει ήδη συντελεστεί[19]. Στη ΜΠΕ για το φράγμα της Μεσοχώρας αναφέρεται ότι “Με την κατασκευή του φράγματος Μεσοχώρας και τη δημιουργία του ταμιευτήρα το ποτάμιο σύστημα (ποταμός Αχελώος) μετατρέπεται σε Ιδιαίτερα Τροποποιημένο Υδάτινο Σύστημα, λιμναίου τύπου, στα ανάντη του φράγματος, ενώ στα κατάντη του φράγματος, όπου ρυθμίζεται η ροή του ποταμού και μειώνεται η παροχή του, λόγω της προσαγωγής του νερού στον Υδροηλεκτρικό Σταθμό, το ποτάμιο σύστημα μετατρέπεται σε Ιδιαίτερα Τροποποιημένο Υδάτινο Σύστημα. (ΦΕΚ 2562/Β/25-9-2014, Απόφαση ΕΕΥ 908, όπως ισχύει με την 1η Αναθεώρησή του ΣΔΛΑΠ με την οικ.901/29.12.2017 (ΦΕΚ 4681Β/29.12.2017). Συγκεκριμένα στο ανάντη του φράγματος τμήμα τροποποιούνται δύο ποτάμια Υδάτινα Σώματα, το Βαθύρρευμα, με κωδικό EL0415R000234055N και ο Αχελώος Π. 10 με κωδικό EL0415R000200054N. Τα Υδάτινα αυτά Σώματα EL0415R000234055N και EL0415R000200054N – ποτάμι Αχελώος, αφενός κατακλύζονται σε όλο το μήκος τους και έτσι δημιουργούν ένα λιμναίο Ιδιαιτέρως Τροποποιημένο Υδάτινο Σώμα, λόγω της δημιουργίας του ταμιευτήρα και αφετέρου διακόπτεται η φυσική τους συνέχεια, επιφέροντας αξιοσημείωτη επίπτωση στις υφιστάμενες συνθήκες λειτουργίας του ποταμού, λόγω κατασκευής του φράγματος” (σελ. 498). Ειδική μνεία, όφειλε να υπάρχει και στην παρούσα 2η αναθεώρηση του ΣΔΛΑΠ, όπως απαιτεί η ΟΠΥ “η αιτιολογία των τροποποιήσεων ή των μεταβολών να εκτίθεται ειδικά στο σχέδιο διαχείρισης λεκάνης απορροής ποταμού”, πολλώ δε μάλλον λαμβάνοντας υπόψη ότι εκεί εντοπίζονται και προστατευόμενες περιοχές του δικτύου Ν2000.
Τα έργα που αποτελούν σήμερα τα έργα της εκτροπής του ποταμού Αχελώου στη ΛΑΠ Πηνειού όφειλαν να περάσουν τον έλεγχο συνδρομής των προϋποθέσεων του άρθρου 4 παρ. 7 της ΟΠΥ, ωστόσο, δεν υπάρχει καμία τέτοια σχετική αναφορά στα προσχέδια της 2ης αναθεώρησης των ΣΔΛΑΠ Θεσσαλίας και Στερεάς Ελλάδας. Αντίθετα, μετατίθεται σε μεταγενέστερο χρονικό σημείο ο έλεγχος συνδρομής των προϋποθέσεων της εξαίρεσης αυτής[20] και στερείται το δικαίωμα συμμετοχής των ενδιαφερόμενων μερών στο στάδιο αυτό, κατά παράβαση των προβλέψεων της ΟΠΥ. Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, οι μόνες εξαιρέσεις που περιλαμβάνονται στα εν λόγω προσχέδια της 2ης αναθεώρησης ΣΔΛΑΠ αφορούν την υπαγωγή στο άρθρο 4 παρ. 4 της ΟΠΥ, λόγω μη επίτευξης της καλής κατάστασης των υδάτων σε αυτό τον κύκλο. Δεν μπορεί, όμως, να εφαρμόζεται το άρθρο 4 παρ. 4 στην θέση του άρθρου 4 παρ. 7 της ΟΠΥ. Εκεί που υπάρχουν “νέες τροποποιήσεις” (new modifications), ή “νέες ανθρώπινες δραστηριότητες” (human activities), όπως εν προκειμένω, εφαρμοστέα είναι μόνο η εξαίρεση του άρθρου 4 παρ. 7 της ΟΠΥ.
3) Ελλιπής τεκμηρίωση της προόδου υλοποίησης των προγραμμάτων μέτρων που σχετίζονται με το έργο της εκτροπής του ποταμού Αχελώου
Όπως αναφέρθηκε, τα προγράμματα μέτρων είναι εφαρμόσιμα εντός τριών ετών από τη θέσπισή τους. Ωστόσο, εντοπίζεται μεγάλο κενό στην εφαρμογή τους. Η ολιγωρία εφαρμογής των θεσπισμένων μέτρων δεν μπορεί να αποτελεί δικαιολογία για την επαναφορά των έργων της εκτροπής, η οποία δεν τεκμηριώνεται επαρκώς στα εν λόγω προσχέδια.
Στο προσχέδιο της 2ης αναθεώρησης ΣΔΛΑΠ Θεσσαλίας αναφέρεται ότι παρότι το Σχέδιο Διαχείρισης κινδύνων ξηρασίας/λειψυδρίας έγινε στον πρώτο κύκλο ΣΔΛΑΠ και η επικαιροποίησή του εντάχθηκε στο Πρόγραμμα Μέτρων της 1ης αναθεώρησης του ΣΔΛΑΠ, το μέτρο δεν έχει εφαρμοστεί και διατηρείται στο προτεινόμενο πρόγραμμα μέτρων του προσχεδίου της 2ης Αναθεώρησης[21]. Στα μέτρα που σχετίζονται με την αντιμετώπιση της ξηρασίας και λειψυδρίας επαναπροτείνονται η Ολοκλήρωση Έργων Μεταφοράς Ποσότητας Νερού 250 hm3 από τον Αχελώο στη ΛΑΠ Πηνειού, η οποία όμως είναι ολικά αναιτιολόγητη (εκτός των άλλων), αφού δεν εκπονήθηκε το προβλεπόμενο Σχέδιο Διαχείρισης Κινδύνων Ξηρασίας.
Στο προσχέδιο της 2ης αναθεώρησης ΣΔΛΑΠ Δυτικής Στερεάς Ελλάδας είναι αναρτημένος ο Πίνακας 9.5. με την ομάδα των συμπληρωματικών μέτρων που σχετίζονται με τη μεταφορά νερού από τον ποταμό Αχελώο στη ΛΑΠ Πηνειού[22]. Συγκεκριμένα, γίνεται αναφορά σε συμπληρωματικά μέτρα όπως α) Ανασχεδιασμός του ταμιευτήρα Συκιάς, β) υλοποίηση ανασχεδιασμού του έργου ταμιευτήρα Συκιάς, γ) ολοκλήρωση σήραγγας μεταφοράς 250 hm3 από τον Αχελώο στη ΛΑΠ Πηνειού και δ) κατασκευή δικτύων άρδευσης και αντικατάσταση γεωτρήσεων στη ΛΑΠ Πηνειού.
Σήμερα, στο προσχέδιο της 2ης αναθεώρησης δεν γίνεται σύνοψη της ποσοτικής ανάλυσης απορροών ΛΑΠ Αχελώου (όπως έγινε στο 1ο ΣΔΛΑΠ), ώστε είναι άγνωστο εάν στο παρόν ΣΔΛΑΠ έχει γίνει υπολογισμός της ποσοτικής επάρκειας του νερού. Μία τέτοια ανάλυση, όμως, είναι απαραίτητη για να αξιολογηθεί εάν δύναται να επηρεασθεί από την απόληψη 250 hm3 στο κατάντη τμήμα ο ποταμός Αχελώος, ως ένα απολύτως ρυθμισμένο υδάτινο σύστημα, και απουσιάζει στο προσχέδιο της παρούσας αναθεώρησης. Επιπρόσθετα, δεν συμπεριλαμβάνονται στο κείμενο του προσχεδίου της παρούσας 2ης αναθεώρησης ΣΔΛΑΠ Δυτικής Στερεάς Ελλάδας το σχεδιαζόμενο ΥΗΕ Αυλακίου που δεν έχει ακόμα κατασκευαστεί, αλλά και το κατασκευασμένο (2010) και λειτουργούν ΥΗΕ Δαφνοζωνάρας, ανάντη των παλιών ΥΗΣ Κρεμαστά – Καστράκι – Στράτος Ι – Στράτος ΙΙ αλλά και των εκβολών.
Από όσα διαλαμβάνονται στο προσχέδιο της 2ης αναθεώρησης του ΣΔΛΑΠ Δυτικής Στερεάς Ελλάδας, δεν είναι σαφές εάν το έργο της εκτροπής δύναται να εξυπηρετήσει τις ανάγκες των συνολικών ετήσιων απολήψεων νερού για όλες τις δραστηριότητες και χρήσεις που αφορούν την ύδρευση, την γεωργία (αρδευθείσες εκτάσεις), τη κτηνοτροφία και τη βιομηχανία. Ιδίως, λαμβάνοντας υπόψη ότι από τα συμπληρωματικά μέτρα που ελήφθησαν κατά την 1η αναθεώρηση, έχει εφαρμοστεί μόνον το 50% αυτών[23].
4) Πλημμελής διαδικασία αναθεώρησης και δημόσιας διαβούλευσης
Η ΟΠΥ προβλέπει σαφές χρονοδιάγραμμα για την εκπόνηση των ΣΔΛΑΠ, και την περιοδική επικαιροποίησή τους, ως βασικών εργαλείων ολοκληρωμένου σχεδιασμού της διαχείρισης των υδάτων για την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων της καλής κατάστασης των υδάτων. Δυστυχώς, η χώρα μας δεν αντιμετωπίζει με τη δέουσα προσοχή τα εξαιρετικά σημαντικά αυτά εργαλεία σχεδιασμού, μένοντας διαρκώς πίσω από τις προθεσμίες που τάσσονται για την έγκριση των σχεδίων, αλλά και την εφαρμογή των προγραμμάτων μέτρων, με αποτέλεσμα να μετατίθεται συνεχώς στο μέλλον η επίτευξη της καλής κατάστασης των υδάτων και να παλινδρομεί σε απαρχαιωμένα και ξεπερασμένα από την ίδια τη νέα πραγματικότητα της κλιματικής αλλαγής, όπως αυτό της μερικής εκτροπής ποσότητας νερού 250 hm3 του ποταμού Αχελώου στη ΛΑΠ Πηνειού.
Στον τρέχοντα κύκλο αναθεώρησης, τα ΣΔΛΑΠ όφειλαν να είχαν κατατεθεί στην ΕΕ έως 31.12.2021 και τα προγράμματα μέτρων οφείλουν να είναι εφαρμόσιμα έως 31.12.2024. Για τον λόγο αυτό, η ΕΕ απέστειλε προειδοποιητική επιστολή στη χώρα μας τον Φεβρουάριο 2023[24]. Επιπρόσθετα, η ΕΕ είχε εκκινήσει και διαδικασία EU PILOT 9895 (2021) για τις ελλείψεις που εντοπίστηκαν στην αξιολόγηση των δεύτερων Σχεδίων διαχείρισης λεκάνης απορροής ποταμού (ΣΔΛΑΠ)[25]. Δεδομένου ότι οι φάκελοι EU PILOT δεν είναι δημόσια διαθέσιμοι, το WWF Ελλάς είχε αποστείλει σχετικό αίτημα πληροφοριών στη Γενική Διεύθυνση Υδάτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (αρ. πρωτ. WWF 85/07.06.2021 με θέμα “Αίτημα πρόσβασης σε περιβαλλοντική πληροφορία”), στο οποίο δεν έχει λάβει μέχρι σήμερα απάντηση.
Επιπλέον, η ΟΠΥ προβλέπει ότι θα πρέπει να προηγούνται της εκπόνησης, αναθεώρησης και ενημέρωσης των ΣΔΛΑΠ διαδικασίες συμμετοχής και δημόσιας διαβούλευσης περισσότερων σταδίων, οι οποίες ενθαρρύνουν την ενεργό συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων μερών[26]. Η χώρα μας διαθέτει ειδική ιστοσελίδα για τη φιλοξενία των εγγράφων και των διαδικασιών δημόσιας διαβούλευσης της ΟΠΥ[27]. Ωστόσο, οι πληροφορίες σχετικά με τη διαδικασία της τρέχουσας αναθεώρησης[28] δεν επικαιροποιούνταν, ώστε απλώς να αναρτηθούν τα προσχέδια της 2ης αναθεώρησης την επικαλούμενη από το ΥΠΕΝ ημερομηνία[29], από την οποία εκκίνησε και η προθεσμία των έξι μηνών, δίχως όμως να δοθεί η δέουσα δημοσιότητα για την ενθάρρυνση της συμμετοχής των ενδιαφερόμενων μερών στο ζήτημα της διαχείρισης των υδάτων, ως ζήτημα ζωτικής σημασίας. Μέχρι και την παρέλευση της προθεσμίας της δημόσιας διαβούλευσης επί των προσχεδίων διαχείρισης της 2ης αναθεώρησης ΣΔΛΑΠ Θεσσαλίας και Δυτικής Στερεάς Ελλάδας, τα έγγραφα τεκμηρίωσης δεν είναι δημόσια διαθέσιμα, δυσχεραίνοντας τη συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών. Η ανάρτηση αυτή είναι επιβεβλημένη για την επαρκή τεκμηρίωση και ουσιαστική συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών στο δημόσιο διάλογο σχετικά με το ζήτημα της επαναφοράς της μερικής εκτροπής του ποταμού Αχελώου στη ΛΑΠ Πηνειού. Περαιτέρω, οι ημερίδες διαβούλευσης για τα εν λόγω ΣΔΛΑΠ έχουν προγραμματιστεί μετά την παρέλευση της προθεσμίας υποβολής σχολίων στη δημόσια διαβούλευση[30].
Για τους λόγους αυτούς, οι συνυπογράφουσες περιβαλλοντικές οργανώσεις αιτούνται:
1. την απάλειψη των έργων μερικής εκτροπής του ποταμού Αχελώου στη ΛΑΠ Πηνειού από τα προσχέδια 2ης αναθεώρησης ΣΔΛΑΠ ΥΔ Δυτικής Στερεάς Ελλάδας και ΥΔ Θεσσαλίας, και από οποιοδήποτε άλλο τυχόν σχέδιο, πρόγραμμα ή πολιτική, ως απαρχαιωμένα, αντίθετα στις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης και στις προβλέψεις και το πνεύμα της ΟΠΥ, αλλά και στο νέο ολοένα και πιο σύνθετο περιβάλλον που δημιουργείται λόγω της κλιματικής αλλαγής,
2. τη διάθεση επαρκούς χρόνου και στοιχείων για τη διεξαγωγή ουσιαστικού διαλόγου με το ενδιαφερόμενο κοινό σχετικά με τα ζωτικής σημασίας ζητήματα της διαχείρισης των υδάτων,
3. τη συμμόρφωση της Ελλάδας με τις προβλέψεις της ΟΠΥ (ιδίως την εκτέλεση των προγραμμάτων μέτρων και την αποχή από δράσεις, έργα και πρακτικές που διακινδυνεύουν την επίτευξη της καλής κατάστασης και οικολογικού δυναμικού των υδάτων), και της οδηγίας για τις πλημμύρες με την ταχεία ολοκλήρωση της 1ης αναθεώρησης των ΣΔΚΠ, η οποία έχει ήδη καθυστερήσει.
Οι συνυπογράφουσες περιβαλλοντικές οργανώσεις:
Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού
Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης
Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία
WWF Ελλάς
[1] Γεγονός που επιβεβαιώνεται από τα πιο πρόσφατα επιστημονικά δεδομένα για την κατάσταση των υδάτων της ΕΕ: Haase, P., Bowler, D.E., Baker, N.J. et al. The recovery of European freshwater biodiversity has come to a halt. Nature 620, 582–588 (2023). https://doi.org/10.1038/s41586-023-06400-1. EEA Report No 7/2018. European waters Assessment of status and pressures 2018. Ανακτήθηκε από: https://www.eea.europa.eu/publications/state-of-water.
[2] Απόφαση Εθνικής Επιτροπής Υδάτων Αριθμ. Ε.Γ.: οικ. 897/21.12.2017 για την Έγκριση της 1ης Αναθεώρησης του Σχεδίου Διαχείρισης των Λεκανών Απορροής Ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος Θεσσαλίας και της αντίστοιχης Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Β’ 4682), σελ. 203 επ.
[3] Όμοια και η πρόβλεψη στην εθνική νομοθεσία ενσωμάτωσης, βλ. άρθρο 12 παρ. 8 και 9 του π.δ. 51/2007 (Α’ 54), κατ’ εξουσιοδότηση του άρθρου 15 παρ. 1 του ν. 3199/2003 (Α’ 280), όπως ισχύει.
[4] European Commission, Directorate-General for Environment, Assessment of Member States’ progress in Programmes of Measures during the second planning cycle of the Water Framework Directive – Member State – Greece, Publications Office of the European Union, 2021, https://data.europa.eu/doi/10.2779/662857, σελ. 19.
[5] Οι πληροφορίες που θα πρέπει να περιλαμβάνονται σε κάθε ενημέρωση των ΣΔΛΑΠ (ιδίως σχετικά με την πρόοδο υλοποίησης των προγραμμάτων μέτρων) προβλέπονται στο Παράρτημα VII.Β. της ΟΠΥ.
[6] Στην 1η Αναθεώρηση του ΣΔΛΑΠ Δυτικής Στερεάς Ελλάδας προβλεπόταν το μέτρο Μ04Β0303 Αύξηση της αποδοτικότητας της χρήσης νερού σε υποδομές εγγείων βελτιώσεων που έγραφε: “Να αξιοποιηθούν ύδατα από υφιστάμενους ταμιευτήρες όπως αυτοί ορίζονται στο εγκεκριμένο ΠΑΑ 2014- 2020 των οποίων η συμβατότητα με τους στόχους της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ έχει ήδη αξιολογηθεί από το 1ο ΣΔΛΑΠ”. Σύμφωνα με το προσχέδιο της 2ης αναθεώρησης του ΣΔΛΑΠ Θεσσαλίας, το εν λόγω μέτρο υλοποιήθηκε στην προηγούμενη προγραμματική περίοδο κυρίως μέσω του υπομέτρου 4.3.1 “Υποδομές εγγείων βελτιώσεων” του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης 2014-2022. Το μέτρο συνεχίζεται μέχρι το 2027 με το νέο Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης (ΣΣΚΓΠ) 2023-2027, μέσω της δράσης με κωδ. Π3-73-1.1.” Έργα υποδομών εγγείων βελτιώσεων” και μέσω της δράσης με κωδ. Π3-73-1.1 “Ανειλημμένα έργα υποδομών εγγείων βελτιώσεων που στοχεύουν στην βελτίωση της ανταγωνιστικότητας”. Η πρόοδος εφαρμογής των προγραμμάτων μέτρων αποδείχθηκε ιδιαίτερα κρίσιμη και στην περίπτωση των πρόσφατων καταστροφικών πλημμυρών στη Θεσσαλία. Οι αστοχίες ως προς τα φράγματα ανήκουν στην προώθηση της αποδοτικής και αειφόρου χρήσης του νερού ώστε να μην διακυβεύεται η επίτευξη των στόχων του της ΟΠΥ (άρθρο 4), κάτι που δεν έγινε στη Θεσσαλία.
[15] Δεν συντρέχουν, ωστόσο, οι προϋποθέσεις της εξαίρεσης του άρθρου 4 παρ. 6, για αυτό άλλωστε δεν έχουν υπαχθεί ΥΣ στην εξαίρεση αυτή. Βλ. “Στην παρούσα αναθεώρηση του ΣΔΛΑΠ δεν τίθενται υποβάθμιση για κανένα υπόγειο ή επιφανειακό ΥΣ”, προσχέδιο 2ης αναθεώρησης ΣΔΛΑΠ Θεσσαλίας, σελ. 239 επ.
[16] Αναφορές στο έργο της εκτροπής γίνονται στις σελ. 292 επ. του προσχεδίου της 2ης αναθεώρησης του ΣΔΛΑΠ Θεσσαλίας, και στις σελ. 241 και 376 επ. του προσχεδίου της 2ης αναθεώρησης του ΣΔΛΑΠ Δυτικής Στερεάς Ελλάδας.
[17] Η ΜΠΕ του έργου Υδροηλεκτρικό Έργο (ΥΗΕ) «Αυλακίου», ισχύος 83,60 MW επί του π. Αχελώου, στους Δήμους Τετραφυλίας και Αχελώου των ΠΕ Άρτας και Καρδίτσας κατατέθηκε το 2021, ΠΕΤ 2103495814, η διαβούλευση ήταν μέχρι το 12/2021 και η διαδικασία δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί.
[18] Η μόνη αναφορά στο Αυλάκι που απαντάται στο προσχέδιο της 2ης αναθεώρησης ΣΔΛΑΠ Δυτικής Στερεάς Ελλάδας βρίσκεται στον πίνακα 9-4: Υδατικό δυναμικό της λεκάνης π. Αχελώου σε θέσεις κατά μήκος του ποταμού (1980-2021) σε δισεκατομμύρια κυβικά ανά έτος, σελ. 338. Το ΥΗΕ Αυλακίου μνημονεύεται, όμως, ως δρομολογημένο έργο στο συνεπτυγμένο προσχέδιο του αναθεωρημένου Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα που εστάλη για υποβολή σχολίων στα μέλη της Επιστημονικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή και της Διυπουργικής Επιτροπής για την Ενέργεια και το Κλίμα.
[19] Απόφαση Αναπληρωτή Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας Α.Π. οικ. 34701/4.8.2017 με θέμα “Έγκριση περιβαλλοντικών όρων για το έργο: «Υδροηλεκτρικό Έργο (ΥΗΕ) Μεσοχώρας, στον ποταμό Αχελώο, Περιφερειακής Ενότητας Τρικάλων», της εταιρείας ΔΕΗ Α.Ε.” (ΑΔΑ ΨΩΧ74653Π8-23Λ).
Οι συνυπογράφουσες περιβαλλοντικές οργανώσεις υποβάλλουν με το παρόν κοινά σχόλια στο πλαίσιο της διαδικασίας δημόσιας διαβούλευσης που φιλοξενείται στην ειδική ιστοσελίδα http://wfdver.ypeka.gr/el/consultation-gr/2revision-consultation-gr/ για τη 2η αναθεώρηση των Σχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών των Υδατικών Διαμερισμάτων Δυτικής Στερεάς Ελλάδας (EL04) και Θεσσαλίας (EL08), κατά το σκέλος που τα προσχέδια ΣΔΛΑΠ επιχειρούν να επαναφέρουν το έργο της μερικής εκτροπής του ποταμού Αχελώου από το ένα υδατικό διαμέρισμα στο άλλο.
Με το παρόν, διατυπώνουν για άλλη μία φορά την πάγια θέση τους ότι το φαραωνικό σχέδιο της εκτροπής είναι απαρχαιωμένο και δεν συνάδει με τους όρους της βιώσιμης ανάπτυξης, όπως δέχθηκε και η Ολομέλεια του Ανώτατου Ακυρωτικού Δικαστηρίου με την απόφαση υπ’ αριθμ. 26/2014. Επιπρόσθετα, τέτοια έργα εναντιώνονται και υπονομεύουν την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων της οδηγίας πλαίσιο για τα ύδατα 2000/60/ΕΚ (εφεξής ΟΠΥ), τους στόχους διατήρησης και εν γένει την αποτελεσματική εφαρμογή της οδηγίας για τους οικοτόπους (92/43/ΕΟΚ), τους στόχους προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή και προστασίας της βιοποικιλότητας που εντάσσονται στο πλαίσιο του υπό διαμόρφωση Κανονισμού για την αποκατάσταση της φύσης, ως μέρος της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για τη Βιοποικιλότητα έως το 2030.
Υπενθυμίζεται ότι η ΟΠΥ απαιτεί από τα κράτη μέλη να προστατεύουν, να βελτιώνουν και να αποκαθιστούν όλα τα υδατικά συστήματα με σκοπό την επίτευξη καλής κατάστασης, ή καλού δυναμικού, έως το 2015, με περιορισμένες δυνατότητες παράτασης της εν λόγω προθεσμίας έως το 2027. Στο πλαίσιο δε της διαδικασίας ελέγχου της καταλληλότητας της ΟΠΥ (Fitness check, 2019) εκτιμήθηκε ότι η πρόοδος των κρατών μελών ως προς την επίτευξη της καλής κατάστασης των υδάτων θα είναι αργή αλλά σταθερή[1], και καταλυτικός θα είναι ο ρόλος που θα διαδραματίσουν τα προγράμματα μέτρων του επόμενου κύκλου ως προς την επίτευξη των στόχων αυτών έως το 2027.
Κι ενώ είναι επιτακτική η λήψη και εφαρμογή φιλόδοξων μέτρων, στη 2η αναθεώρηση των ΣΔΛΑΠ των ΥΔ Δυτικής Στερεάς Ελλάδας (EL04) και Θεσσαλίας (EL08), επαναφέρονται τα έργα της εκτροπής του ποταμού Αχελώου στη ΛΑΠ Θεσσαλίας που θα έχουν πολύ σοβαρές επιπτώσεις σε σημαντικά και προστατευόμενα οικοσυστήματα, με αποτέλεσμα να διακινδυνεύεται η επίτευξη έως το 2027 των στόχων της καλής οικολογικής κατάστασης (και καλού οικολογικού δυναμικού) των επηρεαζόμενων από τα έργα υδάτινων σωμάτων. Συγκεκριμένα, ο αρχικός, από τη δεκαετία του 1980, σχεδιασμός των ως άνω έργων, έχει τροποποιηθεί πολλάκις, με τον περιορισμό της προβλεπόμενης ετήσιας εκτροπής του ποταμού Αχελώου στη ΛΑΠ Θεσσαλίας από τα 1.200 hm3 στα 600 hm3 νερού, και την περαιτέρω μείωση της εκτρεπόμενης ποσότητας σε 250 hm³ στον πρώτο κύκλο ΣΔΛΑΠ το 2014. Οι τροποποιήσεις αυτές ουδέποτε έχουν τεκμηριωθεί επαρκώς και είναι άγνωστο αν τελικά με τις μειώσεις εξυπηρετούνται οι προβλεπόμενοι στόχοι.
Το κείμενο της 1ης αναθεώρησης (δεύτερος κύκλος) του ΣΔΛΑΠ του ΥΔ Θεσσαλίας προέβλεπε τρεις δέσμες μέτρων για την αντιμετώπιση του υδατικού ελλείμματος της Θεσσαλίας, υποκαθιστώντας έτσι το μέτρο WD08S400 “Ολοκλήρωση έργων μεταφοράς ποσότητας νερού 250 hm3 από τον Αχελώο στη ΛΑΠ Πηνειού”[2]. Μάλιστα, το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο έκρινε πρόσφατα ότι η ως άνω υποκατάσταση “[…] αφενός στοιχεί με τις προβλέψεις της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ, σύμφωνα με τις διατάξεις της οποίας η διαχείριση των υδάτων πρέπει να γίνεται σε επίπεδο περιοχής λεκανών απορροής ποταμού, αφετέρου εγκρίθηκε κατόπιν τεχνικής – επιστημονικής αξιολόγησης στην οποία ελήφθησαν υπόψη περιβαλλοντικά, κοινωνικά, αναπτυξιακά και οικονομικά κριτήρια και αφού προηγήθηκε δημόσια διαβούλευση με τους ενδιαφερόμενους φορείς” (ΣτΕ Ε’ 2228/2020, σκέψη 20η).
Σήμερα, στο κείμενο της 2ης αναθεώρησης (κρίσιμος τρίτος κύκλος) των ΣΔΛΑΠ των ΥΔ Δυτικής Στερεάς Ελλάδας και Θεσσαλίας, εισάγεται ξανά η εκτροπή ως αντικείμενο μελέτης, δίχως όμως να έχουν υλοποιηθεί τα προγράμματα μέτρων που είχαν θεσπιστεί για την υποκατάσταση της εκτροπής.
Σχετικά με τα προγράμματα μέτρων, η ΟΠΥ προβλέπει ότι “[…] καταρτίζονται το αργότερο εννέα έτη μετά την ημερομηνία έναρξης ισχύος της παρούσας οδηγίας και όλα τα μέτρα είναι έτοιμα προς εφαρμογή το αργότερο δώδεκα έτη μετά την ημερομηνία αυτή” (άρθρο 11 παρ. 7) και ότι “[…] αναθεωρούνται και, αν είναι ανάγκη, ενημερώνονται, το αργότερο δεκαπέντε έτη μετά την ημερομηνία έναρξης ισχύος της παρούσας οδηγίας και, στη συνέχεια, ανά εξαετία. Κάθε νέο ή αναθεωρημένο μέτρο που θεσπίζεται δυνάμει ενός ενημερωμένου προγράμματος, πρέπει να είναι έτοιμο προς εφαρμογή εντός τριών ετών από τη θέσπισή του” (άρθρο 11 παρ. 8)[3]. Ενώ, όμως, τα προγράμματα μέτρων είναι υποχρεωτικά εφαρμόσιμα εντός τριών ετών από τη θέσπισή τους, έως το 2020 η χώρα μας δεν είχε αποστείλει καθόλου στοιχεία στην ΕΕ σχετικά με την πρόοδο εφαρμογής τους, σε σχέση με τις προβλέψεις στα κείμενα της 1ης αναθεώρησης των ΣΔΛΑΠ, τα οποία θεσπίστηκαν τον Δεκέμβριο του 2017[4].
Εντούτοις, στα προσχέδια της 2ης αναθεώρησης ΣΔΛΑΠ Θεσσαλίας και Δυτικής Στερεάς Ελλάδας, και δίχως να παρέχονται επαρκή στοιχεία σχετικά με την πρόοδο υλοποίησης των προγραμματισμένων προγραμμάτων μέτρων[5], επαναφέρονται τα έργα της μερικής εκτροπής του ποταμού Αχελώου στη ΛΑΠ Πηνειού. Τα έργα αυτά υποτίθεται στοχεύουν στην κάλυψη του σημαντικού ποσοτικού υδατικού ελλείμματος της Θεσσαλίας, στην πραγματικότητα, όμως, προβάλλεται ως λύση στα προβλήματα κακοδιαχείρισης του νερού στον Θεσσαλικό κάμπο η μεταφορά νερού, δίχως τη λήψη και εφαρμογή αποτελεσματικών μέτρων για την αγροτική δραστηριότητα. Για τον υπολογισμό αυτόν δεν έχει αποτιμηθεί αξιόπιστα ο περιορισμός στη χρήση νερού που μπορεί να επιτευχθεί με μέτρα κατάρτισης, εκπαίδευσης των γεωργών καθώς και μέτρα εφαρμογής γεωργίας ακριβείας (τα οποία αποτελούν επίσης συνεχιζόμενα συμπληρωματικά έργα του προσχεδίου της 2ης αναθεώρησης ΣΔΛΑΠ Θεσσαλίας). Αξίζει να σημειωθεί ότι οι προτάσεις για την τοπική αντιμετώπιση των υδατικών ελλείψεων στη Θεσσαλία έχουν κατατεθεί από τη δεκαετία του 2000 και συστηματικά αγνοούνται. Η προσέγγιση αυτή, σαφώς, αντιβαίνει στην αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης και δεν συνάδει με το πνεύμα της ΟΠΥ και τον σκοπό της ολοκληρωμένης και βιώσιμης διαχείρισης των υδάτων σε επίπεδο λεκάνης απορροής. Επιπλέον η εκτρεπόμενη ποσότητα ύδατος στο ύψος των 250 hm³, κατά το υπό κρίση σχέδιο, δημιουργεί σοβαρά ερωτηματικά σε σχέση με το εάν είναι ικανή να καλύψει τις ανάγκες για τις οποίες αρχικά σχεδιάσθηκε η εκτροπή.
Τέλος, δυστυχώς, οι πρόσφατες καταστροφικές πλημμύρες που έπληξαν το Θεσσαλικό κάμπο κατέστησαν τα παρόντα προσχέδια ήδη ξεπερασμένα[6]. Αποτιμάται ότι επλήγησαν περισσότερα από 700 χλμ.2 αγροτικής γης στο Θεσσαλικό κάμπο[7]. Θεωρείται επίσης βέβαιο ότι η ένταση και η συχνότητα των ακραίων καιρικών φαινομένων θα ακολουθεί αυξητική πορεία στα επόμενα χρόνια, λόγω της επιδείνωσης της κλιματικής αλλαγής, και ιδίως στην περιοχή μας. Είναι αναγκαίο και κρίσιμο, λοιπόν, η χώρα μας να σχεδιάσει νέα μέτρα με αυξημένο βαθμό φιλοδοξίας, και προσαρμοσμένα στα δεδομένα της κλιματικής αλλαγής και να τα προωθήσει άμεσα, με στόχο την ταχύτερη επίτευξη της καλής οικολογικής κατάστασης και καλού οικολογικού δυναμικού των υδάτων, και να απόσχει από την προώθηση των καταστροφικών έργων της εκτροπής του ποταμού Αχελώου.
Ειδικότερα, οι συνυπογράφουσες περιβαλλοντικές οργανώσεις επισημαίνουν τις εξής πλημμέλειες των ΣΔΛΑΠ των ΥΔ Δυτικής Στερεάς Ελλάδας και Θεσσαλίας σχετικά με το επίμαχο έργο της εκτροπής:
1) Το έργο της εκτροπής του ποταμού Αχελώου στη ΛΑΠ Πηνειού δεν συμβάλλει στην επίτευξη της καλής οικολογικής κατάστασης των επηρεαζόμενων υδάτινων σωμάτων έως το 2027
Όπως αναφέρθηκε, η επίτευξη της καλής κατάστασης και καλού οικολογικού δυναμικού των υδάτων αποτελεί το μεγάλο μεγάλο διακύβευμα τόσο σε επίπεδο ΕΕ, όσο και στη χώρα μας, και ιδίως δεδομένου ότι ο τρέχον κύκλος αναθεώρησης συμπίπτει με την προθεσμία που τάσσει η ΟΠΥ (το αργότερο έως το 2027). Για ορισμένα επιφανειακά ΥΣ της Θεσσαλίας και της Δυτικής Στερεάς Ελλάδας εξακολουθεί μέχρι και σήμερα να υπάρχει κενό γνώσης σχετικά με την κατάσταση ορισμένων υδάτινων σωμάτων[8]. Σύμφωνα με τα οικεία προσχέδια της 2ης αναθεώρησης, εκτιμάται ότι στη ΛΑΠ Πηνειού[9] ποσοστό 76,8% των επιφανειακών ΥΣ βρίσκονται σε κίνδυνο (AR) ή ενδεχομένως σε κίνδυνο (PAR), και στη ΛΑΠ Αχελώου[10] ποσοστό 37,2% των επιφανειακών ΥΣ αντίστοιχα. Ώστε, προτείνεται με τα εν λόγω προσχέδια η υπαγωγή τους στην εξαίρεση του άρθρου 4 παρ. 4[11]. Πρόκειται, όμως, για σαφή κατάχρηση της δυνατότητας εξαίρεσης από την επίτευξη της καλής οικολογική κατάστασης των υδάτων που έχει εξαιρετικό χαρακτήρα.
Τα έργα της εκτροπής του ποταμού Αχελώου στη ΛΑΠ Πηνειού έχουν πολύ σοβαρές επιπτώσεις σε σημαντικά και προστατευόμενα οικοσυστήματα και διακινδυνεύουν την επίτευξης της καλής κατάστασης των επηρεαζόμενων υδάτινων σωμάτων. Ως κατεξοχήν επηρεαζόμενο ΥΣ είναι το μεταβατικό ΥΣ με τίτλο εκβολές Αχελώου (EL0415T0003N), το οποίο αποτελεί προστατευόμενη περιοχή του δικτύου Ν2000[12]. Στην παρούσα, όμως, 2η αναθεώρηση δεν αξιολογήθηκε ως προς την υδρομορφολογική αλλοίωση και δεν εξετάστηκε ως προς τον προσδιορισμό του ως ΙΤΥΣ, λόγω του ότι εκκρεμεί ο επαναπροσδιορισμός των ορίων του[13]. Πώς, όμως, είναι δυνατόν να επαναφέρονται τα έργα της εκτροπής την στιγμή που εξαιρείται της αξιολόγησης της οικολογικής του κατάστασης (οικολογικό δυναμικό) το τόσο σημαντικό αυτό προστατευόμενο ΥΣ; Πρόκειται για παραβίαση του άρθρου 8 παρ. 1 και 2 της ΟΠΥ που προβλέπει ότι τα κράτη μέλη παρακολουθούν την κατάσταση των υδάτων “ώστε να υπάρχει συνεκτική και συνολική εικόνα της κατάστασης των υδάτων σε κάθε περιοχή λεκάνης απορροής ποταμού”. Για τις προστατευόμενες περιοχές, δε, “τα προγράμματα [παρακολούθησης της κατάστασης των υδάτων] συμπληρώνονται με τις προδιαγραφές που περιέχονται στην κοινοτική νομοθεσία με την οποία έχουν καθοριστεί οι επιμέρους προστατευόμενες περιοχές”, και εν προκειμένω, της οδηγίας για τους οικοτόπους 92/43/ΕΟΚ.
Στο κείμενο της 2ης αναθεώρησης του ΣΔΛΑΠ της Θεσσαλίας υποστηρίζεται ότι θα επιτευχθεί η καλή κατάσταση των υδάτων της ΛΑΠ της Θεσσαλίας μέσω των έργων της εκτροπής, και η (επικείμενη) παρατεταμένη ξηρασία στο ως άνω ΥΔ παρουσιάζεται ως η δικαιολογητική βάση της επαναφοράς των έργων[14]. Για να χαρακτηριστεί μία περίοδος ξηρασίας ως “παρατεταμένη” θα πρέπει να έχει προηγηθεί σχετική αξιολόγηση. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιούνται τρεις τυπικές διαβαθμίσεις του δείκτη SPI που υπολογίζεται βάσει των βροχοπτώσεων για μία περίοδο , ήτοι -1.0, -1.5 και -2.0, για τον χαρακτηρισμό των μέτριων, σοβαρών και ακραίων ξηρασιών. Μετά το πέρας κάθε υδρολογικού έτους, υπολογίζεται, με βάση τα βροχομετρικά δεδομένα του δωδεκαμήνου, ο ετήσιος SPI. Εκτός του SPI του διαρρεύσαντος έτους, υπολογίζεται και ο δείκτης μέσης τριετίας, που αποσκοπεί στην αναγνώριση των ιδιαίτερα δυσμενών ξηρασιών μακράς διάρκειας. Εφόσον η τιμή του είναι κοντά στο όριο -1.5, που υποδηλώνει σοβαρή μακροχρόνια ξηρασία, ενεργοποιείται η εξαίρεση το άρθρο 4 παρ. 6 της ΟΠΥ λόγω εξαιρετικών περιστάσεων παρατεταμένης ξηρασίας[15]. Το υδατικό έλλειμμα στη Θεσσαλία δεν οφείλεται σε συντελεσμένη παρατεταμένη ξηρασία, καθότι δεν παρέχονται τέτοια στοιχεία, αλλά στη διαχρονική ολιγωρία υλοποίησης των θεσπισμένων προγραμμάτων μέτρων (βασικών και συμπληρωματικών) για την αντιμετώπιση του υδατικού ελλείμματος της Θεσσαλίας, η οποία δεν θα πρέπει να οδηγεί σε περαιτέρω καθυστερήσεις και στην προώθηση καταστροφικών έργων, όπως αυτό της εκτροπής του ποταμού Αχελώου. Αξίζει να τονιστεί ότι, αν και το έργο της εκτροπής προωθείται επί τρεις δεκαετίες, ακόμη δεν υπάρχουν αξιόπιστα υδρολογικά δεδομένα για όλες τις επηρεαζόμενες περιοχές.
2) Μη ορθή εφαρμογή των προβλέψεων της οδηγίας ΟΠΥ (εξαίρεση άρθρου 4 παρ. 7) για τα έργα της εκτροπής του ποταμού Αχελώου
Το έργο της εκτροπής του ποταμού Αχελώου έχει αλλάξει πολλές φορές τις τελευταίες δεκαετίες που είναι άγνωστο ποια από τα έργα που αρχικώς είχαν προβλεφθεί ή/και κατασκευαστεί παραμένουν σήμερα επίκαιρα στο έργο που περιγράφεται ως εκτροπή στο πλαίσιο της 2ης αναθεώρησης ΣΔΛΑΠ. Συνολικά, γίνεται αναφορά σε εκτροπή δίχως να αναλύονται τα έργα και οι παρεμβάσεις που περιλαμβάνονται σε αυτή[16].
Το ΥΗΕ Αυλακίου αποτέλεσε τις προηγούμενες δεκαετίες έργο που συμπεριλαμβανόταν στην εκτροπή. Από το 2021, οπότε και η ΜΠΕ του έργου αναρτήθηκε στο Ηλεκτρονικό Περιβαλλοντικό Μητρώο, αποτελεί ξεχωριστό έργο[17]. Σύμφωνα με τη ΜΠΕ, με την κατασκευή του ΥΗΕ Αυλακίου τροποποιούνται μόνιμα τα φυσικά χαρακτηριστικά των ποτάμιων συστημάτων Π.6 Αχελώος, Π.7 Αχελώος καθώς και το Ρ. ΒΑΤΑΝΙΑΔΑ και πλέον ο ποτάμιος χαρακτήρας χάνεται και μετατρέπονται το μεν Π.7 σε λιμναίο ιδιαιτέρως τροποποιημένο υδάτινο σώμα και το Π.6 τροποποιείται ως προς το υδρολογικό καθεστώς του (παροχή, δυναμική ροής, στερεοπαροχή κλπ), επιπτώσεις που επιτάσσουν τον έλεγχο συνδρομής των προϋποθέσεων της εξαίρεσης του άρθρου 4 παρ. 7 της ΟΠΥ. Ωστόσο, δεν προβλέπεται κάτι σχετικά στο προσχέδιο της 2ης αναθεώρησης, ως όφειλε βάσει της ΟΠΥ[18].
Το ΥΗΕ της Μεσοχώρας, επίσης, αποτελούσε έργο κεφαλής της εκτροπής του ποταμού Αχελώου. Σήμερα, το έργο έχει απενταχθεί και αποτελεί ξεχωριστό έργο. Η περιοχή του φράγματος της Μεσοχώρας υπαγεται στην εξαίρεση του άρθρου 4 παρ. 7 της ΟΠΥ ακριβώς γιατί είναι εξαιρετικά σημαντική η επίπτωση, η οποία έχει ήδη συντελεστεί[19]. Στη ΜΠΕ για το φράγμα της Μεσοχώρας αναφέρεται ότι “Με την κατασκευή του φράγματος Μεσοχώρας και τη δημιουργία του ταμιευτήρα το ποτάμιο σύστημα (ποταμός Αχελώος) μετατρέπεται σε Ιδιαίτερα Τροποποιημένο Υδάτινο Σύστημα, λιμναίου τύπου, στα ανάντη του φράγματος, ενώ στα κατάντη του φράγματος, όπου ρυθμίζεται η ροή του ποταμού και μειώνεται η παροχή του, λόγω της προσαγωγής του νερού στον Υδροηλεκτρικό Σταθμό, το ποτάμιο σύστημα μετατρέπεται σε Ιδιαίτερα Τροποποιημένο Υδάτινο Σύστημα. (ΦΕΚ 2562/Β/25-9-2014, Απόφαση ΕΕΥ 908, όπως ισχύει με την 1η Αναθεώρησή του ΣΔΛΑΠ με την οικ.901/29.12.2017 (ΦΕΚ 4681Β/29.12.2017). Συγκεκριμένα στο ανάντη του φράγματος τμήμα τροποποιούνται δύο ποτάμια Υδάτινα Σώματα, το Βαθύρρευμα, με κωδικό EL0415R000234055N και ο Αχελώος Π. 10 με κωδικό EL0415R000200054N. Τα Υδάτινα αυτά Σώματα EL0415R000234055N και EL0415R000200054N – ποτάμι Αχελώος, αφενός κατακλύζονται σε όλο το μήκος τους και έτσι δημιουργούν ένα λιμναίο Ιδιαιτέρως Τροποποιημένο Υδάτινο Σώμα, λόγω της δημιουργίας του ταμιευτήρα και αφετέρου διακόπτεται η φυσική τους συνέχεια, επιφέροντας αξιοσημείωτη επίπτωση στις υφιστάμενες συνθήκες λειτουργίας του ποταμού, λόγω κατασκευής του φράγματος” (σελ. 498). Ειδική μνεία, όφειλε να υπάρχει και στην παρούσα 2η αναθεώρηση του ΣΔΛΑΠ, όπως απαιτεί η ΟΠΥ “η αιτιολογία των τροποποιήσεων ή των μεταβολών να εκτίθεται ειδικά στο σχέδιο διαχείρισης λεκάνης απορροής ποταμού”, πολλώ δε μάλλον λαμβάνοντας υπόψη ότι εκεί εντοπίζονται και προστατευόμενες περιοχές του δικτύου Ν2000.
Τα έργα που αποτελούν σήμερα τα έργα της εκτροπής του ποταμού Αχελώου στη ΛΑΠ Πηνειού όφειλαν να περάσουν τον έλεγχο συνδρομής των προϋποθέσεων του άρθρου 4 παρ. 7 της ΟΠΥ, ωστόσο, δεν υπάρχει καμία τέτοια σχετική αναφορά στα προσχέδια της 2ης αναθεώρησης των ΣΔΛΑΠ Θεσσαλίας και Στερεάς Ελλάδας. Αντίθετα, μετατίθεται σε μεταγενέστερο χρονικό σημείο ο έλεγχος συνδρομής των προϋποθέσεων της εξαίρεσης αυτής[20] και στερείται το δικαίωμα συμμετοχής των ενδιαφερόμενων μερών στο στάδιο αυτό, κατά παράβαση των προβλέψεων της ΟΠΥ. Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, οι μόνες εξαιρέσεις που περιλαμβάνονται στα εν λόγω προσχέδια της 2ης αναθεώρησης ΣΔΛΑΠ αφορούν την υπαγωγή στο άρθρο 4 παρ. 4 της ΟΠΥ, λόγω μη επίτευξης της καλής κατάστασης των υδάτων σε αυτό τον κύκλο. Δεν μπορεί, όμως, να εφαρμόζεται το άρθρο 4 παρ. 4 στην θέση του άρθρου 4 παρ. 7 της ΟΠΥ. Εκεί που υπάρχουν “νέες τροποποιήσεις” (new modifications), ή “νέες ανθρώπινες δραστηριότητες” (human activities), όπως εν προκειμένω, εφαρμοστέα είναι μόνο η εξαίρεση του άρθρου 4 παρ. 7 της ΟΠΥ.
3) Ελλιπής τεκμηρίωση της προόδου υλοποίησης των προγραμμάτων μέτρων που σχετίζονται με το έργο της εκτροπής του ποταμού Αχελώου
Όπως αναφέρθηκε, τα προγράμματα μέτρων είναι εφαρμόσιμα εντός τριών ετών από τη θέσπισή τους. Ωστόσο, εντοπίζεται μεγάλο κενό στην εφαρμογή τους. Η ολιγωρία εφαρμογής των θεσπισμένων μέτρων δεν μπορεί να αποτελεί δικαιολογία για την επαναφορά των έργων της εκτροπής, η οποία δεν τεκμηριώνεται επαρκώς στα εν λόγω προσχέδια.
Στο προσχέδιο της 2ης αναθεώρησης ΣΔΛΑΠ Θεσσαλίας αναφέρεται ότι παρότι το Σχέδιο Διαχείρισης κινδύνων ξηρασίας/λειψυδρίας έγινε στον πρώτο κύκλο ΣΔΛΑΠ και η επικαιροποίησή του εντάχθηκε στο Πρόγραμμα Μέτρων της 1ης αναθεώρησης του ΣΔΛΑΠ, το μέτρο δεν έχει εφαρμοστεί και διατηρείται στο προτεινόμενο πρόγραμμα μέτρων του προσχεδίου της 2ης Αναθεώρησης[21]. Στα μέτρα που σχετίζονται με την αντιμετώπιση της ξηρασίας και λειψυδρίας επαναπροτείνονται η Ολοκλήρωση Έργων Μεταφοράς Ποσότητας Νερού 250 hm3 από τον Αχελώο στη ΛΑΠ Πηνειού, η οποία όμως είναι ολικά αναιτιολόγητη (εκτός των άλλων), αφού δεν εκπονήθηκε το προβλεπόμενο Σχέδιο Διαχείρισης Κινδύνων Ξηρασίας.
Στο προσχέδιο της 2ης αναθεώρησης ΣΔΛΑΠ Δυτικής Στερεάς Ελλάδας είναι αναρτημένος ο Πίνακας 9.5. με την ομάδα των συμπληρωματικών μέτρων που σχετίζονται με τη μεταφορά νερού από τον ποταμό Αχελώο στη ΛΑΠ Πηνειού[22]. Συγκεκριμένα, γίνεται αναφορά σε συμπληρωματικά μέτρα όπως α) Ανασχεδιασμός του ταμιευτήρα Συκιάς, β) υλοποίηση ανασχεδιασμού του έργου ταμιευτήρα Συκιάς, γ) ολοκλήρωση σήραγγας μεταφοράς 250 hm3 από τον Αχελώο στη ΛΑΠ Πηνειού και δ) κατασκευή δικτύων άρδευσης και αντικατάσταση γεωτρήσεων στη ΛΑΠ Πηνειού.
Σήμερα, στο προσχέδιο της 2ης αναθεώρησης δεν γίνεται σύνοψη της ποσοτικής ανάλυσης απορροών ΛΑΠ Αχελώου (όπως έγινε στο 1ο ΣΔΛΑΠ), ώστε είναι άγνωστο εάν στο παρόν ΣΔΛΑΠ έχει γίνει υπολογισμός της ποσοτικής επάρκειας του νερού. Μία τέτοια ανάλυση, όμως, είναι απαραίτητη για να αξιολογηθεί εάν δύναται να επηρεασθεί από την απόληψη 250 hm3 στο κατάντη τμήμα ο ποταμός Αχελώος, ως ένα απολύτως ρυθμισμένο υδάτινο σύστημα, και απουσιάζει στο προσχέδιο της παρούσας αναθεώρησης. Επιπρόσθετα, δεν συμπεριλαμβάνονται στο κείμενο του προσχεδίου της παρούσας 2ης αναθεώρησης ΣΔΛΑΠ Δυτικής Στερεάς Ελλάδας το σχεδιαζόμενο ΥΗΕ Αυλακίου που δεν έχει ακόμα κατασκευαστεί, αλλά και το κατασκευασμένο (2010) και λειτουργούν ΥΗΕ Δαφνοζωνάρας, ανάντη των παλιών ΥΗΣ Κρεμαστά – Καστράκι – Στράτος Ι – Στράτος ΙΙ αλλά και των εκβολών.
Από όσα διαλαμβάνονται στο προσχέδιο της 2ης αναθεώρησης του ΣΔΛΑΠ Δυτικής Στερεάς Ελλάδας, δεν είναι σαφές εάν το έργο της εκτροπής δύναται να εξυπηρετήσει τις ανάγκες των συνολικών ετήσιων απολήψεων νερού για όλες τις δραστηριότητες και χρήσεις που αφορούν την ύδρευση, την γεωργία (αρδευθείσες εκτάσεις), τη κτηνοτροφία και τη βιομηχανία. Ιδίως, λαμβάνοντας υπόψη ότι από τα συμπληρωματικά μέτρα που ελήφθησαν κατά την 1η αναθεώρηση, έχει εφαρμοστεί μόνον το 50% αυτών[23].
4) Πλημμελής διαδικασία αναθεώρησης και δημόσιας διαβούλευσης
Η ΟΠΥ προβλέπει σαφές χρονοδιάγραμμα για την εκπόνηση των ΣΔΛΑΠ, και την περιοδική επικαιροποίησή τους, ως βασικών εργαλείων ολοκληρωμένου σχεδιασμού της διαχείρισης των υδάτων για την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων της καλής κατάστασης των υδάτων. Δυστυχώς, η χώρα μας δεν αντιμετωπίζει με τη δέουσα προσοχή τα εξαιρετικά σημαντικά αυτά εργαλεία σχεδιασμού, μένοντας διαρκώς πίσω από τις προθεσμίες που τάσσονται για την έγκριση των σχεδίων, αλλά και την εφαρμογή των προγραμμάτων μέτρων, με αποτέλεσμα να μετατίθεται συνεχώς στο μέλλον η επίτευξη της καλής κατάστασης των υδάτων και να παλινδρομεί σε απαρχαιωμένα και ξεπερασμένα από την ίδια τη νέα πραγματικότητα της κλιματικής αλλαγής, όπως αυτό της μερικής εκτροπής ποσότητας νερού 250 hm3 του ποταμού Αχελώου στη ΛΑΠ Πηνειού.
Στον τρέχοντα κύκλο αναθεώρησης, τα ΣΔΛΑΠ όφειλαν να είχαν κατατεθεί στην ΕΕ έως 31.12.2021 και τα προγράμματα μέτρων οφείλουν να είναι εφαρμόσιμα έως 31.12.2024. Για τον λόγο αυτό, η ΕΕ απέστειλε προειδοποιητική επιστολή στη χώρα μας τον Φεβρουάριο 2023[24]. Επιπρόσθετα, η ΕΕ είχε εκκινήσει και διαδικασία EU PILOT 9895 (2021) για τις ελλείψεις που εντοπίστηκαν στην αξιολόγηση των δεύτερων Σχεδίων διαχείρισης λεκάνης απορροής ποταμού (ΣΔΛΑΠ)[25]. Δεδομένου ότι οι φάκελοι EU PILOT δεν είναι δημόσια διαθέσιμοι, το WWF Ελλάς είχε αποστείλει σχετικό αίτημα πληροφοριών στη Γενική Διεύθυνση Υδάτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (αρ. πρωτ. WWF 85/07.06.2021 με θέμα “Αίτημα πρόσβασης σε περιβαλλοντική πληροφορία”), στο οποίο δεν έχει λάβει μέχρι σήμερα απάντηση.
Επιπλέον, η ΟΠΥ προβλέπει ότι θα πρέπει να προηγούνται της εκπόνησης, αναθεώρησης και ενημέρωσης των ΣΔΛΑΠ διαδικασίες συμμετοχής και δημόσιας διαβούλευσης περισσότερων σταδίων, οι οποίες ενθαρρύνουν την ενεργό συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων μερών[26]. Η χώρα μας διαθέτει ειδική ιστοσελίδα για τη φιλοξενία των εγγράφων και των διαδικασιών δημόσιας διαβούλευσης της ΟΠΥ[27]. Ωστόσο, οι πληροφορίες σχετικά με τη διαδικασία της τρέχουσας αναθεώρησης[28] δεν επικαιροποιούνταν, ώστε απλώς να αναρτηθούν τα προσχέδια της 2ης αναθεώρησης την επικαλούμενη από το ΥΠΕΝ ημερομηνία[29], από την οποία εκκίνησε και η προθεσμία των έξι μηνών, δίχως όμως να δοθεί η δέουσα δημοσιότητα για την ενθάρρυνση της συμμετοχής των ενδιαφερόμενων μερών στο ζήτημα της διαχείρισης των υδάτων, ως ζήτημα ζωτικής σημασίας. Μέχρι και την παρέλευση της προθεσμίας της δημόσιας διαβούλευσης επί των προσχεδίων διαχείρισης της 2ης αναθεώρησης ΣΔΛΑΠ Θεσσαλίας και Δυτικής Στερεάς Ελλάδας, τα έγγραφα τεκμηρίωσης δεν είναι δημόσια διαθέσιμα, δυσχεραίνοντας τη συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών. Η ανάρτηση αυτή είναι επιβεβλημένη για την επαρκή τεκμηρίωση και ουσιαστική συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών στο δημόσιο διάλογο σχετικά με το ζήτημα της επαναφοράς της μερικής εκτροπής του ποταμού Αχελώου στη ΛΑΠ Πηνειού. Περαιτέρω, οι ημερίδες διαβούλευσης για τα εν λόγω ΣΔΛΑΠ έχουν προγραμματιστεί μετά την παρέλευση της προθεσμίας υποβολής σχολίων στη δημόσια διαβούλευση[30].
Για τους λόγους αυτούς, οι συνυπογράφουσες περιβαλλοντικές οργανώσεις αιτούνται:
1. την απάλειψη των έργων μερικής εκτροπής του ποταμού Αχελώου στη ΛΑΠ Πηνειού από τα προσχέδια 2ης αναθεώρησης ΣΔΛΑΠ ΥΔ Δυτικής Στερεάς Ελλάδας και ΥΔ Θεσσαλίας, και από οποιοδήποτε άλλο τυχόν σχέδιο, πρόγραμμα ή πολιτική, ως απαρχαιωμένα, αντίθετα στις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης και στις προβλέψεις και το πνεύμα της ΟΠΥ, αλλά και στο νέο ολοένα και πιο σύνθετο περιβάλλον που δημιουργείται λόγω της κλιματικής αλλαγής,
2. τη διάθεση επαρκούς χρόνου και στοιχείων για τη διεξαγωγή ουσιαστικού διαλόγου με το ενδιαφερόμενο κοινό σχετικά με τα ζωτικής σημασίας ζητήματα της διαχείρισης των υδάτων,
3. τη συμμόρφωση της Ελλάδας με τις προβλέψεις της ΟΠΥ (ιδίως την εκτέλεση των προγραμμάτων μέτρων και την αποχή από δράσεις, έργα και πρακτικές που διακινδυνεύουν την επίτευξη της καλής κατάστασης και οικολογικού δυναμικού των υδάτων), και της οδηγίας για τις πλημμύρες με την ταχεία ολοκλήρωση της 1ης αναθεώρησης των ΣΔΚΠ, η οποία έχει ήδη καθυστερήσει.
Οι συνυπογράφουσες περιβαλλοντικές οργανώσεις:
Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού
Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης
Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία
WWF Ελλάς
[1] Γεγονός που επιβεβαιώνεται από τα πιο πρόσφατα επιστημονικά δεδομένα για την κατάσταση των υδάτων της ΕΕ: Haase, P., Bowler, D.E., Baker, N.J. et al. The recovery of European freshwater biodiversity has come to a halt. Nature 620, 582–588 (2023). https://doi.org/10.1038/s41586-023-06400-1. EEA Report No 7/2018. European waters Assessment of status and pressures 2018. Ανακτήθηκε από: https://www.eea.europa.eu/publications/state-of-water.
[2] Απόφαση Εθνικής Επιτροπής Υδάτων Αριθμ. Ε.Γ.: οικ. 897/21.12.2017 για την Έγκριση της 1ης Αναθεώρησης του Σχεδίου Διαχείρισης των Λεκανών Απορροής Ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος Θεσσαλίας και της αντίστοιχης Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Β’ 4682), σελ. 203 επ.
[3] Όμοια και η πρόβλεψη στην εθνική νομοθεσία ενσωμάτωσης, βλ. άρθρο 12 παρ. 8 και 9 του π.δ. 51/2007 (Α’ 54), κατ’ εξουσιοδότηση του άρθρου 15 παρ. 1 του ν. 3199/2003 (Α’ 280), όπως ισχύει.
[4] European Commission, Directorate-General for Environment, Assessment of Member States’ progress in Programmes of Measures during the second planning cycle of the Water Framework Directive – Member State – Greece, Publications Office of the European Union, 2021, https://data.europa.eu/doi/10.2779/662857, σελ. 19.
[5] Οι πληροφορίες που θα πρέπει να περιλαμβάνονται σε κάθε ενημέρωση των ΣΔΛΑΠ (ιδίως σχετικά με την πρόοδο υλοποίησης των προγραμμάτων μέτρων) προβλέπονται στο Παράρτημα VII.Β. της ΟΠΥ.
[6] Στην 1η Αναθεώρηση του ΣΔΛΑΠ Δυτικής Στερεάς Ελλάδας προβλεπόταν το μέτρο Μ04Β0303 Αύξηση της αποδοτικότητας της χρήσης νερού σε υποδομές εγγείων βελτιώσεων που έγραφε: “Να αξιοποιηθούν ύδατα από υφιστάμενους ταμιευτήρες όπως αυτοί ορίζονται στο εγκεκριμένο ΠΑΑ 2014- 2020 των οποίων η συμβατότητα με τους στόχους της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ έχει ήδη αξιολογηθεί από το 1ο ΣΔΛΑΠ”. Σύμφωνα με το προσχέδιο της 2ης αναθεώρησης του ΣΔΛΑΠ Θεσσαλίας, το εν λόγω μέτρο υλοποιήθηκε στην προηγούμενη προγραμματική περίοδο κυρίως μέσω του υπομέτρου 4.3.1 “Υποδομές εγγείων βελτιώσεων” του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης 2014-2022. Το μέτρο συνεχίζεται μέχρι το 2027 με το νέο Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης (ΣΣΚΓΠ) 2023-2027, μέσω της δράσης με κωδ. Π3-73-1.1.” Έργα υποδομών εγγείων βελτιώσεων” και μέσω της δράσης με κωδ. Π3-73-1.1 “Ανειλημμένα έργα υποδομών εγγείων βελτιώσεων που στοχεύουν στην βελτίωση της ανταγωνιστικότητας”. Η πρόοδος εφαρμογής των προγραμμάτων μέτρων αποδείχθηκε ιδιαίτερα κρίσιμη και στην περίπτωση των πρόσφατων καταστροφικών πλημμυρών στη Θεσσαλία. Οι αστοχίες ως προς τα φράγματα ανήκουν στην προώθηση της αποδοτικής και αειφόρου χρήσης του νερού ώστε να μην διακυβεύεται η επίτευξη των στόχων του της ΟΠΥ (άρθρο 4), κάτι που δεν έγινε στη Θεσσαλία.
[15] Δεν συντρέχουν, ωστόσο, οι προϋποθέσεις της εξαίρεσης του άρθρου 4 παρ. 6, για αυτό άλλωστε δεν έχουν υπαχθεί ΥΣ στην εξαίρεση αυτή. Βλ. “Στην παρούσα αναθεώρηση του ΣΔΛΑΠ δεν τίθενται υποβάθμιση για κανένα υπόγειο ή επιφανειακό ΥΣ”, προσχέδιο 2ης αναθεώρησης ΣΔΛΑΠ Θεσσαλίας, σελ. 239 επ.
[16] Αναφορές στο έργο της εκτροπής γίνονται στις σελ. 292 επ. του προσχεδίου της 2ης αναθεώρησης του ΣΔΛΑΠ Θεσσαλίας, και στις σελ. 241 και 376 επ. του προσχεδίου της 2ης αναθεώρησης του ΣΔΛΑΠ Δυτικής Στερεάς Ελλάδας.
[17] Η ΜΠΕ του έργου Υδροηλεκτρικό Έργο (ΥΗΕ) «Αυλακίου», ισχύος 83,60 MW επί του π. Αχελώου, στους Δήμους Τετραφυλίας και Αχελώου των ΠΕ Άρτας και Καρδίτσας κατατέθηκε το 2021, ΠΕΤ 2103495814, η διαβούλευση ήταν μέχρι το 12/2021 και η διαδικασία δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί.
[18] Η μόνη αναφορά στο Αυλάκι που απαντάται στο προσχέδιο της 2ης αναθεώρησης ΣΔΛΑΠ Δυτικής Στερεάς Ελλάδας βρίσκεται στον πίνακα 9-4: Υδατικό δυναμικό της λεκάνης π. Αχελώου σε θέσεις κατά μήκος του ποταμού (1980-2021) σε δισεκατομμύρια κυβικά ανά έτος, σελ. 338. Το ΥΗΕ Αυλακίου μνημονεύεται, όμως, ως δρομολογημένο έργο στο συνεπτυγμένο προσχέδιο του αναθεωρημένου Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα που εστάλη για υποβολή σχολίων στα μέλη της Επιστημονικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή και της Διυπουργικής Επιτροπής για την Ενέργεια και το Κλίμα.
[19] Απόφαση Αναπληρωτή Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας Α.Π. οικ. 34701/4.8.2017 με θέμα “Έγκριση περιβαλλοντικών όρων για το έργο: «Υδροηλεκτρικό Έργο (ΥΗΕ) Μεσοχώρας, στον ποταμό Αχελώο, Περιφερειακής Ενότητας Τρικάλων», της εταιρείας ΔΕΗ Α.Ε.” (ΑΔΑ ΨΩΧ74653Π8-23Λ).
Μολονότι όλοι οι υγρότοποι προστατεύονται απευθείας από το αρ.24 του Συντάγματος (πρακτικό επεξεργασίας ΣτΕ 151/2022), ανεξάρτητα αν έχουν θεσμοθετηθεί ή οριοθετηθεί με ΠΔ από το κράτος, ως όφειλε να έχει γίνει βάσει των αρ.13 και 20 του ν.3937/2011 για όλους τους υγροτόπους του ΡΣΑ, στη 2η αναθεώρηση ΣΔΛΑΠ Αττικής πρέπει να υπάρξει αξιολόγηση της κατάστασης των υγροτόπων που είχαν ενταχθεί στο Μητρώο Προστατευόμενων Περιοχών ως «περιοχές για την προστασία οικοτόπων και ειδών» και να γίνει σύγκριση με την κατάστασή τους πριν 6 χρόνια, στην 1η Αναθεώρηση ΣΔΛΑΠ. Ειδικά, η σύγκριση αυτή πρέπει να γίνει για όλους τους υγροτόπους που έχουν περιληφθεί στην «Επικαιροποιημένη έκθεση επιστημονικής τεκμηρίωσης οριοθέτησης υγροτόπων Αττικής 2021» του Ελληνικού Κέντρου Βιοτόπων-Υδροβιοτόπων, που έγινε για λογαριασμό της Περιφέρειας Αττικής, δυνάμει του αρ.13 και 20 του ν.3937/2011 και στην οποία έγινε καταγραφή των υγροτόπων και καθορισμός των εξωτερικών ορίων τους.
Το γεγονός ότι στην 1η αναθεώρηση ΣΔΛΑΠ δεν αξιολογήθηκε η κατάσταση των υγροτόπων και δεν καθορίστηκαν συγκεκριμένοι, μετρήσιμοι περιβαλλοντικοί στόχοι για αυτούς, επέτρεψε μέσα στα επόμενα 6 χρόνια μέχρι σήμερα, να έχουν γίνει παράνομες επεμβάσεις εντός αυτών, που οδηγούν στη συρρίκνωσή τους και στην υποβάθμιση της οικολογικής τους κατάστασης.
Συγκεκριμένα παραδείγματα είναι:
α) οι παράκτιοι υγρότοποι εκβολής ρ. Ραφήνας, Μαρικών και Αρτέμιδος, στους οποίους η ΕΥΔΑΠ, με τη σύμφωνη γνώμη των τοπικών δήμων, έχει χωροθετήσει αντλιοστάσια ακαθάρτων αποχέτευσης εντός των ορίων τους. Στον πρώτο ήδη ξεκίνησε να κατασκευάζεται το αντλιοστάσιο αυτές τις ημέρες, ενώ στον δεύτερο έχει επιχειρηθεί να ξεκινήσει η κατασκευή δύο φορές μέσα στα τελευταία 2 χρόνια και έχει σταματήσει με κινητοποιήσεις κατοίκων και φορέων.
β) ο παράκτιος υγρότοπος της εκβολής ρ. Ραφήνας και το ρ. Ραφήνας στο σύνολό του, απειλούνται σήμερα από έργο διευθέτησης του Υπουργείου Υποδομών που θα μετατρέψει 17χιλιόμετρα του ποταμού (εκ των οποίων περίπου 900 μέτρα του οριοθετημένου από το αρ.54 του ν.4559/2018 παράκτιου υγρότοπου της εκβολής) σε τεχνητό αγωγό από τσιμέντο και συρματοκιβώτια. Το έργο αυτό θα μετατρέψει υγρότοπο και υδατόρεμα σε ΙΤΥΣ, χωρίς προηγουμένως να έχουν εξεταστεί δυνατότητες αντιπλημμυρικής διαχείρισης με λύσεις βασισμένες στη φύση (NbS), που θα αναβαθμίσουν την οικολογική τους κατάσταση και την ποιότητα των υδάτων τους.
γ) οι υγρότοποι του ρ. Ερασίνου (παράκτιο έλος Βραυρώνας, ρέμα Ερασίνου και υγρότοπος Πύργου Βραυρώνας, οριοθετημένοι από το αρ.54 του ν.4559/2018) όπου είχε ξεκινήσει έργο διευθέτησης του Υπουργείου Υποδομών το οποίο έχει προσωρινά διακοπεί και πρόκειται να μετατρέψει σε τεχνητό αγωγό ομβρίων από συρματοκιβώτια περίπου 10 χιλιόμετρα του ποταμού, με δημιουργία δύο φραγμάτων στο μέσο και άνω ρου. Το έργο αυτό θα μετατρέψει και τους τρεις υγροτόπους σε ΙΤΥΣ, χωρίς προηγουμένως να έχουν εξεταστεί δυνατότητες αντιπλημμυρικής διαχείρισης με λύσεις βασισμένες στη φύση (NbS), που θα αναβαθμίσουν την οικολογική τους κατάσταση και την ποιότητα των υδάτων τους.
Συγκεκριμένοι και μετρήσιμοι στόχοι που χρειάζεται να τεθούν στη 2η Αναθεώρηση ΣΔΛΑΠ είναι:
Α) η έκδοση Προεδρικών Διαταγμάτων για την προστασία όλων των υγροτόπων της Αττικής, βάσει των αρ.13 και 20 του ν.3937/2011
Β) η διατήρηση των εξωτερικών τους ορίων, όπως έχει καθοριστεί από την «Επικαιροποιημένη έκθεση επιστημονικής τεκμηρίωσης οριοθέτησης υγροτόπων Αττικής 2021» του Ελληνικού Κέντρου Βιοτόπων-Υδροβιοτόπων (ΕΚΒΥ)
Γ) σχέδια αποκατάστασης όσων υγροτόπων έχει κριθεί από την παραπάνω έκθεση του ΕΚΒΥ ότι χρήζουν αποκατάστασης πριν την οριοθέτησή τους και άλλων που τυχόν θα κριθούν ότι χρήζουν αποκατάστασης, όπως π.χ. το παράκτιο έλος Μπρέξιζας.
Τέλος, οι μη ακριβείς παραπομπές με links στα συγκεκριμένα σημεία των ιστοσελίδων του ΥΠΕΝ και της ΕΕ, δυσχεραίνει την πρόσβαση του πολίτη σε αναγκαία στοιχεία, γεγονός που αποτελεί παρεμπόδιση της απρόσκοπτης διαβούλευσης. Συγκεκριμένα, στο Μητρώο Προστατευόμενων Περιοχών όπου αναφέρονται οι ηλεκτρονικές διευθύνσεις https://ypen.gov.gr/ και https://cdr.eionet.europa.eu/ , τα links δε συνδέουν στα συγκεκριμένα σημεία των σελίδων, τα οποία δεν κατορθώσαμε να τα βρούμε.
Η υποχρέωση προς πρόληψη της υποβάθμισης κατά το άρθρο 4, παράγραφος 1, στοιχείο α΄, σημείο i, της οδηγίας 2000/60 δεν περιορίζεται στον καθορισμό, υπό μορφή προγραμματικής εξαγγελίας, απλών στόχων διαχειριστικού σχεδιασμού, αλλά παράγει δεσμευτικά αποτελέσματα όχι μόνον όσον αφορά τα ΣΔΛΑΠ, αλλά και συγκεκριμένα έργα. Συνακόλουθα, ένα κράτος-μέλος έχει την υποχρέωση να αρνείται την έγκριση έργου όταν το έργο αυτό δύναται, ως από τη φύση του, να υποβαθμίσει την κατάσταση του οικείου υδατικού συστήματος ή να διακυβεύσει την επίτευξη καλής κατάστασης των συστημάτων επιφανειακών υδάτων, υπό την επιφύλαξη εφαρμογής παρέκκλισης. Ειδικότερα, κατά τη διάρκεια αδειοδότησης ενός έργου και επομένως πριν από τη λήψη της σχετικής απόφασης, η αρμόδια εθνική αρχή οφείλει αφενός να εξετάσει αν πληρούνται οι προϋποθέσεις του άρθρου 4 παρ.7 ΟΠΥ και αφετέρου να θέσει στη διάθεση του κοινού έγγραφα σχετικά με τις επιπτώσεις του έργου επί των υδάτων και την τήρηση των υποχρεώσεων που απορρέουν ιδίως, από το άρθρο 4 ΟΠΥ, διαφορετικά η άδεια του έργου δεν είναι σύννομη. Η διάταξη του άρθρου 4 ΟΠΥ δεν επιτρέπει ο έλεγχος αυτός να διενεργείται μόνον εκ των υστέρων [1]. Μεταξύ άλλων, και τα έργα διαχείρισης κινδύνων πλημμύρας για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή πρέπει να πληρούν τις προϋποθέσεις που ορίζονται στο άρθρο 4 παράγραφος 7 της ΟΠΥ για νέες τροποποιήσεις στα υδατικά συστήματα [2].
Στην προκειμένη περίπτωση στο ΣΔΛΑΠ της περιφέρειας Αττικής (2014), στην πρώτη θεώρησή του (2017) και ήδη στην ήδη υπό διαβούλευση δεύτερη αναθεώρησή του (2023) και τα τρία υδατικά συστήματα του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας [Ρέμα Ραφήνας 1 (Κάτω Ρους Μεγάλου Ρέματος – ΕL0626R000100010N), Ρέμα Ραφήνας 2 (Άνω Ρους Μεγάλου Ρέματος – ΕL0626R000100012N) και Ρέμα Ραφήνας 3 (Βαλανάρης – ΕL0626R000100011N)] και το ρέμα Ερασίνου (EL0626R000300014N – Ρ. ΕΡΑΣΙΝΟΥ) ταξινομούνται ως φυσικά υδατικά συστήματα.
Στην περιγραφή του έργου διευθέτησης/οριοθέτησης του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας περιλαμβάνονται εργασίες, όπως εκτεταμένες εκσκαφές συνολικού όγκου 1.303.000 m3, χωματουργικά έργα, εγκατάσταση συρματοκιβωτίων, oρθογωνικές διατομές με σκυρόδεμα και τοίχους αντιστήριξης ή πασσαλοστοιχίες, ευθυτενής χάραξη αντί των μαιανδρισμών της φυσικής κοίτης (στο ρέμα Βαλανάρη), κατασκευή λεκάνης συγκράτησης φερτών όγκου ~30.000m3, διάνοιξη οδών πρόσβασης κλπ. καθώς και σε Β΄ φάση κατασκευή ενός φράγματος ανάσχεσης πλημμυρών (με οχετό ενός ανοίγματος στη βάση του φράγματος), για το οποίο θα απαιτηθούν υλικά εκσκαφών είναι 173.000 m3 περίπου. Είναι προφανές ότι οι εργασίες αυτές θα υποβαθμίσουν τα ποτάμια υδατικά συστήματα, μετατρέποντάς τα από φυσικά συστήματα σε «Ιδιαιτέρως τροποποιημένα υδατικά συστήματα» (ΙΤΥΣ). Πράγματι, στην ήδη υπό διαβούλευση 2η Αναθεώρηση ΣΔΛΑΠ (σελ.97) γίνεται για πρώτη φορά ρητή επισήμανση της ανάγκης επανεξέτασης των τριών Υδατικών Συστημάτων του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας [Ρέμα Ραφήνας 1, Ρέμα Ραφήνας 2 και Ρέμα Ραφήνας 3 (καθώς και αυτού του Ερασίνου) από φυσικά υδατικά συστήματα σε «Ιδιαιτέρως Τροποποιημένα Υδατικά Συστήματα» (ΙΤΥΣ) στην επόμενη αναθεώρηση του ΣΔΛΑΠ μετά την ολοκλήρωση των αντίστοιχων έργων διευθέτησης [3].
Εξάλλου, στην 1η Αναθεώρηση ΣΔΛΑΠ τρία υδατικά σώματα του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας ταξινομούνται ως προς την οικολογική τους κατάσταση ως «μέτρια», ως προς τη χημική τους κατάσταση το Ρέμα Ραφήνας 1 ως «άγνωστη» και το Ρέμα Ραφήνας 2 και Ρέμα Ραφήνας 3 ως «καλή» και ως προς τη συνολική τους κατάσταση το Ρέμα Ραφήνας 1 ως «άγνωστη» και το Ρέμα Ραφήνας 2 και το Ρέμα Ραφήνας 3 ως «μέτρια». Εξάλλου, στην υπό διαβούλευση 2η Αναθεώρηση (σελ. 133, Πίνακας 5-6) παρουσιάζονται συγκεντρωτικά στοιχεία για τα Υδατικά Συστήματα που δέχονται υδρομορφολογικές πιέσεις από τεχνικά έργα στην περιοχή μελέτης, και ταξινομείται η Σημασία Υδρομορφολογικών Πιέσεων στο Ρέμα Ραφήνας 1 ως «Μέτρια», στο Ρέμα Ραφήνας 2 ως «Mέτρια» και στο Ρέμα Ραφήνας 3 ως «Ανεκτή» και η Ένταση πίεσης στο Ρέμα Ραφήνας 1 ως «Μεσαία», στο Ρέμα Ραφήνας 2 ως «Μεσαία» και στο Ρέμα Ραφήνας 3 ως «Χαμηλή». Τέλος στην ίδια Αναθεώρηση (σελ. 153 Πίνακας 5-16) ως προς την Εκτίμηση Κινδύνου και τα 3 υδατικά σώματα ταξινομούνται: «Σε κίνδυνο» (AR), ως προς την οικολογική κατάσταση ταξινομούνται το Ρέμα Ραφήνας 1 σε «Μέτρια», το Ρέμα Ραφήνας 2 σε «Κακή» και το Ρέμα Ραφήνας 3 σε «Mέτρια», και τέλος, ως προς την Αναθεωρημένη Επίτευξη Στόχων ταξινομούνται και τα 3 υδατικά συστήματα «Σε κίνδυνο» (AR).
Παρά το ότι πρόκειται για υποβάθμιση, το έργο διευθέτησης-οριοθέτησης του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας δεν υποβλήθηκε εκ των προτέρων (ex ante) σε έλεγχο για τις επιπτώσεις του στα υδρομορφολογικά στοιχεία των εν λόγω τριών υδατικών συστημάτων και δεν ελέγχθηκαν/εκτιμήθηκαν οι προβλεπόμενες εργασίες για να διαπιστωθεί αν είναι αναγκαίο να χορηγηθεί εξαίρεση κατ’ άρθρο 4 παρ.7 ΟΠΥ και, εφόσον, διαπιστωθεί κάτι τέτοιο, να καταγραφεί η εξαίρεση στο επόμενο ΣΔΛΑΠ. Kαμία τέτοια αναφορά για τη διενέργεια τέτοιου ελέγχου/εκτίμησης για τη χορήγηση εξαίρεσης κατ’ άρ. 4 παρ.7 ΟΠΥ δεν γίνεται στη ΜΠΕ και την ΑΕΠΟ του έργου [4] αλλά ούτε και στο ΣΔΛΑΠ της περιφέρειας Αττικής (2014), την 1η Αναθεώρησή του (2017) και την -ήδη υπό διαβούλευση- 2η Αναθεώρησή του (2023), η οποία μάλιστα ρητά αναφέρει στη σελ. 243 ότι από 1.1.2018 μέχρι σήμερα, δηλαδή μεταξύ 1ης και 2ης Αναθεώρησης του ΣΔΛΑΠ της Περιφέρειας Αττικής, δεν έχει εκδοθεί καμία απόφαση υπαγωγής στο άρθρο 4.7 ΟΠΥ στο πλαίσιο περιβαλλοντικής αδειοδότησης σύμφωνα με τα στοιχεία της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αττικής. Σημειώνεται ότι στην περιβαλλοντική τεκμηρίωση του έργου παρά τις σχετικές απαιτήσεις του άρθρου 4 παρ.7 ΟΠΥ δεν εξετάστηκαν στρατηγικές εναλλακτικές λύσεις, δηλ. άλλα έργα που μπορούσαν να επιτύχουν τον ίδιο στόχο αντιπλημμυρικής προστασίας με άλλα μέσα, που θα μπορούσαν να επιλεγούν αντί των γκρίζων υποδομών (τσιμέντο, συρματοκιβώτια, φράγμα), όπως οι λύσεις βασισμένες στη φύση (NbS).
Εξάλλου, για πρώτη φορά στην υπό διαβούλευση 2η Αναθεώρηση του ΣΔΛΑΠ της Περιφέρειας Αττικής για τα υδατικά σώματα Ρέμα Ραφήνας 1 και Ρέμα Ραφήνας 2 γίνεται επίκληση της εξαίρεσης από την επίτευξη καλής κατάστασης κατ’ άρθρο 4 παρ.4 ΟΠΥ («παράταση προθεσμίας για σταδιακή επίτευξη των στόχων») όσον αφορά την οικολογική κατάσταση, λόγω «Φυσικών συνθηκών» και με επεξήγηση: «Χρόνος οικολογικής αποκατάστασης (Αποκατάσταση χλωρίδας και πανίδας)» με χρονικό ορίζοντα επίτευξης του Στόχου το διάστημα 2022-2027 [5]. Για την εφαρμογή του άρθρου 4 παρ.4 ΟΠΥ τα απαιτούμενα μέτρα για την επίτευξη της καλής κατάστασης πρέπει να έχουν εφαρμοστεί μέχρι το 2027, αλλά η αποκατάσταση του υδατικού συστήματος αναμένεται να διαρκέσει περισσότερο μέχρι την επίτευξη της καλής κατάστασης. Στην ίδια ως άνω 2η Αναθεώρηση για το υδατικό σώμα Ρέμα Ραφήνας 3 γίνεται επίκληση της εξαίρεσης από την επίτευξη καλής κατάστασης του άρθρου 4 παρ.5 ΟΠΥ όσον αφορά την οικολογική κατάσταση, λόγω «τεχνικής ανεφικτότητας» και με επεξήγηση: «Πρακτικοί περιορισμοί τεχνικής φύσης εμποδίζουν την βραχυπρόθεσμη ολοκλήρωση του μέτρου (για την επίλυση του προβλήματος απαιτείται περισσότερος χρόνος από αυτόν που διατίθεται)» και χρονικό ορίζοντα επίτευξης του Στόχου μετά το 2027.[6] Η αιτιολόγηση και των δύο εξαιρέσεων είναι εντελώς γενική και αδιαφανής, ιδίως δε η επίκληση του άρθρου 4 παρ.5 δεν αιτιολογεί ειδικά και εμπεριστατωμένα σε τι συνίστανται οι λόγοι τεχνικής ανεφικτότητας.[7] Πλην όμως στην προκειμένη περίπτωση, τα άρθρα 4.4 και 4.5 ΟΠΥ δεν έχουν εφαρμογή δεδομένου ότι πρόκειται για νέες τροποποιήσεις των φυσικών χαρακτηριστικών του συστήματος επιφανειακών υδάτων, που οδηγούν σε υποβάθμιση της οικολογικής του κατάστασης, χωρίς να έχει εγκριθεί εξαίρεση κατ’ άρθρο 4 παρ. 7 ΟΠΥ.
Ανεξαρτήτως αυτού, η επίκληση των εξαιρέσεων των άρθρων 4.4 και 4.5 ΟΠΥ αποτελεί για πρώτη φορά δημόσια αναγνώριση των σοβαρών επιπτώσεων που θα έχει η υλοποίηση του έργου διευθέτησης του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας στην οικολογική κατάσταση του υδατικού συστήματος και ειδικότερα στην χλωρίδα και την πανίδα της περιοχής.
Το άρθρο 9 παρ.1 της Οδηγίας 2007/60 για τις πλημμύρες ορίζει ότι τα κράτη μέλη λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα για να συντονίσουν την εφαρμογή της οδηγίας για τις Πλημμύρες και της ΟΠΥ, με εστίαση στις δυνατότητες για μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα, ανταλλαγή πληροφοριών και για την επίτευξη κοινών συνεργειών και κοινού οφέλους που αφορούν τους περιβαλλοντικούς στόχους που καθορίζονται στο άρθρο 4 ΟΠΥ.[8] Ο συνολικός και συντονισμένος σχεδιασμός των μέτρων, που λαμβάνονται υπό τις δύο αυτές Οδηγίες, μπορεί να οδηγήσει σε λύσεις που εξυπηρετούν τους σκοπούς και των δύο Οδηγιών και, μεταξύ άλλων, είναι κρίσιμος και λόγω της κλιματικής αλλαγής, που αναμένεται να αυξήσει τον πλημμυρικό κίνδυνο τις επόμενες δεκαετίες. Παρότι οι πλημμύρες δεν μπορούν να αποτραπούν, η αποκατάσταση των ποταμών σε πιο φυσική μορφή και η λήψη αειφόρων μέτρων σε επίπεδο λεκάνης απορροής μπορούν να μειώσουν σημαντικά τη συχνότητα και τις ζημιές που προκαλούν οι πλημμύρες. Μια ολιστική προσέγγιση είναι σημαντική επίσης όσον αφορά τη διαχείριση της ξηρασίας δεδομένου ότι ορισμένα αειφόρα μέτρα διαχείρισης πλημμυρών έχουν επίσης θετική επιρροή στον κίνδυνο αυτόν. Τα Φυσικά Μέτρα Κατακράτησης του Νερού, ως Λύσεις βασισμένες στη Φύση (NbS), εξυπηρετούν τους σκοπούς και των δύο Οδηγιών (για τις πλημμύρες και τα ύδατα) και προωθούν τις συνέργειες κατά την εφαρμογή τους, υποστηρίζοντας τον συντονισμό μεταξύ των ΣΔΛΑΠ και των Σχεδίων Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας (ΣΔΚΠ). Άλλωστε, σύμφωνα με το άρθρο 7 παρ.3 της Οδηγίας για τις Πλημμύρες, τα ΣΔΚΠ πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους φυσικά μέτρα κατακράτησης του νερού, όπως είναι η διατήρηση/αποκατάσταση των φυσικών πλημμυροπεδιάδων, οι πρακτικές αειφόρων χρήσεων γης, η απόδοση περισσότερου χώρου στα ποτάμια κ.α.
Στην εντελώς αντίθετη κατεύθυνση, κατά παράβαση του άρθρου 9 παρ.1 της Οδηγίας 2007/60 για τις πλημμύρες, το έργο διευθέτησης του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας διακυβεύει τον στόχο του άρθρου 4 ΟΠΥ για την πρόληψη της υποβάθμισης των επιφανειακών υδάτων δεδομένου ότι κατά τα προαναφερθέντα επηρεάζει δραστικά την υδρομορφολογική κατάσταση των τριών υδατικών συστημάτων υποβαθμίζοντας την οικολογική τους κατάσταση χωρίς να έχει χορηγηθεί εξαίρεση του άρθρου 4 παρ.7 ΟΠΥ και χωρίς να αναφέρεται τέτοια εξαίρεση ούτε στο ισχύον ΣΔΛΑΠ (2017) και την υπό διαβούλευση 2η Αναθεώρησή του (2023), ούτε στο ισχύον Σχέδιο Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας (ΣΔΚΠ) (2018).
Σύμφωνα με το άρθρο 14 της Οδηγίας 2007/60/ΕΚ, η πιθανή επίδραση της κλιματικής αλλαγής στη συχνότητα επέλευσης φαινομένων πλημμύρας λαμβάνεται υπόψη στην επανεξέταση των χαρτών επικινδυνότητας και κινδύνου πλημμύρας και των Σχεδίων Διαχείρισης των Κινδύνων Πλημμύρας (ΣΔΚΠ) κατά τον 2ο κύκλο εφαρμογής της Οδηγίας. Η γενική κατευθυντήρια αρχή της Ε.Ε. είναι η προσαρμογή της διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας στις πιθανές κλιματικές αλλαγές. Στις κατευθυντήριες αρχές του σχετικού Εγγράφου Καθοδήγησης Νο 24 της Ε.Ε. «Διαχείριση Λεκάνης Απορροής Ποταμών σε Μεταβαλλόμενο Κλίμα» προτείνεται η επιλογή μέτρων που είναι εύρωστα στην αβεβαιότητα της κλιματικής αλλαγής. Ειδικότερα, μεταξύ των 19 κατευθυντήριων αρχών και συνοδών προτεινόμενων δράσεων περιλαμβάνεται όσον αφορά τη διασύνδεση με την ΟΠΥ 200/60/ΕΚ η κατευθυντήρια αρχή υπ’ αρ. 17 «Ιδιαίτερη προσοχή στις απαιτήσεις του άρθρου 4.7 της ΟΠΥ κατά την εκπόνηση μέτρων αντιπλημμυρικής προστασίας» και ως προτεινόμενη συνοδός δράση η «ενσωμάτωση της εμπειρίας σχετικά με … τις μη δομικές επεμβάσεις κατά τη διερεύνηση των «καλύτερων περιβαλλοντικών επιλογών» σύμφωνα με το άρθρο 4.7 της ΟΠΥ». Το έργο διευθέτησης του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας ανήκει στην κατηγορία «Τεχνικά Έργα Αντιπλημμυρικής Προστασίας» με κωδικό EL_06_33_12, που δεν συμπεριλαμβάνονται μεταξύ των έργων, που εναρμονίζονται με τις κατευθυντήριες αρχές του Εγγράφου Καθοδήγησης Νο. 24.
Τουναντίον, κινείται στον αντίποδα των κατευθυντήριων αυτών αρχών για την αντιπλημμυρική προστασία, καθώς και της Στρατηγικής της Ε.Ε. για τη Βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030, που έχει στόχο την αποκατάσταση της ελεύθερης ροής σε τουλάχιστον 25.000 km ποταμών της Ε.Ε. με την άρση των φραγμάτων και την αποκατάσταση των πλημμυρικών πεδίων, δηλαδή την αφαίρεση των εμποδίων τόσο στη διαμήκη όσο και στην πλευρική συνδεσιμότητα των ποταμών αλλά και του υπό ψήφιση Κανονισμού (Νόμου) της Ε.Ε. για την Αποκατάσταση της Φύσης, που στο άρθρο 7 παρ.2 ορίζει ότι: «Τα κράτη μέλη απομακρύνουν τους φραγμούς στη διαμήκη και πλευρική συνδεσιμότητα των επιφανειακών υδάτων».
Στο αδελφό έργο του ρέματος Ερασίνου-Βραυρώνας (EL0626R000300014N Ρ. ΕΡΑΣΙΝΟΥ), που εντάσσεται στο ίδιο χρηματοδοτικό πακέτο αντιπλημμυρικής προστασίας και εφαρμόζει αντίστοιχες γκρίζες υποδομές, ο Μηχανισμός Καταγγελιών της δανείστριας Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων διαπίστωσε την ευθεία αντίθεση του έργου στα επιστημονικά δεδομένα και το ενωσιακό περιβαλλοντικό δίκαιο, και ιδίως της ΟΠΥ (άρθρο 4.7) . Για το λόγο αυτό ζητήθηκε να μην χρησιμοποιηθούν από τις Ελληνικές Αρχές κονδύλια της ΕΤΕπ έως ότου το έργο επανασχεδιαστεί σε πλήρη συμμόρφωση με το ενωσιακό περιβαλλοντικό δίκαιο [11].
[1] ΔΕΕ, απόφ. 28.5.2020, C-535/18, Land Nordrhein-Westfalen, σκ. 50.
[2] Το έγγραφο καθοδήγησης CIS αριθ. 24 για τη διαχείριση λεκάνης απορροής ποταμού σε ένα μεταβαλλόμενο κλίμα επισημαίνει ότι “η εφαρμογή ειδικών μέτρων προσαρμογής, για παράδειγμα έργα υποδομής (όπως για τη διαχείριση κινδύνων πλημμύρας), ενδέχεται να επικαλείται συχνότερα εξαιρέσεις σύμφωνα με το άρθρο 4 παράγραφος 7 της ΟΠΥ» και ότι “ορισμένα μέτρα προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή μπορεί να είναι αντιπαραγωγικά στους στόχους της ΟΠY… Τα μέτρα αυτά πρέπει να πληρούν τις προϋποθέσεις που ορίζονται στο άρθρο 4 παράγραφος 7 της ΟΠΥ για νέες τροποποιήσεις”.
[3] «Επιπλέον, κατά τον αρχικό προσδιορισμό ΙΤΥΣ, εξετάστηκαν το ρέμα Ραφήνας και Ερασίνου λόγω των υπό κατασκευή σήμερα έργων διευθέτησης. Τελικά, τα ΥΣ χαρακτηρίστηκαν ως φυσικά ΥΣ θεωρώντας ότι τα έργα διευθέτησης για λόγους αντιπλημμυρικής προστασίας, τα οποία βρίσκονται υπό κατασκευή και τα οποία αναμένεται να έχουν ολοκληρωθεί έως το 2027 θα έχουν κατασκευαστεί και θα λειτουργούν σύμφωνα με τους όρους της ΑΕΠΟ. Προτείνεται ωστόσο να επανεξεταστούν τα εν λόγω ΥΣ στον επόμενο διαχειριστικό κύκλο».
[4] Κανονικά, σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία και πρακτική, το αποτέλεσμα της υπαγωγής ή μη του σχετικού υδατικού συστήματος στο άρθρο 4.7 ΟΠΥ καταγράφεται υποχρεωτικά στην ΑΕΠΟ του έργου και η σχετική απόφαση διαβιβάζεται από την αρχή περιβαλλοντικής αδειοδότησης τόσο στην αρμόδια Διεύθυνση Υδάτων όσο και στη Γενική Διεύθυνση Υδάτων για να περιληφθεί στην Αναθεώρηση του οικείου ΣΔΛΑΠ (βλ. σελ. 242 2ης Αναθεώρησης ΣΔΛΑΠ).
[5] Βλ. υπό διαβούλευση 2η Αναθεώρηση ΣΔΛΑΠ Περιφέρειας Αττικής σελ. 224, Πίνακας 8-5 «Επιφανειακά ΥΣ στο ΥΔ EL06 στα οποία εφαρμόζεται εξαίρεση 4.4 από την επίτευξη καλής κατάστασης».
[6] Βλ. υπό διαβούλευση 2η Αναθεώρηση ΣΔΛΑΠ Περιφέρειας Αττικής σελ. 238, Πίνακας 8-8 «Επιφανειακά ΥΣ στο Υδατικό Διαμέρισμα EL06 στα οποία εφαρμόζεται εξαίρεση 4.5 από την επίτευξη καλής κατάστασης/καλού δυναμικού σύμφωνα με την Οδηγία και επεξήγηση της εξαίρεσης».
[7] Γίνεται δεκτό ότι οι προϋποθέσεις για την καθιέρωση λιγότερο αυστηρών περιβαλλοντικών στόχων κατ’ άρθρο 4 ποαρ.5 ΟΠΥ απαιτούν περισσότερες πληροφορίες και σε βάθος αξιολόγηση εναλλακτικών λύσεων σε σχέση με αυτές για την παράταση προθεσμίας για σταδιακή επίτευξη των στόχων κατ’ άρθρο 4 παρ.4 ΟΠΥ, δηλαδή η εφαρμογή του άρθρου 4 παρ.5 ΟΠΥ πρέπει να βασίζεται σε μία ιδιαιτέρως εμπεριστατωμένη βάση τεκμηρίωσης.
[8] EU Commission (2014): Links between the Floods Directive (FD 2007/60/EC and Water Framework Directive (WFD 2000/60/EC).
[9] ICPDR (2015): Flood Risk Management Plan for the Danube River Basin District., https://www.icpdr.org/main/sites/default/files/nodes/documents/1stdfrmp-final.pdf
[10] Βλ. Κατάρτιση Σχεδίου Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας των Λεκανών Απορροής
Ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος Αττικής – Στάδιο ΙΙ – 1η Φάση, Παραδοτέο 14: Έκθεση Επίδρασης Κλιματικής Αλλαγής στην Αξιολόγηση και Διαχείριση του Κινδύνου Πλημμύρας, Πίνακας 5-1.
[11] https://www.eib.org/en/about/accountability/complaints/cases/flood-protection-measures-sg-e-2021-12
ΟΡΘΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ
Μολονότι όλοι οι υγρότοποι προστατεύονται απευθείας από το αρ.24 του Συντάγματος (πρακτικό επεξεργασίας ΣτΕ 151/2022), ανεξάρτητα αν έχουν θεσμοθετηθεί ή οριοθετηθεί με ΠΔ από το κράτος, ως όφειλε να έχει γίνει βάσει των αρ.13 και 20 του ν.3937/2011 για όλους τους υγροτόπους του ΡΣΑ, στη 2η αναθεώρηση ΣΔΛΑΠ Αττικής πρέπει να υπάρξει αξιολόγηση της κατάστασης των υγροτόπων που είχαν ενταχθεί στο Μητρώο Προστατευόμενων Περιοχών ως «περιοχές για την προστασία οικοτόπων και ειδών» και να γίνει σύγκριση με την κατάστασή τους πριν 6 χρόνια, στην 1η Αναθεώρηση ΣΔΛΑΠ. Ειδικά, η σύγκριση αυτή πρέπει να γίνει για όλους τους υγροτόπους που έχουν περιληφθεί στην «Επικαιροποιημένη έκθεση επιστημονικής τεκμηρίωσης οριοθέτησης υγροτόπων Αττικής 2021» του Ελληνικού Κέντρου Βιοτόπων-Υδροβιοτόπων, που έγινε για λογαριασμό της Περιφέρειας Αττικής, δυνάμει του αρ.13 και 20 του ν.3937/2011 και στην οποία έγινε καταγραφή των υγροτόπων και καθορισμός των εξωτερικών ορίων τους.
Το γεγονός ότι στην 1η αναθεώρηση ΣΔΛΑΠ δεν αξιολογήθηκε η κατάσταση των υγροτόπων και δεν καθορίστηκαν συγκεκριμένοι, μετρήσιμοι περιβαλλοντικοί στόχοι για αυτούς, επέτρεψε μέσα στα επόμενα 6 χρόνια μέχρι σήμερα, να έχουν γίνει παράνομες επεμβάσεις εντός αυτών, που οδηγούν στη συρρίκνωσή τους και στην υποβάθμιση της οικολογικής τους κατάστασης.
Συγκεκριμένα παραδείγματα είναι:
α) οι παράκτιοι υγρότοποι εκβολής ρ. Ραφήνας, Μαρικών και Αρτέμιδος, στους οποίους η ΕΥΔΑΠ, με τη σύμφωνη γνώμη των τοπικών δήμων, έχει χωροθετήσει αντλιοστάσια ακαθάρτων αποχέτευσης εντός των ορίων τους. Στον πρώτο ήδη ξεκίνησε να κατασκευάζεται το αντλιοστάσιο αυτές τις ημέρες, ενώ στον δεύτερο έχει επιχειρηθεί να ξεκινήσει η κατασκευή δύο φορές μέσα στα τελευταία 2 χρόνια και έχει σταματήσει με κινητοποιήσεις κατοίκων και φορέων.
β) ο παράκτιος υγρότοπος της εκβολής ρ. Ραφήνας και το ρ. Ραφήνας στο σύνολό του, απειλούνται σήμερα από έργο διευθέτησης του Υπουργείου Υποδομών που θα μετατρέψει 17χιλιόμετρα του ποταμού (εκ των οποίων περίπου 900 μέτρα του οριοθετημένου από το αρ.54 του ν.4559/2018 παράκτιου υγρότοπου της εκβολής) σε τεχνητό αγωγό από τσιμέντο και συρματοκιβώτια. Το έργο αυτό θα μετατρέψει υγρότοπο και υδατόρεμα σε ΙΤΥΣ, χωρίς προηγουμένως να έχουν εξεταστεί δυνατότητες αντιπλημμυρικής διαχείρισης με λύσεις βασισμένες στη φύση (NbS), που θα αναβαθμίσουν την οικολογική τους κατάσταση και την ποιότητα των υδάτων τους.
γ) οι υγρότοποι του ρ. Ερασίνου (παράκτιο έλος Βραυρώνας, ρέμα Ερασίνου και υγρότοπος Πύργου Βραυρώνας, οριοθετημένοι από το αρ.54 του ν.4559/2018) όπου είχε ξεκινήσει έργο διευθέτησης του Υπουργείου Υποδομών το οποίο έχει προσωρινά διακοπεί και πρόκειται να μετατρέψει σε τεχνητό αγωγό ομβρίων από συρματοκιβώτια περίπου 10 χιλιόμετρα του ποταμού, με δημιουργία δύο φραγμάτων στο μέσο και άνω ρου. Το έργο αυτό θα μετατρέψει και τους τρεις υγροτόπους σε ΙΤΥΣ, χωρίς προηγουμένως να έχουν εξεταστεί δυνατότητες αντιπλημμυρικής διαχείρισης με λύσεις βασισμένες στη φύση (NbS), που θα αναβαθμίσουν την οικολογική τους κατάσταση και την ποιότητα των υδάτων τους.
Συγκεκριμένοι και μετρήσιμοι στόχοι που χρειάζεται να τεθούν στη 2η Αναθεώρηση ΣΔΛΑΠ είναι:
Α) η έκδοση Προεδρικών Διαταγμάτων για την προστασία όλων των υγροτόπων της Αττικής, βάσει των αρ.13 και 20 του ν.3937/2011
Β) η διατήρηση των εξωτερικών τους ορίων, όπως έχει καθοριστεί από την «Επικαιροποιημένη έκθεση επιστημονικής τεκμηρίωσης οριοθέτησης υγροτόπων Αττικής 2021» του Ελληνικού Κέντρου Βιοτόπων-Υδροβιοτόπων (ΕΚΒΥ)
Γ) σχέδια αποκατάστασης όσων υγροτόπων έχει κριθεί από την παραπάνω έκθεση του ΕΚΒΥ ότι χρήζουν αποκατάστασης πριν την οριοθέτησή τους και άλλων που τυχόν θα κριθούν ότι χρήζουν αποκατάστασης, όπως π.χ. το παράκτιο έλος Μπρέξιζας.
Τέλος, οι μη ακριβείς παραπομπές με links στα συγκεκριμένα σημεία των ιστοσελίδων του ΥΠΕΝ και της ΕΕ, δυσχεραίνει την πρόσβαση του πολίτη σε αναγκαία στοιχεία, γεγονός που αποτελεί παρεμπόδιση της απρόσκοπτης διαβούλευσης. Συγκεκριμένα, στο κεφάλαιο …. όπου αναφέρονται οι ηλεκτρονικές διευθύνσεις https://ypen.gov.gr/ και https://cdr.eionet.europa.eu/ , τα links δε συνδέουν στα συγκεκριμένα σημεία των σελίδων, τα οποία δεν κατορθώσαμε να τα βρούμε.
Μολονότι όλοι οι υγρότοποι προστατεύονται απευθείας από το αρ.24 του Συντάγματος (πρακτικό επεξεργασίας ΣτΕ 151/2022), ανεξάρτητα αν έχουν θεσμοθετηθεί ή οριοθετηθεί με ΠΔ από το κράτος, ως όφειλε να έχει γίνει βάσει των αρ.13 και 20 του ν.3937/2011 για όλους τους υγροτόπους του ΡΣΑ, στη 2η αναθεώρηση ΣΔΛΑΠ Αττικής πρέπει να υπάρξει αξιολόγηση της κατάστασης των υγροτόπων που είχαν ενταχθεί στο Μητρώο Προστατευόμενων Περιοχών ως «περιοχές για την προστασία οικοτόπων και ειδών» και να γίνει σύγκριση με την κατάστασή τους πριν 6 χρόνια, στην 1η Αναθεώρηση ΣΔΛΑΠ. Ειδικά, η σύγκριση αυτή πρέπει να γίνει για όλους τους υγροτόπους που έχουν περιληφθεί στην «Επικαιροποιημένη έκθεση επιστημονικής τεκμηρίωσης οριοθέτησης υγροτόπων Αττικής 2021» του Ελληνικού Κέντρου Βιοτόπων-Υδροβιοτόπων, που έγινε για λογαριασμό της Περιφέρειας Αττικής, δυνάμει του αρ.13 και 20 του ν.3937/2011 και στην οποία έγινε καταγραφή των υγροτόπων και καθορισμός των εξωτερικών ορίων τους.
Το γεγονός ότι στην 1η αναθεώρηση ΣΔΛΑΠ δεν αξιολογήθηκε η κατάσταση των υγροτόπων και δεν καθορίστηκαν συγκεκριμένοι, μετρήσιμοι περιβαλλοντικοί στόχοι για αυτούς, επέτρεψε μέσα στα επόμενα 6 χρόνια μέχρι σήμερα, να έχουν γίνει παράνομες επεμβάσεις εντός αυτών, που οδηγούν στη συρρίκνωσή τους και στην υποβάθμιση της οικολογικής τους κατάστασης.
Συγκεκριμένα παραδείγματα είναι:
α) οι παράκτιοι υγρότοποι εκβολής ρ. Ραφήνας, Μαρικών και Αρτέμιδος, στους οποίους η ΕΥΔΑΠ, με τη σύμφωνη γνώμη των τοπικών δήμων, έχει χωροθετήσει αντλιοστάσια ακαθάρτων αποχέτευσης εντός των ορίων τους. Στον πρώτο ήδη ξεκίνησε να κατασκευάζεται το αντλιοστάσιο αυτές τις ημέρες, ενώ στον δεύτερο έχει επιχειρηθεί να ξεκινήσει η κατασκευή δύο φορές μέσα στα τελευταία 2 χρόνια και έχει σταματήσει με κινητοποιήσεις κατοίκων και φορέων.
β) ο παράκτιος υγρότοπος της εκβολής ρ. Ραφήνας και το ρ. Ραφήνας στο σύνολό του, απειλούνται σήμερα από έργο διευθέτησης του Υπουργείου Υποδομών που θα μετατρέψει 17χιλιόμετρα του ποταμού (εκ των οποίων περίπου 900 μέτρα του οριοθετημένου από το αρ.54 του ν.4559/2018 παράκτιου υγρότοπου της εκβολής) σε τεχνητό αγωγό από τσιμέντο και συρματοκιβώτια. Το έργο αυτό θα μετατρέψει υγρότοπο και υδατόρεμα σε ΙΤΥΣ, χωρίς προηγουμένως να έχουν εξεταστεί δυνατότητες αντιπλημμυρικής διαχείρισης με λύσεις βασισμένες στη φύση (NbS), που θα αναβαθμίσουν την οικολογική τους κατάσταση και την ποιότητα των υδάτων τους.
γ) οι υγρότοποι του ρ. Ερασίνου (παράκτιο έλος Βραυρώνας, ρέμα Ερασίνου και υγρότοπος Πύργου Βραυρώνας, οριοθετημένοι από το αρ.54 του ν.4559/2018) όπου είχε ξεκινήσει έργο διευθέτησης του Υπουργείου Υποδομών το οποίο έχει προσωρινά διακοπεί και πρόκειται να μετατρέψει σε τεχνητό αγωγό ομβρίων από συρματοκιβώτια περίπου 10 χιλιόμετρα του ποταμού, με δημιουργία δύο φραγμάτων στο μέσο και άνω ρου. Το έργο αυτό θα μετατρέψει και τους τρεις υγροτόπους σε ΙΤΥΣ, χωρίς προηγουμένως να έχουν εξεταστεί δυνατότητες αντιπλημμυρικής διαχείρισης με λύσεις βασισμένες στη φύση (NbS), που θα αναβαθμίσουν την οικολογική τους κατάσταση και την ποιότητα των υδάτων τους.
Συγκεκριμένοι και μετρήσιμοι στόχοι που χρειάζεται να τεθούν στη 2η Αναθεώρηση ΣΔΛΑΠ είναι:
Α) η έκδοση Προεδρικών Διαταγμάτων για την προστασία όλων των υγροτόπων της Αττικής, βάσει των αρ.13 και 20 του ν.3937/2011
Β) η διατήρηση των εξωτερικών τους ορίων, όπως έχει καθοριστεί από την «Επικαιροποιημένη έκθεση επιστημονικής τεκμηρίωσης οριοθέτησης υγροτόπων Αττικής 2021» του Ελληνικού Κέντρου Βιοτόπων-Υδροβιοτόπων (ΕΚΒΥ)
Γ) σχέδια αποκατάστασης όσων υγροτόπων έχει κριθεί από την παραπάνω έκθεση του ΕΚΒΥ ότι χρήζουν αποκατάστασης πριν την οριοθέτησή τους και άλλων που τυχόν θα κριθούν ότι χρήζουν αποκατάστασης, όπως π.χ. το παράκτιο έλος Μπρέξιζας.
Τέλος, οι μη ακριβείς παραπομπές με links στα συγκεκριμένα σημεία των ιστοσελίδων του ΥΠΕΝ και της ΕΕ, δυσχεραίνει την πρόσβαση του πολίτη σε αναγκαία στοιχεία, γεγονός που αποτελεί παρεμπόδιση της απρόσκοπτης διαβούλευσης. Συγκεκριμένα, στο κεφάλαιο …. όπου αναφέρονται οι ηλεκτρονικές διευθύνσεις https://ypen.gov.gr/ και https://cdr.eionet.europa.eu/ , τα links δε συνδέουν στα συγκεκριμένα σημεία των σελίδων, τα οποία δεν κατορθώσαμε να τα βρούμε.
Μέτρο Μ11Β0305. Παρουσιάζονται καθαρές ανάγκες του ρυζιού μικρότερες από αυτές τις μηδικής. Αυτό το αποτέλεσμα είναι μαθηματικά μη εφικτό δεδομένου οτι ο συντ Κ του ρυζιού είναι κατά μ.ο 1,2 και της μηδικής 0,8. Με περίπου ίδια αρδ . περίοδο θα πρέπει να είναι περίπου 30-40% μεγαλύτερες στο ρύζι. Επίσης τα κηπευτικά υπαίθρου έχουν 10% διαφορά στις απαιτήσεις από τα κηπευτικά θερμοκηπίου, γεγονός δύσκολο να ισχύει αφού καλλιεργούνται τα μεν για 4,5 μήνες και τα δε για 11,5 μήνες. Τέλος άρδευση με στάγδην στα σιτηρά δεν μπορεί να εφαρμοστεί αφού δεν είναι γραμμική καλλιέργεια και επιπλέον είναι ασύμβατη με τις γενικές πρακτικές καλλιέργειας των σιτηρών .
Στο Μέτρο Μ08Β0305 παρουσιάζονται υπολογισμοί που δεν μπορούν να επιβεβαιωθούν από τη βιβλιογραφία και τις μελέτες ούτε συνάδουν με αυτά άλλων ΣΔΛΑΠ. Ενδεικτικά το βαμβάκι 366 κ.μ. και τα αμπέλια 404 κ.μ. (είναι δυνατό να υποστηρίζετε ότι το αμπέλι περισσότερο υδροβόρo από το βαμβάκι;). Αυτή η συγκριτική ασυνέπεια υπάρχει σε πολλές καλλιέργειες. Επίσης ενώ ήδη οι παραγωγοί έχουν υιοθετήσει στάγδην άρδευση σε πολλές γραμμικές καλλιέργειες (μηδική, αραβόσιτος, πατάτα) και πωλούνται οι σχετικοί εξοπλισμοί δεν προβλέπονται σχετικά όρια στάγδην στις καλλιέργειες αυτές. Παράλληλα σε καλλιέργειες που εφαρμόζεται υποχρεωτικά στάγδην από την ΚΑΠ ( βιομηχανική τομάτα και μποστανικά) το μέτρο προβλέπει μόνο καταιονισμό που απαγορεύεται. Επιπλέον υπάρχουν πολλοί κωδικοί ΟΣΔΕ που δεν αναφέρονται (θερμοκήπια, φυτώρια, όσπρια, βιομηχανική κάνναβη, αρωματικά, καπνός που υπάρχει στη Λάρισα κλπ). Πρέπει να επανελεγχθούν τα όρια στο σύνολό τους
Στον Πίνακα 5-16 υπα΄ρχουν πολλά σημεία που χαρακτηρίζονται με καλή ποσοτικη΄ και ποιοτικη΄ χημική κατάσταση, ενώ δεν υπάρχουν στοιχεία. Με ποια κριτήρια προσδιορί΄ζονται ως “καλή” απουσία δεδομε΄νων όπως αναφε΄ρονται από δίπλα σε σχόλια (Δεν εκτιμάται λόγω
απουσίας σημείων, Δεν προσδιορίζεται, ελλείψει
στοιχείων, Δεν καταγράφεται, Δεν εκτιμάται λόγω
ανεπάρκειας δεδομένων);
Στο πλαίσιο του μέτρου Μ01Β0303 που αποσκοπεί στην αύξηση της αποδοτικότητας της
χρήσης ύδατος σε υποδομές εγγείων βελτιώσεων πρέπει κατά απόλυτη προτεραιότητα να δοθεί προτεραιότητα στον έλεγχο των γεωτρήσεων που ρέουν ανεξέλεγκτα χωρίς να εξυπηρετούν κάποιον.
Σε πρώτη φάση να σφραγιστούν αυτές και σε δεύτερη φάση να εξεταστούν και θέματα ορθολογικής χρήσης.
Έχουμε υποδείξει αυτές τις γεωτρήσεις, που βρίσκονται στο σύστημα της Άνω Μεσσηνίας, στην αρμόδια διεύθυνση της Περιφέρειας, η οποία έχει λάβει γνω΄ση αλλά δεν έχουν ληφθεί τα αναγκαία μέτρα.
1.Προτεινόμενες αλλαγές
1.1 Όπου αναφέρεται έκταση ταμιευτήρα του EL0129RL00208001H (ΤΛ ΛΑΔΩΝΑ) να δοθεί η έκταση ταμιευτήρα στην ανώτατη στάθμη λειτουργίας ίση με 4km2 σύμφωνα με τα αναφερόμενα στην ΑΕΠΟ του ΥΗΣ ΛΑΔΩΝΑ.
(ΑΕΠΟ: ΚΥΑ/ΥΠΕΧΩΔΕ/ΕΥΠΕ/Τμ. Β/141938/03.03.2005, Παράταση ισχύος ΑΕΠΟ έως 07.03.2015: Απόφαση Γεν. Δ/ντριας Περιβ/ντος/ΥΠΕΚΑ/ΔΙΠΑ/Τμ. Β/173614/04.07.2014, Ανανέωση ΑΕΠΟ:Απόφαση Γεν. Δ/ντη Περιβ/κής Πολ/κής/ΥΠΕΝ/ΔΙΠΑ/Τμ. Β/ 5713/304/20.01.2020 (ΑΔΑ:ΩΑΚ24653Π8-Α74).)
1.2 Σε ό,τι αφορά το Μέτρο Μ01Β0902 «Προσδιορισμός μέγιστου εύρους διακύμανσης στάθμης ταμιευτήρων» να ληφθεί υπόψη ότι έχει ήδη καθοριστεί η ανώτατη και η ελάχιστη Στάθμη Ασφαλείας για τον ΥΗΣ ΛΑΔΩΝΑ, σύμφωνα με τις παρακάτω αποφάσεις της ΡΑΕ:
– Στην Απόφαση της ΡΑΕ 1003/2018 (ΦΕΚ 6066/Β/2018) καθορίζεται το ύψος (ελάχιστης στάθμης) αποθέματος ασφαλείας (Rsec-sup).
Επιπρόσθετα, η κατανομή του αριθμού και του τρόπου φόρτισης των Μονάδων των ΥΗΣ καθορίζεται από τον Διαχειριστή του Συστήματος Ηλεκτρικής Ενέργειας σύμφωνα με τα διαθέσιμα αποθέματα νερού, τις ανάγκες κάλυψης αναγκών ύδρευσης – άρδευσης σε συνδυασμό με τις ανάγκες κάλυψης αιχμών ζήτησης. Αναλυτικότερα, οι ΥΗΣ του Ελληνικού Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας συμμετέχουν στην Απελευθερωμένη Αγορά Ηλεκτρικής Ενέργειας και η ένταξη τους σε λειτουργία σε κανονικές συνθήκες προκύπτει από την επίλυση του Ημερήσιου Ενεργειακού Προγραμματισμού (ΗΕΠ) και την επίλυση του Προγράμματος Κατανομής με βάση τα προβλεπόμενα στον Κώδικα Διαχείρισης του Ελληνικού Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΚΔΕΣΜΗΕ). Διαφοροποιήσεις από τον Ημερήσιο ενεργειακό προγραμματισμό του συστήματος γίνονται από τα αρμόδια κρατικά όργανα και μόνο για τεκμηριωμένους σοβαρούς λόγους οι δε παρεμβάσεις προς το σύστημα για την αλλαγή του προγραμματισμού ακολουθούν διαδικασίες οι οποίες είναι χρονοβόρες. Μη τεκμηριωμένη αλλαγή του προγράμματος δεν εγκρίνεται γιατί συνιστά αθέμιτο ανταγωνισμό.
Με βάση τα παραπάνω εκτιμάται ότι δεν απαιτείται η εκπόνηση Μελέτης προκειμένου να οριστεί το μέγιστο εύρος διακύμανσης της στάθμης του EL0129RL00208001H (ΤΕΧΝΗΤΗ ΛΙΜΝΗ ΛΑΔΩΝΑ), καθώς αυτό είναι ήδη καθορισμένο στις Αποφάσεις τις ΡΑΕ 1003/2018 (ΦΕΚ 6066/Β/2018) και ΡΑΕ 385/2021.
1.3 Μέτρο Μ01Β0907 για τον προσδιορισμό και την επίτευξη ΚΟΔ σε ΙΤΥΣ
• Για το τμήμα κατάντη του ΥΗΣ ΛΑΔΩΝΑ να ληφθούν υπόψη τα παρακάτω:
➡ Σκοπός της λειτουργίας του ΥΗΣ Λάδωνα, εκτός από την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, είναι και η κάλυψη των αναγκών άρδευσης των αγροτικών εκτάσεων κατάντη του ΥΗΣ ΛΑΔΩΝΑ, αλλά και η διατήρηση της καλής κατάστασης του υδάτινου οικοσυστήματος. Για την κάλυψη των παραπάνω αναγκών υπάρχει συνεχής παροχή νερού διαμέσου της σήραγγας προσαγωγής και των υδροστροβίλων προς την κατάντη κοίτη του Λάδωνα, ανεξάρτητα αν παράγεται ηλεκτρική ενέργεια. Από τις καταγραφές του ΥΗΣ ΛΑΔΩΝΑ προκύπτει ότι ο σταθμός βρίσκεται σε λειτουργία περίπου το 41% του χρόνου. Το υπόλοιπο χρονικό διάστημα διαμέσου της σήραγγας και του ΥΗΣ, αποδίδεται στον ποταμό Λάδωνα η απαιτούμενη για άρδευση και περιβαλλοντική προστασία παροχή αντιστάθμισης η οποία πρέπει να καλύπτει την ελάχιστη απαιτούμενη οικολογική παροχή του ποταμού.
➡ Στην άδεια χρήσης νερού του ΥΗΣ ΛΑΔΩΝΑ, η οικολογική παροχή κατάντη του ΥΗΣ ΛΑΔΩΝΑ ορίζεται σε 0,7m3/sec.
➡ Στην ΑΕΠΟ του ΜΥΗΕ ΛΑΔΩΝΑ (Απόφαση Αποκεντρωμένης Διοίκησης Πελοποννήσου/ 35070/1133/26.05.2014) , ισχύος 10ΜW της εταιρείας «ΔΕΗ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ – ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ Α.Ε.», η οικολογική παροχή διαμορφώνεται σε 0,93 m3/sec. Αναλυτικότερα, ο όρος 24.1 της ΑΕΠΟ του ΜΥΗΕ ΛΑΔΩΝΑ αναφέρει το εξής: Να εξασφαλίζεται κατά προτεραιότητα και καθ’ όλο το έτος, η διάθεση απορροής νερού στην κοίτη του ποταμού Λάδωνα αμέσως κατάντη του αναβαθμού υδροληψίας, για τη διατήρηση των οικοσυστημάτων του τμήματος εκτροπής («οικολογική παροχή»), ίσης κατ’ ελάχιστον με 0,93 m3/s, τιμή στην οποία περιλαμβάνεται και η παροχή λειτουργίας του ιχθυοδρόμου. Η τιμή αυτή αποτελεί άθροισμα της οικολογικής παροχής που υποχρεούται να αφήνει το ανάντη ΥΗΕ Λάδωνας της ΔΕΗ (0,7 m3/s) και της οικολογικής παροχής (0,23 m3/s) που προκύπτει για την ενδιάμεση λεκάνη (από το φράγμα του ΥΗΕ Λάδωνα έως την υδροληψία του εν θέματι ΜΥΗΕ).
➡ Στη Μελέτη Ανανέωσης Τροποποίησης της ΑΕΠΟ του ΥΗΣ ΛΑΔΩΝΑ (Υποβολή στο ΗΠΜ 13.12.2022 με ΠΕΤ 2212873810), αναφέρεται ότι η οικολογική παροχή για την κοίτη του Λάδωνα κατάντη του υφιστάμενου ΥΗΣ έχει καθορισθεί ίση με 0,93 m3/s από την ΑΕΠΟ του ΜΥΗΕ ΛΑΔΩΝΑ (ΔΕΗ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ – ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ). Οι αρδευτικές ανάγκες κατάντη του υφιστάμενου ΥΗΣ ΛΑΔΩΝΑ εκτιμήθηκαν περιοχών εκτιμήθηκαν ίσες με 0,30 m3/s. Επομένως η παροχή αντιστάθμισης είναι ίση με 1,23 m3/s. Η παροχή αυτή είναι σημαντικά μικρότερη της απαιτούμενης για την λειτουργία των υδροστροβίλων του ΥΗΣ ΛΑΔΩΝΑ και επομένως αποδίδεται χωρίς ενεργειακή εκμετάλλευση (ηλεκτροπαραγωγή).
➡ Στην είσοδο του αγωγού προσαγωγής νερού προς τον ΥΗΣ Λάδωνα υπάρχει σχάρα με διάκενα 2 cm τέτοια ώστε να παρεμποδίζεται η είσοδος ψαριών μεγαλύτερου μεγέθους. Ψάρια μικρού μεγέθους διέρχονται από τα διάκενά της σχάρας και καταλήγουν στους υδροστροβίλους. Από την εμπειρία των εργαζομένων στον ΥΗΣ έχει προκύψει ότι δεν υπάρχει σημαντική πιθανότητα επιβίωσης των ψαριών αυτών κατά την διέλευση τους από τους υδροστρόβιλους. Ακόμη και αν κάποια ψάρια κατ’ αρχήν επιβιώσουν, το πιο πιθανό είναι να τραυματιστούν και να μην είναι σε θέση να επιβιώσουν για σημαντικό χρονικό διάστημα στην κοίτη κατάντη του ΥΗΣ. Κατά την χειμερινή περίοδο κατά την οποία η στάθμη της λίμνης φθάνει στη στάθμη υπερχείλισης, έχουμε υπερχειλίσεις σημαντικών ποσοτήτων νερού. Στην περίπτωση αυτή έχουμε πτώση των νερών αυτών από ύψος 56 m, το οποίο πιθανολογούμε ότι έχει ως αποτέλεσμα την θανάτωση των ψαριών που παρασύρονται από την υπερχείλιση.
• Για το τμήμα κατάντη του φράγματος να ληφθούν υπόψη τα παρακάτω:
➡Το κατάντη τμήμα εκτροπής του ποταμού Λάδωνα παρουσιάζει τα τυπικά χαρακτηριστικά μικρού ποταμού που τροφοδοτείτε όλο το χρόνο με μία συνεχή παροχή νερού από (9) πηγές οι οποίες κατανέμονται εντός της κοίτης του ποταμού και εκφορτίζουν σε απόσταση 1.5 και 2.5km από τον πόδα του φράγματος, καθώς και από τις διαρροές του φράγματος από τη βάση και τις πλευρές του.
Μόνο ένα μικρό τμήμα στην αρχή της εκτροπής (300m περίπου) που βρίσκεται κατάντη του φράγματος στερείται επιφανειακής ροής νερού, λόγω υψομετρικής διαφοράς της εκροής από τη λεκάνη συγκέντρωσης των διαρροών προς την κοίτη του ποταμού που έχει μεγαλύτερη υψομετρική διάταξη. Εξαιτίας αυτής της υψομετρικής διαφοράς το νερό διέρχεται κάτω από την επιφάνεια της κοίτης, ωστόσο κατά την περίοδο αύξησης των διαρροών (άνοιξη έως τους πρώτους μήνες του καλοκαιριού) σχηματίζονται μικρολεκάνες νερού με επιφανειακή εκροή και με παρουσία ασπόνδυλων οργανισμών και ψαριών, ενώ κατά την υπόλοιπη περίοδο οι λεκάνες νερού στο εν λόγω τμήμα είναι ελάχιστες και απομονωμένες.
➡Σχετικά με την κατάσταση της ιχθυοπανίδας στο τμήμα μεταξύ φράγματος και ΥΗΣ η ΔΕΗ σε εφαρμογή του περιβαλλοντικού όρου 14.2 της ΑΕΠΟ εκπόνησε ΕΤΜΕ με θέμα «Τρόποι διατήρησης της ιχθυοπανιδάς στο τμήμα εκτροπής του ποταμού Λάδωνα από τη λειτουργία του ΥΗΣ ΛΑΔΩΝΑ», ΕΛΚΕΘΕ 2008.
Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της ΕΤΜΕ:
– Με τις παρούσες παροχές νερού από τις πηγές και τις διαρροές του φράγματος υπάρχει, κατά μήκος του τμήματος εκτροπής (εκτός από ένα πολύ μικρό τμήμα που βρίσκεται στην αρχή της εκτροπής όπου τα νερά διέρχονται κάτω από την επιφάνεια της κοίτης του) μία συνεχής μεταβαλλόμενη ροή νερού η οποία εξασφαλίζει:
(α) Τη «λειτουργικότητα» του οικοσυστήματος και την παραμονή, διαβίωση, ανάπτυξη και αναπαραγωγή των ειδών της τοπικής ιχθυοπανίδας (Phoxinellus pleurobipunctatuς, Leuciscus peloponnensis και Barbus peloponnesius), σύμφωνα με τις οικολογικές, βιολογικές και τις άλλες απαιτήσεις τους οι οποίες σημειωτέων είναι προσαρμοσμένες για έκθεση σε μεταβαλλόμενες ρεόφιλες συνθήκες, και
(β) «Υδάτινη συνέχεια» με το υπόλοιπο κατάντη τμήμα του ποταμού Λάδωνα (μετά το τέλος της εκτροπής και της αποβολής των νερών από το ΥΗΣ) και κατ’ επέκταση με τον Αλφειό – βασική προϋπόθεση που επιτρέπει την παραμονή, διατήρηση και τις αμφίδρομες μετακινήσεις των ιχθυοπληθυσμών από και προς το τμήμα της εκτροπής.
– Η συνεχής τροφοδοσία, παρά τις εποχιακές αυξομειώσεις στις διακινούμενες ποσότητες νερού, επιτρέπει λόγω των πόρων προέλευσης των παροχών, τη διατήρηση της θερμοκρασίας και των άλλων φυσικοχημικών παραμέτρων νερού, σε ανεκτά επίπεδα για τη διαβίωση και ανάπτυξη των τοπικών υδρόβιων οργανισμών πανίδας και χλωρίδας. Με άλλα λόγια δεν παρατηρείται στο τμήμα της εκτροπής υπερθέρμανση ή υποβάθμιση του υδάτινου περιβάλλοντος και της ποιότητας νερού.
– Από τις εποχιακές αυξομειώσεις, ιδιαίτερα κατά την περίοδο που παρατηρείται μείωση των παροχών νερού, δεν υπάρχουν ενδείξεις για σοβαρές επιπτώσεις και δυσλειτουργίες στους επιμέρους βιότοπους που διαμορφώνονται κατά μήκος της εκτροπής και οι οποίοι εποικούνται από τα Phoxinellus pleurobipunctatuς, Leuciscus peloponnensis και Barbus peloponnesius ανάλογα με τις οικολογικές, βιολογικές, ηθολογικές, αναπαραγωγικές απαιτήσεις και τα χαρακτηριστικά τους. Άλλωστε, για να εκτιμηθεί το είδος και ο βαθμός των τυχόν επιπτώσεων στους ιχθυοπληθυσμούς και στους άλλους ασπόνδυλους υδρόβιους οργανισμούς από τις διακυμάνσεις των παροχών, απαιτείται μακρόχρονη ερευνητική παρακολούθηση του συστήματος εκτροπής είτε σε σύγκριση προηγούμενων δεδομένων.
– Στο τμήμα εκτροπής, οι ιχθυοπληθυσμοί των Phoxinellus pleurobipunctatuς, Leuciscus peloponnensis και Barbus peloponnesius από τις μεταβολές της παροχής νερού και τις διαταράξεις των βιοτόπων τους δεν οδηγούνται σε αδιέξοδο (πληθυσμιακή κατάρρευση), αλλά σε συνέχιση της διατήρησης τους μέσω των «σωματικών, οικολογικών, βιολογικών, ηθολογικών, αναπαραγωγικών και άλλων χαρακτηριστικών ζωής» που διαθέτουν και τα οποία είναι προσαρμοσμένα για έκθεση στις «ποτάμιες» μεταβαλλόμενες υδρολογικές, οικολογικές, βιολογικές, ολιγοτροφικές και άλλες συνθήκες. Με τα χαρακτηριστικά αυτά ζωής μπορούν και επιλύουν τα διάφορα προβλήματα που σχετίζονται με τον επισιτισμό στα διάφορα αναπτυξιακά στάδια ζωής τους, την επιβίωση και αποκατάσταση της πληθυσμιακής ισορροπίας με ετήσιες τονώσεις των ιχθυοαποθεμάτων, τον επανεποικισμό των βιοτόπων που έχουν υποστεί υδρολογική ή άλλη διαταραχή, κλπ.
– Στο τμήμα εκτροπής – μικροϋδάτινο σύστημα – οι δυνατότητες ανάπτυξης αφθονίας των πληθυσμών Phoxinellus pleurobipunctatuς, Leuciscus peloponnensis και Barbus peloponnesius είναι πολύ περιορισμένες. Η αδυναμία αυτή οφείλεται κυρίως στη μικρή «φέρουσα ικανότητα» του οικοσυστήματος και του πολύ περιορισμένου υδάτινου χώρου, λόγω των ποτάμιων μεταβαλλόμενων υδρολογικών, οικολογικών, βιολογικών και των άλλων συνθηκών και των γεωμορφολογικών και άλλων χαρακτηριστικών του συστήματος, που περιορίζουν την ανάπτυξη αφθονίας των ειδών διατροφής (ιδιαίτερα των πλαγκτονικών οργανισμών) και τους επιμέρους διαθέσιμους βιότοπους της τοπικής ιχθυοπανίδας.
Με βάση τα συμπεράσματα της Μελέτης του ΕΛΚΕΘΕ 2008 στο τμήμα εκτροπής οι τοπικοί ιχθυοπληθυσμοί από τις μεταβολές της παροχής νερού και τις διαταράξεις των βιοτόπων τους δεν οδηγούνται σε αδιέξοδο (πληθυσμιακή κατάρρευση), αλλά σε συνέχιση της διατήρησης τους μέσω των «σωματικών, οικολογικών, βιολογικών, ηθολογικών, αναπαραγωγικών και άλλων χαρακτηριστικών ζωής» που διαθέτουν και τα οποία είναι προσαρμοσμένα για έκθεση στις «ποτάμιες» μεταβαλλόμενες υδρολογικές, οικολογικές, βιολογικές, ολιγοτροφικές και άλλες συνθήκες.
➡Σχετικά με την τροποποίηση ή διαχείριση της λειτουργίας τεχνητής αυξομείωσης ροής μέσω της λειτουργίας του εκκενωτή πυθμένα του φράγματος Λάδωνα να ληφθεί υπόψη ότι η σύραγγα εκτροπής κατά την κατασκευή του έργου λιτουργεί ως εκκενωτής πυθμένα. Η χρήση της σύραγγας ως εκκενωτή πυθμένα σχετίζεται μόνο με θέματα ασφάλειας του φράγματος και σε καμία περίπτωση με τη διασφάλιση περιβαλλοντικής παροχής. Σημειώνεται ότι η σήραγγα είναι μη λειτουργική.
Με βάση τα παραπάνω κρίνεται μη εφαρμόσιμη η διαχείριση της λειτουργίας τεχνητής αυξομείωσης ροής μέσω της λειτουργίας της σύραγγας εκτροπής που λειτουργεί ως εκκενωτή πυθμένα του φράγματος Λάδωνα και προτείνεται η απαλοιφή του συγκεκριμένου μέτρου από το προσχέδιο.
➡ Σχετικά με τη διερεύνηση της δυνατότητας συχνότερης λειτουργίας του υπερχειλιστή του φράγματος Λάδωνα (με μικρές παροχές) να ληφθεί υπόψη ότι οι η οι αυτόματης λειτουργίας και η ενεργοποίηση τους γίνεται μόνο όταν η στάθμη της λίμνης φτάσει τη στάθμη υπερχείλισης και σχετίζεται μόνο με θέματα ασφάλειας φράγματος και σε καμία περίπτωση με τη διασφάλιση περιβαλλοντικής παροχής. Με βάση ιστορικά δεδομένα του ΥΗΣ αυτό συμβαίνει μόνο κατά την χειμερινή περίοδο και όχι όλο το χρόνο. Στην περίπτωση αυτή έχουμε πτώση των νερών από ύψος 56 m, το οποίο πιθανολογούμε ότι έχει ως αποτέλεσμα την θανάτωση των ψαριών που παρασύρονται από την υπερχείλιση. Επίσης με τη λειτουργία των εκχειλιστών του φράγματος –απελευθερώνονται πάντα μεγάλες ποσότητες νερού οι οποίες διερχόμενες κατά μήκος της εκτροπής με την ορμή, προκαλούν μορφολογικές αλλοιώσεις και διαταράξεις των υποστρωμάτων της κοίτης και των βιοτόπων διαβίωσης και ανάπτυξης της πανίδας (ασπόνδυλα και ψάρια) και χλωρίδας (βενθική και παρόχθια υδροχαρή). Μετά τη «βίαιη» διέλευση των νερών από τους εκχειλιστές – μία λειτουργία που δεν πραγματοποιείται κάθε χρόνο – οι νέοι διαμορφωμένοι βιότοποι της κοίτης εποικούνται γρήγορα από ανάλογους ασπόνδυλους βενθικούς οργανισμούς και τα τοπικά ψάρια (Leuciscus peloponnensis, Barbus peloponnesius και Phoxinellus pleurobipunctatuς), των οποίων τα χαρακτηριστικά και οι απαιτήσεις τους ανταποκρίνονται στις υφιστάμενες υδρολογικές, οικολογικές, βιολογικές και άλλες συνθήκες των βιοτόπων.
Με βάση τα παραπάνω κρίνεται μη εφαρμόσιμη η λειτουργία του υπερχειλιστή του φράγματος με σκοπό την αύξηση της ροής κατάντη του φράγματος και προτείνεται η απαλοιφή του συγκεκριμένου μέτρου.
➡ Σχετικά με τη βελτίωση της συνέχειας προς τα κατάντη για τους οργανισμούς (π.χ. στρόβιλοι με μικρότερη βλάβη στους ιχθύες, πλέγματα ιχθύων)
Οι εγκαταστάσεις του ΥΗΣ ΛΑΔΩΝΑ βρίσκονται σε απόσταση 7,5 km το φράγμα. Στην είσοδο του αγωγού προσαγωγής νερού προς τον ΥΗΣ Λάδωνα υπάρχει σχάρα με διάκενα 2 cm τέτοια ώστε να παρεμποδίζεται η είσοδος ψαριών μεγαλύτερου μεγέθους. Ψάρια μικρού μεγέθους διέρχονται από τα διάκενά της σχάρας και καταλήγουν στους υδροστροβίλους.
Από την εμπειρία των εργαζομένων στον ΥΗΣ έχει προκύψει ότι δεν υπάρχει σημαντική πιθανότητα επιβίωσης των ψαριών αυτών κατά την διέλευση τους από τους υδροστρόβιλους. Ακόμη και αν κάποια ψάρια κατ’ αρχήν επιβιώσουν, το πιο πιθανό είναι να τραυματιστούν και να μην είναι σε θέση να επιβιώσουν για σημαντικό χρονικό διάστημα στην κοίτη κατάντη του ΥΗΣ.
Κατά την χειμερινή περίοδο κατά την οποία η στάθμη της λίμνης φθάνει στη στάθμη υπερχείλισης, έχουμε υπερχειλίσεις σημαντικών ποσοτήτων νερού. Στην περίπτωση αυτή έχουμε πτώση των νερών αυτών από ύψος 56 m, το οποίο πιθανολογούμε ότι έχει ως αποτέλεσμα την θανάτωση των ψαριών που παρασύρονται από την υπερχείλιση.
Επομένως δεν έχει νόημα η αναφορά του παραπάνω μέτρου για τον ΥΗΣ ΛΑΔΩΝΑ καθώς οο ΥΗΣ βρίσκεται σε μεγάλη απόσταση από το φράγμα.
Συγκεντρωτικά:
α/α : 1
Ομάδες μέτρων :
Μέσα υποβοήθησης της μετανάστευσης ιχθύων.
Μέτρα μετριασμού για επίτευξη του ΚΟΔ:
• Βελτίωση της συνέχειας προς τα κατάντη για τους οργανισμούς (π.χ. στρόβιλοι με μικρότερη βλάβη στους ιχθύες, πλέγματα ιχθύων)
• Σύλληψη, μεταφορά και απελευθέρωση ιχθύων
Σχόλια:
Οι εγκαταστάσεις του ΥΗΣ ΛΑΔΩΝΑ βρίσκονται σε απόσταση 7,5 km το φράγμα. Στην είσοδο του αγωγού προσαγωγής νερού προς τον ΥΗΣ Λάδωνα υπάρχει σχάρα με διάκενα 2 cm τέτοια ώστε να παρεμποδίζεται η είσοδος ψαριών μεγαλύτερου μεγέθους. Ψάρια μικρού μεγέθους διέρχονται από τα διάκενά της σχάρας και καταλήγουν στους υδροστροβίλους.
Από την εμπειρία των εργαζομένων στον ΥΗΣ έχει προκύψει ότι δεν υπάρχει σημαντική πιθανότητα επιβίωσης των ψαριών αυτών κατά την διέλευση τους από τους υδροστρόβιλους. Ακόμη και αν κάποια ψάρια κατ’ αρχήν επιβιώσουν, το πιο πιθανό είναι να τραυματιστούν και να μην είναι σε θέση να επιβιώσουν για σημαντικό χρονικό διάστημα στην κοίτη κατάντη του ΥΗΣ.
Κατά την χειμερινή περίοδο κατά την οποία η στάθμη της λίμνης φθάνει στη στάθμη υπερχείλισης, έχουμε υπερχειλίσεις σημαντικών ποσοτήτων νερού. Στην περίπτωση αυτή έχουμε πτώση των νερών αυτών από ύψος 56 m, το οποίο πιθανολογούμε ότι έχει ως αποτέλεσμα την θανάτωση των ψαριών που παρασύρονται από την υπερχείλιση.
Με βάση τα συμπεράσματα της Μελέτης του ΕΛΚΕΘΕ 2008 στο τμήμα εκτροπής η κατάσταση της ιχθυοπανίδας κρίνεται καλή και όχι κακή όπως αναφέρεται στη σελίδα 240 του προσχεδίου. Ειδικότερα, η Μελέτη αναφέρει ότι οι τοπικοί ιχθυοπληθυσμοί από τις μεταβολές της παροχής νερού και τις διαταράξεις των βιοτόπων τους δεν οδηγούνται σε αδιέξοδο (πληθυσμιακή κατάρρευση), αλλά σε συνέχιση της διατήρησης τους μέσω των «σωματικών, οικολογικών, βιολογικών, ηθολογικών, αναπαραγωγικών και άλλων χαρακτηριστικών ζωής» που διαθέτουν και τα οποία είναι προσαρμοσμένα για έκθεση στις «ποτάμιες» μεταβαλλόμενες υδρολογικές, οικολογικές, βιολογικές, ολιγοτροφικές και άλλες συνθήκες.
Πρόταση ΔΕΗ:
Προτείνεται η διαγραφή του μέτρου
α/α : 2
Ομάδες μέτρων: Περιβαλλοντική Ροή ή Οικολογική Παροχή
Μέτρα μετριασμού για επίτευξη του ΚΟΔ:
• Εξασφάλιση επιπλέον παροχής/ στοιχείων ελάχιστης παροχής (π.χ. χαμηλή ροή, βασική ροή, ροή για ιχθύες)
• Μείωση της αυξημένης ταχύτητας ροής (π.χ. λόγω της τεχνητής αυξομείωσης απορροών
• Αλλαγές στην μορφολογία των ποταμών (π.χ. βελτιστοποίηση οικοτόπων/ βιοτόπων για τις τροποποιημένες συνθήκες)
Σχόλια:
Δεν υπάρχει περιβαλλοντική ροή κατάντη του φράγματος του ΥΗΣ ΛΑΔΩΝΑ. Σύμφωνα με την άδεια χρήσης νερού υπάρχει περιβαλλοντική ροή κατάντη του ΥΗΣ ΛΑΔΩΝΑ.
Συγκεκριμένα στην άδεια χρήσης νερού του ΥΗΣ ΛΑΔΩΝΑ, η οικολογική παροχή κατάντη του ΥΗΣ ΛΑΔΩΝΑ ορίζεται σε 0,7m3/sec.
Επίσης, στην ΑΕΠΟ του ΜΥΗΕ ΛΑΔΩΝΑ , ισχύος 10ΜW της εταιρείας «ΔΕΗ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ – ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ Α.Ε.», η οικολογική παροχή διαμορφώνεται σε 0,93 m3/sec.
Με βάση τα συμπεράσματα της Μελέτης του ΕΛΚΕΘΕ 2008 στο τμήμα εκτροπής η κατάσταση της ιχθυοπανίδας κρίνεται καλή και όχι κακή όπως αναφέρεται στη σελίδα 240 του προσχεδίου. Ειδικότερα, η Μελέτη αναφέρει ότι οι τοπικοί ιχθυοπληθυσμοί από τις μεταβολές της παροχής νερού και τις διαταράξεις των βιοτόπων τους δεν οδηγούνται σε αδιέξοδο (πληθυσμιακή κατάρρευση), αλλά σε συνέχιση της διατήρησης τους μέσω των «σωματικών, οικολογικών, βιολογικών, ηθολογικών, αναπαραγωγικών και άλλων χαρακτηριστικών ζωής» που διαθέτουν και τα οποία είναι προσαρμοσμένα για έκθεση στις «ποτάμιες» μεταβαλλόμενες υδρολογικές, οικολογικές, βιολογικές, ολιγοτροφικές και άλλες συνθήκες
Πρόταση ΔΕΗ:
Προτείνεται η διαγραφή του μέτρου
α/α : 3
Ομάδες μέτρων: Διαχείριση Ιζημάτων
Μέτρα μετριασμού για επίτευξη του ΚΟΔ:
• Βελτίωση της μεταφοράς/ δυναμικής ιζημάτων (π.χ περάσματα ιζήματος, αποκατάσταση διαδικασιών πλευρικής διάβρωσης, εισροή ιζημάτων, διατάραξη της δυναμικής των ιζημάτων)
• Απαγόρευση απόληψης υλικών από υπόλοιπη κοίτη ποταμού κατάντη του φράγματος
• Απαγόρευση παρεμπόδισης στερεομεταφοράς σε παραποτάμους που συμβάλλουν κατάντη του φράγματος
Σχόλια:
Δεν υπάρχει περιβαλλοντική ροή κατάντη του φράγματος του ΥΗΣ ΛΑΔΩΝΑ. Η απαγόερεψη απόληψης υλικών δεν εμπίπτει στις αρμοδιότητες του ΥΗΣ ΛΑΔΩΝΑ.
Πρόταση ΔΕΗ:
Προτείνεται η διαγραφή του μέτρου
α/α : 4
Ομάδες μέτρων:
Τροποποίηση ή διαχείριση εργασιών/λειτουργιών ή κατασκευών, π.χ. θυροφράγματα
Μέτρα μετριασμού για επίτευξη του ΚΟΔ:
• Τροποποίηση ή διαχείριση της λειτουργίας τεχνητής αυξομείωσης ροής
▪ Οικολογικός τρόπος λειτουργίας
Σχόλια:
Σχετικά με την τροποποίηση ή διαχείριση της λειτουργίας τεχνητής αυξομείωσης ροής μέσω της λειτουργίας του εκκενωτή πυθμένα του φράγματος Λάδωνα να ληφθεί υπόψη ότι η χρήση του εκκενωτή πυθμένα σχετίζεται μόνο με θέματα ασφάλειας του φράγματος και σε καμία περίπτωση με τη διασφάλιση περιβαλλοντικής παροχής. Σημειώνεται ότι ο εκκενωτής πυθμένας του φράγματος ΛΑΔΩΝΑ είναι μη λειτουργικός.
Με βάση τα παραπάνω κρίνεται μη τεχνικά εφικτή η διαχείριση της λειτουργίας τεχνητής αυξομείωσης ροής μέσω της λειτουργίας του εκκενωτή πυθμένα του φράγματος Λάδωνα και προτείνεται η απαλοιφή του συγκεκριμένου μέτρου από το προσχέδιο..
Πρόταση ΔΕΗ:
Προτείνεται η διαγραφή του μέτρου
α/α : 12
Ομάδες μέτρων:
Μείωση των αρνητικών επιπτώσεων της ανάσχεσης
Μέτρα μετριασμού για επίτευξη του ΚΟΔ:
• Μείωση της ανάσχεσης (π.χ. Μείωση της στάθμης αποθήκευσης, μείωση του ύψους στέψης του φράγματος/ υπερχειλιστή)
Σχόλια:
Σχετικά με τη διερεύνηση της δυνατότητας συχνότερης λειτουργίας του υπερχειλιστή του φράγματος Λάδωνα (με μικρές παροχές) να ληφθεί υπόψη ότι η χρήση των υπερχειλιστών γίνεται μόνο όταν η στάθμη της λίμνης φτάσει τη στάθμη υπερχείλισης και σχετίζεται μόνο με θέματα ασφάλειας φράγματος και σε καμία περίπτωση με τη διασφάλιση περιβαλλοντικής παροχής. Με βάση ιστορικά δεδομένα του ΥΗΣ αυτό συμβαίνει μόνο κατά την χειμερινή περίοδο και όχι όλο το χρόνο. Στην περίπτωση αυτή έχουμε πτώση των νερών από ύψος 56 m, το οποίο πιθανολογούμε ότι έχει ως αποτέλεσμα την θανάτωση των ψαριών που παρασύρονται από την υπερχείλιση.
Πρόταση ΔΕΗ:
Προτείνεται η διαγραφή του μέτρου
α/α : 13
Ομάδες μέτρων:
Κατασκευαστικά/ τεχνικά μέτρα για τον μετριασμό των αρνητικών επιπτώσεων της αυξομείωσης των απορροών (Hydropeaking) ή των γρήγορων υποημερήσιων διακυμάνσεων της ροής με οικολογικές επιπτώσεις
Τα συστήματα εσωτερικών υδάτων εκτός από τις πολυάριθμες υπηρεσίες που προσφέρουν λειτουργούν και ως μέσο αναψυχής. Ωστόσο, πολλές σημειακές και μη σημειακές πηγές ρύπανσης συμβάλλουν στην υποβάθμιση της ποιότητας και της ποσότητας του νερού. Για τον Κηφισό Αττικής και με βάση μία προκαταρκτική έρευνα διαπιστώσαμε ότι η συνολική φυσικοχημική κατάσταση είναι κακή, ενώ μετρήσαμε εξαιρετικά υψηλές συγκεντρώσεις του E. coli (Papadaki et al., 2023). Με αυτή την προκαταρκτική έρευνα διαπιστώθηκαν συγκεκριμένα σημεία που αποτελούν hotspots ρύπανσης. Αντίστοιχα και σε κάθε περίπτωση όπου διαπιστώνεται συστηματική υποβάθμιση μια σειρά μέτρων διαχείρισης και αποκατάστασης, συμπεριλαμβανομένης της ανίχνευσης των πηγών προέλευσης της ρύπανσης, ενώ μετρήσεις σε πραγματικό χρόνο όπου θα είναι εφικτή η παρακολούθηση από τους αρμόδιους φορείς θα πρέπει να ξεκινήσει για να ελαχιστοποιηθούν οι πιέσεις και να επιτευχθεί βελτίωση στα επιφανειακά σώματα όπου διαπιστώνεται υποβάθμιση.
Papadaki Ch., Lagogiannis S., Dimitriou E. (2023) Preliminary Analysis of the Water Quality Status in an Urban Mediterranean River. Applied Sciences, 13(11):6698. https://doi.org/10.3390/app13116698
Καλημέρα
Όπως παραπέμπετε στο Προσχέδιο για το EL09 και ειδικότερα στα Μέτρα, προσπαθώντας να κατεβάσω το Αναλυτικό Κείμενο Τεκμηρίωσης για να εξετάσω τις προϋποθέσεις στο Μ09Σ0901, διαπιστώνω ότι αυτό που κατεβαίνει για την Δ Μακεδονία είναι το Κείμενο ΑΤΤΙΚΗΣ
Παρακαλώ αν έγινε από λάθος ανάρτηση, όπως διορθωθεί.
Στον Πίνακα 4.3 (σελ. 69) γίνεται κατηγοριοποίηση των ρεμάτων/ποταμών και όπως αναφέρεται στις σελ. 66-67 χρησιμοποιείται το τυπολόγιο της Ε.Ε. με χαρακτηρισμό του ποταμού Αγγίτη ως “R-M4 τύπου: Ορεινά μεσογειακά ποτάμια με μη-πυριτική γεωλογία και έντονη εποχιακή ροή”.
Όμως αναφερόμαστε σε ποταμό μόνιμης ορής με αξιόλογο πλάτος και μεγάλη λεκάνη απορροής (περίπου 2200 τ.χλμ. χωρίς την κλειστή λεκάνη Νευροκοπίου) ο οποίος ρέει σε πεδινό τμήμα (νομίζω πως υπάγεται στον τύπο R-M3)! Σύμφωνα με τον Πίνακα στην κατηγορία R-M3 συναντάμε άλλα μικρότερα ρέματα.
Παρακαλώ όπως μου επιβεβαιώσετε ότι το υδατόρευμα της “Μπούφου” λαγκάδας στην θέση Βουλομένο στο Αίγιον (Δήμος Αιγιαλείας) ορθά συμπεριλαμβάνεται στο Μητρώο Υδατικών πόρων Βορείας Πελοποννήσου (με βαθμό επικινδυνότητας & αμεσότητας αποκατάστασης) όπως είχε ήδη συμπεριληφθεί και στο προηγούμενο ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΠΛΗΜΜΥΡΑΣ των Λεκανών Απορροής Ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος Βόρειας Πελοποννήσου EL02 με βαθμό επικινδυνότητας >=35.
Ευχαριστώ.
Ενημερώνω ότι στη Σαμοθράκη, από πλευρά ΕΛΚΕΘΕ και ΙΝΑΛΕ, ύστερα από διαβούλευση με τους αλιείς που ξεκίνησε από το 2006, γίνονται διαδικασίες για τον καθορισμό υποπεριοχής εντός της ευρύτερης περιοχής των ανατολικών ακτών και της θαλάσσιας περιοχής του νησιού ως “non-fishing zone area”. Τόσο ο σύλλογος “Αειφόρος Σαμοθράκη”, όσο και ο Δήμος Σαμοθράκης , το ΕΛΚΕΘΕ και το ΙΝΑΛΕ μπορούν να παρέχουν περισσότερες πληροφορίες.
Στην ΕΠΜ προτείνεται ο χαρακτηρισμός των Περιοχών Προστασίας της Βιοποικιλότητας ως «Σύνθετη Περιοχή Προστασίας της Βιοποικιλότητας Σαμοθράκης», που περιλαμβάνει μεταξύ άλλων και την παράκτια και θαλάσσια ζώνη. Στην περιοχή αυτή ορίζονται Ζώνες Προστασίας της Φύσης (και εναλλακτικά, Ζώνη Απόλυτης Προστασίας της Φύσης), όπου περιλαμβάνονται θαλάσσιες εκτάσεις των περιοχών Natura GR1110004 και GR1110012 και μέχρι την ισοβαθή των 40 μ. στο ανατολικό τμήμα του νησιού, όπως και πλησίον της βραχονησίδας Ζουράφα.
Είναι επαρκές το καθεστώς προστασίας που προτείνεται στην ΕΠΜ για την ίδρυση “non-fishing zone area” ή θα πρέπει να προταχθεί το εναλλακτικό σενάριο της “Ζώνης Απόλυτης Προστασίας της Φύσης”΄?
Στη Σαμοθράκη οι ποταμοί Κατσαμπάς και Λάκωμα δέχονται ανεπεξέργαστα αστικά λύματα των οικισμών της Χώρας και του Λακώματος και σύμφωνα με μελέτες του ΕΛΚΕΘΕ παρουσιάζουν μέτρια και ελλιπή οικολογική κατάσταση, αντίστοιχα. Δυστυχώς τα υδάτινα αυτά σώματα δεν είναι ενταγμένα στο εθνικό δίκτυο παρακολούθησης και θα πρέπει στον επόμενο κύκλο παρακολούθησης να ενταχθούν.
Τα στοιχεία που αναφέρονται στις μελέτες δείχνουν να βασίζονται σε ιδιαίτερα παλαιές μετρήσεις. Επίσης δεν υπάρχουν αναλυτικά σχέδια που να περιέχουν το σύνολο των ρεμάτων καθώς και καταγραφή των ακραίων καιρικών συνθηκών με τα αντίστοιχα συμβάντα που έχουν δημιουργήσει στο πρόσφατο παρελθόν.
Επιπρόσθετα δεν καταγράφεται η απαίτηση για μικρότερα φράγματα ειδικού σκοπού καθιστώντας ιδιαίτερα δύσκολο στον αναγνώστη να συμμετάσχει ουσιαστικά στην διαδικασία. Ειδικά οι επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν σημαντικά θέματα με την έλλειψη προγραμματισμού ενεργειών και υποδομών που να περιλαμβάνουν υδατοδεξαμενές, ιδιαίτερα χρήσιμες ακόμη και για την αντιμετώπιση πυρκαγιών αλλά κυρίως για την κάλυψη των απαιτήσεων υδροδότησης ή άρδευσης.
Θα θέλαμε περισσότερες πληροφορίες και πιο στοχευμένη διαβούλευση σε επιμέρους θέματα όπως και ένα σύγχρονο σύστημα καταγραφών των ποσοτήτων και της ποιότητας του νερού σε κάθε σημαντικό ποταμό με ανοιχτά δεδομένα για τους πολίτες και την ακαδημαϊκή κοινότητα.
Σύμφωνα με το προσχέδιο το μέτρο Μ09Β0501 για τα ΥΥΣ που βρίσκονται σε ΚΑΚΗ ποσοτική κατάσταση, επιτρέπει την εκτέλεση νέου έργου ή την επέκταση αυτού μόνο για χρήσεις ύδρευσης ενώ για λοιπές χρήσεις έχει τον περιορισμό του 10m3/ημέρα ή και ή και 3650m3/ετησίως ή 15% ποσοστό αύξησης της υφιστάμενης απολήψιμης ποσότητας.
Επιπλέον το συμπληρωματικό μέτρο Μ09Σ0801 για τα ΥΥΣ EL0900141, EL0900150 και EL0900160 καθορίζει δύο ζώνες προστασίας Α –Απαγόρευσης και Β –Ελέγχου. Στην Α απαγορεύει νέες άδειες καθώς και επεκτάσεις αυτών εντός ζώνης πλάτους 1000m από την ακτή ενώ στην Β εξετάζονται τα νέα έργα για όλες τις χρήσεις ύδατος και οι επεκτάσεις αυτών κατόπιν εκπόνησης Ειδικής Υδρογεωλογικής Μελέτης
Δεν είναι ξεκάθαρο επομένως και γεννάται το εύλογο ερώτημα αν στις δραστηριότητες και εκτός των ζωνών του Μέτρου Μ09Σ0801, επιτρέπεται η εκτέλεση νέου έργου ή επέκτασης αυτού, για όλες τις χρήσεις ύδατος χωρίς τον περιορισμό του 15% έστω και κατόπιν εκπόνησης Ειδικής Υδρογεωλογικής Μελέτης.
Στην περιοχή δραστηριοποιείται, εκτός των ζωνών Α και Β των παραπάνω μέτρων, η επιχείρηση Σ. ΜΕΝΤΕΚΙΔΗΣ ΑΕ, Βιομηχανία Εμφιάλωσης Νερού. Πρόκειται για μια υγιής επιχείρηση, με συνεχή και έντονη ανάπτυξη η οποία προσφέρει συνεχώς νέες θέσεις εργασίας και συμβάλλει στην ανάπτυξη της περιοχής.
Ο κλάδος των εμφιαλωμένων φυσικών μεταλλικών νερών αποτελεί έναν από τους πλέον αναπτυσσόμενους κλάδους της ελληνικής οικονομίας και τα τελευταία χρόνια παρατηρείται στροφή των καταναλωτών σε ένα πιο υγιεινό τρόπο διατροφής, η οποία οδηγεί σε αύξηση της κατά κεφαλής κατανάλωσης μη οινοπνευματωδών ποτών και κυρίως των εμφιαλωμένων νερών και χυμών.
Επομένως, σχετικά με τις δραστηριότητες που εμπίπτουν στον κλάδο του εμφιαλωμένου νερού και για όλους τους παραπάνω λόγους προτείνουμε ότι θα πρέπει συμπεριληφθούν και αυτές στις περιπτώσεις του α) του Μέτρου Μ09Β0501 ώστε να είναι δυνατή η έκδοση άδειας εκτέλεσης νέου έργου ή επέκτασης υφιστάμενου έργου χωρίς τον περιορισμό του 15% της υφιστάμενης απολήψιμης ποσότητας.
Σύμφωνα με το προσχέδιο το μέτρο Μ09Β0501 για τα ΥΥΣ που βρίσκονται σε ΚΑΚΗ ποσοτική κατάσταση, επιτρέπει την εκτέλεση νέου έργου ή την επέκταση αυτού μόνο για χρήσεις ύδρευσης ενώ για λοιπές χρήσεις έχει τον περιορισμό του 10m3/ημέρα ή και ή και 3650m3/ετησίως ή 15% ποσοστό αύξησης της υφιστάμενης απολήψιμης ποσότητας.
Επιπλέον το συμπληρωματικό μέτρο Μ09Σ0801 για τα ΥΥΣ EL0900141, EL0900150 και EL0900160 καθορίζει δύο ζώνες προστασίας Α –Απαγόρευσης και Β –Ελέγχου. Στην Α απαγορεύει νέες άδειες καθώς και επεκτάσεις αυτών εντός ζώνης πλάτους 1000m από την ακτή ενώ στην Β εξετάζονται τα νέα έργα για όλες τις χρήσεις ύδατος και οι επεκτάσεις αυτών κατόπιν εκπόνησης Ειδικής Υδρογεωλογικής Μελέτης
Δεν είναι ξεκάθαρο επομένως και γεννάται το εύλογο ερώτημα αν στις δραστηριότητες και εκτός των ζωνών του Μέτρου Μ09Σ0801, επιτρέπεται η εκτέλεση νέου έργου ή επέκτασης αυτού, για όλες τις χρήσεις ύδατος χωρίς τον περιορισμό του 15% έστω και κατόπιν εκπόνησης Ειδικής Υδρογεωλογικής Μελέτης.
Στην περιοχή δραστηριοποιείται, εκτός των ζωνών Α και Β των παραπάνω μέτρων, η επιχείρηση Σ. ΜΕΝΤΕΚΙΔΗΣ ΑΕ, Βιομηχανία Εμφιάλωσης Νερού. Πρόκειται για μια υγιής επιχείρηση, με συνεχή και έντονη ανάπτυξη η οποία προσφέρει συνεχώς νέες θέσεις εργασίας και συμβάλλει στην ανάπτυξη της περιοχής.
Ο κλάδος των εμφιαλωμένων φυσικών μεταλλικών νερών αποτελεί έναν από τους πλέον αναπτυσσόμενους κλάδους της ελληνικής οικονομίας και τα τελευταία χρόνια παρατηρείται στροφή των καταναλωτών σε ένα πιο υγιεινό τρόπο διατροφής, η οποία οδηγεί σε αύξηση της κατά κεφαλής κατανάλωσης μη οινοπνευματωδών ποτών και κυρίως των εμφιαλωμένων νερών και χυμών.
Επομένως, σχετικά με τις δραστηριότητες που εμπίπτουν στον κλάδο του εμφιαλωμένου νερού και για όλους τους παραπάνω λόγους προτείνουμε ότι θα πρέπει συμπεριληφθούν και αυτές στις περιπτώσεις του α) του Μέτρου Μ09Β0501 ώστε να είναι δυνατή η έκδοση άδειας εκτέλεσης νέου έργου ή επέκτασης υφιστάμενου έργου χωρίς τον περιορισμό του 15% της υφιστάμενης απολήψιμης ποσότητας.
ΥΔΡΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ποτ. ΣΤΡΥΜΟΝΑ στη τ/φ ΣΕΡΡΩΝ (ΕΛΛΑΔΑ)
Ι) ΠΡΙΝ ΤΑ ΤΕΧΝΙΚΑ ΕΡΓΑ ΣΤΟ ΧΑΜΗΛΟ ΤΜΗΜΑ ΤΗΣ τ/φ ΣΕΡΡΩΝ (Ν. Σερρών/ΕΛΛΑΔΑ)
ΙΙ) ΜΕΤΑ ΤΑ ΤΕΧΝΙΚΑ ΕΡΓΑ ΣΤΟ ΧΑΜΗΛΟ ΤΜΗΜΑ ΤΗΣ τ/φ ΣΕΡΡΩΝ (Ν. Σερρών/ΕΛΛΑΔΑ)
– η κοίτη ροής του ποτ. Στρυμόνα είναι μία, τόσο στο τμήμα της λεκάνης απορροής του ανάντι των στενών Ρούπελ, δηλ. στο χώρο της Βουλγαρίας, όσο και στο τμήμα της λεκάνης απορροής κατάντι αυτών, δηλ. στον Ελλαδικό χώρο.
– πριν από τα τεχνικά έργα στο χαμηλό /κεντρικό τμήμα της λεκάνης απορροής του ποτ. Στρυμόνα στη τ/φ Σερρών, λόγω της αέναης χειμμαρικότητας που χαρακτηρίζει την ροή του, η κοίτη του άλλαζε κατεύθυνση και διαστάσεις ανάλογα με την ένταση, τη ποσότητα ή τη διάρκεια του εκάστοτε χειμμαρικού / πλημμυρικού φαινομένου που εκδηλωνόταν σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Οι διεργασίες απόθεσης φερτών υλικών που ήταν συνοδό φαινόμενο, λόγω και της υψομετρικής διαφοράς του αναγλύφου ροής, είχαν ως από-τέλεσμα τη δημιουργία ΄΄χωμάτινων φραγμάτων΄΄ που προκαλούσαν την αλλαγή στη κατεύθυνση ροής του, δημιουργώντας νέα κοίτη ή απέκοπταν την ήδη δημιουργηθείσα προηγουμένως (΄΄εγκαταλελλημένη΄΄ ΄΄απομονωμένη΄΄, ΄΄παλαιά΄΄, ΄΄αδρανή΄΄ κ.λ.π. ) κοίτη. (βλ. παρακάτω : ΓΕΩΜΟΡΦΕΣ ΑΠΟΘΕΣΗΣ)
– μετά από τα τεχνικά έργα στο χαμηλό /κεντρικό τμήμα της λεκάνης απορροής του ποτ. Στρυμόνα στη τ/φ Σερρών, η κοίτη του διευθετήθηκε με κατεύθυνση προς τα δυτικά, όπου κατασ-κευάσθηκε η τεχνητή λίμνη Κερκίνη, στη περιοχή των λιμναζόντων υδάτων ΄΄Μπούτκοβο΄΄ και στον ευρύτερο περιβάλλοντα χώρο των ελών & καλαμώνων.
1. Επομένως, η φυσική κοίτη του ποταμού Στρυμόνα ήταν και είναι μία.
2. Σήμερα, η κοίτη του ποταμού Στρυμόνα στον Ελλαδικό χώρο είναι διευθετημένη.
3. Ο ποτ. Αγγίτης (Ν. Δράμας) είναι παραπόταμος του ποτ. Στρυμόνα και επ΄ουδενί θεωρείται 2η κοίτη του.
4. Ο χείμμαρος ΄΄Μπέλιτσα΄΄ ήταν η φυσική συνέχεια, στο χαμηλό τμήμα της τ/φ Σερρών, του χειμ. Κρουσοβίτη (ή Αχλαδίτη), ο οποίος έχει και αυτός διευθετηθεί/εγκιβωτισθεί σ΄ένα τμήμα του (βλ. τάφρος Μπέλιτσα΄΄) επικοινωνεί δε με τη τεχνητή κοίτη του ποτ. Στρυμόνα, μέσω της τεχνητής διώρυγας 2Κ.
Η τάφρος ΄΄Μπέλιτσα΄΄, θεωρείται ως η δίδυμη, τεχνητή κοίτη (που αποστραγγίζει τους χειμμάρους της ανατ. πλευράς της τ/φ Σερρών) της διευθετημένης κοίτης του ποτ. Στρυμόνα ( που αποστραγγίζει τη βόρεια & δυτική πλευρά της τ/φ Σερρών .
ΓΕΩΜΟΡΦΕΣ ΑΠΟΘΕΣΗΣ:
Τα αλλουβιακά ριπίδια, είναι γενική μορφή απόθεσης φερτών υλικών χειμάρρων και ποταμών, που εξέρχονται από ορεινούς όγκους και εισέρχονται σε ομαλού αναγλύφου περιοχές.
Ο χείμαρρος που σχηματίζει το ριπίδιο, κάθε φορά αποθέτει τα υλικά που μεταφέρει στην έξοδο της κοιλάδας του. Τα υλικά αυτά τείνουν να τοποθετηθούν ανάλογα με την πραγματική διεύθυνση της ροής.
Κάθε απόθεση προκαλεί μια ανύψωση και μερική απόφραξη της κοίτης οπότε η ροή του νερού, στο επόμενο μέγιστο εμποδίζεται και μεταφέρεται πλευρικά δημιουργώντας έτσι άλλη μια νέα αλλουβιακή απόθεση.
Οι αποθέσεις δημιουργούν απόφραξη, αδρανοποίηση της παλιάς κοίτης, ενώ το επόμενο μέγιστο παροχής δημιουργεί μια καινούρια πλευρική κοίτη.
Η επανάληψη αυτού του φαινομένου αναγκάζει τις αλλουβιακές αποθέσεις να τοποθετούνται ακτινωτά, όπως οι στέκες μιας βεντάλιας. Δημιουργούνται εγκιβωτισμένες κοίτες συνήθως ξηρές (αδρανείς), λόγω διήθησης μέσα στα αδρομερή υλικά. Επιμηκύνεται η κορυφή του ριπιδίου μέσα στην ορεινή κοιλάδα του χειμάρρου και δημιουργείται ένα ριπίδιο περισσότερο ή λιγότερο ομαλό, ανάλογα με την μορφολογία του χώρου απόθεσης.
Όταν η μεταφορά των υλικών είναι μαζώδης, η συσσώρευση υλικών έχει ένα πιο ανώμαλο σχήμα.
Οι φυσικές διεργασίες του σχηματισμού αλλουβιακών ριπιδίων, οδηγούν συνήθως σε σύνθετες μορφές. Είτε πλευρικά επικαλυπτόμενες, γνωστές διεθνώς ως Bajadas (ή Μπαχάντας), είτε κατακόρυφα διαδεχόμενες ως γενιές ριπιδίων.
Τα αλλουβιακά ριπίδια είναι το πιο ευαίσθητο μέρος της λεκάνης ενός χειμάρρου.
Θεωρούνται σημαντικοί γεωμορφολογικοί δείκτες.
Διακριτά (μεγάλων διαστάσεων) αλλουβιακά ριπίδια:
—- Ριπίδιο ποταμού Στρυμόνα : μετά την διάνοιξη της επιγενετικής κοιλάδας των στενών του Ρούπελ, ο ποτ. Στρυμόνας εισερχόμενος μέσα στην τ/φ Σερρών, απέθετε αμέσως τα υλικά διάβρωσης που μετέφερε από την περιοχή της Βουλγαρίας. Ιδιαίτερα μεγάλη ήταν η απόθεση αυτή κατά τα πλημμυρικά επεισόδια. Με την βοήθεια των διακλαδώσεων της κεντρικής κοίτης του ποταμού, τα φερτά υλικά αποτέθηκαν νοτιώτερα (έως υψόμ.20m), σε μεγάλη απόσταση από το σημείο διατομής (΄΄κεφαλή΄΄ ριπιδίου σε υψόμ.≈ 60m).
Αποτέλεσμα ήταν να σχηματισθεί το ριπίδιο του ποταμού Στρυμόνα στην περιοχή που ορίζεται, από δυτικά της Βαμβακιάς έως δυτικά του Λευκώνα (“πόδες” ριπιδίου). Πρόκειται για το μεγαλύτερο και εντυπωσιακότερο αλλουβιακό ριπίδιο της τ/φ Σερρών.
Διαδοχικές πλημμυρικές παροχές δημιούργησαν τρείς (3) διαφορετικές γενιές απόθεσης υλικών στο μεγάλο ριπίδιο του Στρυμόνα :
– Το σχήμα της 1ης γενιάς είναι περίπου το τυπικό (βεντάλιας) των αλλουβιακών ριπιδίων,
– της 2ης γενιάς επιμηκύνεται προς Ν/ΝΑ, παράλληλα προς το ανατολικό περιθώριο της τ/φ και κάθετα προς το μέτωπο του ορεινού όγκου της Κερκίνης, λόγω της απότομης κλίσης στις κοίτες των διακλαδώσεων του,
– η 3η γενιά (ολοκαινικό ριπίδιο) σχηματίζει το τυπικό ημικυκλικό σχήμα των ριπιδίων και σχηματίσθηκε έως την περίοδο της εκτροπής και διευθέτησης της κεντρικής κοίτης, αμέσως μετά την έξοδο του ποταμού από τα στενά Ρούπελ.
—- Ριπίδιο χειμμάρου Κρουσοβίτη (πόλης Σιδ/κάστρου) : ο Κρουσοβίτης στην έξοδο του από τα στενά του ΄΄Μαύρου Βράχου΄΄ σε υψόμ.≈160m (΄΄κεφαλή΄΄), αποθέτει τα υλικά του έως τα ≈60m (΄΄πόδες΄΄) σχηματίζοντας αλλουβιακό ριπίδιο αρκετά μεγάλο σε έκταση και με αρκετά μεγάλη επιφανειακή κλίση, στην ΒΑ πλευρά του ριπιδίου του Στρυμόνα .
Η πόλη του Σιδ/κάστρου είναι δομημένη στο ΄΄σώμα ΄΄του.
—- Ριπίδιο χειμάρρου Αγ. Αναργύρων (πόλης Σερρών) : Δημιουργήθηκε από τις αποθέσεις του χειμάρρου των Αγ.Αναργύρων, πριν αυτός διευθετηθεί στο χαμηλό τμήμα του. Η ¨κεφαλή¨ του βρίσκεται σε υψόμετρο 100m, οι ¨πόδες¨ του σε υψόμετρο 20m, έχει περιορισμένη έκταση, με αρκετά μεγάλη επιφανειακή κλίση, επάνω δε στο ¨σώμα¨ του από την περιοχή της ¨κεφαλής¨ έως την μέση περιοχή του, βρίσκεται δομημένη η πόλη των Σερρών.
Η Α/ΝΑ πλευρά του ριπιδίου, ενισχυόταν και από τις αποθέσεις των Ρ. Αγ. Γεωργίου και Κοκκινορέματος (ή χειμ. Αγ. Ιωάννη) πριν διευθετηθούν δημιουργώντας ενδεχομένως και διαδοχικές γενιές.
Μετά τα τεχνικά έργα από την γέφυρα Πετριτσίου έως τις εκβολές του στην λίμνη Κερκίνη διακόπηκε η απόθεση υλικών στον χώρο του ριπιδίου με θετικά και αρνητικά αποτελέσματα.
Τα φερτά υλικά του Στρυμόνα πλέον, μεταφέρονται και αποτίθενται στον χώρο της Κερκίνης, σχηματίζοντας το επιλίμνιο ΄΄Δέλτα΄΄και προκαλώντας το μεγάλο πρόβλημα της πρόσχωσης της λίμνης, της μείωσης του ωφέλιμου αποθηκευτικού χώρ
Πηγή πληροφοριών : ΄΄Δυναμική εξέλιξη & σύγχρονες εξωγενείς διεργασίες του υδρογραφικού συστήματος της τ/φ των Σερρών΄΄ (Ε.Παπαφιλίππου-Πέννου /Διδακτορική Διατριβή, 2004)
– Το τμήμα της λεκάνης απορροής του υδρογραφικού δικτύου του π. Στρυμόνα στην Βουλγαρία (έκταση : 8221,875 km2)
– Το τμήμα της λεκάνης απορροής του υδρογραφικού δικτύου του π. Στρυμόνα στην τ. FYROM (έκταση : 2154,43km2)
– Η λεκάνη απορροής του υδρογραφικού δικτύου της μικρής περιοχής ανάντη του Ρούπελ (κοιλάδα), που διοικητικά μεν υπάγεται στο Νομό Σερρών (Ελλάδα) γεωμορφολογικά δε ανήκει στην ταφρολεκάνη (τ/φ) SADANSKI – MELNIK (Βουλγαρία), (έκταση : 177,8km2)
– Η λεκάνη απορροής του υδρογραφικού δικτύου του π. Στρυμόνα στην τ/φ Σερρών (Ν.Σερρών / Ελλάδα) (έκταση : 3714,8km2)
– Το τμήμα της λεκάνης απορροής του υδρογραφικού δικτύου του Αγγίτη, (Ν. Δράμας) το οποίο διοικητικά, ανήκει στο Νομό Σερρών αλλά στην ουσία αποτελεί υπολεκάνη του (υπολεκάνη Πρώτης – Νέας Ζίχνης). (έκταση : 441,4km2)
– Το τμήμα της λεκάνης απορροής του υδρογραφικού δικτύου της ταφρολεκάνης του Στρυμονικού κόλπου που είναι το τελευταίο τμήμα της συνολικής λεκάνης του ποταμού Στρυμόνα, και θαλασσεύει στο μεγαλύτερο μέρος, διοικητικά δε υπάγεται στο Νομό Σερρών (έκταση : ≈ 40km2)
– Η συνολική έκταση της λεκάνης απορροής του π. Στρυμόνα στον Ελλαδικό χώρο είναι : 6759 km2.
Στην υδρολογική λεκάνη Σερρών, της οποίας τα όρια συμπίπτουν με τα αντίστοιχα της τ/φ Σερρών, η κοίτη ροής του π. Στρυμόνα αποτελεί τον κεντρικό κλάδο του υδρογραφικού δικτύου, στο οποίο καταλήγουν όλοι οι πλευρικοί κλάδοι των χειμάρρων και ρεμάτων.
΄ Παρότι το υδρογραφικό δίκτυο της τ/φ Σερρών έχει την αυτοδυναμία του και τις ιδιομορφίες του, που σχηματίζονται με τα δεδομένα του φυσικού περιβάλλοντος, έχει ταυτόχρονα και τις εξαρτήσεις του γιατί αποτελεί τμήμα του ευρύτερου υδρογραφικού και υδρολογικού δικτύου της διασυνοριακής υδρολογικής λεκάνης του ποταμού Στρυμόνα
Τον Οκτώβριο του 1928 υπεγράφη η σύμβαση για τη μελέτη και κατασκευή των μεγάλων παραγωγικών, αντιπλημμυρικών και εξυγιαντικών έργων των πεδιάδων Σερρών και Δράμας, μεταξύ του Ελληνικού Δημοσίου και της Κοινοπραξίας των τεχνικών εταιρειών της Νέας Υόρκης (ΗΠΑ) ΄΄John Monks & Sons΄΄-΄΄Ulen & Company΄΄.
Τα σπουδαιότερα από τα έργα που περιελάμβανε η σύμβαση ήταν:
– Εκτροπή του Στρυμόνα από την έξοδο του Ρούπελ, προς τη λίμνη Κερκίνη (μήκος 15 km) και εγκιβωτισμός αυτού μέσα σε αναχώματα, για παροχές 3000 m3/s.
Δημιουργία ταμιευτήρα στην θέση της παλιάς λίμνης “Μπουτκόβο” και της ευρύτερης περιοχής των καλαμώνων και ελών. Η κατασκευή προέβλεπε προστατευτικό ανάχωμα στα ανατολικά και ρουφράκτη στα κατάντη με μέγιστη χωρητικότητα 310.000.000 m3 (σε υψόμετρο στάθμης +32 m). Εν ολίγοις την δημιουργία της τεχνητής λίμνης Κερκίνης και του φράγματος Λιθοτόπου, στην Β/ΒΔ πλευρά της χαμηλής περιοχής της τ/φ Σερρών.
– Αποξήρανση της λίμνης Αχινού και των περιβαλλόντων αυτήν ελών, που υπήρχε στη Ν/ΝΑ χαμηλή περιοχή της ταφρολεκάνης.
– Διευθέτηση και εγκιβωτισμός της κοίτης του ποταμού κατάντη του ρουφράκτη, συμπεριλαμβανομένης και της διαδρομής του μέσω της (πρώην) λίμνης Αχινού.
– Εγκιβωτισμός του χειμάρρου “Μπέλιτσα” σε τάφρο, ώστε να καταστεί κεντρικός συλλεκτήριος αγωγός και αποδέκτης όλων των χειμάρρων της βορειανατολικής πλευράς της ταφρολεκάνης.
– Διευθέτηση και εγκιβωτισμός των κυριωτέρων χειμάρρων και κατασκευή πλήρους δικτύου τάφρων, ώστε να αποστραγγιστεί ολόκληρη η πεδιάδα.
– Κατασκευή τριών υδροληψιών και των κύριων – πρωτευόντων διωρύγων για άρδευση 400.000 στρ., με πέντε αρδευτικά δίκτυα (Ι, II, III, IV, V).
Με δεδομένο ότι η τ/φ Σερρών δεν είναι μία ανεξάρτητη υδρογραφική και υδρολογική ενότητα, αφού συνδέεται με τις λοιπές ταφρολεκάνες του Στρυμόνα και είναι ο τελευταίος αποδέκτης όλων των παραποτάμων του (κατά το τελευταίο τμήμα της διαδρομής του προς τη θάλασσα), μετά δε την αποτύπωση του υδρογραφικού δικτύου και των επιμέρους λεκανών απορροής της, προκύπτουν τα παρακάτω:
– Η κοίτη του ποταμού Στρυμόνα, από την είσοδό του στην περιοχή «Γέφυρα Πετριτσίου» έως τις εκβολές του, στον Στρυμονικό κόλπο, είναι τεχνητή.
– Η τεχνητή λίμνη Κερκίνη αποτελεί ένα βασικό επίπεδο τοπικού χαρακτήρα, για τον ποταμό Στρυμόνα.
– Η φυσική προέκταση του Στρυμόνα από την γέφυρα Πετριτσίου (ή Σιδηροκάστρου) έως την περιοχή της τέως λίμνης Αχινού, υλοποιείται με την αποστραγγιστική τάφρο ΄΄Μπέλιτσα΄΄, η οποία έχει διαστάσεις ποταμού και αποστραγγίζει πολλούς χειμάρρους της περιοχής.
– Θεωρείται δίδυμη κοίτη του Στρυμόνα, στην πεδιάδα Σερρών και η πορεία της ακολουθεί την μισγάγγεια
(περίπου) της λεκάνης (Ψιλοβίκος κ.ά.,1994)
– Η αποξήρανση της λίμνης Αχινού, άλλαξε το βασικό τοπικό επίπεδο του Στρυμόνα, του Αγγίτη και των λοιπών χειμάρρων της περιοχής, στο κεντρικό & νότιο τμήμα της υδρολογικής λεκάνης (ή τ/φ) Σερρών
– Ο ποταμός Αγγίτης, στο Ν. Δράμας, ακολουθεί την πορεία της φυσικής του κοίτης, παρόλο που έχει υποστεί σημαντικές παρεμβάσεις.
– Στα όρια των Νομών Σερρών και Δράμας πριν τον εγκιβωτισμό του στα΄΄ Στενά της Πέτρας΄΄, υπάρχει ένα ρυθμιστικό φράγμα της ροής του (Συμβολή-Γαλάζια Νερά) που επηρεάζει την φυσική ροή του προς τον Στρυμόνα.
– Οι χείμαρροι που αποστραγγίζουν τις πλευρές της υδρολογικής λεκάνης (ή τ/φ) Σερρών, έχουν υποστεί σοβαρές ανθρώπινες επεμβάσεις με διευθετήσεις των κοιτών τους, με δασοτεχνικά έργα στις λεκάνες απορροής των κ.λ.π.
Ως συμπέρασμα προκύπτει ότι το υδρογραφικό σύστημα του ποτ. Στρυμόνα αποτελεί ένα μεικτό, φυσικό και ανθρωπογενές σύστημα
Ως κρίσιμα σημεία της κοίτης του ποταμού Στρυμόνα στην τ/φ Σερρών, θεωρούνται τα ακόλουθα:
Α) Έξοδος του Στρυμόνα από το Ρούπελ και η είσοδός του στην πεδιάδα των Σερρών, στην περιοχή
της γέφυρας Πετριτσίου (Σιδηροκάστρου).
Β) Η εκβολή του Στρυμόνα στον ταμιευτήρα της Κερκίνης.
Γ) Η έξοδος του Στρυμόνα από την Κερκίνη.
Δ) Η συμβολή του Στρυμόνα με την τάφρο Μπέλιτσα.
Ε) Η συμβολή του Στρυμόνα με τον Αγγίτη.
ΣΤ) Το σημείο εισόδου του Στρυμόνα στην κοιλάδα της Αμφίπολης
Πηγή πληροφοριών : ΄΄Δυναμική εξέλιξη & σύγχρονες εξωγενείς διεργασίες του υδρογραφικού συστήματος της τ/φ των Σερρών΄΄ (Ε.Παπαφιλίππου-Πέννου /Διδακτορική Διατριβή, 2004)
2 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΥΔΑΤΙΚΟΥ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΟΣ Ανατ. Μακεδονίας (EL11)
2.1 Φυσικά χαρακτηριστικά
Το Υδατικό Διαμέρισμα (Υ.Δ.) Ανατολικής Μακεδονίας [EL11] έχει όρια :
ΒΟΡΕΙΑ : α) – όρος Κερκίνη (ή Μπέλες) (υψόμετρο = 2031m.)
– Άγγιστρο όρος (υψόμετρο = 1295m.)
– Όρβηλο όρος (υψόμετρο = 2212m.)
τα οποία οριοθετούν και τα όρια του Ν. Σερρών (Ελλάδα) με τη Βουλγαρία
β) – Φαλακρό όρος (υψόμετρο = 2111m.)
– Τμήμα της οροσειράς Κεντρικής Ροδόπης (υψόμετρο = 1953m. στην Ελλάδα)
τα οποία οριοθετούν και τα όρια του Ν. Δράμας (Ελλάδα) με τη Βουλγαρία
ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ : – Τμήμα της οροσειράς Κεντρικής Ροδόπης (υψόμετρο = 1953m. στην Ελλάδα)
– όρη Λεκάνης (υψόμετρο = 1298m.)
ΝΟΤΙΑ : α) Τo ΥΔ EL11 έχει ως όριο : – κόλπο Όρφανού (ή Στρυμονικό κόλπο)
– κόλπο Καβάλας
β) Η γεωμορφολογική λεκάνη απορροής του π. Στρυμόνα έχει ως όρια :
– Σύμβολο όρος (υψόμετρο = 694m.) (Ν. Καβάλας)
– Παγγαίο όρος (υψόμετρο =1956m.) (Ν. Σερρών)
– Κερδύλιο όρος (υψόμετρο =1052m.) (Ν. Σερρών)
ΔΥΤΙΚΑ : – όρος Βερτίσκος (υψόμετρο = 1103m.)
– Κρούσια όρη ( Μαυροβούνιο) (υψόμετρο =1179m.)
– Δύσωρο όρος (υψόμετρο =860m.)
Το ΥΔΑΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ Ανατ. Μακεδονίας (EL11) περιλαμβάνει :
Α) τη συνολική λεκάνη απορροής του π. Στρυμόνα στον Ελλαδικό χώρο που υλοποιείται από :
1. τ/φ Σερρών
2. κοιλάδα Ρούπελ
3. τ/φ Στρυμονικού κόλπου
4. υπολεκάνη (Αγγίτη) Πρώτης/Ν. Ζίχνης)
5. τ/φ Δράμας (: πόλγη Βαθυτόπου/κάτω Νευροκοπίου + τενάγη Φιλίππων + υπόλοιπο τμήμα τ/φ)
Β) την έκταση νοτίως του Συμβόλου όρους έως την παράκτια ζώνη (Ν. Καβάλας)
Πηγή πληροφοριών : ΄΄Δυναμική εξέλιξη & σύγχρονες εξωγενείς διεργασίες του υδρογραφικού συστήματος της τ/φ των Σερρών΄΄ (Ε.Παπαφιλίππου-Πέννου /Διδακτορική Διατριβή, 2004)
ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΟΝ Δ.Κ. ΓΕΩΛΟΓΟ
• Δεν μίλησα για απαγόρευση αδειοδότησης υδροληψιών εντός οικισμών γενικά, επίσης δεν μιλάω, φυσικά, για απόλυτη απαγόρευση, από τη στιγμή που αυτή μπορεί ν’ αρθεί, αν αλλάξουν, προς το καλύτερο, οι συνθήκες. Η απαγόρευση έχει τη σημασία να κερδίσουμε χρόνο και μαζί με άλλα μέτρα, να γίνει ανάταξη της υδρολογικής κατάστασης. Δεν μπορώ να καταλάβω τη «φιλοσοφία» σ’ αυτή τη χώρα να φοβόμαστε να πούμε τη λέξη ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ. Να φοβόμαστε μην τυχόν υπάρξει κάποια οικονομική ζημία από την «υποβάθμιση» της αξίας των αγροκτημάτων στην κόκκινη περιοχή. Μα, αν συνεχίσουμε έτσι, όπως λέτε, όταν έρθει η φοβερή λειψυδρία και συνακόλουθα η ποιοτική κατάρρευση των υδάτων της περιοχής, τότε η οικονομική αποτίμηση των καλλιεργούμενων και μέχρι πρότινος αρδευομένων αγροτεμαχίων, θα είναι χωρίς νόημα ή όχι;
ΜΙΛΑΩ ΠΑΝΤΑ ΓΙΑ ΚΟΚΚΙΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΜΕ ΚΑΚΗ ΠΟΙΟΤΙΚΗ & ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΥΔΑΤΟΣ. Αν η περιοχή σας φαίνεται εκτεταμένη ή όχι, δεν είναι το κύριο, αυτή καθορίζεται από το πραγματικό πρόβλημα και μόνο το πρόβλημα, κατά την άποψή μου. Και στο κάτω-κάτω, δεν αποτύπωσα εγώ τα όρια των κόκκινων περιοχών, αν για κάποιους λόγους καθορίστηκε μεγαλύτερη ζώνη από αυτή που έχει πραγματικό πρόβλημα περιορίστε την, γιατί δεν το κάνετε; (Δικά σας λεγόμενα : «Ως προς το μέτρο Μ02Σ0812 για την επιβολή της ζώνης απαγόρευσης νέων γεωτρήσεων 500 m από την παραλία στο EL0200070: Το πρόβλημα της υφαλμύρινσης στην περιοχή αυτή είναι γνωστό, και επιβεβαιωμένο από πολλές χημικές αναλύσεις σε νερά γεωτρήσεων που έχουν γίνει στο παρελθόν, ότι εμφανίζεται μόνο τοπικά στην περιοχή του λόφου στον οποίο βρίσκεται ο οικισμός της Δ.Κ. Κάστρου και Δυτικά αυτού έως τη θάλασσα. Το πρόβλημα εμφανίζεται μόνο σε βαθιές γεωτρήσεις, κάτω από το απόλυτο υψόμετρο, λόγω της αναθόλωσης-ανύψωσης του ασβεστολιθικού υποβάθρου, και δεν αφορά την υπόλοιπη ζώνη του ΥΥΣ Κυλλήνης. Η εφαρμογή της “τυφλά” σε όλη την παραλιακή ζώνη των 500 m θα πλήξει άνευ λόγου μία μεγάλη και αναπτυσσόμενη περιοχή με τεράστια τουριστική ανάπτυξη»).
Θα δώσω όμως, ένα ακραίο παράδειγμα : αν έχουμε φοβερή μόλυνση ύδατος σε, ας υποθέσουμε, 20.000 στρέμματα, επειδή μας «φαίνεται» εκτεταμένη η περιοχή, θα «λειάνουμε» την κατάσταση και θα πούμε, εντάξει πολίτες θα λαμβάνετε νερό, αλλά με κάποιους περιοριστικούς όρους;
Γιατί; Γιατί, σύμφωνα με τα λεγόμενά σας, είναι αντισυνταγματική η απαγόρευση πρόσβασης στο νερό. Ποια πρόσβαση στο νερό ; αφού αυτό είναι πρακτικά ακατάλληλο για άρδευση ή πόση και τελείως ανεπαρκές σε ποσότητα (επιστημονικά αποδεδειγμένα αυτά, στην περίπτωση ΚΑΚΗΣ ΠΟΙΟΤΙΚΗΣ & ΠΟΣΟΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΥΔΑΤΟΣ).
Δηλαδή θέλετε να πείτε : Κύριοι, θα έχετε πρόσβαση στο νερό, είναι συνταγματικό σας δικαίωμα, με κάποιους περιοριστικούς όρους, όμως το νερό είναι ακατάλληλο για τη χρήση που θέλετε και επιπρόσθετα, δεν υπάρχει.
Συγνώμη, αλλά πώς να το εκλάβω αυτό -1;
Πώς η πολιτεία θα προστατεύσει τους πολίτες της από την έλλειψη νερού και την ΚΑΚΗ του ποιοτική κατάσταση, αν δεν υπάρχει απαγόρευση;
Αν υπάρχει φόβος ότι θα εκτελούνται παράνομες γεωτρήσεις, επειδή υπάρχει απαγόρευση, τότε να μην θεσπίζουμε όρια ταχύτητας στους δρόμους, αφού είμαστε σίγουροι ότι αρκετοί θα τα παραβιάσουν.
Αν εξακολουθούμε ως πολιτεία να χορηγούμε άδειες για νέες υδροληψίες σε κόκκινες περιοχές, έστω με κάποιους περιοριστικούς όρους, τι μήνυμα δίνουμε στους πολίτες; Εντάξει βρε αδελφέ η κατάσταση δεν είναι και τόσο τραγική, που λένε οι επιστήμονες, θα τη «φτιάξουμε» τη δουλειά. Και εξακολουθούν να λειτουργούν νέα έργα, που αδειοδοτήσαμε νόμιμα, όπως και πριν και έχουμε καταναλώσεις ύδατος, χωρίς έλεγχο. Σκέπτονται έτσι, ναι ή όχι;
Στην 1η Αναθεώρηση του Σχεδίου Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών του ΥΔ Βόρειας Πελ/σου (EL02), στο μέτρο Μ02Β0501, καταγράφεται :
«Στα Υπόγεια Υδατικά Συστήματα (ΥΥΣ) που έχει προσδιορισθεί ότι βρίσκονται σε κακή ποσοτική κατάσταση είναι δυνατή η εκτέλεση νέου έργου απόληψης υπογείου νερού για νέα δραστηριότητα ή η αύξηση απόληψης υφισταμένου, στις εξής περιπτώσεις :
iii) στα όρια των ΥΥΣ σε κακή ποσοτική κατάσταση εξετάζεται η δυνατότητα έκδοσης νέων αδειών από τη Δ/νση Υδάτων κατόπιν υποβολής υδρογεωλογικής έκθεσης (10 m3 / ημέρα) από τον ενδιαφερόμενο η οποία λαμβάνει υπόψη τα γεωλογικά και υδρογεωλογικά στοιχεία της περιοχής.» Πείτε μου ειλικρινά, ποιος ενδιαφερόμενος ΔΕΝ θα είχε μια «βολική» γι’ αυτόν έκθεση ή μελέτη, με την οποία θα λάμβανε νόμιμη άδεια. Στους 10 οι 11. Αυτό που θέλω να πω ανοιχτά είναι ότι τα «περιοριστικά» σας μέτρα, δεν είναι παρά «ιστός αράχνης».
Λέτε : «ΠΡΟΤΕΙΝΕΤΑΙ: Να επανέλθει το – επιτυχημένο στο παρελθόν (Παλιά Κανονιστική Νομού Ηλείας), και ουσιαστικό – μέτρο της δυνατότητας εκτέλεσης έργου μέχρι βάθος μικρότερο του απόλυτου υψομέτρου και με την προϋπόθεση ότι η άντληση θα γίνεται αυστηρά με φυγόκεντρη αντλία, (αναρρόφηση), αποκλειστικά για την περιοχή του οικισμού της Δ.Κ. Κάστρου και Δυτικά αυτού έως τη θάλασσα. Όχι σε όλη την παραλιακή ζώνη του ΥΥΣ.» Δηλαδή, ακόμη και στην κόκκινη της κόκκινης περιοχής, μπορεί να δοθεί άδεια εκτέλεσης έργου!!! Μάλιστα. Ερωτώ, ποιος θα ελέγξει το βάθος της γεώτρησης; ποιος θα ελέγξει το είδος της αντλίας; (Σημείωση: η λέξη «αυστηρά» μου άρεσε πολύ). Θα υπάρχει ένας κρατικός αδιάφθορος γεωλόγος την ώρα που εκτελείται το έργο της υδροληψίας, να ελέγχει; Αλήθεια, ποιος έκρινε σαν «επιτυχημένο στο παρελθόν» αυτό μέτρο; Επιτυχημένο από υδρογεωλογικής απόψεως, διατηρήθηκαν, για παράδειγμα, τα υδάτινα αποθέματα, έγινε καλύτερη διαχείριση των υδάτων ή επιτυχημένο από κοινωνικής απόψεως, δεν υπήρχαν αντιδράσεις από τους πολίτες, αφού πρακτικά όποιος ήθελε, είχε τη γεώτρησή του και δεν απασχολούσε τις αρχές με καταγγελίες; Ναι, όποιος ήθελε, είχε τη γεώτρησή του, δικαιούμαι να το πω αυτό, λαμβάνοντας υπόψη τέτοιου είδους περιοριστικά μέτρα «νεφέλωμα».
Τελικά, ακόμη και εγώ ο ίδιος, που ασχολούμαι με το περιβάλλον και τη διαχείριση των υδάτων επαγγελματικά, μετά τα λεγόμενά σας αρχίζω και αμφιβάλλω, υπάρχουν άραγε κόκκινες περιοχές;
Μιλάτε για διάφορα προβλήματα που προέκυψαν στο παρελθόν από τα «ισοπεδωτικά» μέτρα απαγόρευσης, μιλάτε για «πληθώρα καταγγελιών», «απόγνωση ενδιαφερομένων», «επιβάρυνση υπηρεσιών» κλπ. Νομίζω όμως, ότι στο παρόν έχει γίνει μια «μικρή» αλλαγή, λέγεται ΡΑΓΔΑΙΑ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ. Όμως, μετά τα λεγόμενά σας, αρχίζω και αμφιβάλλω και γι’ αυτήν.
• Οι αδήλωτες υφιστάμενες υδροληψίες (Δικά σας λεγόμενα : «συνεχείς καταγγελίες ακόμα και υφιστάμενων, αδήλωτων, γεωτρήσεων – πηγαδιών που θα “εμποδίζουν” την έκδοση αδειών νέων, με αναπόφευκτη επιβάρυνση των υπηρεσιών»), δηλαδή αυτές που βρίσκονται ΕΝ ΠΑΡΑΝΟΜΙΑ, θα καθορίσουν, σε κάποιο βαθμό, την πολιτική της πολιτείας στον τομέα της διαχείρισης των υδάτων;
Συγνώμη, αλλά πώς να το εκλάβω αυτό -2;
• Η τάξη μεγέθους αποστάσεων μεταξύ υδροληψιών 100 m ή 200 m ή 300 m ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΥΘΑΙΡΕΤΗ, εσείς (εννοώ οι μελετητές) την καθορίσατε, βασιζόμενοι σε επιστημονικά κριτήρια. Όταν μιλάω για απλοποίηση των παραμέτρων στην εξέταση των αδειοδοτήσεων των υδροληψιών, μιλάω, αν γίνεται, για την αντιστοίχιση των υδρογεωλογικών επιστημονικών δεδομένων σε απλοποιημένες διοικητικές παραμέτρους, σε κάθε Υδατικό Σύστημα (ΥΣ). Φυσικά και δεν θα είναι οι ίδιες παράμετροι σε όλα τα ΥΣ ή σ’ ένα ΥΣ, αλλά τουλάχιστον, να είναι οι ίδιες σε ένα εκτεταμένο τμήμα αυτού.
Δεν γίνεται ούτε αυτό; Πολύ καλά, προχωρήστε όπως νομίζετε.
Για το θέμα της ζώνης υφαλμύρινσης, έχω να παρατηρήσω πως κανένας δεν θέλει υφάλμυρο νερό και οι κάτοικοι των περιοχών το γνωρίζουν αυτό και δεν κάνουν βαθιές γεωτρήσεις ούτως ή άλλως. Θα συμφωνήσω ότι κανείς δεν μπορεί να ελέγξει αποτελεσματικά τις πιθανές υπερβάσεις στο βάθος, πόσο δε μάλλον, αν δεν έχει εκδοθεί κάποια άδεια με τους όποιους περιορισμούς θα προβλέπει, με την παρουσία Γεωλόγου και την τελική έγκριση από την Υπηρεσία.
Το σημαντικότερο πρόβλημα – επιμένω – των προστεινόμενων μέτρων είναι η οριζόντια και αυθαίρετη θέσπιση των αποστάσεων 150 m, κλπ, για τις νέες γεωτρήσεις. Δεν είναι δυνατό να ισχύσει ένα τέτοιο μέτρο σε όλο το Υ.Δ. Σε μια περιοχή όπως η ΛΑΠ 028, με τεράστια υδροφορία, χωρίς να έχουν εντοπιστεί προβλήματα επηρεασμού γεωτρήσεων σε μικρές αποστάσεις – αν όχι, δεν θα πρεπε να τα δούμε και να τα αξιολογήσουμε? – τίθεται ένα μέτρο που «προστατεύει» τους χιλιάδες πρώην παράνομους που νομιμοποίησαν τις γεωτρήσεις τους, με τη λογική του «όποιος πρόλαβε», και αποκλείει από την πρόσβαση στο νερό όσους θελήσουν να ανορύξουν γεωτρήσεις στο εξής. Όσο και να θέλουμε να αρνηθούμε την πραγματικότητα, αν δεν αλλάξει αυτό το μέτρο, απλά θα συμβούν αυτά που σας ανέφερα, (παράνομες γεωτρήσεις, καταγγελίες, κλπ).
2ης ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ
των Λεκανών Απορροής Ποταμών
του Υδατικού Διαμερίσματος Ανατ. Μακεδονίας (EL11)
2 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΥΔΑΤΙΚΟΥ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΟΣ Ανατ. Μακεδονίας (EL11)
2.1 Φυσικά χαρακτηριστικά
Το Υδατικό Διαμέρισμα (Υ.Δ.) Ανατολικής Μακεδονίας [EL11] έχει όρια :
ΒΟΡΕΙΑ : α) – όρος Κερκίνη (ή Μπέλες) (υψόμετρο = 2031m.)
– Άγγιστρο όρος (υψόμετρο = 1295m.)
– Όρβηλο όρος (υψόμετρο = 2212m.)
τα οποία οριοθετούν και τα όρια του Ν. Σερρών (Ελλάδα) με τη Βουλγαρία
β) – Φαλακρό όρος (υψόμετρο = 2111m.)
– Τμήμα της οροσειράς Κεντρικής Ροδόπης (υψόμετρο = 1953m. στην Ελλάδα)
τα οποία οριοθετούν και τα όρια του Ν. Δράμας (Ελλάδα) με τη Βουλγαρία
ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ : – Τμήμα της οροσειράς Κεντρικής Ροδόπης (υψόμετρο = 1953m. στην Ελλάδα)
– όρη Λεκάνης (υψόμετρο = 1298m.)
ΝΟΤΙΑ : α) Τo ΥΔ EL11 έχει ως όριο : – κόλπο Όρφανού (ή Στρυμονικό κόλπο)
– κόλπο Καβάλας
β) Η γεωμορφολογική λεκάνη απορροής του π. Στρυμόνα έχει ως όρια :
– Σύμβολο όρος (υψόμετρο = 694m.) (Ν. Καβάλας)
– Παγγαίο όρος (υψόμετρο =1956m.) (Ν. Σερρών)
– Κερδύλιο όρος (υψόμετρο =1052m.) (Ν. Σερρών)
ΔΥΤΙΚΑ : – όρος Βερτίσκος (υψόμετρο = 1103m.)
– Κρούσια όρη ( Μαυροβούνιο) (υψόμετρο =1179m.)
– Δύσωρο όρος (υψόμετρο =860m.)
Το ΥΔΑΤΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ Ανατ. Μακεδονίας (EL11) περιλαμβάνει :
Α) τη συνολική λεκάνη απορροής του π. Στρυμόνα στον Ελλαδικό χώρο που υλοποιείται από :
1. τ/φ Σερρών
2. κοιλάδα Ρούπελ
3. τ/φ Στρυμονικού κόλπου
4. υπολεκάνη (Αγγίτη) Πρώτης/Ν. Ζίχνης)
5. τ/φ Δράμας (: πόλγη Βαθυτόπου/κάτω Νευροκοπίου + τενάγη Φιλίππων + υπόλοιπο τμήμα τ/φ)
Β) την έκταση νοτίως του Συμβόλου όρους έως την παράκτια ζώνη (Ν. Καβάλας)
Πηγή πληροφοριών : ΄΄Δυναμική εξέλιξη & σύγχρονες εξωγενείς διεργασίες του υδρογραφικού συστήματος της τ/φ των Σερρών΄΄ (Ε.Παπαφιλίππου-Πέννου /Διδακτορική Διατριβή, 2004)
– Το τμήμα της λεκάνης απορροής του υδρογραφικού δικτύου του π. Στρυμόνα στην Βουλγαρία (έκταση : 8221,875 km2)
– Το τμήμα της λεκάνης απορροής του υδρογραφικού δικτύου του π. Στρυμόνα στην τ. FYROM (έκταση : 2154,43km2)
– Η λεκάνη απορροής του υδρογραφικού δικτύου της μικρής περιοχής ανάντη του Ρούπελ (κοιλάδα), που διοι¬κητικά μεν υπά-γεται στο
Νομό Σερρών (Ελλάδα) γεωμορφολογικά δε ανήκει στην ταφρολεκάνη (τ/φ) SADANSKI – MELNIK (Βουλγαρία), (έκταση : 177,8km2)
– Η λεκάνη απορροής του υδρογραφικού δικτύου του π. Στρυμόνα στην τ/φ Σερρών (Ν.Σερρών / Ελλάδα) (έκταση : 3714,8km2)
– Το τμήμα της λεκάνης απορροής του υδρογραφικού δικτύου του Αγγίτη, (Ν. Δράμας) το οποίο διοικητικά, ανήκει στο Νομό Σερ-ρών
αλλά στην ουσία αποτελεί υπολεκάνη του (υπολεκάνη Πρώτης – Νέας Ζίχνης). (έκταση : 441,4km2)
– Το τμήμα της λεκάνης απορροής του υδρογραφικού δικτύου της ταφρολεκάνης του Στρυμονικού κόλπου που είναι το τε¬λευ¬¬ταίο
τμήμα της συνολικής λεκάνης του ποταμού Στρυμόνα, και θαλασσεύει στο με¬γαλύτερο μέρος, διοικητικά δε υπάγεται στο Νομό
Σερρών (έκταση : ≈ 40km2)
– Η συνολική έκταση της λεκάνης απορροής του π. Στρυμόνα στον Ελλαδικό χώρο είναι : 6759 km2.
Στην υδρολογική λεκάνη Σερρών, της οποίας τα όρια συμπίπτουν με τα αντίστοιχα της τ/φ Σερρών, η κοίτη ροής του π. Στρυμόνα αποτελεί τον κεντρικό κλά¬δο του υδ¬ρογραφικού δικτύου, στο οποίο καταλήγουν όλοι οι πλευ¬ρικοί κλάδοι των χειμάρρων και ρεμάτων.
Παρ΄ότι το υδρογραφικό δίκτυο της τ/φ Σερρών έχει την αυτοδυναμία του και τις ιδιο¬μορφίες του, που σχηματίζονται με τα δεδομένα του φυσι¬κού περι¬βάλ¬λοντος, έχει ταυ¬τόχ¬ρο¬να και τις εξαρτήσεις του γιατί αποτε¬λεί τμήμα του ευ¬¬¬ρύ¬τερου υδρογραφικού και υδ¬ρολογικού δικτύου της δια¬συ¬νοριακής υδρο¬λο¬γικής λεκάνης του ποταμού Στρυμόνα (βλ. ανωτέρω)
Τον Οκτώβ¬ριο του 1928 υπε¬γράφη η σύμβαση για τη μελέτη και κατασκευή των μεγάλων παρα¬γωγικών, αντιπλημμυ¬ρικών και εξυγιαντικών έργων των πεδιά¬δων Σερρών και Δράμας, μεταξύ του Ελληνικού Δημο-σίου και της Κοινοπρα¬ξίας των τεχνικών ε¬ται¬ρειών της Νέας Υόρκης (ΗΠΑ) ΄΄John Monks & Sons΄΄-΄΄Ulen & Company΄΄.
Πηγή πληροφοριών : ΄΄Δυναμική εξέλιξη & σύγχρονες εξωγενείς διεργασίες του υδρογραφικού συστήματος της τ/φ των Σερρών΄΄ (Ε.Παπαφιλίππου-Πέννου /Διδακτορική Διατριβή, 2004)
Τα σπουδαιότερα από τα έργα που περιελάμβανε η σύμβαση ήταν:
– Εκτροπή του Στρυμόνα από την έξοδο του Ρούπελ, προς τη λίμνη Κερ¬κίνη (μήκος 15 km) και εγκιβωτισμός αυτού μέσα σε αναχώματα, για παρο¬χές 3000 m3/s.
Δημιουργία ταμιευτήρα στην θέση της παλιάς λίμνης “Μπουτκόβο” και της ευρύτερης περιοχής των καλα-μώνων και ελών. Η κατασκευή προέβλεπε προστατευτικό ανάχωμα στα ανατολικά και ρουφράκτη στα κα-τάντη με μέ¬γιστη χωρητικότητα 310.000.000 m3 (σε υψόμετρο στάθμης +32 m). Εν ολί¬γοις την δημιουργία της τεχνητής λίμνης Κερκί¬νης και του φράγματος Λι¬θο¬τόπου, στην Β/ΒΔ πλευρά της χαμηλής περιοχής της τ/φ Σερρών.
– Αποξήρανση της λίμνης Αχινού και των περιβαλλόντων αυτήν ελών, που υπήρχε στη Ν/ΝΑ χαμηλή περιο-χή της ταφρολεκάνης.
– Διευθέτηση και εγκιβωτισμός της κοίτης του ποταμού κατάντη του ρουφ¬ράκτη, συμπεριλαμβανομένης και της διαδρομής του μέσω της (πρώ¬ην) λίμ¬νης Αχινού.
– Εγκιβωτισμός του χειμάρρου “Μπέλιτσα” σε τάφρο, ώστε να καταστεί κεν¬τρικός συλλεκτήριος αγωγός και αποδέκτης όλων των χειμάρρων της βο¬ρειανατολικής πλευ¬ράς της ταφρολεκάνης.
– Διευθέτηση και εγκιβωτισμός των κυριωτέρων χειμάρρων και κατασκευή πλήρους δικτύου τάφρων, ώστε να αποστραγγιστεί ολόκληρη η πεδιάδα.
– Κατασκευή τριών υδροληψιών και των κύριων – πρωτευόντων διωρύ¬γων για άρ¬δευση 400.000 στρ., με πέντε αρδευτικά δίκτυα (Ι, II, III, IV, V).
Με δεδομένο ότι η τ/φ Σερρών δεν είναι μία ανεξάρτητη υδρογραφική και υδρολογική ε¬νότητα, αφού συνδέεται με τις λοιπές ταφρολεκάνες του Στρυ¬μόνα και είναι ο τ嬬λευταίος αποδέκτης όλων των παρα-ποτάμων του (κατά το τελευταίο τμήμα της διαδ¬ρομής του προς τη θάλασσα), μετά δε την αποτύπωση του υδρογραφικού δικτύου και των επιμέρους λεκα¬νών απορ¬ροής της, προκύπτουν τα παρακάτω:
– Η κοίτη του ποταμού Στρυμόνα, από την είσοδό του στην περιοχή «Γέφυρα Πετ¬ριτσίου» έως τις εκβολές
του, στον Στρυμονικό κόλπο, εί¬ναι τεχνητή.
– Η τεχνητή λίμνη Κερκίνη αποτελεί ένα βασικό επίπεδο τοπικού χα¬ρακτήρα, για τον ποταμό Στρυμόνα.
– Η φυσική προέκταση του Στρυμόνα από την γέφυρα Πετριτσίου (ή Σιδηροκάστρου) έως την περιοχή της
τέως λίμνης Αχινού, υλοποιείται με την αποστραγγιστική τάφ¬ρο ΄΄Μπέλιτσα΄΄, η οποία έχει διαστάσεις
ποτα¬μού και αποστραγγίζει πολλούς χει¬μάρρους της περιοχής.
– Θεωρείται δίδυμη κοίτη του Στρυμόνα, στην πεδιάδα Σερρών και η πορεία της ακο¬λουθεί την μισγάγγεια
(περίπου) της λεκάνης (Ψιλοβί¬κος κ.ά.,1994)
– Η αποξήρανση της λίμνης Αχινού, άλλαξε το βασικό τοπικό επίπεδο του Στρυμόνα, του Αγγίτη και των λοι-
πών χειμάρρων της περιοχής, στο κεντρικό & νότιο τμήμα της υδρολογικής λεκάνης (ή τ/φ) Σερρών
– Ο ποταμός Αγγίτης, στο Ν. Δράμας, ακολουθεί την πορεία της φυσικής του κοίτης, παρόλο που έχει υποσ-
τεί σημαντικές παρεμβάσεις.
– Στα ό¬ρια των Νομών Σερρών και Δράμας πριν τον εγκιβωτισμό του στα΄΄Στε¬νά της Πέτρας΄΄, υπάρχει ένα
ρυθμιστικό φράγμα της ροής του (Συμβολή-Γαλάζια Νερά) που επηρεάζει την φυσική ροή του προς τον
Στρυμόνα.
– Οι χείμαρροι που αποστραγγίζουν τις πλευρές της υδρολογικής λεκά¬νης (ή τ/φ) Σερρών, έχουν υποστεί σο-
βαρές ανθρώπινες επεμβά¬σεις με διευθετήσεις των κοι¬τών τους, με δασοτεχνικά έργα στις λεκά¬νες απορ-
ροής των κ.λ.π.
Ως συμπέρασμα προκύπτει ότι το υδρογραφικό σύστημα του ποτ. Στ¬ρυ¬¬μόνα α¬ποτελεί ένα μεικτό, φυσικό και ανθρωπογενές σύστημα
Ως κρίσιμα σημεία της κοίτης του πο¬ταμού Στρυμόνα στην τ/φ Σερρών, θεωρούνται τα α¬κό¬λουθα:
Α) Έξοδος του Στρυμόνα από το Ρούπελ και η είσοδός του στην πε¬διάδα των Σερρών, στην περιοχή
της γέφυρας Πετριτσίου (Σιδηροκάσ¬τρου).
Β) Η εκβολή του Στρυμόνα στον ταμιευτήρα της Κερκίνης.
Γ) Η έξοδος του Στρυμόνα από την Κερκίνη.
Δ) Η συμβολή του Στρυμόνα με την τάφρο Μπέλιτσα.
Ε) Η συμβολή του Στρυμόνα με τον Αγγίτη.
ΣΤ) Το σημείο εισόδου του Στρυμόνα στην κοιλάδα της Αμφίπολης
Πηγή πληροφοριών : ΄΄Δυναμική εξέλιξη & σύγχρονες εξωγενείς διεργασίες του υδρογραφικού συστήματος της τ/φ των Σερρών΄΄ (Ε.Παπαφιλίππου-Πέννου /Διδακτορική Διατριβή, 2004)
ΥΔΡΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ποτ. ΣΤΡΥΜΟΝΑ στη τ/φ ΣΕΡΡΩΝ (ΕΛΛΑΔΑ)
Ι) ΠΡΙΝ ΤΑ ΤΕΧΝΙΚΑ ΕΡΓΑ ΣΤΟ ΧΑΜΗΛΟ ΤΜΗΜΑ ΤΗΣ τ/φ ΣΕΡΡΩΝ (Ν. Σερρών/ΕΛΛΑΔΑ)
ΙΙ) ΜΕΤΑ ΤΑ ΤΕΧΝΙΚΑ ΕΡΓΑ ΣΤΟ ΧΑΜΗΛΟ ΤΜΗΜΑ ΤΗΣ τ/φ ΣΕΡΡΩΝ (Ν. Σερρών/ΕΛΛΑΔΑ)
Σχήμα 2 : Υδρογραφικό σύστημα (βόρειο τμήμα) ποταμού Στρυμόνα στη τ/φ Σερρών (Ν. Σερρών/ΕΛΛΑΔΑ)
Από το παραπάνω σχ. 2 προκύπτει ότι :
– η κοίτη ροής του ποτ. Στρυμόνα είναι μία, τόσο στο τμήμα της λεκάνης απορροής του ανάντι των στενών Ρούπελ, δηλ. στο χώρο της Βουλγαρίας, όσο και στο τμήμα της λεκάνης απορροής κατάντι αυτών, δηλ. στον Ελλαδικό χώρο.
– πριν από τα τεχνικά έργα στο χαμηλό /κεντρικό τμήμα της λεκάνης απορροής του ποτ. Στρυμόνα στη τ/φ Σερρών, λόγω της αέναης χειμμαρικότητας που χαρακτηρίζει την ροή του, η κοίτη του άλλαζε κατεύθυνση και διαστάσεις ανάλογα με την ένταση, τη ποσότητα ή τη διάρκεια του εκάστοτε χειμμαρικού / πλημμυρικού φαινομένου που εκδηλωνόταν σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Οι διεργασίες απόθεσης φερτών υλι-κών που ήταν συνοδό φαινόμενο, λόγω και της υψομετρικής διαφοράς του αναγλύφου ροής, είχαν ως από-τέλεσμα τη δημιουργία ΄΄χωμάτινων φραγμάτων΄΄ που προκαλούσαν την αλλαγή στη κατεύθυνση ροής του, δημιουργώντας νέα κοίτη ή απέκοπταν την ήδη δημιουργηθείσα προηγουμένως (΄΄εγκαταλελλημένη΄΄ ΄΄απομονωμένη΄΄, ΄΄παλαιά΄΄, ΄΄αδρανή΄΄ κ.λ.π. ) κοίτη,. (βλ. παρακάτω : ΓΕΩΜΟΡΦΕΣ ΑΠΟΘΕΣΗΣ)
– μετά από τα τεχνικά έργα στο χαμηλό /κεντρικό τμήμα της λεκάνης απορροής του ποτ. Στρυμόνα στη τ/φ Σερρών, η κοίτη του διευθετήθηκε με κατεύθυνση προς τα δυτικά, όπου κατασκευάσθηκε η τεχνητή λίμνη Κερκίνη, στη περιοχή των λιμναζόντων υδάτων ΄΄Μπούτκοβο΄΄ και στον ευρύτερο περιβάλλοντα χώρο των ελών & καλαμώνων.
1. Επομένως, η φυσική κοίτη του ποταμού Στρυμόνα ήταν και είναι μία. (σχ. 1, 2)
2. Σήμερα, η κοίτη του ποταμού Στρυμόνα στον Ελλαδικό χώρο είναι διευθετημένη. (σχ.2)
3. Ο ποτ. Αγγίτης (Ν. Δράμας) είναι παραπόταμος του ποτ. Στρυμόνα και επ΄ουδενί θεωρείται 2η κοίτη
του. (σχ. 1)
4. Ο χείμμαρος ΄΄Μπέλιτσα΄΄ ήταν η φυσική συνέχεια, στο χαμηλό τμήμα της τ/φ Σερρών, του χειμ. Κρου-
σοβίτη (ή Αχλαδίτη), ο οποίος έχει και αυτός διευθετηθεί/εγκιβωτισθεί σ΄ένα τμήμα του (βλ. τάφρος
΄΄Μπέλιτσα΄΄) επικοινωνεί δε με τη τεχνητή κοίτη του ποτ. Στρυμόνα, μέσω της τεχνητής διώρυγας 2Κ
(σχ. 2) .
Η τάφρος ΄΄Μπέλιτσα΄΄, θεωρείται ως η δίδυμη, τεχνητή κοίτη (που αποστραγγίζει τους χειμμάρους της
ανατ. πλευράς της τ/φ Σερρών) της διευθετημένης κοίτης του ποτ. Στρυμόνα ( που αποστραγγίζει τη
βόρεια & δυτική πλευρά της τ/φ Σερρών (σχ. 2).
Πηγή πληροφοριών : ΄΄Δυναμική εξέλιξη & σύγχρονες εξωγενείς διεργασίες του υδρογραφικού συστήματος της τ/φ των Σερρών΄΄ (Ε.Παπαφιλίππου-Πέννου /Διδακτορική Διατριβή, 2004)
ΓΕΩΜΟΡΦΕΣ ΑΠΟΘΕΣΗΣ:
Τα αλλουβιακά ριπίδια, είναι γενική μορφή απόθεσης φερτών υλικών χειμάρρων και ποταμών, που εξέρχονται από ορεινούς όγκους και εισέρχονται σε ομαλού αναγλύφου πε¬ριοχές.
Ο χείμαρρος που σχηματίζει το ριπίδιο, κάθε φορά αποθέτει τα υλικά που μεταφέρει στην έξοδο της κοιλάδας του. Τα υλικά αυτά τείνουν να τοποθετηθούν α¬νά¬λογα με την πραγματική διεύθυνση της ροής.
Κάθε απόθεση προκαλεί μια ανύψωση και μερική απόφραξη της κοίτης οπότε η ροή του νερού, στο επόμενο μέγιστο εμποδίζεται και μεταφέρεται πλευ¬¬ρικά δημιουργώντας έτσι άλλη μια νέα αλλουβιακή απόθεση.
Οι αποθέσεις δημιουργούν απόφραξη, αδρανοποίηση της παλιάς κοίτης, ενώ το επό¬μενο μέγιστο παροχής δημιουργεί μια καινούρια πλευρική κοίτη.
Η επανάληψη αυτού του φαινομένου αναγκάζει τις αλλουβιακές αποθέσεις να τοποθε¬τούνται ακτινωτά, όπως οι στέκες μιας βεντάλιας. Δημιουργούνται εγ¬κι¬βω¬τισμένες κοίτες συ¬ν¬ή¬θως ξηρές (αδρανείς), λόγω διήθησης μέσα στα αδρομερή υλικά. Επιμηκύνεται η κορυφή του ριπιδίου μέσα στην ορεινή κοι¬λάδα του χειμάρρου και δημιουρ¬γείται ένα ρι¬πίδιο περισσότερο ή λιγότερο ο¬μα¬λό, ανά¬λογα με την μορφολογία του χώρου απόθεσης.
Όταν η μεταφορά των υλικών είναι μαζώδης, η συσσώρευση υλικών έχει ένα πιο ανώ¬μαλο σχήμα.
Οι φυσικές διεργασίες του σχηματισμού αλλουβιακών ριπιδίων, οδηγούν συνή¬θως σε σύνθετες μορφές. Είτε πλευρικά επικαλυπτόμενες, γνωστές διεθνώς ως Bajadas (ή Μπαχάντας), είτε κατακόρυφα διαδεχό-μενες ως γενιές ριπιδίων.
Τα αλλουβιακά ριπίδια είναι το πιο ευαίσθητο μέρος της λεκάνης ενός χει¬μάρ¬ρου.
Θεωρούνται σημαντικοί γεωμορφολογικοί δείκ¬τες.
Διακριτά (μεγάλων διαστάσεων) αλλουβιακά ριπίδια:
—- Ριπίδιο ποταμού Στρυμόνα : μετά την διάνοιξη της επιγενετικής κοιλά¬δας των στε¬νών του Ρούπελ, ο ποτ. Στρυμόνας εισερχόμενος μέσα στην τ/φ Σερρών, απέθετε αμέ¬σως τα υλικά διάβρωσης που μετέφερε από την περιοχή της Βουλγαρίας. Ιδιαίτερα μεγά¬λη ήταν η απόθεση αυτή κατά τα πλημμυρικά επεισόδια. Με την βοήθεια των διακλαδώ¬σεων της κεντρικής κοίτης του ποταμού, τα φερτά υλικά α¬ποτέθηκαν νοτιώτερα (έως υψόμ.20m), σε μεγάλη απόσταση από το σημείο δια¬τομής (΄΄κε¬φαλή΄΄ριπιδίου σε υψόμ.≈ 60m).
Σχήμα 3: Αλλουβιακά ριπίδια : του Στρυμόνα, της νότιας πλευράς όρους Κερκίνης, του Κρουσοβίτη (και ΒΔ πλευράς ορέων Βροντούς) – παλαιές επιφάνειες Βαjadas – αποθέσεις ΄΄Δέλτα΄΄λίμνης Κερκίνης – [από επεξεργασία δορυφορικής εικόνας]
Αποτέλεσμα ήταν να σχηματισθεί το ριπίδιο του ποταμού Στρυμόνα στην περιοχή που ορί-ζεται, από δυτικά της Βαμβακιάς έως δυτικά του Λευκώ¬να (“πόδες” ριπιδίου). Πρόκειται για το με-γαλύτερο και εντυπωσιακότερο αλ¬λου¬βιακό ριπίδιο της τ/φ Σερρών.
Η μελέτη δορυφορικής εικόνας, της βόρειας πλευράς της ταφρολεκάνης, ε¬πέτ¬ρεψε τον προσ-διορισμό των ορίων του (σχ. 3).
Πηγή πληροφοριών : ΄΄Δυναμική εξέλιξη & σύγχρονες εξωγενείς διεργασίες του υδρογραφικού συστήματος της τ/φ των Σερρών΄΄ (Ε.Παπαφιλίππου-Πέννου /Διδακτορική Διατριβή, 2004)
Διαδοχικές πλημμυρικές παροχές δημιούργησαν τρείς (3) διαφορετικές γενιές από¬θε¬σης υλικών στο μεγάλο ριπίδιο του Στρυμόνα (σχ. 3) :
– Το σχήμα της 1ης γενιάς είναι περίπου το τυπικό (βεντάλιας) των αλλουβια¬κών ριπιδίων,
– της 2ης γενιάς επιμηκύνεται προς Ν/ΝΑ, παράλληλα προς το ανατολικό περι¬θώριο της τ/φ και κά-θετα προς το μέτωπο του ορεινού όγκου της Κερ¬κίνης, λό¬γω της απότομης κλί¬σης στις κοίτες των διακλαδώσεων του,
– η 3η γενιά (ολοκαινικό ριπίδιο) σχηματίζει το τυπικό ημικυκλικό σχήμα των ριπιδίων και σχημα-τίσθηκε έως την περίοδο της εκτροπής και διευθέτησης της κεντρικής κοίτης, αμέ¬σως μετά την έξοδο του ποταμού από τα στενά Ρούπελ.
—- Ριπίδιο χειμμάρου Κρουσοβίτη (πόλης Σιδ/κάστρου) : ο Κρουσοβίτης στην έξοδο του από τα στενά του ΄΄Μαύρου Βράχου΄΄ σε υψόμ.≈160m (΄΄κε¬φα¬λή΄΄), απο¬θέτει τα υλικά του έως τα ≈60m (΄΄πόδες΄΄) σχηματίζοντας αλλου¬βιακό ριπίδιο αρκετά μεγάλο σε έκταση και με αρκετά μεγάλη επιφα¬νειακή κλίση, στην ΒΑ πλευρά του ριπιδίου του Στρυμόνα (σχ. 3).
Η πόλη του Σιδ/κάστρου είναι δομημένη στο ΄΄σώμα΄΄του.
—- Ριπίδιο χειμάρρου Αγ. Αναργύρων (πόλης Σερρών) : Δημιουργήθηκε από τις απο¬θέσεις του χειμάρρου των Αγ.Αναργύρων, πριν αυτός διευθετηθεί στο χαμηλό τμήμα του. Η ¨κεφαλή¨ του βρίσκεται σε υψόμετρο 100m, οι ¨πόδες¨ του σε υψόμετρο 20m, έχει περιορισμένη έκταση, με αρ-κετά μεγάλη επιφανειακή κλίση, επάνω δε στο ¨σώμα¨ του από την περιοχή της ¨κεφαλής¨ έως την μέση περιοχή του, βρίσκεται δο¬μημένη η πόλη των Σερρών.
Η Α/ΝΑ πλευρά του ριπιδίου, ενισχυόταν και από τις αποθέσεις των Ρ. Αγ. Γεωργίου και Κοκκι-νορέματος (ή χειμ. Αγ. Ιωάννη) πριν διευθετη¬θούν δημιουρ¬γώντας ενδεχομένως και διαδοχικές γενιές.
Μετά τα τεχνικά έργα από την γέφυρα Πετριτσίου έως τις εκβολές του στην λίμ¬νη Κερκίνη διακόπηκε η απόθεση υλικών στον χώρο του ριπιδίου με θετικά και αρνητικά αποτελέσματα.
Τα φερτά υλικά του Στρυμόνα πλέον, μεταφέρονται και αποτίθενται στον χώρο της Κερκίνης, σχηματίζοντας το επιλίμνιο ΄΄Δέλτα΄΄και προκαλώντας το με¬γάλο πρόβλημα της πρόσχωσης της λίμνης, της μείωσης του ωφέ¬λιμου αποθηκευτικού χώρ
Πηγή πληροφοριών : ΄΄Δυναμική εξέλιξη & σύγχρονες εξωγενείς διεργασίες του υδρογραφικού συστήματος της τ/φ των Σερρών΄΄ (Ε.Παπαφιλίππου-Πέννου /Διδακτορική Διατριβή, 2004)
1) Δεδομένου ότι από την περιοχή «Υδατικό διαμέρισμα Ζήρειας» πέραν των τοπικών αναγκών χρήσεων ύδατος για ύδρευση , άρδευση & λοιπές χρήσεις γίνεται και υδροδότηση Δήμων του Νομού Κορινθίας καθώς και χρήση από εργοστάσια εμφιάλωσης φυσικού μεταλλικού και επιτραπέζιου νερού να εξεταστεί η επάρκεια των υπόγειων ποσοτήτων νερού και η θεσμοθέτηση μέσω των σχεδίων διαχείρισης της μέγιστης ικανότητας για διάθεση προς χρήση από βιομηχανικές μονάδες εμφιαλώσεων νερού ώστε αφενός κατά προτεραιότητα να ικανοποιούνται οι ανάγκες των κατοίκων του Νομού και αφετέρου να καθίστανται βιώσιμες οι σχετικές επενδύσεις στις μονάδες εμφιαλωτηρίων νερού.
2) Επειδή από το προς διαβούλευση προσχέδιο Διαχείρισης ΛΑΠ διαπιστώνεται ότι τα υπόγεια ύδατα σε πολύ μεγάλο μέρος του Νομού Κορινθίας (Σύστημα Κορίνθου -Κιάτου , Βόρειας Κορινθίας) είναι σε κακή ποιοτική κατάσταση να προβλεφθεί η υποχρέωση των φορέων των δραστηριοτήτων που βρίσκονται στις περιοχές αυτές και παράγουν υγρά απόβλητα ή άλλων φορέων σε παρακείμενες περιοχές που ενδεχόμενα τα απόβλητά τους μπορούν να επηρεάσουν στις περιοχές αυτές για διενέργεια τακτικών δειγματοληψιών με αποστολή των αποτελεσμάτων στην οικεία Διεύθυνση Υδάτων καθώς και να θεσμοθετηθεί η διενέργεια τακτικών ελέγχων από τις αρμόδιες εποπτικές Υπηρεσίες (Διεύθυνση Υδάτων , Τμήματα Περιβάλλοντος & Υδροοικονομίας , Διεύθυνση Υγείας) στις εν λόγω δραστηριότητες και κοινοποίηση τυχόν παραβάσεων στις αρμόδιες Αδειοδοτούσες Αρχές για περαιτέρω ενέργειές τους.
Από τη διερεύνηση του Προσχεδίου της 2ης Αναθεώρησης του ΣΔΛΑΠ Δυτικής Στερεάς Ελλάδας διαπιστώθηκε πως δεν γίνεται καμία αναφορά και καμία μνεία στο ΥΗΕ Μεσοχώρας της ΔΕΗ ως όφειλε, δεν συμπεριλαμβάνεται στα προγραμματιζόμενα έργα του Υδατικού Διαμερίσματος, ενώ επιπλέον τα Υδατικά Συστήματα:
– ΒΑΘΥΡΡΕΥΜΑΤΟΣ Ρ. (EL0415R000234055N),
– ΑΧΕΛΩΟΣ Π. 10 (EL0415R000200054N) &
– ΑΧΕΛΩΟΣ Π. 9 (EL0415R000200052N)]
που επηρεάζει το έργο, δεν συμπεριλαμβάνονται στις εξαιρέσεις του άρθρου 4(7) της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Ύδατα (2000/60/ΕΚ).
Στο υπό διαβούλευση προσχέδιο τα επηρεαζόμενα υδάτινα συστήματα συμπεριλαμβάνονται στον Πίνακα 4-4 (σελ. 106-110) με τα ποτάμια υδατικά συστήματα ανά ΛΑΠ και έχουν χαρακτηρισθεί ΦΥΣ (Φυσικά ΥΣ).
Σημειώνεται ότι σε συνέχεια της έμφραξης της σήραγγας εκτροπής του ΥΗΕ Μεσοχώρας τα ΥΣ ΒΑΘΥΡΡΕΥΜΑΤΟΣ Ρ. (GR0415R000234055N), ΑΧΕΛΩΟΣ Π. 10 (GR0415R000200054N) & ΑΧΕΛΩΟΣ Π. 9 (GR0415R000200052N) θα καταστούν ιδιαιτέρως τροποποιημένα.
Το Υδροηλεκτρικό Έργο (ΥΗΕ) Μεσοχώρας βρίσκεται στον άνω ρου του ποταμού Αχελώου στη θέση «Ρομωσέϊκα» και αποτελεί έργο ταμίευσης και υδροηλεκτρικής αξιοποίησης ισχύος 161,6MW (συμπεριλαμβανομένου και ΜΥΗΕ για λόγους εξασφάλισης περιβαλλοντικής παροχής). Το έργο έχει απεμπλακεί πλήρως, τόσο λειτουργικά όσο και τεχνικά, από τα έργα εκτροπής του Αχελώου και καθίσταται αμιγώς υδροηλεκτρικό έργο, όπως αναφέρει και η Απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ 26/2014.
Το έργο διαθέτει εν ισχύ περιβαλλοντική αδειοδότηση με την υπ. αρίθμ. πρωτ. 122534/7715/21. 12.2021 Α.Ε.Π.Ο (ΑΔΑ: ΨΓΗΣ4653Π8-93Δ).
Το έργο είναι ήδη κατασκευασμένο σχεδόν στο σύνολό του. Οι εργασίες έλαβαν μέρος την περίοδο 1986-2011. Εξαίρεση αποτελούν κάποιες ελάχιστες τελικές εργασίες που θα απαιτηθούν προκειμένου να λειτουργήσει. Ειδικότερα, οι υπολειπόμενες εργασίες ολοκλήρωσης του έργου, αφορούν σε ορισμένες εργασίες αποκατάστασης φθορών και τελειώματα σε ορισμένα σημεία, καθώς και στην κατάκλυση της λεκάνης του φράγματος για την πλήρωση του ταμιευτήρα.
Αν και το ΥΗΕ Μεσοχώρας ανήκει γεωγραφικά στο Νομό Τρικάλων και διοικητικά στη Περιφέρεια Θεσσαλίας, ως έργο ανήκει στην υδρολογική λεκάνη του ποταμού Αχελώου και για αυτό οφείλει να εξετάζεται πλήρως στο Σχέδιο Διαχείρισης των Λεκανών Απορροής Ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος Δυτικής Στερεάς Ελλάδας (ΣΔΛΑΠ Δυτικής Στερεάς Ελλάδας), όπως αναφέρεται και στην εγκεκριμένη με την άνωθεν Α.Ε.Π.Ο., Μ.Π.Ε. του ΥΗΕ Μεσοχώρας.
Ακολούθως, παρατίθενται οι προτάσεις αναφορικά με την συμπερίληψη του ΥΗΕ έργου της Μεσοχώρας στο ως άνω Προσχέδιο, σε συγκεκριμένα Κεφάλαια του. Σημειώνεται, ότι θα πρέπει το σχετικό έργο να συμπεριλαμβάνεται και στα σχετικά Κείμενα Τεκμηρίωσης της 2ης Αναθεώρησης του ΣΔΛΑΠ Δυτικής Στερεάς Ελλάδας (τα οποία δεν έχουν συμπεριληφθεί στην υπό εξέλιξη διαβούλευση).
Ορθή θα ήταν η αναφορά του έργου στο Κεφάλαιο 8.5, όπου αναπτύσσεται συνοπτικά μόνο η μεθοδολογική προσέγγιση για την αντιμετώπιση των πιθανών εξαιρέσεων κατ’ εφαρμογή του Άρθρου 4(7) της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ).
Προτείνεται να προστεθούν τα κάτωθι:
– Με βάση το Αρχικό Σχέδιο Διαχείρισης & την 1η Αναθεώρηση αυτού, τα υδατικά συστήματα που αναμένεται να επηρεαστούν από προγραμματιζόμενα έργα (Φράγμα Μεσοχώρας Ν. Τρικάλων) στο πλαίσιο εφαρμογής του άρθρου 4 της παραγράφου 7 της Οδηγίας και έχουν εν ισχύ Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών όρων είναι τα: ΒΑΘΥΡΡΕΥΜΑΤΟΣ Ρ. (EL0415R000234055N), ΑΧΕΛΩΟΣ Π. 10 (EL0415R000200054N), ΑΧΕΛΩΟΣ Π. 9 (EL0415R000200052N)
ή / και
– Σε σχέση με την εφαρμογή των εξαιρέσεων που προβλέπει το Άρθρο 4.7 της Οδηγίας πλαίσιο, ως προγραμματιζόμενα έργα που έχουν εν ισχύ Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών όρων και με βάσει το Αρχικό Σχέδιο Διαχείρισης & την 1η Αναθεώρηση αυτού δύναται να επηρεάσουν την κατάσταση των υδάτινων σωμάτων καθορίζονται αυτά που αναφέρονται στον ακόλουθο πίνακα:
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤ΄ΑΡΧΗΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΕΡΓΟΥ: Κατάκλυση / Διακοπή φυσικής συνέχειας / Μείωση Απορροής ή Ρύθμιση Ροής / Δημιουργία ΙΤΥΣ/ΤΥΣ / Διευθέτηση.
ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΑΡΘΡΟΥ 4(7) ΚΑΙ ΥΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΝΤΑΙ: ΝΑΙ, ΒΑΘΥΡΡΕΥΜΑΤΟΣ Ρ.(EL0415R000234055N), ΑΧΕΛΩΟΣ Π. 10 (EL0415R000200054N) & ΑΧΕΛΩΟΣ Π. 9 (EL0415R000200052N).
– Οι προβλέψεις του Αρχικού Σχεδίου Διαχείρισης & της 1ης Αναθεώρησης αυτού για υπαγωγή έργων ή τροποποιήσεων φυσικών χαρακτηριστικών που έχουν υπαχθεί στο Άρθρο 4.7, παραμένουν σε ισχύ.
Επιπρόσθετα, προτείνεται η αναφορά του έργου στο Κεφάλαιο 9.2.5. και συμπλήρωση των απαιτούμενων έργων δομικών κατασκευών για την ολοκλήρωση των υπολειπόμενων εργασιών του ΥΗΕ της Μεσοχώρας, ως τμήμα του προγράμματος μέτρων για την ΛΑΠ Αχελώου. Σημειώνεται ότι αντίστοιχη αναφορά έχει γίνει για την ολοκλήρωση του Φράγματος Συκιάς.
Επιπλέον, μνεία μπορεί να γίνει στο πλαίσιο υλοποίησης του μέτρου και η ολοκλήρωση του ΜΥΗΕ Μεσοχώρας, μέσω του οποίου διασφαλίζεται η περιβαλλοντική παροχή του ΥΗΕ.
Αρχικά προτείνεται να προστεθεί μια παράγραφος στο σκεπτικό του Κεφαλαίου για την τεκμηρίωση της προσθήκης Μέτρου αναφορικά με το ΥΗΕ της Μεσοχώρας, ως κάτωθι:
Το Υδοηλεκτρικό Έργο (ΥΗΕ) Μεσοχώρας βρίσκεται στον άνω ρου του ποταμού Αχελώου στη θέση «Ρομωσέϊκα» και αποτελεί έργο ταμίευσης και υδροηλεκτρικής αξιοποίησης ισχύος 161,6MW. Το εν λόγω έργο έχει απεμπλακεί πλήρως τόσο λειτουργικά όσο και τεχνικά από τα έργα εκτροπής του Αχελώου και καθίσταται αμιγώς υδροηλεκτρικό έργο, όπως αναφέρει και η Απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ 26/2014.
Το έργο έχει εν ισχύ περιβαλλοντική αδειοδότηση με την υπ. αρίθμ. πρωτ. 122534/7715/21.012.2021 Α.Ε.Π.Ο.
Το έργο είναι ήδη κατασκευασμένο σχεδόν στο σύνολό του. Οι εργασίες έλαβαν μέρος την περίοδο 1986-2011. Εξαίρεση αποτελούν κάποιες ελάχιστες τελικές εργασίες που θα απαιτηθούν προκειμένου να λειτουργήσει. Ειδικότερα, οι υπολειπόμενες εργασίες ολοκλήρωσης του έργου, οι οποίες και αφορούν σε ορισμένες εργασίες αποκατάστασης φθορών και τελειώματα σε ορισμένα σημεία, καθώς και στη κατάκλυση της λεκάνης του φράγματος για την πλήρωση του ταμιευτήρα.
Σύμφωνα με το αρχικό ΣΔΛΑΠ Στερεάς Ελλάδας, όπως αυτό εγκρίθηκε το 2014 [υπ’ αρ. οικ.908/18.09.2014 (ΦΕΚ 2562Β/25.09.2014) Απόφασης της Εθνικής Επιτροπής Υδάτων, το ΥΗΕ της Μεσοχώρας αποτελούσε ένα από τα τέσσερα (4) έργα που προτάθηκε η εφαρμογή του Άρθρου 4 (7) της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ περί εξαιρέσεων (άρθρο 4-παρ. 7 του ΠΔ 51/2007), εξαιρώντας τα υδατικά συστήματα που αναμένεται να επηρεαστούν από το έργο από την επίτευξη των περιβαλλοντικών όρων της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ.
Σύμφωνα με την 1η Αναθέωρηση του ΣΔΛΑΠ Στερεάς Ελλάδας, όπως αυτή εγκρίθηκε το 2017, [υπ’ αρ. οικ.901/29.12.2017 (ΦΕΚ 4681Β/29.12.2017) Απόφαση της Εθνικής Επιτροπής Υδάτων] το έργο συμπεριλαμβανόταν στις προβλέψεις του, καθώς παρατάθηκε η εφαρμογή του άρθρου 4 της παραγράφου 7 της οδηγίας στα σχετικά Υδατικά Συστήματα που αναμένεται να επηρεαστούν από το ΥΗΕ έργο της Μεσοχώρας.
Στην παρούσα 2η Αναθεώρηση προτείνεται να ενταχθεί ως Συμπληρωματικό Μέτρο η ολοκλήρωση των υπολειπόμενων εργασιών του ΥΗΕ της Μεσοχώρας, καθώς και η κατάκλυση της λεκάνης του φράγματος για την πλήρωση του ταμιευτήρα.
Επιπλέον, προτείνεται να προστεθεί στο τέλος του Πίνακα και στη σελ 378 αυτού το κάτωθι Μέτρο:
ΚΩΔΙΚΟΣ – ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΜΕΤΡΟΥ: Μ04Σ1105 Ολοκλήρωση ΥΗΕ Μεσοχώρας
(περιλαμβάνεται και ΜΥΗΕ για τη διασφάλιση της περιβαλλοντικής παροχής)
ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΜΕΤΡΟΥ: Έργα δομικών κατασκευών
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ : Τα έργα αυτά αφορούν την ολοκλήρωση των υπολειπόμενων εργασιών, οι οποίες και αφορούν σε ορισμένες εργασίες αποκατάστασης φθορών και τελειώματα σε ορισμένα σημεία, καθώς και στη κατάκλυση της λεκάνης του φράγματος για την πλήρωση του ταμιευτήρα
(*) Ο πρώτος φορέας είναι ο προτεινόμενος φορέας Υλοποίησης. Οι υπόλοιποι αποτελούν υποστηρικτικούς φορείς για την υλοποίηση του μέτρου. Η λίστα των φορέων υλοποίησης που παρουσιάζεται στο παρόν δεν είναι εξαντλητική ή δεσμευτική.
Επικαιροποίηση τεχνικών στοιχείων έργων της ΔΕΗ
Προτείνεται η επικαιροποίηση των εκτάσεων ταμιευτήρων ΤΛ Κρεμαστών, ΤΛ Καστρακίου, ΤΛ Στράτου και ΤΛ Ταυρωπού σύμφωνα με τα αναφερόμενα στην ΑΕΠΟ και στη ΜΠΑ αυτών.
Αναλυτικότερα οι αλλαγές αφορούν τα παρακάτω:
Κωδικός Όνομα Έκταση ταμιευτήρα Έκταση –
ΑΕΠΟ και ΜΠΑ (km2) προσχεδίου (km2)
EL0415RL00200002H Τεχνητή Λίμνη Κρεμαστών 80.60 71.7
EL0415RL00200003H Τεχνητή Λίμνη Καστρακίου 27.50 26.92
EL0415RL00200004H Τεχνητή Λίμνη Στράτου 7.40 7.82
EL0415RL00212001H Τεχνητή Λίμνη Ταυρωπού 25.20 23.56
A.Μέτρο Μ01Β0902 «Προσδιορισμός μέγιστου εύρους διακύμανσης στάθμης ταμιευτήρων»
Σε ό,τι αφορά το Μέτρο Μ01Β0902 «Προσδιορισμός μέγιστου εύρους διακύμανσης στάθμης ταμιευτήρων» να ληφθεί υπόψη ότι έχει ήδη καθοριστεί η ανώτατη και η ελάχιστη Στάθμη Ασφαλείας σύμφωνα με τις παρακάτω αποφάσεις της ΡΑΕ:
Επιπρόσθετα, η κατανομή του αριθμού και του τρόπου φόρτισης των Μονάδων των ΥΗΣ καθορίζεται από τον Διαχειριστή του Συστήματος Ηλεκτρικής Ενέργειας σύμφωνα με τα διαθέσιμα αποθέματα νερού, τις ανάγκες κάλυψης αναγκών ύδρευσης – άρδευσης σε συνδυασμό με τις ανάγκες κάλυψης αιχμών ζήτησης. Αναλυτικότερα, οι ΥΗΣ του Ελληνικού Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας συμμετέχουν στην Απελευθερωμένη Αγορά Ηλεκτρικής Ενέργειας και η ένταξη τους σε λειτουργία σε κανονικές συνθήκες προκύπτει από την επίλυση του Ημερήσιου Ενεργειακού Προγραμματισμού (ΗΕΠ) και την επίλυση του Προγράμματος Κατανομής με βάση τα προβλεπόμενα στον Κώδικα Διαχείρισης του Ελληνικού Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΚΔΕΣΜΗΕ). Διαφοροποιήσεις από τον Ημερήσιο ενεργειακό προγραμματισμό του συστήματος γίνονται από τα αρμόδια κρατικά όργανα και μόνο για τεκμηριωμένους σοβαρούς λόγους οι δε παρεμβάσεις προς το σύστημα για την αλλαγή του προγραμματισμού ακολουθούν διαδικασίες οι οποίες είναι χρονοβόρες. Μη τεκμηριωμένη αλλαγή του προγράμματος δεν εγκρίνεται γιατί συνιστά αθέμιτο ανταγωνισμό.
Με βάση τα παραπάνω δεν απαιτείται η εκπόνηση Μελέτης προκειμένου να οριστεί το μέγιστο εύρος διακύμανσης της στάθμης του ταμιευτηρων Κρεμαστών, Καστρακίου, Στράτου και Ταυρωπού καθώς αυτό είναι ήδη καθορισμένο στις Αποφάσεις τις ΡΑΕ 1003/2018 (ΦΕΚ 6066/Β/2018) και ΡΑΕ 385/2021.
B.Μέτρο Μ04Β0907: Μέτρα για τον προσδιορισμό και την επίτευξη του ΚΟΔ σε ΙΤΥΣ, ΤΑΥΡΩΠΟΣ Π.2
Στο Παράρτημα Ι του προσχεδίου δίνονται τα παρακάτω μέτρα μετριασμού που προτείνονται για το ΤΑΥΡΩΠΟΣ Π.2 (EL0415R000212029Η):
Μέτρα ΚΟΔ
1.Βελτίωση της συνέχειας προς τα ανάντη για τους οργανισμούς (π.χ. ράμπες, περάσματα ιχθύων, κανάλι παράκαμψης, ανελκυστήρες ιχθύων)
2.Βελτίωση της συνέχειας προς τα κατάντη για τους οργανισμούς (π.χ. στρόβιλοι με μικρότερη βλάβη στους ιχθύες, πλέγματα ιχθύων)
3.Σύλληψη, μεταφορά και απελευθέρωση ιχθύων
4.Εξασφάλιση επιπλέον παροχής/ στοιχείων ελάχιστης παροχής (π.χ. χαμηλή ροή, βασική ροή, ροή για ιχθύες)
5.Απαγόρευση απόληψης υλικών από υπόλοιπη κοίτη ποταμού κατάντη του φράγματος
6.Απαγόρευση παρεμπόδισης στερεομεταφοράς σε παραποτάμους που συμβάλλουν κατάντη του φράγματος
Φορείς υλοποίησης
1.Φορέας διαχείρισης του έργου
2.Φορέας διαχείρισης του έργου
3.Φορέας διαχείρισης του έργου
4.Φορέας διαχείρισης του έργου
5.Φορέας διαχείρισης του έργου,
Αποκεντρωμένη Διοίκηση (Δ/νση Υδάτων)
6.ΓΔΥ/Περιφέρεια / Αποκεντρωμένη Διοίκηση (Δ/νση Υδάτων)
Σε ότι αφορά την υλοποίηση του μέτρου Μ04Β0907 να ληφθούν υπόψη τα εξής:
– Η Εξασφάλιση επιπλέον παροχής/ στοιχείων ελάχιστης παροχής (π.χ. χαμηλή ροή, βασική ροή, ροή για ιχθύες) δεν δύναται να πραγματοποιηθεί καθώς ουδέποτε υπήρχε απαίτηση για περιβαλλοντική ροή στο ΤΑΥΡΩΠΟΣ Π.2 αμέσως κατάντη του φράγματος στην ΑΕΠΟ του ΥΗΣ Ν. Πλαστήρα.
Η ροή του νερού ξεκινάει 2 χλμ κατάντη του φράγματος στο σημείο συμβολής με το ρέμα «Δοξούλα». Στη συνέχεια επέρχεται επιπρόσθετη βελτίωση καθ’ όσον συμβάλει το ρέμα «Άσπρος» σε απόσταση περίπου 6 km από το φράγμα αποκαθιστώντας την οικολογική ισορροπία της παλαιάς κοίτης του ποταμού.
Το μήκος του Ταυρωπού ποταμού από το φράγμα μέχρι την τεχνητή λίμνη των Κρεμαστών (ΤΑΥΡΩΠΟΣ Π.2 και ΤΑΥΡΩΠΟΣ Π.1) είναι περίπου 52 km. Συνεπώς στο 96% του μήκους του Ταυρωπού ποταμού από το φράγμα μέχρι την τεχνητή λίμνη των Κρεμαστών διαπιστώνεται ροή νερού.
Η μη ύπαρξη πρακτικά ροής νερού για τα προαναφερόμενα 2 χλμ του ΤΑΥΡΩΠΟΣ Π.2 ύστερα από περισσότερο από 60 έτη συνεχούς λειτουργίας του φράγματος χωρίς υπερχείλιση με εξαίρεση την περίπτωση του 1997 έχει δημιουργήσει νέες συνθήκες ισορροπίας στο φυσικό οικοσύστημα. Η ροή στον Ταυρωπό ποταμό αμέσως κατάντη του φράγματος έχει διακοπεί πλήρως και το τμήμα της κοίτης του μέχρι τη συμβολή του ρέματος Δοξούλας παραμένει σχεδόν καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους ξηρό.
Η όποια βελτίωση από μία κατάντη οικολογική παροχή θα αφορά ένα μήκος κοίτης μόνο 2 km δηλαδή μέχρι του ρέματος Δοξούλα. Το μήκος αυτό είναι το 4% του μήκους μέχρι την εκβολή στη λίμνη των Κρεμαστών.
– Η βελτίωση της συνέχειας προς τα ανάντη για τους οργανισμούς (π.χ. ράμπες, περάσματα ιχθύων, κανάλι παράκαμψης, ανελκυστήρες ιχθύων) δεν δύναται να πραγματοποιηθεί καθώς δεν υπάρχει ροή κατάντη του φράγματος.
– Βελτίωση της συνέχειας προς τα κατάντη για τους οργανισμούς (π.χ. στρόβιλοι με μικρότερη βλάβη στους ιχθύες, πλέγματα ιχθύων) δεν δύναται να πραγματοποιηθεί καθώς οι εγκαταστάσεις του ΥΗΣ Ν. Πλαστήρα δεν βρίσκονται κοντά στο φράγμα.
– Η Σύλληψη, μεταφορά και απελευθέρωση ιχθύων δεν δύναται να πραγματοποιηθεί καθώς για τα πρώτα 2 χλμ δεν υπάρχει ροή στο ΤΑΥΡΩΠΟΣ Π.2.
– Τονίζεται ότι τυχόν μείωση της ποσότητας που δίνεται για άρδευση και ύδρευση από τον ΥΗΣ Ν. ΠΛΑΣΤΗΡΑ προς τη Θεσσαλία θα επιβαρύνει τους υδατικούς πόρους αυτής οι οποίοι θα κληθούν να αναπληρώσουν (με άντληση από το υπόγειο δυναμικό) κάθε «απώλεια» καθώς οι ανάγκες και η ζήτηση είναι εδώ και τέσσερις δεκαετίες προσαρμοσμένες στη σημερινή λειτουργία και δυναμικό του ΥΗΣ Ν.Πλαστήρα.
Σημειώνεται ότι η ΔΕΗ έχει αναθέσει στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ερευνητικό έργο με θέμα: Παρακολούθηση και Διερεύνηση της Ιχθυοπανίδας στο Υδρογραφικό Δίκτυο και στο Υδάτινο Σώμα της λίμνης Πλαστήρα» , Επιστημονικό Υπεύθυνο του έργου τον Καθηγητή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας κ. Άρη Ψιλοβίκο, Διευθυντή του Εργαστηρίου Οικοϋδραυλικής & Διαχείρισης Εσωτερικών Υδάτων
Το ερευνητικό έργο περιλαμβάνει τα ακόλουθα:
• Διερεύνηση και συλλογή δεδομένων βιβλιογραφίας, (έρευνες, μελέτες, δράσεις) που αφορούν τη λίμνη Πλαστήρα και τη λεκάνη απορροής της.
• Περάτωση ικανού αριθμού από δειγματοληψίες, για τη χωρική και χρονική κάλυψη του Υδρογραφικού Δικτύου και του Υδάτινου Σώματος της λίμνης Πλαστήρα. Σημειώνεται ότι έχει επιλεγεί και μία θέση κατάντη του φράγματος.
• Καταγραφή και έρευνα των ειδών, οικοτόπων, αναπαραγωγικών και τροφοληπτικών πεδίων και αναπαραγωγικών συμπεριφορών των ιχθύων.
Διερεύνηση μορφολογικών και γενετικών (ενδεικτικά) χαρακτηριστικών των ειδών της ιχθυοπανίδας
• Καταγραφή τυχόν τροποποιήσεων μεταξύ των ιχθυοπληθυσμών, σε ότι αφορά τα μορφομετρικά και γενετικά χαρακτηριστικά τους.
Το ερευνητικό έργο είναι σε εξέλιξη. ‘Έχουν παραδοθεί οι τεχνικές εκθέσεις των 2 από τις 3 φάσεις και έχουν ολοκληρωθεί οι 3 από τις 4 συνολικά δειγματοληψίες ιχθυοπανίδας. Το έργο αναμένεται να ολοκληρωθεί εντός του έτους 2023. Με τα μέχρι τώρα αποτελέσματα, μπορούμε να συμπεράνουμε τα εξής:
– Από τις δειγματοληψίες της ιχθυοπανίδας σε 4 θέσεις εντός της λ. Πλαστήρα, εκ των οποίων
o οι 2 στο σώμα της λίμνης και
o οι 2 στους χειμάρρους Μεγάλο Ποτάμι και Ρέμα Καριτσιώτικο,
παρατηρήθηκαν και συλλέχθηκαν άτομα από 8 είδη, καθώς επίσης και
o σε 1 θέση κατάντη της λίμνης Πλαστήρα, μετά τα 6 χλμ. της πορείας του π. Ταυρωπού όπου συμβάλει ο χείμαρρος Άσπρος, παρατηρήθηκαν και συλλέχθηκαν άτομα από 3 είδη.
Από τα παραπάνω είδη που βρέθηκαν (δηλαδή τα 8 είδη στις 4 θέσεις εντός της λίμνης Πλαστήρα – ανάντη – και τα 3 είδη στη 1 θέση στον π. Ταυρωπό – κατάντη – μόνο 1 είδος είναι κοινό στις δύο περιοχές και τα υπόλοιπα είναι διαφορετικά. Αντίστοιχα συμπεράσματα, σε ότι αφορά τα είδη, εξάγονται και από παλαιότερες μελέτες για το κατάντη της ΤΛ πλαστήρα υδροσύστημα του π. Αχελώου (μελέτη ΤΕΙ Μεσολογγίου, 2009), όπου μόνο 1 είδος είναι κοινό, αυτό που βρέθηκε και στη συγκεκριμένη έρευνα, ενώ για τη ΤΛ Πλαστήρα είναι η πρώτη φορά που γίνεται μία οργανωμένη έρευνα, ενώ η βιβλιογραφία από αποσπασματικές έρευνες συνηγορούν στα αποτελέσματα της υπό εκπόνηση έρευνας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Διαπιστώνεται λοιπόν από την επεξεργασία των πρώτων στοιχείων της έρευνας, η οποία αναμένεται να ολοκληρωθεί στο τέλος του 2023, ότι η ΤΛ Πλαστήρα, εδώ και 63 χρόνια, αποτελεί ένα ξεχωριστό λιμναίο οικοσύστημα, με ιχθυοπανίδα όπως έχει διαμορφωθεί από την παρουσία τόσο ενδημικών όσο και ξενικών ειδών, που δεν έχει πλέον κοινά χαρακτηριστικά με το κατάντη οικοσύστημα του υδροσυστήματος του Αχελώου. Δεν προβλέφθηκε από την αρχή της κατασκευής της οικολογική παροχή, γιατί πολύ απλά οι εγκαταστάσεις της υδροηλεκτρικής παραγωγής δε βρίσκονται στην περιοχή πλησίον του φράγματος, αλλά στο ΒΑ τμήμα του, όπου και υπάρχει κατάλληλα διαμορφωμένη υδροληψία. Μέσω αυτής, τροφοδοτείται το υδροηλεκτρικό έργο της ΔΕΗ, το οποίο βρίσκεται στη Μητρόπολη Καρδίτσας, εκμεταλλευόμενο την υψομετρική διαφορά ΔΗ των 600 m και από εκεί στη συνέχεια συγκεντρώνεται σε ταμιευτήρα για την αναρρύθμιση της ροής, την άρδευση της πεδιάδας της Καρδίτσας και την ύδρευση της πόλης της Καρδίτσας. Επομένως, δε γίνεται λόγος για πιθανή κατασκευή έργων ελεθεροεπικοινωνίας της ιχθυοπανίδας στην περιοχή του φράγματος, αφού δεν υπάρχουν εγκαταστάσεις παραγωγής υδροηλεκτρικής ενέργειας στο σημείο αυτό και η μόνη τροφοδοσία της λίμνης Πλαστήρα προς τον π. Ταυρωπό, είναι αποκλειστικά με υπερχείλιση, που έχει συμβεί τρεις φορές στην όλη ιστορία της ζωής του φράγματος (η μία το 1997), δηλαδή από το 1960 μέχρι σήμερα. Τέλος, ακόμα κι αν υπήρχε αυτή η πιθανότητα της οποιασδήποτε παρέμβασης στο σημείο αυτό, η επαφή των ειδών της ιχθυοπανίδας της λίμνης Πλαστήρα με τα αντίστοιχα της ιχθυοπανίδας του κατάντη οικοσυστήματος του υδροσυστήματος του π. Αχελώου, θα αλλοίωνε το χαρακτήρα και των δύο οικοσυστημάτων, ενδεχομένως να υποβάθμιζε την ευζωϊα ορισμένων ειδών ή ακόμα και να απειλούσε την ύπαρξή τους. Θα προκαλούσε περισσότερες αρνητικές επιπτώσεις από τις ενδεχόμενες θετικές, με αποτέλεσμα την πρόκληση οικολογικής καταστροφής.
Με βάση τα παραπάνω τα παρακάτω μέτρα είναι μη εφαρμόσιμα από πλευράς ΔΕΗ:
Μέτρα ΚΟΔ
-Βελτίωση της συνέχειας προς τα ανάντη για τους οργανισμούς
(π.χ. ράμπες, περάσματα ιχθύων, κανάλι παράκαμψης, Μη εφαρμόσιμο
ανελκυστήρες ιχθύων)
-Βελτίωση της συνέχειας προς τα κατάντη για τους οργανισμούς
(π.χ. στρόβιλοι με μικρότερη βλάβη στους ιχθύες, Μη εφαρμόσιμο
πλέγματα ιχθύων)
-Σύλληψη, μεταφορά και απελευθέρωση ιχθύων Μη εφαρμόσιμο
-Εξασφάλιση επιπλέον παροχής/ στοιχείων ελάχιστης παροχής
(π.χ. χαμηλή ροή, βασική ροή, ροή για ιχθύες) Μη εφαρμόσιμο
-Απαγόρευση απόληψης υλικών από υπόλοιπη Αρμόδιος φορέας μόνο η
κοίτη ποταμού κατάντη του φράγματος Αποκεντρωμένη Διοίκηση (Δ/νση Υδάτων)
Γ.Μέτρο Μ04Σ1302: Θεσμοθέτηση περιβαλλοντικής παροχής και μέτρων βελτίωσης της συνέχειας για την ιχθυοπανίδα σε ποτάμια ΙΤΥΣ κατάντη φραγμάτων (ΤΑΥΡΩΠΟΣ Π.2)
Το μέτρο περιλαμβάνει την εκπόνηση μελέτης για τον υπολογισμό της περιβαλλοντικής ροής και κατάλληλων μέτρων βελτίωσης της συνέχειας για τους ιχθύες στα κατάντη του φράγματος Ταυρωπού ποτάμιο ΙΤΥΣ. Τα αποτελέσματα της μελέτης θα πρέπει να ληφθούν υπόψη στην τροποποίηση περιβαλλοντικών όρων του ταμιευτήρα Ταυρωπού.
Στο Παράρτημα Ι του προσχεδίου δίνονται τα παρακάτω μέτρα μετριασμού που προτείνονται για το ΤΑΥΡΩΠΟΣ Π.2 (EL0415R000212029Η):
Μέτρα ΚΟΔ
1.Βελτίωση της συνέχειας προς τα ανάντη για τους οργανισμούς (π.χ. ράμπες, περάσματα ιχθύων, κανάλι παράκαμψης, ανελκυστήρες ιχθύων)
2.Βελτίωση της συνέχειας προς τα κατάντη για τους οργανισμούς (π.χ. στρόβιλοι με μικρότερη βλάβη στους ιχθύες, πλέγματα ιχθύων)
3.Σύλληψη, μεταφορά και απελευθέρωση ιχθύων
4.Εξασφάλιση επιπλέον παροχής/ στοιχείων ελάχιστης παροχής (π.χ. χαμηλή ροή, βασική ροή, ροή για ιχθύες)
5.Απαγόρευση απόληψης υλικών από υπόλοιπη κοίτη ποταμού κατάντη του φράγματος
6.Απαγόρευση παρεμπόδισης στερεομεταφοράς σε παραποτάμους που συμβάλλουν κατάντη του φράγματος
Φορείς υλοποίησης (σε αντιστοιχία με τα παραπάνω μέτρα ΚΟΔ)
1.Φορέας διαχείρισης του έργου
2.Φορέας διαχείρισης του έργου
3.Φορέας διαχείρισης του έργου
4.Φορέας διαχείρισης του έργου
5.Φορέας διαχείρισης του έργου,
Αποκεντρωμένη Διοίκηση (Δ/νση Υδάτων)
6.ΓΔΥ/Περιφέρεια / Αποκεντρωμένη Διοίκηση (Δ/νση
Υδάτων)
Σε ότι αφορά την υλοποίηση του μέτρου Μ04Σ1302 να ληφθούν υπόψη τα εξής:
– Η Εξασφάλιση επιπλέον παροχής/ στοιχείων ελάχιστης παροχής (π.χ. χαμηλή ροή, βασική ροή, ροή για ιχθύες) δεν δύναται να πραγματοποιηθεί καθώς ουδέποτε υπήρχε απαίτηση για περιβαλλοντική ροή στο ΤΑΥΡΩΠΟΣ Π.2 αμέσως κατάντη του φράγματος στην ΑΕΠΟ του ΥΗΣ Ν. Πλαστήρα.
Η ροή του νερού ξεκινάει 2 χλμ κατάντη του φράγματος στο σημείο συμβολής με το ρέμα «Δοξούλα». Στη συνέχεια επέρχεται επιπρόσθετη βελτίωση καθ’ όσον συμβάλει το ρέμα «Άσπρος» σε απόσταση περίπου 6 km από το φράγμα αποκαθιστώντας την οικολογική ισορροπία της παλαιάς κοίτης του ποταμού.
Το μήκος του Ταυρωπού ποταμού από το φράγμα μέχρι την τεχνητή λίμνη των Κρεμαστών (ΤΑΥΡΩΠΟΣ Π.2 και ΤΑΥΡΩΠΟΣ Π.1) είναι περίπου 52 km. Συνεπώς στο 96% του μήκους του Ταυρωπού ποταμού από το φράγμα μέχρι την τεχνητή λίμνη των Κρεμαστών διαπιστώνεται ροή νερού.
Η μη ύπαρξη πρακτικά ροής νερού για τα προαναφερόμενα 2 χλμ του ΤΑΥΡΩΠΟΣ Π.2 ύστερα από περισσότερο από 60 έτη συνεχούς λειτουργίας του φράγματος χωρίς υπερχείλιση με εξαίρεση την περίπτωση του 1997 έχει δημιουργήσει νέες συνθήκες ισορροπίας στο φυσικό οικοσύστημα. Η ροή στον Ταυρωπό ποταμό αμέσως κατάντη του φράγματος έχει διακοπεί πλήρως και το τμήμα της κοίτης του μέχρι τη συμβολή του ρέματος Δοξούλας παραμένει σχεδόν καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους ξηρό.
Η όποια βελτίωση από μία κατάντη οικολογική παροχή θα αφορά ένα μήκος κοίτης μόνο 2 km δηλαδή μέχρι του ρέματος Δοξούλα. Το μήκος αυτό είναι το 4% του μήκους μέχρι την εκβολή στη λίμνη των Κρεμαστών.
– Η βελτίωση της συνέχειας προς τα ανάντη για τους οργανισμούς (π.χ. ράμπες, περάσματα ιχθύων, κανάλι παράκαμψης, ανελκυστήρες ιχθύων) δεν δύναται να πραγματοποιηθεί καθώς δεν υπάρχει ροή κατάντη του φράγματος.
– Βελτίωση της συνέχειας προς τα κατάντη για τους οργανισμούς (π.χ. στρόβιλοι με μικρότερη βλάβη στους ιχθύες, πλέγματα ιχθύων) δεν δύναται να πραγματοποιηθεί καθώς οι εγκαταστάσεις του ΥΗΣ Ν. Πλαστήρα δεν βρίσκονται κοντά στο φράγμα.
– Η Σύλληψη, μεταφορά και απελευθέρωση ιχθύων δεν δύναται να πραγματοποιηθεί καθώς για τα πρώτα 2 χλμ δεν υπάρχει ροή στο ΤΑΥΡΩΠΟΣ Π.2.
– Τονίζεται ότι τυχόν μείωση της ποσότητας που δίνεται για άρδευση και ύδρευση από τον ΥΗΣ Ν. ΠΛΑΣΤΗΡΑ προς τη Θεσσαλία θα επιβαρύνει τους υδατικούς πόρους αυτής οι οποίοι θα κληθούν να αναπληρώσουν (με άντληση από το υπόγειο δυναμικό) κάθε «απώλεια» καθώς οι ανάγκες και η ζήτηση είναι εδώ και τέσσερις δεκαετίες προσαρμοσμένες στη σημερινή λειτουργία και δυναμικό του ΥΗΣ Ν.Πλαστήρα.
Σημειώνεται ότι η ΔΕΗ έχει αναθέσει στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ερευνητικό έργο με θέμα: Παρακολούθηση και Διερεύνηση της Ιχθυοπανίδας στο Υδρογραφικό Δίκτυο και στο Υδάτινο Σώμα της λίμνης Πλαστήρα» , Επιστημονικό Υπεύθυνο του έργου τον Καθηγητή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας κ. Άρη Ψιλοβίκο, Διευθυντή του Εργαστηρίου Οικοϋδραυλικής & Διαχείρισης Εσωτερικών Υδάτων
Το ερευνητικό έργο περιλαμβάνει τα ακόλουθα:
• Διερεύνηση και συλλογή δεδομένων βιβλιογραφίας, (έρευνες, μελέτες, δράσεις) που αφορούν τη λίμνη Πλαστήρα και τη λεκάνη απορροής της.
• Περάτωση ικανού αριθμού από δειγματοληψίες, για τη χωρική και χρονική κάλυψη του Υδρογραφικού Δικτύου και του Υδάτινου Σώματος της λίμνης Πλαστήρα. Σημειώνεται ότι έχει επιλεγεί και μία θέση κατάντη του φράγματος.
• Καταγραφή και έρευνα των ειδών, οικοτόπων, αναπαραγωγικών και τροφοληπτικών πεδίων και αναπαραγωγικών συμπεριφορών των ιχθύων.
• Διερεύνηση μορφολογικών και γενετικών (ενδεικτικά) χαρακτηριστικών των ειδών της ιχθυοπανίδας
• Καταγραφή τυχόν τροποποιήσεων μεταξύ των ιχθυοπληθυσμών, σε ότι αφορά τα μορφομετρικά και γενετικά χαρακτηριστικά τους.
Το ερευνητικό έργο είναι σε εξέλιξη. ‘Έχουν παραδοθεί οι τεχνικές εκθέσεις των 2 από τις 3 φάσεις και έχουν ολοκληρωθεί οι 3 από τις 4 συνολικά δειγματοληψίες ιχθυοπανίδας. Το έργο αναμένεται
να ολοκληρωθεί εντός του έτους 2023. Με τα μέχρι τώρα αποτελέσματα, μπορούμε να συμπεράνουμε τα εξής:
– Από τις δειγματοληψίες της ιχθυοπανίδας σε 4 θέσεις εντός της λ. Πλαστήρα, εκ των οποίων
o οι 2 στο σώμα της λίμνης και
o οι 2 στους χειμάρρους Μεγάλο Ποτάμι και Ρέμα Καριτσιώτικο,
παρατηρήθηκαν και συλλέχθηκαν άτομα από 8 είδη, καθώς επίσης και
o σε 1 θέση κατάντη της λίμνης Πλαστήρα, μετά τα 6 χλμ. της πορείας του π. Ταυρωπού όπου συμβάλει ο χείμαρρος Άσπρος, παρατηρήθηκαν και συλλέχθηκαν άτομα από 3 είδη.
Από τα παραπάνω είδη που βρέθηκαν (δηλαδή τα 8 είδη στις 4 θέσεις εντός της λίμνης Πλαστήρα – ανάντη – και τα 3 είδη στη 1 θέση στον π. Ταυρωπό – κατάντη – μόνο 1 είδος είναι κοινό στις δύο περιοχές και τα υπόλοιπα είναι διαφορετικά. Αντίστοιχα συμπεράσματα, σε ότι αφορά τα είδη, εξάγονται και από παλαιότερες μελέτες για το κατάντη της ΤΛ πλαστήρα υδροσύστημα του π. Αχελώου (μελέτη ΤΕΙ Μεσολογγίου, 2009), όπου μόνο 1 είδος είναι κοινό, αυτό που βρέθηκε και στη συγκεκριμένη έρευνα, ενώ για τη ΤΛ Πλαστήρα είναι η πρώτη φορά που γίνεται μία οργανωμένη έρευνα, ενώ η βιβλιογραφία από αποσπασματικές έρευνες συνηγορούν στα αποτελέσματα της υπό εκπόνηση έρευνας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Διαπιστώνεται λοιπόν από την επεξεργασία των πρώτων στοιχείων της έρευνας, η οποία αναμένεται να ολοκληρωθεί στο τέλος του 2023, ότι η ΤΛ Πλαστήρα, εδώ και 63 χρόνια, αποτελεί ένα ξεχωριστό λιμναίο οικοσύστημα, με ιχθυοπανίδα όπως έχει διαμορφωθεί από την παρουσία τόσο ενδημικών όσο και ξενικών ειδών, που δεν έχει πλέον κοινά χαρακτηριστικά με το κατάντη οικοσύστημα του υδροσυστήματος του Αχελώου. Δεν προβλέφθηκε από την αρχή της κατασκευής της οικολογική παροχή, γιατί πολύ απλά οι εγκαταστάσεις της υδροηλεκτρικής παραγωγής δε βρίσκονται στην περιοχή πλησίον του φράγματος, αλλά στο ΒΑ τμήμα του, όπου και υπάρχει κατάλληλα διαμορφωμένη υδροληψία. Μέσω αυτής, τροφοδοτείται το υδροηλεκτρικό έργο της ΔΕΗ, το οποίο βρίσκεται στη Μητρόπολη Καρδίτσας, εκμεταλλευόμενο την υψομετρική διαφορά ΔΗ των 600 m και από εκεί στη συνέχεια συγκεντρώνεται σε ταμιευτήρα για την αναρρύθμιση της ροής, την άρδευση της πεδιάδας της Καρδίτσας και την ύδρευση της πόλης της Καρδίτσας. Επομένως, δε γίνεται λόγος για πιθανή κατασκευή έργων ελεθεροεπικοινωνίας της ιχθυοπανίδας στην περιοχή του φράγματος, αφού δεν υπάρχουν εγκαταστάσεις παραγωγής υδροηλεκτρικής ενέργειας στο σημείο αυτό και η μόνη τροφοδοσία της λίμνης Πλαστήρα προς τον π. Ταυρωπό, είναι αποκλειστικά με υπερχείλιση, που έχει συμβεί τρεις φορές στην όλη ιστορία της ζωής του φράγματος (η μία το 1997), δηλαδή από το 1960 μέχρι σήμερα. Τέλος, ακόμα κι αν υπήρχε αυτή η πιθανότητα της οποιασδήποτε παρέμβασης στο σημείο αυτό, η επαφή των ειδών της ιχθυοπανίδας της λίμνης Πλαστήρα με τα αντίστοιχα της ιχθυοπανίδας του κατάντη οικοσυστήματος του υδροσυστήματος του π. Αχελώου, θα αλλοίωνε το χαρακτήρα και των δύο οικοσυστημάτων, ενδεχομένως να υποβάθμιζε την ευζωϊα ορισμένων ειδών ή ακόμα και να απειλούσε την ύπαρξή τους. Θα προκαλούσε περισσότερες αρνητικές επιπτώσεις από τις ενδεχόμενες θετικές, με αποτέλεσμα την πρόκληση οικολογικής καταστροφής.
Με βάση τα παραπάνω τα παρακάτω μέτρα είναι μη εφαρμόσιμα από πλευράς ΔΕΗ:
Μέτρα ΚΟΔ
-Βελτίωση της συνέχειας προς τα ανάντη για τους
οργανισμούς (π.χ. ράμπες, περάσματα ιχθύων, Μη εφαρμόσιμο
κανάλι παράκαμψης, ανελκυστήρες ιχθύων)
-Βελτίωση της συνέχειας προς τα κατάντη για τους
οργανισμούς (π.χ. στρόβιλοι με μικρότερη βλάβη Μη εφαρμόσιμο
στους ιχθύες, πλέγματα ιχθύων)
-Σύλληψη, μεταφορά και απελευθέρωση ιχθύων Μη εφαρμόσιμο
-Εξασφάλιση επιπλέον παροχής/ στοιχείων ελάχιστης
παροχής (π.χ. χαμηλή ροή, βασική ροή, ροή για ιχθύες) Μη εφαρμόσιμο
-Απαγόρευση απόληψης υλικών από υπόλοιπη κοίτη Αρμόδιος φορέας μόνο η
ποταμού κατάντη του φράγματος Αποκεντρωμένη Διοίκηση (Δ/νση Υδάτων)
Δ. Μέτρο Μ04Β0907: Μέτρα για τον προσδιορισμό και την επίτευξη του ΚΟΔ σε ΙΤΥΣ, ΑΧΕΛΩΟΣ Π.5
Σε ότι αφορά το μέτρο ΚΟΔ: Απαγόρευση απόληψης υλικών από υπόλοιπη κοίτη ποταμού κατάντη του φράγματος με Φορέας διαχείρισης του έργου την Αποκεντρωμένη Διοίκηση (Δ/νση Υδάτων) να ληφθούν υπόψη τα παρακάτω:
– Σύμφωνα με την ΑΕΠΟ του Συγκροτήματος Αχελώου, στο Αχελώος Π. 5 (παλαιά κοίτη) υπάρχει η παρακάτω υποχρέωση (ΠΟ 23.1):
«Να εξασφαλιστεί κατά προτεραιότητα κατάντη του φράγματος Στράτου, από το ΥΗΕ Στράτος ΙΙ, και μέχρι το σημείο εξόδου της διώρυγας φυγής του ΥΗΕ Στράτου Ι στην κοίτη του ποταμού Αχελώου, συνεχής καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους παροχή τουλάχιστον ίση με 7m3/sec, με σκοπό τη διασφάλιση του οικοσυστήματος κατάντη του φράγματος και μέχρι το σημείο εξόδου της διώρυγας φυγής του ΥΗΕ Στράτου Ι (παλαιά κοίτη του ποταμού Αχελώου και για μήκος 7km περίπου)…»
Για την εφαρμογή του ανωτέρω όρου, θα πρέπει οπωσδήποτε να κατασκευαστεί από την Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας, το έργο με τίτλο: «Μελέτη έργου αποκατάστασης και καθορισμού ζωνών απόληψης αδρανών κοίτης Αχελώου κατάντη φράγματος Στράτου Ι και μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων» για το μέρος το οποίο έχει λάβει ΑΕΠΟ (ΑΔΑ: ΩΛΗ54653Π8-ΠΞ7/2017).
Σημειώνεται ότι για να εμφανιστεί η οικολογική παροχή στην περιοχή της παλιάς κοίτης, θα πρέπει να γίνει το έργο της αποκατάστασής της, διαφορετικά αυτή ΔΕΝ δύναται να εμφανίζεται να ρέει, παρά μόνο ως ενδορροή, αφού η περιοχή έχει χάσει το χαρακτήρα της ως κοίτη και εμφανίζεται περισσότερο ως χώρος αμμοληψιών.
Στην υφιστάμενη κατάσταση η ΔΕΗ λειτουργεί τον ΥΗΣ Στράτος ΙΙ για την κάλυψη των αρδευτικών αναγκών των αρδευτικών δικτύων που υπάρχουν στα κατάντη. Επίσης αναφέρεται ότι η ΔΕΗ έχει κατασκευάσει αλλά δεν έχει λειτουργήσει ποτέ τις διατάξεις της οικολογικής παροχής, αφού δεν δύναται να στείλει την οικολογική παροχή στην παλαιά κοίτη με την κατάσταση που επικρατεί σήμερα. Παρόλα αυτά, ο όρος ικανοποιείται εν μέρει για το τμήμα αυτό, αφού από διαπιστώσεις που έχουν γίνει από τη ΔΕΗ, στην περιοχή της παλαιάς κοίτης υπάρχει πάντα ροή, η οποία προέρχεται τόσο από διαρροές του φράγματος Στράτος, εκτιμούμενη από 4-6m3/s όσο και από την ενδορροή, δηλαδή τη βασική απορροή των υδρολογικών υπολεκανών της αμέσως κατάντη περιοχής που καταλήγουν στην περιοχή της παλαιάς κοίτης.
Επιπροσθέτως των ανωτέρω και για τη διασφάλιση της οικολογικής ισορροπίας στην κατάντη κοίτη του ποταμού Αχελώου, η ΔΕΗ διασφαλίζει την ποσότητα αυτή που προβλέπεται από τον ΥΗΣ Στράτος ΙΙ (δηλαδή τα 7m3/s για το μήκος της παλαιάς κοίτης), από τη λειτουργία του ΥΗΣ Στράτος Ι, και τη διοχετεύει αμέσως κατάντη στην έξοδο της διώρυγας φυγής (δηλαδή συνολικά τα 21,3m3/s).
Η ΔΕΗ , με σκοπό τη διερεύνηση στοιχείων που αφορούν στην οικολογική παροχή και στις επιδράσεις του συγκροτήματος των φραγμάτων στις κατάντη προστατευόμενες περιοχές εκπόνησε δύο Μελέτες
– «Διερεύνηση του υδρολογικού καθεστώτος και σχηματοποίηση της ροής του ποταμού Αχελώου, κατάντη των Υδροηλεκτρικών Σταθμών (ΥΗΣ) Κρεμαστών, Καστρακίου και Στράτου Ι και ΙΙ, με την αξιοποίηση τεχνολογικών Γεωπληροφορικής», Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδας (ΔΙΠΑΕ), Επιστημονικός Υπεύθυνος: Κωνσταντινίδης Αλέξανδρος.
– «Διερεύνηση επιπτώσεων της λειτουργίας των φραγμάτων του ποταμού Αχελώου, στις κατάντη προστατευόμενες περιοχές Natura 2000, GR2310001 και GR2310015», Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Επιστημονικός Υπεύθυνος: Ψιλοβίκος Άρης.
Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της Μελετών ακόμη και με τον τρόπο που λειτουργεί σήμερα η ΔΕΗ τους υδροηλεκτρικούς σταθμούς στο Συγκρότημα Αχελώου, υπάρχει συνέχεια της οικολογικής παροχής στα κατάντη στο μεγαλύτερο μέρος του χρόνου και για το μεγαλύτερο τμήμα της κοίτης κατάντη της διώρυγας φυγής. Σύμφωνα με το δυσμενέστερο σενάριο λειτουργίας, το ανωτέρω δεν ισχύει μόνο για το τμήμα της κοίτης αμέσως κατάντη της διώρυγας φυγής για τα 2 πρώτα χιλιόμετρα της κοίτης. Στη συνέχεια, λόγω κυρίως των πλευρικών εισροών της παροχής βάσης των υπολεκανών που συμβάλλουν στην κοίτη, η παροχή του Αχελώου ενισχύεται και σε κάθε περίπτωση καλύπτεται η οικολογική παροχή των 21,3m3/s.
Ως προς το προτεινόμενο μέτρο Μ02Σ0811, περί επιβολής ελάχιστων αποστάσεων, 100, 150 & 200 m καθώς και ελάχιστης απαιτούμενης συνεχόμενης έκτασης 4, 3 & 2 στρ. για την εκτέλεση νέων αρδευτικών γεωτρήσεων και πηγαδιών ή της πλήρους απαγόρευσης αρδευτικών γεωτρήσεων εντός των οικισμών, (όπου συνήθως οι οικισμοί στα χωριά είναι ένας κύκλος 800 m, δηλαδή τεράστιες αγροτικές εκτάσεις): Δεν είναι δυνατό να εφαρμοστούν αυθαίρετα
ενιαία μέτρα σε μία τόσο μεγάλη περιοχή, με
τελείως διαφορετικές κατά τόπους συνθήκες
υδροφορίας. Οι περιοχές όπου θα υπάρχουν οι
δυνατότητες εκτέλεσης έργων θα είναι
ελάχιστες. Θα υπάρξει απομείωση της αξίας της
γης και των αγροτικών εισοδημάτων, καθώς και
σοβαρά προβλήματα επιβίωσης για πολλούς με τον αποκλεισμό τους από την – αντισυνταγματική, εκτός των άλλων – πρόσβαση στο νερό. Η εφαρμογή αντίστοιχων – ισοπεδωτικών –
μέτρων στο παρελθόν οδήγησε σε σωρεία
παρανόμων Γεωτρήσεων, χωρίς κανένα
περιορισμό, σε πληθώρα καταγγελιών ή σε
απόγνωση των ενδιαφερομένων, λόγω της
αδυναμίας αξιοποίησης της γης τους. Αν
επανέλθουν, θα έχουμε επίσης συνεχείς
καταγγελίες ακόμα και υφιστάμενων, αδήλωτων,
γεωτρήσεων – πηγαδιών που θα “εμποδίζουν”
την έκδοση αδειών νέων, με αναπόφευκτη
επιβάρυνση των υπηρεσιών. Η εφαρμογή τους,
αφενός, αντίκειται στο πνεύμα των
διαχειριστικών σχεδίων, όπου η προστασία των
των υδάτινων πόρων γίνεται βάσει
συγκεκριμένων κριτηρίων ανά περιοχή και όχι
με κάθετα μέτρα όπως αυτά, και, αφετέρου,
προτείνεται η εφαρμογή τους ΜΟΝΟ στο Υ.Δ. με
την μεγαλύτερη ίσως υδροφορία στη χώρα και χωρίς ποσοτικά προβλήματα.
ΠΡΟΤΕΙΝΕΤΑΙ: η επιλογή της θέσης νέας γεώτρησης –
πηγαδιού να καθορίζεται από 3 παραμέτρους:
την απόσταση, το βάθος του υδροφόρου
στρώματος και την παροχή εκμετάλλευσης,
που πρέπει κατά περίπτωση να εξετάζονται
απο τον Γεωλόγο-μελετητή και την Δνση
Υδάτων, ανάλογα με τα δεδομένα της κάθε
περιοχής.
Ως προς το μέτρο Μ02Σ0812 για την επιβολή της ζώνης απαγόρευσης νέων γεωτρήσεων 500 m από την παραλία στο EL0200070: Το πρόβλημα της υφαλμύρινσης στην περιοχή
αυτή είναι γνωστό, και επιβεβαιωμένο από
πολλές χημικές αναλύσεις σε νερά γεωτρήσεων
που έχουν γίνει στο παρελθόν, ότι εμφανίζεται
μόνο τοπικά στην περιοχή του λόφου στον
οποίο βρίσκεται ο οικισμός της Δ.Κ. Κάστρου και
Δυτικά αυτού έως τη θάλασσα. Το πρόβλημα
εμφανίζεται μόνο σε βαθιές γεωτρήσεις, κάτω
από το απόλυτο υψόμετρο, λόγω της
αναθόλωσης-ανύψωσης του ασβεστολιθικού
υποβάθρου, και δεν αφορά την υπόλοιπη ζώνη
του ΥΥΣ Κυλλήνης. Η εφαρμογή της “τυφλά” σε
όλη την παραλιακή ζώνη των 500 m θα πλήξει
άνευ λόγου μία μεγάλη και αναπτυσσόμενη
περιοχή με τεράστια τουριστική ανάπτυξη.
ΠΡΟΤΕΙΝΕΤΑΙ: Να επανέλθει το – επιτυχημένο στο παρελθόν
(Παλιά Κανονιστική Νομού Ηλείας), και
ουσιαστικό – μέτρο της δυνατότητας
εκτέλεσης έργου μέχρι βάθος μικρότερο του
απόλυτου υψομέτρου και με την προϋπόθεση
ότι η άντληση θα γίνεται αυστηρά με
φυγόκεντρη αντλία, (αναρρόφηση),
αποκλειστικά για την περιοχή του οικισμού της
Δ.Κ. Κάστρου και Δυτικά αυτού έως τη
θάλασσα. Όχι σε όλη την παραλιακή ζώνη του ΥΥΣ.
Στον Πίνακα 5-4: Ετήσιες απολήψεις ύδατος από τα επιφανειακά ΥΣ της ΛΑΠ Στρυμόνα (EL1106) (σελίδες 114-116), αναφέρεται ότι από τον ποταμό Στρυμόνα (α/α 3, 63, 83), την τάφρο Μπέλιτσα (α/α 37) και τη λίμνη Κερκίνη (α/α 84) γίνεται απόληψη νερού για ύδρευση. Επισημαίνεται ότι τα νερά του ποταμού Στρυμόνα, της τάφρου Μπέλιτσας και της λίμνης Κερκίνης δεν χρησιμοποιούνται σε καμία περίπτωση για την κάλυψη υδρευτικών αναγκών. Στην περίπτωση που οι συγκεκριμένες αναφορές περιγράφουν κάτι άλλο, θα πρέπει να διευκρινιστεί.
Σχετικά με τη 2η ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ
Ανταποκρινόμενοι στη 2η Αναθεώρηση Σχεδίου Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών Υδατικού Διαμερίσματος Κρήτης.
Δηλώνουμε ότι το σχέδιο διαχείρισης της 2ης Αναθεώρησης του Υδατικού Διαμερίσματος Κρήτης (EL 13) μας βρίσκει σύμφωνους επί της αρχής αφού έχει στον πυρήνα του την προστασία του νερού και την ορθή διαχείριση του.
Επισημαίνουμε ότι θεωρούμε επιβεβλημένη την ενίσχυση των οργάνων εποπτείας και διαχείρισης για την ελαχιστοποίηση της σπατάλης, της αλόγιστης εξάντλησης του υπόγειου υδατικού πλούτου και εν τέλει την ρύπανση ή την καταστροφή του.
Ειδικότερα στους τομείς που μας αφορούν περισσότερο.
3.9 – 3.10 Οι προβλέψεις για την αναθεώρηση μας βρίσκουν επί της αρχής σύμφωνους.
Θεωρούμε όμως άδικο να βάλουμε στο ίδιο ράφι τα ξερά με τα χλωρά.
Η λογική ρυπαίνω απορυπαίνω μας βρίσκει διαφωνούντες όπως και η λογική ο ρυπαίνων πληρώνει (πως πληρώνει, πότε πληρώνει, ποια είναι η ζημιά κ.λ.π.)
Θεωρούμε ότι δεν πρέπει κατ’ ουδένα λόγο να επιτρέπουμε την ανθρωπογενή ρύπανση με την θέσπιση αυστηρών κανόνων, την ενίσχυση των εποπτικών οργάνων και την αξιοποίηση της τεχνολογίας.
Στον τομέα υποδομών θεωρούμε απαραίτητο τον εκσυγχρονισμό των δικτύων ώστε να περιοριστούν οι απώλειες από διαρροές ή εξάτμιση ή σπατάλη, αλλά και την πιθανότητα υδροκλοπής.
Επιπλέον θεωρούμε απαραίτητη την προστασία «απειλούμενων» περιοχών που υποστηρίζουν το δυναμικό του υδροφορέα και τον εμπλουτισμό του εξαιτίας ανθρωπογενών δραστηριοτήτων όπως π.χ. από την επιβάρυνση που προκαλεί η εκτεταμένη χρήση του ανάγλυφου από τις Α.Π.Ε.
Προφανώς είναι επιβεβλημένη η έγκαιρη αναγνώριση των επιπτώσεων από την κλιματική κρίση ιδιαίτερα σε ξηροθερμικές περιοχές όπως είναι η δική μας.
3.11 Θέματα προγραμματισμού έργου διαχείρισης Υδατικών Πόρων,
μας βρίσκει απολύτως σύμφωνους.
Ιδιαίτερα στην ενότητα που αφορά την αξιοποίηση επιφανειακών υδατικών συστημάτων με σημαντικές χειμέριες απορροές επειδή μας αφορά άμεσα και επειδή σε αυτή την κατεύθυνση έχουμε προβεί σε πρόδρομες δραστηριότητες με την βοήθεια της Περιφέρειας Κρήτης.
Τέτοια έργα θα δημιουργήσουν συνθήκες αύξησης της παραγωγής, θα περιοριστούν τα φαινόμενα εξάντλησης του υπόγειου υδατικού πλούτου και θα βοηθήσουν στη σταθεροποίηση του.
Επομένως θεωρούμε αναγκαία την προτεραιοποίηση, την χρηματοδό-τηση και την εκτέλεση τέτοιων έργων υπό την αιγίδα των θεσμών και όχι των ιδιωτών, ώστε να μην μετατραπεί το νερό από αγαθό σε εμπόρευμα.
Ως προς την τιμολόγηση να προκύπτει από τις αποφάσεις των τοπικών οργάνων, των Ισολογισμών, με αυστηρούς ελέγχους από τα υπερκείμενα θεσμικά όργανα.
Να μην παραβιάζεται κατ’ ουδένα λόγο η αυτονομία των Τ.Ο.Ε.Β.
Υπό το βάρος των βαρύτατων και τραγικών επιπτώσεων των πλημμυρικών φαινομένων που έπληξαν φέτος (2023) το Υδατικό Διαμέρισμα της Θεσσαλίας και των συνθηκών που διαμορφώνονται μετά την υποχώρηση των υδάτων, την επαναπλυμμήριση της Κάρλας, την απώλεια ανθρώπων, την καταστροφή των καλλιεργειών και του ζωικού κεφαλαίου, τη φυσική διαδικασία φόρτισης των ΥΥΣ και όλα τα απαραίτητα αντιπλημμυρικά έργα και μέτρα που θα πρέπει να υλοποιηθούν με διαδικασία κατεπείγοντος, θεωρώ πως η “εκτροπή του Αχελώου” δεν είναι σκόπιμο να συμπεριληφθεί στην Β’ Αναθεώρηση του ΣΔΛΑΠ του ΥΔ08 (Θεσσαλίας), δηλαδή να αφαιρεθούν από το υποκεφάλαιο 9.2.4.3 και τα έργα που περιλαμβάνονται στον Πίνακα 9-11, και σχετίζονται με αυτήν: Μ08Σ1126, Μ08Σ1127, Μ08Σ1128, Μ08Σ1129. Είναι τουλάχιστον αδόκιμη η συζήτηση για έλλεμα νερού σε μια περιοχή που πλήγηκε τόσο βάναυσα από τις πλημμύρες.
Εκτός των τραγικών γεγονότων, υπάρχει ένα σημαντικό έλλειμα στη μεθοδολογία που προσεγγίζει το φυσικό ισοζύγιο των επιφανειακών ΥΣ, καθώς στο Εθνικό Δίκτυο Παρακολούθησης δεν μετρώνται οι πλημμυρικές παροχές στον Πηνειό, όπως της πρόσφατης θεομηνείας. Συνεπώς, με σημαντικότατες ελλείψεις στα δεδομένα που αφορούν στην επιφανειακή απορροή του Πηνειού και των παραποτάμων του, με τις αναμενόμενες διευκρινήσεις για την ποσοτική κατάσταση στα ΥΥΣ της Θεσσαλίας από άλλα μέτρα που προβλέπονται στο Προσχέδιο, το μεγάλου κόστους έργο της εκτροπής είναι αμφίβολης σημασίας, και συνεπώς θα πρέπει να ακυρωθεί.
Ο σημαντικότερος, ωστόσο λόγος ακύρωσης των σχετικών μέτρων, αφορά στη φιλοσοφία και την εφαρμογή στην πράξη των ΣΔΛΑΠ του ΥΔ08. Η διαχείριση του νερού εντός κάθε Υδατικού Διαμερίσματος από την προσφορά και ζήτηση/χρήση του νερού, διασφαλίζει τη βιωσιμότητα των δραστηριοτήτων. Αυτό καταστρατηγείται στην περίπτωση της εκτροπής του Αχελώου, δηλαδή, της μεταφοράς ποσοτήτων νερού από τον Αχελώο για τη στήριξη μη αειφορικών δραστηριοτήτων και χρήσεων στον Θεσσαλικό κάμπο. Δράσεις ενημέρωσης και εκστρατείες ευαισθητοποίησης του κοινού και των αγροτών, όπως αυτές προβλέπονται στο ίδιο Προσχέδιο (Μέτρα Μ08Σ1501, Μ08Σ1502, Μ08Σ1503), δεν έχουν κανένα νόημα. Δηλαδή, εάν αυξηθεί με τεχνητό και μη αειφορικό τρόπο το προσφερόμενο νερό στον Θεσσαλικό κάμπο, γιατί οποιοσδήποτε να κάνει οικονομία στο νερό;
Τέλος, η εκτροπή του Αχελώου δρα ανταγωνιστικά στη φιλοσοφία πολλών άλλων μέτρων (Μ08Σ0302, Μ08Σ0303, Μ08Σ0304, Μ08Σ0305, Μ08Σ0402, Μ08Σ0501, Μ08Σ0601, Μ08Σ0504, Μ08Σ0804, Μ08Σ0808, Μ08Σ1001, Μ08Σ1101, Μ08Σ1102, Μ08Σ1103, Μ08Σ1106, Μ08Σ1108, Μ08Σ1109, Μ08Σ1110, Μ08Σ1111, Μ08Σ1112, Μ08Σ1114, Μ08Σ1115, Μ08Σ1118, Μ08Σ1502, Μ08Σ1503, Μ08Σ1601) που περιλαμβάνονται στο Προσχέδιο, και η υλοποίηση όλων καθίοσταται περιττή. Παράδειγμα αυτού του ανταγωνισμού και της κοστοβόρας επικάλυψης μέτρων, αποτελούν τα έργα:
_Μ08Σ1129 “Μελέτη και κατασκευή δικτύων άρδευσης για την αντικατάσταση γεωτρήσεων στη ΛΑΠ Πηνειού” κόστους 120 εκατ. € και
_Μ08Σ1124 “Κατασκευή σύγχρονων δικτύων άρδευσης για την αντικατάσταση γεωτρήσεων στην ΛΑΠ Πηνειού” κόστους 300 εκατ. €,
όπου το ζητούμενο και στις δύο περιπτώσεις είναι η μείωση της πίεσης στα υπόγεια ΥΣ, απλώς στο πρώτο (Μ08Σ1129), με κόστος 120 εκατ. € βασική προϋπόθεση είναι η εκτροπή του Αχελώου (άλλα 170 εκατ. € σε 2 έργα).
ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΥΔΡΕΥΣΗΣ
ΚΑΙ ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗΣ ΛΑΡΙΣΑΣ (ΔΕΥΑΛ)
ΑΠΟΦΑΣΗ 483
ΑΠΟ ΤΟ 33 ΠΡΑΚΤΙΚΟ 04-09-2023
ΘΕΜΑ: Υποβολή των απόψεων στη διαβούλευση της 2ης Αναθεώρησης των Σχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής (ΣΔΛΑΠ) του Υ.Δ. Θεσσαλίας.
Στη Λάρισα σήμερα 4 Σεπτεμβρίου 2023, ημέρα Δευτέρα και ώρα 13.00 συνεδρίασε το Διοικητικό Συμβούλιο της Δημοτικής Επιχείρησης Ύδρευσης και Αποχέτευσης Λάρισας, στα γραφεία της Τυχερού Τέρμα στη Λάρισα , ύστερα από την 7385/31-8-2023 πρόσκληση του Προέδρου της, όπως ορίζει το άρθρο 4 παρ 2 του Νόμου 1069/80.
Ήταν δε παρόντες από τα μέλη του οι:
1..Δημήτριος Μαβίδης, ως πρόεδρος
2.Γεώργιος Ζαούτσος
3. Κωνσταντίνος Λαρίσης
4. Γεωργία Γιωτάκη
5.Κωνσταντίνος Καλαμπαλίκης
6. Ευάγγελος Μάτος
7. Αχιλλέας Μητράκος
Απόντες οι κ.κ. Απόστολος Καλογιάννης, Αγορίτσα Απρίλη, Δημήτριος Γεωργάκης και Αγγελική Δασκαλάκη.
Έχοντας απαρτία, αφού από τους ένδεκα συμβούλους είναι παρόντες οι επτά άρχισε η συζήτηση των θεμάτων της ημερήσιας διάταξης (άρθρο 4 παρ. 3 του Νόμου 1069/80).
Το διοικητικό συμβούλιο αφού ενημερώθηκε για το εκτός ημερήσιας διάταξης θέμα με τίτλο Υποβολή των απόψεων στη διαβούλευση της 2ης Αναθεώρησης των Σχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής (ΣΔΛΑΠ) του Υ.Δ. Θεσσαλίας, συμφώνησε ότι επείγει και πρέπει να εξετασθεί.
Κατόπιν ο Γενικός Διευθυντής κ. Δημήτριος Σαββοργινάκης εισηγείται το θέμα.
Το Διοικητικό Συμβούλιο
ύστερα από διαλογική συζήτηση
ομόφωνα αποφασίζει
Εγκρίνει τις απόψεις της ΔΕΥΑΛ που θα υποβληθούν στην διαβούλευση των Προσχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών του ΥΔ Θεσσαλίας σύμφωνα με τις διατάξεις της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Ύδατα (2000/60/ΕΚ), όπως παρακάτω:
«Έχει ανακοινωθεί η έναρξη της διαβούλευσης των Προσχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών του ΥΔ Θεσσαλίας σύμφωνα με τις διατάξεις της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Ύδατα (2000/60/ΕΚ), η οποία ολοκληρώνεται στις 5/11/2023.
Η Δημοτική Επιχείρηση Ύδρευσης Αποχέτευσης Λάρισας υλοποιεί τη μελέτη του Σχεδίου Διαχείρισης (master plan) υδατικών πόρων του Δήμου Λαρισαίων τόσο για την ύδρευση όσο και για την άρδευση σύμφωνα με το Μέτρο Μ08Β0301 Σύνταξη /Επικαιροποίηση Γενικών Σχεδίων Ύδρευσης (Masterplan) της 1ης Αναθεώρησης των ΣΔΛΑΠ. Το σχέδιο διαχείρισης υδατικών πόρων του Δήμου Λαρισαίων είναι ένα στρατηγικό σχέδιο για την ύδρευση και την άρδευση, που θα καθορίσει τις κατευθύνσεις ανάπτυξης των στόχων και δράσεων της ΔΕΥΑΛ για τα επόμενα σαράντα χρόνια. H μελέτη προβλέπεται να ολοκληρωθεί τον Δεκέμβριο 2023.
Στο Σχέδιο Διαχείρισης (master plan) υδατικών πόρων του Δήμου Λαρισαίων διερευνήθηκαν εναλλακτικές λύσεις και διαμορφώθηκαν προτάσεις για την κάλυψη των αναγκών σε ύδρευση και άρδευση μετά από προβολή του εξυπηρετούμενου πληθυσμού στο βάθος των 20 και 40 ετών. Υπολογίστηκαν οι απολήψεις και τα ελλείμματα νερού που προκύπτουν και εκπονήθηκε το διαχειριστικό ισοζύγιο για την περιοχή ευθύνης της ΔΕΥΑΛ σε δύο σενάρια υγρής και ξηρής περιόδου αντίστοιχα, λαμβάνοντας υπόψη τις μελλοντικά πιθανές κλιματικές αλλαγές.
Οι διαθέσιμες εναλλακτικές λύσεις προς κάλυψη της ζήτησης και λήψη μέτρων για την καλύτερη αξιοποίηση και προστασία των υφιστάμενων πόρων περιλαμβάνουν και την αξιοποίηση επιφανειακών νερών.
Εκπονήθηκαν οι προκαταρκτικές μελέτες των προς εξέταση φραγμάτων και των έργων μεταφοράς νερού, συντάχθηκε πολυκριτηριακή ανάλυση για τις δυνατότητες υδροδότησης και με αξιοποίηση επιφανειακών νερών καθώς και η Τεχνοοικονομική και περιβαλλοντική συγκριτική αξιολόγηση των εναλλακτικών λύσεων.
Σε επόμενο στάδιο θα συνταχθεί η ιεράρχηση και ο προγραμματισμός δράσεων/μέτρων και έργων ανάπτυξης υδατικών πόρων (Σχέδιο Δράσης της ΔΕΥΑΛ).
Σύμφωνα με την 1η Αναθεώρηση των ΣΔΛΑΠ του ΥΔ Θεσσαλίας, σε ότι αφορά στις απολήψεις από υπόγεια υδατικά συστήματα, τα κύρια και εντονότερα προβλήματα, εντοπίζονται για τις γεωτρήσεις της ΔΕΥΑΛ στα ΥΥΣ Ταουσάνης – Καλού νερού και Σύστημα Κώνου Τιταρήσιου.
Επισημαίνουμε ότι στην 2η Αναθεώρηση των ΣΔΛΑΠ αναφέρεται λανθασμένα ότι οι απολήψιμες ποσότητες για ύδρευση από το ΥΥΣ Σύστημα Κώνου Τιταρήσιου είναι 3,73 εκ.μ3/έτος, ενώ μόνο η ΔΕΥΑΛ παράγει για ύδρευση ~7,92 εκ.μ3/έτος από το προαναφερόμενο ΥΥΣ.
Το σύνολο του παραγόμενου νερού για τα έτη 2021 και 2022 από τις γεωτρήσεις που βρίσκονται σε ΥΥΣ με κακή ποσοτική ή και χημική κατάσταση ανέρχεται σε ~8,5εκ.μ3/έτος.
Συνεπώς όπως αναλύεται και στη μελέτη του Σχεδίου Διαχείρισης (master plan) υδατικών πόρων του Δήμου, οι γεωτρήσεις των ομάδων Α, Β, Ζ, Ε2, Ε4, Ε6 και Ε7 που παράγουν ετησίως ~ 8,5εκ.μ3/έτος θα πρέπει σταδιακά να αντικατασταθούν αφενός άμεσα από νέες γεωτρήσεις που βρίσκονται στο ΥΥΣ Δαμασίου Τιτάνου – EL0800070 που είναι σε καλή ποσοτική και ποιοτική κατάσταση και αφετέρου από το 2042 – ό,που σύμφωνα με την εκπονούμενη μελέτη Masterplan της ΔΕΥΑΛ τα υδρευτικά ελλείμματα αναμένεται να είναι σημαντικά – με παραγωγή νερού από επιφανειακά ύδατα.
Ήδη από την 10ετία του 1960 όμως σε διάφορες περιοχές της Θεσσαλίας έχουν εντοπιστεί, αναγνωριστεί και μελετηθεί (σε διάφορα στάδια) αρκετές θέσεις κατάλληλες για την ταμίευση επιφανειακών νερών (φράγματα).
Οι θέσεις αυτές είχαν περιληφθεί ως συμπληρωματικά μέτρα στην 1η Αναθεώρηση των ΣΔΛΑΠ είτε ονομαστικώς είτε ως γενικό μέτρο νέων φραγμάτων.
Στην πολυκριτηριακή ανάλυση του υλοποιούμενου Σχεδίου Διαχείρισης (master plan) υδατικών πόρων του Δήμου Λαρισαίων προκύπτει ότι τα έργα που βρίσκονται πρώτα στην ιεράρχηση για την υδροδότηση της περιοχής ευθύνης της ΔΕΥΑΛ από επιφανειακά νερά και χρήζουν περαιτέρω ανάλυσης σε επίπεδο προμελέτης είναι η κατασκευή φράγματος με προτεινόμενες θέσεις στο Παλαιοκάστρο ή στο Κεφαλόβρυσο (θέση Καλούδα) .
Στην μελέτη του Σχεδίου Διαχείρισης υδατικών πόρων του Δήμου Λαρισαίων ταυτόχρονα διερευνήθηκε και η δυνατότητα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με την εγκατάσταση υδροηλεκτρικού σταθμού κατάντη των προαναφερόμενων φραγμάτων.
Επισημαίνεται ότι η κατασκευή ενός από τα δύο προτεινόμενα φράγματα απαιτείται για την κάλυψη των αναγκών της ΔΕΥΑΛ για το έτος 2042 και μετέπειτα. Η επιλογή των τεχνικών χαρακτηριστικών του φράγματος και οι υπολογισμοί πραγματοποιήθηκαν στο στάδιο της Προκαταρκτικής μελέτης όμως η επαλήθευση και η οριστικοποίηση τους θα γίνει σε επόμενα και λεπτομερέστερα στάδια της μελέτης του φράγματος (προμελέτη και οριστική μελέτη) με εκπόνηση αρχικά των απαιτούμενων υδρολογικών – γεωλογικών και γεωτεχνικών μελετών και ερευνών για τη διερεύνηση της στεγανότητας των ταμιευτήρων και των καρστικοποιημένων περιοχών των λεκανών απορροής
Σε επόμενο στάδιο άμεσα η ΔΕΥΑΛ θα προχωρήσει σε υλοποίηση δράσεων και μελετών (ερευνητικές γεωτρήσεις, επιλογή τύπου φράγματος, προέλευση υλικών κατασκευής, εκτιμώμενο κόστος υλοποίησης έργων, ενδεχόμενη δυνατότητα αξιοποίησης ΥΗΣ κλπ) με σκοπό την αξιολόγηση και τελική επιλογή της θέσης του φράγματος για την κάλυψη των αναγκών της περιοχής ευθύνης της ΔΕΥΑΛ.
Στην διαβούλευση της 2ης Αναθεώρηση αναφέρονται τα ακόλουθα στον Πίνακα 9-12: Συμπληρωματικά μέτρα για την επίτευξη της καλής κατάστασης
Το μέτρο Μ08Σ1109 Φράγμα Καλούδα με περιγραφή «1.Έργο με κύριο σκοπό την ύδρευση του Δήμου Λάρισας που εκτιμάται ότι έχει ετήσιες ανάγκες της τάξης των 15-20 εκατ. κ.μ Φράγμα ύψους 46 m με μήκος στέψης 199 m. Ο δημιουργούμενος ταμιευτήρας θα έχει ωφέλιμη χωρητικότητα 30-32 * 106 m³. Ασφαλής Ετήσια Αρδευτική Απόληψη ίση με 20 εκατ.m3. 2.Προμελέτη και Οριστική Μελέτη για το φράγμα» Με φορέα υλοποίησης ΥΜΕ/ Περιφέρεια και κόστος υλοποίησης 20.000.000 ευρώ
Και το μέτρο Μ08Σ1123 Έργα ταμίευσης στις πεδινές εκτάσεις της ΛΑΠ Πηνειού με περιγραφή «Το μέτρο περιλαμβάνει τη μελέτη και κατασκευή έργων συνολικής ωφέλιμης ταμίευσης περίπου 20 hm³ είτε με τη μορφή φραγμάτων είτε εξωποτάμιων λιμνοδεξαμενών οι οποίες θα τροφοδοτούνται και με άντληση. Απαιτείται κατ’ αρχήν η εκπόνηση Αναγνωριστικής-Προκαταρκτικής Μελέτης για την αξιολόγηση των υφιστάμενων σχετικών μελετών τοπικών έργων και τον εντοπισμό των θέσεων των ταμιευτήρων στις πεδινές εκτάσεις της ΛΑΠ Πηνειού. Εν συνεχεία εκπόνηση Προμελέτης – Οριστικής Μελέτης για κάθε θέση.» Με φορέα υλοποίησης ΥΠΑΑΤ/ ΥΠΥΜΕΔΙ/ Περιφέρεια και κόστος υλοποίησης 100.000.000 ευρώ.
Δεν γίνεται λοιπόν καμία αναφορά στην 2η Αναθεώρησης των ΣΔΛΑΠ για το φράγμα στη Θέση Παλαιόκαστρο ως Συμπληρωματικό Μέτρο για το οποίο η ΔΕΥΑΛ έχει ήδη εκπονήσει προκαταρκτική μελέτη και άμεσα θα προχωρήσει σε δράσεις και μελέτες για την αξιολόγησή του.
Επίσης στο μέτρο Μ08Σ1109 Φράγμα Καλούδα ενώ αρχικά αναφέρεται Έργο με κύριο σκοπό την ύδρευση του Δήμου Λάρισας που εκτιμάται ότι έχει ετήσιες ανάγκες της τάξης των 15-20 εκατ. κ.μ. κατόπιν αναγράφεται Αρδευτική Απόληψη ίση με 20 εκατ.m3, ενώ κατά κύριο λόγο το φράγμα εξετάζεται για να καλύψει τις υδρευτικές ανάγκες της ΔΕΥΑΛ. Επίσης αναφέρεται ως φορείς υλοποίησης ΥΜΕ/ Περιφέρεια και το κόστος υλοποίησης είναι 20.000.000 ευρώ.
Σύμφωνα με τα παραπάνω και για την ασφαλή κάλυψη των αναγκών του πληθυσμού της Λάρισας σε νερό σε μεγάλο βάθος χρόνου (20ετία και 40ετία) προτείνουμε:
• να συμπεριληφθεί στα πρόσθετα νέα μέτρα της 2ης Αναμόρφωση των ΣΔΛΑΠ και η κατασκευή του φράγματος ΠΑΛΑΙΟΚΑΣΤΡΟΥ με ποσότητα ταμίευσης 20.000.000 κ.μ. γιατί η ΔΕΥΑΛ άμεσα θα προχωρήσει σε δράσεις για την αξιοποίηση επιφανειακών νερών για την υδροδότηση και άρδευση της περιοχής ευθύνης της και είναι πλέον ρεαλιστικό και αναγκαίο το σενάριο για διαφοροποίηση του τρόπου υδροδότησης και άρδευσης. Επίσης προτείνουμε να μην οριστικοποιηθούν τα τεχνικά χαρακτηριστικά των φραγμάτων πριν την ολοκλήρωση των περαιτέρω δράσεων και μελετών από την ΔΕΥΑΛ . Τα φράγματα Παλαιόκαστρο και Κεφαλόβρυσο (Καλούδα) κύρια χρήση θα έχουν την υδροδότηση της περιοχής ευθύνης της ΔΕΥΑΛ. Η εκτίμηση της συνολικής δαπάνης κατασκευής του κάθε φράγματος, σύμφωνα με το υλοποιούμενο Σχεδίου Διαχείρισης (master plan) υδατικών πόρων του Δήμου Λαρισαίων, με τα έργα μεταφοράς νερού στην ΔΕΥΑΛ, την κατασκευήν ΕΕΝ, απαλλοτριώσεων, αρχαιολογίας και μελετών ανέρχεται σε 120.000.000€.
Η προσθήκη του φράγματος Παλαιόκαστρου δεν τροποποιεί την συνολική διαθέσιμη ποσότητα των 145,2 εκατομμύρια κυβικά ανά έτος από τα συμπληρωματικά έργα της Τρίτης δέσμης μέτρων γιατί η ΔΕΥΑΛ θα εξετάσει την υλοποίηση ενός εκ των φραγμάτων Κεφαλόβρυσου (Καλούδα ) ή Παλαιόκαστρου. Το φράγμα Καλούδα συμπεριλαμβάνεται στην Τρίτη δέσμη μέτρων.
• Επίσης προτείνουμε να διορθωθεί η διατύπωση για τη χρήση της απολήψιμης ετήσιας ποσότητας νερού για υδρευτικούς σκοπούς. Συγκεκριμένα στο μέτρο Μ08Σ1109 Φράγμα Καλούδα ενώ αρχικά αναφέρεται Έργο με κύριο σκοπό την ύδρευση του Δήμου Λάρισας που εκτιμάται ότι έχει ετήσιες ανάγκες της τάξης των 15-20 εκατ. κ.μ. κατόπιν αναγράφεται Αρδευτική Απόληψη ίση με 20 εκατ.m3, ενώ κατά κύριο λόγο το φράγμα εξετάζεται για να καλύψει τις υδρευτικές ανάγκες της ΔΕΥΑΛ.
• Επίσης αναφέρονται ως φορείς υλοποίησης ΥΜΕ/ Περιφέρεια και το κόστος υλοποίησης είναι 20.000.000 ευρώ, ενώ από τη ΔΕΥΑΛ προτείνεται να αναφέρεται η ΔΕΥΑΛ , ως φορέας υλοποίησης για να προχωρήσει άμεσα τις δράσεις – μελέτες για την επιλογή φράγματος και κατόπιν την κατασκευή του εφόσον ενταχθεί σε χρηματοδότηση . Τέλος όσον αφορά το κόστος υλοποίησης, σύμφωνα με το υλοποιούμενο Σχεδίου Διαχείρισης (master plan) υδατικών πόρων του Δήμου Λαρισαίων, το κόστος του προτεινόμενου φράγματος, με τα έργα μεταφοράς νερού στην ΔΕΥΑΛ, την κατασκευήν ΕΕΝ, απαλλοτριώσεων, αρχαιολογίας και μελετών ανέρχεται σε 120.000.000€.
Παρακαλούμε για την έγκριση και την υποβολή των απόψεων της ΔΕΥΑΛ στη διαβούλευση των Προσχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών του ΥΔ Θεσσαλίας σύμφωνα με τις διατάξεις της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Ύδατα (2000/60/ΕΚ)
Στον Γενικό Διευθυντή αναθέτει την εκτέλεση της απόφασης αυτής και την αποστολή της όπου απαιτείται.
ΤΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ
Ο ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ Δ.Σ. ΤΑ ΜΕΛΗ
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΜΑΒΙΔΗΣ
Ακριβές αντίγραφο
Λάρισα 11-09-2023
Ο ΓΕΝΙΚΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΤΗΣ ΔΕΥΑΛ
_Η ανταποδοτικότητα των Μέτρων του Προγράμματος Μέτρων είναι αδιευκρίνιστη, καθώς δεν υπάρχει κανένας τρόπος να κριθεί από κάποιον εάν το Μέτρο πέτυχε ή όχι τον σκοπό του. Δεν υπάρχει κανένα Μέτρο που να συνδέεται με έναν τουλάχιστον ποσοτικά μετρήσιμο στόχο, όπου ο στόχος απαραίτητα να αντιστοιχεί στα δεδομένα παρακολούθησης και ταξινόμησης της κατάστασης του Εθνικού Δικτύου Παρακολούθησης. Συνεπώς, είναι αδύνατο να ελεγθούν τα αποτελέσματα των οικονομικών πόρων που θα επενδυθούν.
_Στο συμπληρωματικό μέτρο Μ14Σ1605 προβλέπεται η εγκατάσταση σταθμών συνεχόμενης καταγραφής της παροχής ποτάμιων ΙΤΥΣ κατάντη φραγμάτων, για να βοηθηθεί η έρευση της κατάλληλης οικολογικής παροχής των ποταμών στο κατάντη. Με ποιον τρόπο θα γίνει αυτό (προσδιορισμός της οικολογικής παροχής), εφόσον δεν μετρώνται τα βιολογικά ποιοτικά στοιχεία στο κατάντη ή τα υδρομορφολογικά; Υπάρχει κάποιο ερευνητικό πρόγραμμα που να συνδέει την υδρόβια πανίδα και χλωρίδα στους ποταμούς των νησιών του Αιγαίου με τις ποσότητες νερού; Που βρίσκονται τα αποτελέσματά του;
_Στο μέτρο Μ14Σ1606 προβλέπεται η παρακολούθηση φυσικοχημικών παραμέτρων ΙΤΥΣ, σε 3 ΙΤΥΣ – EL1436R003300027H (ρ.Φανοπύργων), EL1436R009900014H (ρ.Χαλάντρα) και ΥΣ EL1438R000600073H (ρ.Σιανίτης). Πως προκύπτει πως στην ταξινόμηση το πρόβλημα των 3 αυτών ποταμών είναι τα φυσικοχημικά χαρακτηριστικά τους; Πως θα ελεγχθεί η σχέση των φυσικοχημικών παραμέτρων που θα παρακολουθούνται, με τις υδρομορφολογικές αλλοιώσεις; Πως θα βελτιωθεί η κατάσταση των ΙΤΥΣ, σε περίπτωση που προκύψει μια τέτοια σχέση; Πως θα μετρηθεί αυτή η βελτίωση στο επόμενο ΣΔΛΑΠ;
_Στα υπόλοιπα μέτρα ΚΟΔ αναφέρετε το Μ14Σ1607 “Διαχείριση ιζημάτων ταμιευτήρα Ερεσού”. Στην περιγραφή του μέτρου αναφέρεται “Οι παραλίες του Β. Αιγαίου είναι ευάλωτες στην κλιματική αλλαγή και αντιμετωπίζουν ήδη πρόβλημα διάβρωσης το οποίο θα ενταθεί με την εκτιμώμενη άνοδο της στάθμης της Μεσογείου (Monioudi et al., 2017). Η παραλία και το φράγμα της Ερεσού ειδικά, έχουν υπάρξει αντικείμενο μελέτης, λόγω της δραματικής μείωσης του πλάτους της παραλίας τις τελευταίες δεκαετίες (Velegrakis et al., 2008a, Ανδρεάδης, 2005; Πολιτόπουλος, 2014). …
Προτείνεται η παρακολούθηση του βαθμού πλήρωσης του ταμιευτήρα με φερτά και η περιοδική απομάκρυνσή τους με στόχο την αναπλήρωση της κατάντη ακτής”. Τα σίγουρο με το παραπάνω μέτρο είναι πως: είτε το φράγμα Ερεσσού δεν έχει σχέση με τη διάβρωση της ακτής στην παραλία αλλά έχει η κλιματική αλλαγή, είτε πως η απομάκρυνση των φερτών από τον ταμιευτήρα θα φέρει φερτά ιζήματα με κάποιον μαγικό τρόπο στην παραλία Ερεσσού. Τι ακριβώς συμβαίνει; Η περιγραφή του μέτρου είναι ελλιπέστατη και αντικρουόμενη.
Το έργο του φράγματος της Ερεσού εγκρίθηκε σε προηγούμενο ΣΔΛΑΠ. Σε περίπτωση που βρεθεί όντως σχέση μεταξύ της διάβρωσης της παραλίας της Ερεσσού και της ύπαρξης του φράγματος θα περιμένουμε κάποιον να λογοδοτήσει για αυτό το περιβαλλοντικό έγκλημα;
_Γιατί γίνεται παρακολούθηση των υδρομορφολογικών παραμέτρων στο Εθνικό Δίκτυο Παρακολούθησης; Που χρειάζεται; Εφόσον, τόσο ο χαρακτηρισμός των ΤΥΣ/ ΙΤΥΣ, όσο και ο προσδιορισμός των υδρομορφολογικών πιέσεων δεν αφορούν σε αυτά τα δεδομένα που συλλέγονται.
_Σε ποιες θέσεις γίνεται παρακολούθηση σε ζώντες οργανισμούς (βιοπαρακολουθηση) χημικών ουσιών; Κάθε πότε; Ποιες ουσίες; Ποιους οργανισμούς;
_Σε ποιες θέσεις γίνονται αναλύσεις για χημικές ουσίες στο ίζημα; Κάθε πότε; Για ποιες ουσίες;
_Στην ταξινόμηση της κατάστασης των Ποταμών, γιατί οι τύποι ποταμών στην Ελλάδα δεν είναι τουλάχιστον όσοι ορίζει το Παράρτημα ΙΙ της Οδηγίας 2000/60; Έχει γίνει κάποια σχετική μελέτη που να υποστηρίζει πως όλα τα Βιολογικά Στοιχεία Παρακολούθησης των ποταμών της Ελλάδα, ανήκουν σε μόλις 5 τύπους; Εάν δεν έχει γίνει κάποια σχετική μελέτη, τότε πόσο αξιόπιστη είναι η ταξινόμηση; Για ποιον λόγο λαμβάνουμε Μέτρα, για κάτι που δεν είμαστε καθόλου σίγουροι (κατάσταση ποταμών);
_Στην οικολογική παρακολούθηση ποταμών, ποιες είναι οι τυποχαρακτηριστικες συνθήκες για τους 4-5 διαφορετικούς τύπους ποταμών; Σε ποιο παραδοτέο περιγράφονται οι βιολογικές, οι φυσικοχημικές, οι υδρομορφολογικές συνθήκες αναφοράς; Που βρίσκονται οι αντίστοιχες των λιμνών; Των μεταβατικών υδάτων; Τι θα πρέπει να αποκατασταθεί με το Πρόγραμμα Μέτρων; Έχει ελεγχθεί ποτέ η ομοιότητα και η απόκλιση όλων των στοιχείων βιολογικής παρακολούθησης, π.χ. των ποταμιών τύπων της Ελλάδας μεταξύ τους; Απουσία αυτών των τυποχαρακτηριστικων συνθηκών, από τις οποίες προκύπτουν οι τιμές αναφοράς των δεικτών στα Βιολογικά Στοιχεία Παρακολούθησης, δηλαδή του περιβαλλοντικού στόχου, πόσο έγκυρα και αξιόπιστα μπορεί να είναι τα αποτελέσματα της ταξινόμησης;
_Πως προκύπτουν τα μοντέλα ολοκλήρωσης της φυσικοποιημένης παροχής, όταν δεν μετρούνται καθόλου οι πλημμυρικές παροχές γενικώς; Υπάρχει τουλάχιστον ένας σταθμός υδρομέτρησης σε κάθε ένα από τα νησιά του Αιγαίου, με σημαντικά ποτάμια συστήματα;
_Η ανταποδοτικότητα των Μέτρων του Προγράμματος Μέτρων είναι αδιευκρίνιστη, καθώς δεν υπάρχει κανένας τρόπος να κριθεί από κάποιον εάν το Μέτρο πέτυχε ή όχι τον σκοπό του. Δεν υπάρχει κανένα Μέτρο που να συνδέεται με έναν τουλάχιστον ποσοτικά μετρήσιμο στόχο, όπου ο στόχος απαραίτητα να αντιστοιχεί στα δεδομένα παρακολούθησης και ταξινόμησης της κατάστασης του Εθνικού Δικτύου Παρακολούθησης. Συνεπώς, είναι αδύνατο να ελεγθούν τα αποτελέσματα των οικονομικών πόρων που θα επενδυθούν.
_Γιατί γίνεται παρακολούθηση των υδρομορφολογικών παραμέτρων στο Εθνικό Δίκτυο Παρακολούθησης; Που χρειάζεται; Εφόσον, τόσο ο χαρακτηρισμός των ΤΥΣ/ ΙΤΥΣ, όσο και ο προσδιορισμός των υδρομορφολογικών πιέσεων δεν αφορούν σε αυτά τα δεδομένα που συλλέγονται.
_Σε ποιες θέσεις γίνεται παρακολούθηση σε ζώντες οργανισμούς (βιοπαρακολουθηση) χημικών ουσιών; Κάθε πότε; Ποιες ουσίες; Ποιους οργανισμούς;
_Σε ποιες θέσεις γίνονται αναλύσεις για χημικές ουσίες στο ίζημα; Κάθε πότε; Για ποιες ουσίες;
_Στην ταξινόμηση της κατάστασης των Ποταμών, γιατί οι τύποι ποταμών στην Ελλάδα δεν είναι τουλάχιστον όσοι ορίζει το Παράρτημα ΙΙ της Οδηγίας 2000/60; Έχει γίνει κάποια σχετική μελέτη που να υποστηρίζει πως όλα τα Βιολογικά Στοιχεία Παρακολούθησης των ποταμών της Ελλάδα, των 2 οικοπεριοχών (Παράρτημα ΧΙ της Οδηγίας), ανήκει σε μόλις 5 τύπους; Εάν δεν έχει γίνει κάποια σχετική μελκέτη, τότε πόσο αξιόπιστη είναι η ταξινόμηση; Για ποιον λόγο λαμβάνουμε Μέτρα, για κάτι που δεν είμαστε καθόλου σίγουροι (κατάσταση ποταμών);
_Στην οικολογική παρακολούθηση ποταμών, ποιες είναι οι τυποχαρακτηριστικες συνθήκες για τους 4-5 διαφορετικούς τύπους ποταμών; Σε ποιο παραδοτέο περιγράφονται οι βιολογικές, οι φυσικοχημικές, οι υδρομορφολογικές συνθήκες αναφοράς; Που βρίσκονται οι αντίστοιχες των λιμνών; Των μεταβατικών υδάτων; Τι θα πρέπει να αποκατασταθεί με το Πρόγραμμα Μέτρων; Έχει ελεγχθεί ποτέ η ομοιότητα και η απόκλιση όλων των στοιχείων βιολογικής παρακολούθησης, π.χ. των ποταμιών τύπων της Ελλάδας μεταξύ τους; Απουσία αυτών των τυποχαρακτηριστικων συνθηκών, από τις οποίες προκύπτουν οι τιμές αναφοράς των δεικτών στα Βιολογικά Στοιχεία Παρακολούθησης, δηλαδή του περιβαλλοντικού στόχου, πόσο έγκυρα και αξιόπιστα μπορεί να είναι τα αποτελέσματα της ταξινόμησης;
_Τέλος, πόσο αξιόπιστες είναι οι ποσοτικές μετρήσεις των ποταμών, από τις οποίες προκύπτουν τα μοντέλα ολοκλήρωσης της φυσικοποιημένης παροχής, όταν δεν υπάρχει αντίστοιχη πιστοποίηση ή εκπαίδευση των συνεργείων που υλοποιούν τέτοιες μετρήσεις στο Εθνικό Δίκτυο Παρακολούθησης ή όταν δεν μετρούνται καθόλου οι πλημμυρικές παροχές;
Σχόλια Κων/νου Γκούμα* επί του Προσχεδίου της 2ης Αναθεώρησης του ΣΔΛΑΠ Θεσσαλίας
1. Πίνακας 9-12 Συμπληρωματικά μέτρα για την επίτευξη της καλής κατάστασης
– Μ08Σ0202 (σελ. 297) – Συνεχιζόμενο Μέτρο [Διενέργεια στοχευμένων ελέγχων και δράσεων για την τήρηση της κατώτερης οικολογικής στάθμης του ταμιευτήρα της Κάρλας ]
– Μ08Σ0203 (σελ. 297-298) – Συνεχιζόμενο Μέτρο [Ανάληψη στοχευμένων δράσεων για την τήρηση μιας συνεχούς και ελάχιστης παροχής νερού, καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους στην τάφρο 7Τ, (που τροφοδοτεί την Κάρλα) και Έλεγχος νερού Κάρλας]
Σχόλια :
Και τα δύο παραπάνω μέτρα στοχεύουν στην επιβίωση ενδημικών και άλλων σημαντικών ειδών ιχθυοπανίδας και την προστασία ενδιαιτημάτων που τα φιλοξενούν και ταυτόχρονα στην επίτευξη των σκοπών για τους οποίους πραγματοποιήθηκε το σημαντικό αυτό περιβαλλοντικό – αρδευτικό έργο.
Όμως «η διενέργεια στοχευμένων δράσεων και ελέγχων για τη μείωση ή διακοπή παροχής ύδατος από τον ταμιευτήρα όταν η στάθμη προσεγγίζει το κατώτατο όριο» και «οι απαιτούμενες δράσεις από τους καθ’ ύλη αρμόδιους φορείς υπό τον συντονισμό της Διεύθυνσης Υδάτων», καθώς και η εξασφάλιση «Συνεχούς ελάχιστης παροχής στην 7 Τ (που τροφοδοτεί την Κάρλα) και ο Έλεγχος νερού Κάρλας» προϋποθέτουν την ύπαρξη (ή δημιουργία) αξιόπιστων δομών – φορέων, με ξεκάθαρες αρμοδιότητες, με κατάλληλο προσωπικό, σύγχρονο εξοπλισμό και φυσικά οργάνωση και σχέδιο.
Ειδικότερα η λειτουργία – συντήρηση και γενικά η διαχείριση του έργου της Κάρλας (από το 2018 που εγκαινιάστηκε) μέχρι σήμερα, έχει σοβαρές ελλείψεις και παθογένειες, που περιγράφονται πιο κάτω :
Δεν υπάρχει σήμερα ενιαίος φορέας για την διαχείριση του σύνθετου αυτού έργου,
Δεν υπάρχει θεσμοθετημένος φορέας υπεύθυνος για την συντήρηση – διαχείριση των σύγχρονων αντλιοστασίων [στον Πηνειό, στην «Πέτρα» κλπ. (το τελευταίο διάστημα την ευθύνη έχει αναλάβει ιδιώτης εργολάβος),
Δεν υπάρχει φορέας για την διαχείριση του αρδευτικού νερού (ΤΟΕΒ ή άλλος φορέας). Άλλος είναι υπεύθυνος για την άντληση του νερού από τον Πηνειό και την μεταφορά του στην Κάρλα (ΤΟΕΒ Πηνειού) και άλλος για την άντληση του από την τάφρο και για την παροχέτευση στους αρδευτές (ιδιώτης εργολάβος στο αντλιοστάσιο «Πέτρας»).
Δεν υπάρχει αρμόδιος που να παρακολουθεί τις εισροές – εκροές, να γνωρίζει τις συνολικές ετήσιες ποσότητες του νερού που μπήκαν στον Ταμιευτήρα, πόσες εξατμίστηκαν, πόσες διατέθηκαν για τις αρδεύσεις, πόσα είναι τα στρέμματα που αρδεύονται φέτος (και τις προηγούμενες χρονιές),
Οι αγρότες της περιοχής αρδεύουν (με νερό της Κάρλας) τις καλλιέργειες τους δωρεάν (σύμφωνα με δημόσιες δηλώσεις), δεν εισπράττονται αρδευτικά τέλη,
Ουδείς γνωρίζει το κόστος για την ηλεκτρική ενέργεια [που καταναλώνεται για τις τρεις (τουλάχιστον) αντλήσεις των εκατομμυρίων κ. μ. νερού από τον Πηνειό μέχρι την Κάρλα και τις αρδεύσεις], για την συντήρηση των αντλιοστασίων κλπ. υποδομών,
Δεν έχει ακόμη δρομολογηθεί το έργο της μεταφοράς νερού με βαρύτητα από τον ρουφράκτη Γυρτώνης* στον Ταμιευτήρα της Κάρλας, όπως έχει εξαγγελθεί στο παρελθόν (από Υπουργείο και Περιφέρεια) και το οποίο θα μειώσει καθοριστικά το κόστος λειτουργίας (ηλεκτρική ενέργεια για άντληση και μεταφορά νερού),
*[ Σκαριφήματα διαδρομής νερού από Πηνειό – Γυρτώνη προς Κάρλα :
https://www.ypethe.gr/sites/default/files/archivefiles/2022_skarifimata_diadromis_neroy_apo_pineio_-_gyrtoni_pros_karla.pdf ]
Μία άλλη σημαντική αστοχία, είναι το γεγονός ότι 14 χρόνια από την πρώτη τροφοδοσία του με νερό (2009), ο ταμιευτήρας της Κάρλας ουδέποτε γέμισε μέχρι το Ανώτατο Σημείο Άρδευσης (ΑΣΑ) με ένδειξη σταθμήμετρου 48,80 (μ.υ.θ.) και όγκο νερού 135,10 hm3 . Συνεπώς δεν μπήκαν ποτέ (μέχρι σήμερα) στον ταμιευτήρα τα προβλεπόμενα για την άρδευση 82 hm3 νερού + 53,10 hm3 (νεκρός όγκος – προβλεπόμενο οικολογικό όριο).
Είναι επιβεβλημένο επίσης, εκτός των παραπάνω, να εξασφαλιστεί και η καταλληλότητα του αρδευτικού νερού για την εξυπηρέτηση των 15 – 20 χιλιάδων στρεμμάτων (που αρδεύονται σήμερα) και των 90.000 στρεμμάτων που θα αρδευτούν στο μέλλον (όταν ολοκληρωθεί το αρδευτικό δίκτυο).
Συνεπώς θα πρέπει στα παραπάνω μέτρα (δράσεις, μελέτη κλπ.) να ληφθούν υπόψη όλα τα αναφερόμενα παραπάνω, να αξιολογηθούν από τη Διεύθυνση Υδάτων Θεσσαλίας (που έχει και την αρμοδιότητα) και σε συνεργασία με την Περιφέρεια Θεσσαλίας (που ασκεί σήμερα μέρος της διαχείρισης του Ταμιευτήρα Κάρλας), ώστε να οριστικοποιηθούν με τη μορφή συγκεκριμένου προγράμματος δράσης που θα έχει – μεταξύ άλλων – να αντιμετωπίσει σταδιακά και όλες τις παραπάνω παθογένειες και ελλείψεις.
Λάρισα 4 Σεπτεμβρίου 2023
Γκούμας Κώστας, γεωπόνος, πρ. Δ/ντής Εγγείων Βελτιώσεων, πρ. πρόεδρος ΓΕΩΤΕΕ/Κεντρικής Ελλάδας, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ, διαχειριστής ιστοτόπου ypethe.gr
Σχόλια επί του Προσχεδίου της 2ης Αναθεώρησης του ΣΔΛΑΠ Θεσσαλίας
1. Πίνακας 9-12 Συμπληρωματικά μέτρα για την επίτευξη της καλής κατάστασης
Μέτρα Διοικητικά :
– Μ08Σ0201 (σελ. 296) – Συνεχιζόμενο Μέτρο [Ανάπτυξη συστήματος παρακολούθησης προγράμματος μέτρων ΣΔΛΑΠΘ ] :
Σχόλια :
Το συγκεκριμένο μέτρο, δηλαδή η «ανάπτυξη βάσης δεδομένων για την συλλογή και παρακολούθηση των απαιτούμενων πληροφοριών από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς στην υλοποίηση του Προγράμματος Μέτρων και η λήψη συμβουλευτικών υπηρεσιών από εξειδικευμένο προσωπικό για την παρακολούθηση της υλοποίησης των μέτρων του, τη σύνταξη μελετών και εκθέσεων αξιολόγησης της πορείας του», μαζί και ο συντονισμός των εμπλεκόμενων υπηρεσιών είναι αναγκαίο μέτρο και μια «εκ των ουκ άνευ» προϋπόθεση, ιδιαίτερα για την Αποκεντρωμένη Περιφέρεια (που έχει την ευθύνη) με τις συναρμόδιες υπηρεσίες και φορείς.
Όπως αποδεικνύεται από τα δύο προηγούμενα ΣΔΛΑΠ (2014 – 2017), τα αποτελέσματα από την υλοποίηση του Προγράμματος Μέτρων είναι ισχνά, οι επιδόσεις απογοητευτικές και όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά οι ίδιοι οι μελετητές των ΣΔΛΑΠ, από τα δεκάδες προβλεπόμενα μέτρα (δράσεις και έργα), ελάχιστα ήταν αυτά που υλοποιήθηκαν και γι’ αυτό τον λόγο άλλωστε προτείνονται και ως συνεχιζόμενα στο παρόν ΣΔΛΑΠΘ.
Παρόλα αυτά όμως, κατά την εκτίμηση μας, ακόμη και αυτό το μέτρο να υλοποιηθεί στο μέλλον, δεν θα είναι αρκετό για να ξεπεραστούν τα διάφορα εμπόδια, οι γραφειοκρατικές αγκυλώσεις και οι διαχρονικές παθογένειες, των πολλών εμπλεκόμενων υπηρεσιών και φορέων, που ευθύνονται για την αποτυχία των στόχων του ΣΔΛΑΠΘ.
Το εκσυγχρονιστικό – μεταρρυθμιστικό αυτό εργαλείο στην διαχείριση των υδατικών πόρων της χώρας, δεν συνέβαλε ουσιαστικά στην επίτευξη των στόχων της Οδηγίας 2000/60, στην επίλυση του υδατικού – περιβαλλοντικού – οικολογικού προβλήματος της Θεσσαλίας, υποβαθμίστηκε σε «Άσκηση επί χάρτου» και «Ευχολόγιο διοικητικών μέτρων και ρυθμίσεων», ενώ η «καλή κατάσταση» των υδατικών της πόρων εξακολουθεί να είναι ζητούμενο για πολλά από τα επόμενα χρόνια.
Θα πρέπει συνεπώς να θεσμοθετηθεί παράλληλα και ένα ευέλικτο, ολιγομελές και αντιπροσωπευτικό πολιτικό όργανο με συγκεκριμένες αρμοδιότητες και κύρος (στο οποίο θα συμμετέχουν ανώτατοι πολιτικοί εκπρόσωποι συναρμόδιων υπουργείων, Αιρετής Αυτοδιοίκησης και φορέων), ώστε να μπορεί να παρακολουθεί συστηματικά την πορεία των μέτρων και να ξεπερνά γρήγορα και με αποτελεσματικότητα τα διάφορα γραφειοκρατικά, χρηματοοικονομικά κλπ. εμπόδια.
Λάρισα 3 Σεπτεμβρίου 2023
Γκούμας Κώστας, γεωπόνος, πρ. Δ/ντής Εγγείων Βελτιώσεων, πρ. πρόεδρος ΓΕΩΤΕΕ/Κεντρικής Ελλάδας, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ, διαχειριστής ιστοτόπου ypethe.gr
Σχόλια Κων/νου Γκούμα* επί του Προσχεδίου της 2ης Αναθεώρησης του ΣΔΛΑΠ Θεσσαλίας
1. Πίνακας 9-10 Δέσμες μέτρων για την αντιμετώπιση του ελλείμματος στο ΥΔ Θεσσαλίας (Σελ. 290) :
[Μείωση βιώσιμων υπόγειων (2η δέσμη) κατά 20 hm3/έτος – Μείωση βιώσιμων υπόγειων (3η δέσμη) κατά 25 hm3/έτος ]
Όσο είναι άγνωστο το χρονικό διάστημα το οποίο θα μεσολαβήσει μέχρι να υλοποιηθούν τα προβλεπόμενα έργα ταμίευσης (δρομολογημένα ή/και πρόσθετα), άγνωστος θα είναι και ο χρόνος που θα συνυπολογιστεί (στο υδατικό ισοζύγιο) η αναφερόμενη ετήσια (20 + 25 hm3) μείωση των βιώσιμων υπόγειων αποθεμάτων και συνεπώς μάλλον ουδέτερη είναι στο ορατό μέλλον η συνεισφορά τους στο υδατικό ισοζύγιο.
Ενδεικτική για το χρονικό διάστημα που απαιτείται για την υλοποίηση ακόμη και μικρών έργων ταμίευσης στη Θεσσαλία, είναι και η άποψη των ιδίων των μελετητών ότι «ακόμα και η ωφέλιμη ταμίευση των 20 hm3 φαίνεται αισόδοξη», που διατυπώνεται στο Προσχέδιο του ΣΔΛΑΠΘ (σελίδα 289).
Ειδικότερα όσο εξακολουθούν να λειτουργούν, δεν εγκαταλείπονται (αχρηστεύονται) οι 33.000 γεωτρήσεις και δεν υποκαθίσταται το υπόγειο αρδευτικό νερό με επιφανειακό νερό ταμιεύσεων, θα διευρύνεται (κατά 120 – 150 hm3 νερού) κάθε χρόνο το συσσωρευμένο έλλειμμα των 3.000 hm3 υπόγειου νερού που αντλείται από μόνιμα γεωλογικά αποθέματα της ΛΑΠ Πηνειού, οι συνιστώσες του υδατικού ισοζυγίου θα είναι επισφαλείς, οι δε βιώσιμες απολήψεις – αντλήσεις υπόγειων νερών μέσω γεωτρήσεων και η «καλή κατάσταση» του νερού στη Θεσσαλία θα είναι ζητούμενα.
2. Πίνακας 9-12 Συμπληρωματικά μέτρα για την επίτευξη της καλής κατάστασης
Μ08Σ1124 (σελ. 321) – Συνεχιζόμενο Μέτρο – Κατασκευή σύγχρονων δικτύων άρδευσης για την αντικατάσταση γεωτρήσεων στην ΛΑΠ Πηνειού
Μ08Σ1129 (σελ. 325) – ΝΕΟ ΜΕΤΡΟ – Μελέτη και Κατασκευή δικτύων άρδευσης για την αντικατάσταση γεωτρήσεων στη ΛΑΠ Πηνειού
Δύο συναφή (αλλά αντιφατικά και χωρίς στόχους ή στρατηγική) μέτρα :
Η «διαχείριση της ζήτησης» και συνεπώς η ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ νερού, είναι ένας από τους βασικούς «πυλώνες» της διαχείρισης νερού.
Προς αυτήν την κατεύθυνση και προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι του ΣΔΛΑΠΘ διαχρονικά (2014, 2017 και 2023), μεταξύ των οποίων η «καλή κατάσταση» του νερού στη Θεσσαλία, η προστασία και η αποκατάσταση των υπόγειων οικοσυστημάτων (υπερεκμετάλλευση υπόγειων υδροφορέων από χιλιάδες γεωτρήσεις), στο ΣΔΛΑΠΘ περιλαμβάνονται μέτρα (έργα δομικών κατασκευών) όπως η «Κατασκευή σύγχρονων δικτύων άρδευσης για την αντικατάσταση γεωτρήσεων στην ΛΑΠ Πηνειού», τα οποία στοχεύουν στην «αξιοποίηση σε αρδευτική χρήση της ποσότητας ύδατος που θα συγκεντρώνεται από τους ταμιευτήρες που θα δημιουργηθούν»
Είναι όμως γνωστό ότι την προηγούμενη περίοδο ελάχιστα ήταν τα νέα έργα ταμίευσης που κατασκευάστηκαν στη Θεσσαλία και ότι όλα τα νέα «σύγχρονα δίκτυα άρδευσης» που κατασκευάστηκαν και αφορούσαν υπογειοποίηση επιφανειακών αγωγών άρδευσης και αντικατάσταση κατεστραμμένων δικτύων, έγιναν κυρίως (σχεδόν αποκλειστικά) σε περιοχές δικαιοδοσίας συλλογικών φορέων (ΤΟΕΒ ή/και Δήμοι), που αρδεύονται από υπόγεια νερά γεωτρήσεων και όχι από έργα ταμίευσης επιφανειακών νερών (όπως προβλέπει το μέτρο).
Ας σημειωθεί ότι πολλές από τις περιοχές αυτές βρίσκονται στις λεκάνες, όπου σύμφωνα με όλα τα ΣΔΛΑΠ, παρατηρείται υπερεκμετάλλευση των υπόγειων υδροφορέων (περιοχές με κόκκινο), δηλαδή μη βιώσιμες απολήψεις – αντλήσεις υπόγειων νερών μέσω γεωτρήσεων.
Σύμφωνα με στοιχεία της Περιφέρειας Θεσσαλίας τα τελευταία χρόνια κατασκευάστηκαν 500 έως 600 χλμ. υπόγειων αγωγών (που αφορούν αντικατάσταση επιφανειακού αρδευτικού δικτύου γεωτρήσεων σε περιοχές με τα παραπάνω χαρακτηριστικά).
Παρότι η αναγκαιότητα των παρεμβάσεων αυτών δεν αμφισβητείται (πρόκειται για αντικατάσταση μέρους του επιφανειακού δικτύου μήκους 2.300 χιλιομέτρων, από την δεκαετία του 1980 – ΠΑΥΥΘ), τίθεται εν αμφιβόλω η συνολική στρατηγική, η δυνατότητα επίτευξης ενός από τους βασικούς στόχους του ΣΔΛΑΠΘ (σταδιακή αντικατάσταση υπόγειων νερών από γεωτρήσεις με νερό επιφανειακών ταμιεύσεων) και η καλύτερη δυνατή αξιοποίηση των κοινοτικών ή άλλων χρηματοοικονομικών πόρων.
Σημειώνεται ότι στο ΣΔΛΑΠΘ δεν υπάρχει κανένα στοιχείο ή αναφορά για την εξοικονόμηση νερού η οποία επιτεύχθηκε με τα έργα αυτά και ποια ήταν η συνεισφορά τους στους προβλεπόμενους (ΣΔΛΑΠ, 2017) στόχους της μείωσης του υδατικού ελλείμματος στη Θεσσαλία και ειδικότερα στις προβληματικές περιοχές !!
Για το συνεχιζόμενο αυτό μέτρο δεν αναφέρεται (στο ΣΔΛΑΠ, 2023) επίσης κανένα στοιχείο για τις συνολικές ανάγκες της Θεσσαλίας σε παρόμοια έργα, τόσο στις περιοχές που αρδεύονται από υπόγεια νερά (γεωτρήσεις) όσο και στις περιοχές που αρδεύονται από επιφανειακά νερά ποταμών ή έργων ταμίευσης (πχ. ΤΟΕΒ Πηνειού). Είναι αναγκαίο να προσδιοριστούν σαφή κριτήρια προτεραιότητας για τις περιοχές οι οποίες είναι σε «κακή κατάσταση» (στο «κόκκινο») από πλευράς ποσοτικής κατάστασης υπόγειων νερών (μη βιώσιμες απολήψεις – αντλήσεις) και στις οποίες θα πρέπει να γίνουν τα συγκεκριμένα έργα (σύγχρονα δίκτυα άρδευσης) που θα διανέμουν το νερό από συγκεκριμένα έργα ταμίευσης (και όχι από γεωτρήσεις) που θα έχουν ήδη (;) υλοποιηθεί στη ΛΑΠ Πηνειού.
Ειδικότερα σε ότι αφορά το ΝΕΟ ΜΕΤΡΟ Μ08Σ1129, θα πρέπει στην μελέτη να προβλεφθεί η ανάγκη προσδιορισμού των συγκεκριμένων περιοχών, στις οποίες θα γίνουν τα νέα δίκτυα άρδευσης που θα υποκαταστήσουν μη βιώσιμες απολήψεις – αντλήσεις υπόγειων νερών μέσω γεωτρήσεων με νερά από τον Αχελώο. Βοηθητικό στοιχείο προς την κατεύθυνση αυτή είναι η Μελέτη Λ. Λαζαρίδη (1996, 2000) με την γενική διάταξη των έργων και τις περιοχές (ζώνες) που θα εξυπηρετηθούν με νερό από τον Αχελώο.
Επιπλέον είναι σκόπιμο και πρέπει να συνεξεταστεί, μελετηθεί και συνυπολογιστεί το κόστος του πρωτεύοντος – δευτερεύοντος δικτύου μεταφοράς του νερού από τον Αχελώο στις περιοχές αυτές αφενός και αφετέρου να εκπονηθεί κοστολογημένο σχέδιο (;) αχρήστευσης (εγκατάλειψης) χιλιάδων ιδιωτικών γεωτρήσεων στις εν λόγω περιοχές !!
Λάρισα 2 Σεπτεμβρίου 2023
*Γκούμας Κώστας, γεωπόνος, πρ. Δ/ντής Εγγείων Βελτιώσεων, πρ. πρόεδρος ΓΕΩΤΕΕ/Κεντρικής Ελλάδας, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ,
Σχόλια Κων/νου Γκούμα* επί του Προσχεδίου της 2ης Αναθεώρησης του ΣΔΛΑΠ Θεσσαλίας
Μ08Σ0901 (σελ. 310) – Συνεχιζόμενο Μέτρο – [Μελέτη διαχείρισης νερού Λ. Ταυρωπού]
Πριν από την ανάθεση της σχετικής μελέτης, θα πρέπει να ολοκληρωθεί και να παραδοθεί η μελέτη που ανέθεσε το 2022 η Περιφέρεια Θεσσαλίας (με προγραμματική σύμβαση με το ΕΚΠΑ) για την διερεύνηση του όγκου των φερτών υλών που συσσώρευσε στη λίμνη πλαστήρα ο «ΙΑΝΟΣ» το 2020, ώστε να είναι γνωστή η σημερινή χωρητικότητα της λεκάνης κατάκλυσης και συνεπώς το διαθέσιμο υδατικό δυναμικό του σημαντικού αυτού Υδροηλεκτρικού έργου πολλαπλού σκοπού.
Πριν από την επικαιροποίηση της μελέτης και τον προσδιορισμό του φυσικού αντικειμένου που υπολείπεται, θα πρέπει – με ευθύνη των συναρμόδιων υπουργείων και της Περιφέρειας Θεσσαλίας – μετά από διαβούλευση με όλους τους τοπικούς φορείς (και εν δυνάμει χρηστών του πολύτιμου νερού του Αγιονερίου) να εξεταστούν (πλην της αρχικής πρόβλεψης για την άρδευση των 20.000 στρεμμάτων της περιοχής, που σήμερα θεωρείται ανέφικτη λόγω του υψηλού κόστους ολοκλήρωσης των υπολειπομένων εργασιών και των αρδευτικών έργων) και όλες οι άλλες εναλλακτικές λύσεις που προσφέρονται για αξιοποίηση του έργου (άρδευση γειτονικών ή κατάντη φράγματος εκτάσεων, συμπληρωματική υδροδότηση – κάλυψη υδρευτικών αναγκών του Δήμου Λάρισας ή και άλλων γειτονικών Δήμων, κ.α).
Γνωρίζουν οι μελετητές (και έλαβαν υπόψη τους) το πόρισμα της μελέτης* που ανέθεσε ο Περιφερειάρχης κ. Αγοραστός εδώ και δύο χρόνια ;
Έστω και με καθυστέρηση πολλών ετών (2006), θα πρέπει να κινηθούν άμεσα οι διαδικασίες για την ολοκλήρωση του σημαντικού (για την ευρύτερη περιοχή Ελασσόνας – και όχι μόνο) αυτού έργου ταμίευσης νερού.
* (23/10/2020) «Ξεκινά από την Περιφέρεια η μελέτη κόστους – οφέλους για το ημιτελές φράγμα Αγιονερίου στην Ελασσόνα» :
Σχόλια Κων/νου Γκούμα* επί του Προσχεδίου της 2ης Αναθεώρησης του ΣΔΛΑΠ Θεσσαλίας
1. Πίνακας 9-10 Δέσμες μέτρων για την αντιμετώπιση του ελλείμματος στο ΥΔ Θεσσαλίας (Σελ. 290) :
[Μείωση βιώσιμων υπόγειων (2η δέσμη) κατά 20 hm3/έτος – Μείωση βιώσιμων υπόγειων (3η δέσμη) κατά 25 hm3/έτος ]
Όσο είναι άγνωστο το χρονικό διάστημα το οποίο θα μεσολαβήσει μέχρι να υλοποιηθούν τα προβλεπόμενα έργα ταμίευσης (δρομολογημένα ή/και πρόσθετα), άγνωστος θα είναι και ο χρόνος που θα συνυπολογιστεί (στο υδατικό ισοζύγιο) η αναφερόμενη ετήσια (20 + 25 hm3) μείωση των βιώσιμων υπόγειων αποθεμάτων και συνεπώς μάλλον ουδέτερη είναι στο ορατό μέλλον η συνεισφορά τους στο υδατικό ισοζύγιο.
Ενδεικτική για το χρονικό διάστημα που απαιτείται για την υλοποίηση ακόμη και μικρών έργων ταμίευσης στη Θεσσαλία, είναι και η άποψη των ιδίων των μελετητών ότι «ακόμα και η ωφέλιμη ταμίευση των 20 hm3 φαίνεται αισόδοξη», που διατυπώνεται στο Προσχέδιο του ΣΔΛΑΠΘ (σελίδα 289).
Ειδικότερα όσο εξακολουθούν να λειτουργούν, δεν εγκαταλείπονται (αχρηστεύονται) οι 33.000 γεωτρήσεις και δεν υποκαθίσταται το υπόγειο αρδευτικό νερό με επιφανειακό νερό ταμιεύσεων, θα διευρύνεται (κατά 120 – 150 hm3 νερού) κάθε χρόνο το συσσωρευμένο έλλειμμα των 3.000 hm3 υπόγειου νερού που αντλείται από μόνιμα γεωλογικά αποθέματα της ΛΑΠ Πηνειού, οι συνιστώσες του υδατικού ισοζυγίου θα είναι επισφαλείς, οι δε βιώσιμες απολήψεις – αντλήσεις υπόγειων νερών μέσω γεωτρήσεων και η «καλή κατάσταση» του νερού στη Θεσσαλία θα είναι ζητούμενα.
2. Πίνακας 9-12 Συμπληρωματικά μέτρα για την επίτευξη της καλής κατάστασης
Μ08Σ1124 (σελ. 321) – Συνεχιζόμενο Μέτρο – Κατασκευή σύγχρονων δικτύων άρδευσης για την αντικατάσταση γεωτρήσεων στην ΛΑΠ Πηνειού
Μ08Σ1129 (σελ. 325) – ΝΕΟ ΜΕΤΡΟ – Μελέτη και Κατασκευή δικτύων άρδευσης για την αντικατάσταση γεωτρήσεων στη ΛΑΠ Πηνειού
Δύο συναφή (αλλά αντιφατικά και χωρίς στόχους ή στρατηγική) μέτρα :
Η «διαχείριση της ζήτησης» και συνεπώς η ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ νερού, είναι ένας από τους βασικούς «πυλώνες» της διαχείρισης νερού.
Προς αυτήν την κατεύθυνση και προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι του ΣΔΛΑΠΘ διαχρονικά (2014, 2017 και 2023), μεταξύ των οποίων η «καλή κατάσταση» του νερού στη Θεσσαλία, η προστασία και η αποκατάσταση των υπόγειων οικοσυστημάτων (υπερεκμετάλλευση υπόγειων υδροφορέων από χιλιάδες γεωτρήσεις), στο ΣΔΛΑΠΘ περιλαμβάνονται μέτρα (έργα δομικών κατασκευών) όπως η «Κατασκευή σύγχρονων δικτύων άρδευσης για την αντικατάσταση γεωτρήσεων στην ΛΑΠ Πηνειού», τα οποία στοχεύουν στην «αξιοποίηση σε αρδευτική χρήση της ποσότητας ύδατος που θα συγκεντρώνεται από τους ταμιευτήρες που θα δημιουργηθούν»
Είναι όμως γνωστό ότι την προηγούμενη περίοδο ελάχιστα ήταν τα νέα έργα ταμίευσης που κατασκευάστηκαν στη Θεσσαλία και ότι όλα τα νέα «σύγχρονα δίκτυα άρδευσης» που κατασκευάστηκαν και αφορούσαν υπογειοποίηση επιφανειακών αγωγών άρδευσης και αντικατάσταση κατεστραμμένων δικτύων, έγιναν κυρίως (σχεδόν αποκλειστικά) σε περιοχές δικαιοδοσίας συλλογικών φορέων (ΤΟΕΒ ή/και Δήμοι), που αρδεύονται από υπόγεια νερά γεωτρήσεων και όχι από έργα ταμίευσης επιφανειακών νερών (όπως προβλέπει το μέτρο).
Ας σημειωθεί ότι πολλές από τις περιοχές αυτές βρίσκονται στις λεκάνες, όπου σύμφωνα με όλα τα ΣΔΛΑΠ, παρατηρείται υπερεκμετάλλευση των υπόγειων υδροφορέων (περιοχές με κόκκινο), δηλαδή μη βιώσιμες απολήψεις – αντλήσεις υπόγειων νερών μέσω γεωτρήσεων.
Σύμφωνα με στοιχεία της Περιφέρειας Θεσσαλίας τα τελευταία χρόνια κατασκευάστηκαν 500 έως 600 χλμ. υπόγειων αγωγών (που αφορούν αντικατάσταση επιφανειακού αρδευτικού δικτύου γεωτρήσεων σε περιοχές με τα παραπάνω χαρακτηριστικά).
Παρότι η αναγκαιότητα των παρεμβάσεων αυτών δεν αμφισβητείται (πρόκειται για αντικατάσταση μέρους του επιφανειακού δικτύου μήκους 2.300 χιλιομέτρων, από την δεκαετία του 1980 – ΠΑΥΥΘ), τίθεται εν αμφιβόλω η συνολική στρατηγική, η δυνατότητα επίτευξης ενός από τους βασικούς στόχους του ΣΔΛΑΠΘ (σταδιακή αντικατάσταση υπόγειων νερών από γεωτρήσεις με νερό επιφανειακών ταμιεύσεων) και η καλύτερη δυνατή αξιοποίηση των κοινοτικών ή άλλων χρηματοοικονομικών πόρων.
Σημειώνεται ότι στο ΣΔΛΑΠΘ δεν υπάρχει κανένα στοιχείο ή αναφορά για την εξοικονόμηση νερού η οποία επιτεύχθηκε με τα έργα αυτά και ποια ήταν η συνεισφορά τους στους προβλεπόμενους (ΣΔΛΑΠ, 2017) στόχους της μείωσης του υδατικού ελλείμματος στη Θεσσαλία και ειδικότερα στις προβληματικές περιοχές !!
Για το συνεχιζόμενο αυτό μέτρο δεν αναφέρεται (στο ΣΔΛΑΠ, 2023) επίσης κανένα στοιχείο για τις συνολικές ανάγκες της Θεσσαλίας σε παρόμοια έργα, τόσο στις περιοχές που αρδεύονται από υπόγεια νερά (γεωτρήσεις) όσο και στις περιοχές που αρδεύονται από επιφανειακά νερά ποταμών ή έργων ταμίευσης (πχ. ΤΟΕΒ Πηνειού). Είναι αναγκαίο να προσδιοριστούν σαφή κριτήρια προτεραιότητας για τις περιοχές οι οποίες είναι σε «κακή κατάσταση» (στο «κόκκινο») από πλευράς ποσοτικής κατάστασης υπόγειων νερών (μη βιώσιμες απολήψεις – αντλήσεις) και στις οποίες θα πρέπει να γίνουν τα συγκεκριμένα έργα (σύγχρονα δίκτυα άρδευσης) που θα διανέμουν το νερό από συγκεκριμένα έργα ταμίευσης (και όχι από γεωτρήσεις) που θα έχουν ήδη (;) υλοποιηθεί στη ΛΑΠ Πηνειού.
Ειδικότερα σε ότι αφορά το ΝΕΟ ΜΕΤΡΟ Μ08Σ1129, θα πρέπει στην μελέτη να προβλεφθεί η ανάγκη προσδιορισμού των συγκεκριμένων περιοχών, στις οποίες θα γίνουν τα νέα δίκτυα άρδευσης που θα υποκαταστήσουν μη βιώσιμες απολήψεις – αντλήσεις υπόγειων νερών μέσω γεωτρήσεων με νερά από τον Αχελώο. Βοηθητικό στοιχείο προς την κατεύθυνση αυτή είναι η Μελέτη Λ. Λαζαρίδη (1996, 2000) με την γενική διάταξη των έργων και τις περιοχές (ζώνες) που θα εξυπηρετηθούν με νερό από τον Αχελώο.
Επιπλέον είναι σκόπιμο και πρέπει να συνεξεταστεί, μελετηθεί και συνυπολογιστεί το κόστος του πρωτεύοντος – δευτερεύοντος δικτύου μεταφοράς του νερού από τον Αχελώο στις περιοχές αυτές αφενός και αφετέρου να εκπονηθεί κοστολογημένο σχέδιο (;) αχρήστευσης (εγκατάλειψης) χιλιάδων ιδιωτικών γεωτρήσεων στις εν λόγω περιοχές !!
Λάρισα 2 Σεπτεμβρίου 2023
*Γκούμας Κώστας, γεωπόνος, πρ. Δ/ντής Εγγείων Βελτιώσεων, πρ. πρόεδρος ΓΕΩΤΕΕ/Κεντρικής Ελλάδας, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ,
Το Φράγμα Ιάσμου στον ποταμό Κομψάτο και η 2η Αναθεώρηση του Σχεδίου Διαχείρισης των Λεκανών Απορροής ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος Θράκης.
Αναφορικά με τον υφιστάμενο σχεδιασμό για την κατασκευή του Φράγματος Ιάσμου στον ποταμό Κομψάτο, η Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης (ΑΜΘ) προτίθεται, κατόπιν σύναψης Προγραμματικής Σύμβασης με το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, να αναλάβει την ανάθεση εκπόνησης της επικαιροποιημένης Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) για το έργο της κατασκευής του Φράγματος Ιάσμου στο Ν. Ροδόπης, επί του ποταμού Κομψάτου, καθώς η διαδικασία της περιβαλλοντικής αδειοδότησης του εν λόγω έργου δεν ολοκληρώθηκε και η υπόθεση από την Δ/νση Περιβαβαλλοντικής Αδειοδότησης (ΔΙ.Π.Α.) του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας έχει τεθεί στο Αρχείο.
Για το λόγο αυτό η Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης (ΑΜΘ) έχει εντάξει στον προϋπολογισμό της κονδύλιο για την ανάθεση εκπόνησης της εν λόγω επικαιροποιημένης Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων.
Στοχεύεται σε πρώτη φάση η περιβαλλοντική αδειοδότηση µόνο των έργων ταµίευσης νερού (δηλαδή του φράγµατος και των συναφών του έργων) καθώς η εκπόνηση της προµελέτης και της οριστικής µελέτης των έργων µεταφοράς και διανοµής νερού προβλέπεται να υλοποιηθεί σε επόµενη φάση. Οι προς άρδευση εκτάσεις αφορούν στη δυτική όχθη του ποταµού Κοµψάτου (βόρειες όχθες λίµνης Βιστωνίδας) µέχρι τα δυτικά όρια της Π.Ε. Ροδόπης και των δυτικών περιοχών της πεδιάδας Κοµοτηνής (λοφώδης περιοχή Κοµοτηνής), δηλαδή οι εξυπηρετούµενες εκτάσεις από τα νερά του Φράγµατος αφορούν στις καλλιεργούµενες εκτάσεις της πεδιάδας της Π.Ε. Ροδόπης που χωροθετούνται στα όρια των ∆ήµων Ιάσµου και Κοµοτηνής.
Η προβλεπόµενη κατακλυζόµενη έκταση ανέρχεται σε 815 εκτάρια περίπου. Η επέµβαση αυτή θα επηρεάσει το έδαφος, τη χλωρίδα και πανίδα της περιοχής, ενώ το µέγεθος του προβλεπόµενου ταµιευτήρα είναι τέτοιο ώστε ενδέχεται να προκαλέσει αλλαγές και στην υγρασία και στο µικροκλίµα της περιοχής. Επίσης θα υπάρξουν διαφοροποιήσεις στο ανάγλυφο της περιοχής των έργων και εισάγονται νέα στοιχεία αισθητικής του τοπίου (αυτά της λίµνης) σε µια περιοχή η οποία σήµερα χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη του ποταµού, της παρόχθιας βλάστησής του και της δασικής βλάστησης (δάσος πλατυφύλλων και σκληροφυλλική βλάστηση) της γύρω λοφώδους περιοχής.
Όπως είναι γνωστό, οι πεδινές περιοχές της Π.Ε. Ροδόπης που αρδεύονται από υπόγεια νερά αντιµετωπίζουν προβλήµατα έλλειψης νερού καλής ποιότητας δεδοµένου ότι γίνεται υπερεκµετάλλευση των υδροφόρων οριζόντων του νοτίου τµήµατος µε αποτέλεσµα να παρουσιάζουν υφαλµύρινση οι υπόγειοι ορίζοντες των περιοχών της λοφώδους ζώνης Κοµοτηνής µεταξύ της Ε.Ο. Κοµοτηνής-Ξάνθης, του π. Λίσσου και της θάλασσας. Αποτέλεσµα αυτών είναι και φαινόµενα διαφοροποίησης των συνθηκών στα οικοσυστήµατα και τις λιµνοθάλασσες που αναπτύσσονται στα νότια της Περιφερειακής Ενότητας, κοντά στη θάλασσα. Η όλη εικόνα µαρτυρά ότι η σηµερινή κατάσταση εκµετάλλευσης των επιφανειακών και υπογείων νερών και η σηµερινή κατάσταση άρδευσης και γεωργικής ανάπτυξης στην περιοχή αυτή της Π.Ε. Ροδόπης δεν είναι βιώσιµη. Σκοπός των έργων είναι η διάθεση επιφανειακού νερού για την άρδευση στις καλλιεργούµενες εκτάσεις που σήµερα αρδεύονται από υπόγεια νερά και συνεπώς η δροµολόγηση της επίλυσης των προαναφερθέντων προβληµάτων (στην περίµετρο των έργων). Έτσι δίνεται η δυνατότητα με την υλοποίηση του ολοκληρωμένου έργου (φράγματος Ιάσμου σε πρώτη φάση και δικτύων μεταφοράς και διανομής στην επόμενη) για τον περιορισµό της χρήσης των υπογείων νερών µε παράλληλη αξιοποίηση των πλούσιων διαθέσιµων επιφανειακών νερών του νοµού.
Με βάση για το σχεδιασμό που υπάρχει για το έργο γίνεται δεκτό ότι ο ταµιευτήρας (φράγμα) καλύπτει κατά προτεραιότητα τη ζήτηση για περιβαλλοντική παροχή και εφόσον υπάρχει διαθέσιµη ποσότητα νερού καλύπτει στη συνέχεια την απαιτούμενη ζήτηση για άρδευση. Ως δείκτης της απαιτούµενης τροφοδοσίας της λιμνοθάλασσας Βιστωνίδας µε γλυκό νερό (οικολογική παροχή) λαµβάνεται η αλατότητα της η οποία έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την οικολογία της λίµνης και την ιχθυοπαραγωγή. Η συνολική προτεινόµενη παραµένουσα παροχή κατάντη φράγµατος που λαμβάνει υπόψη της την απαιτούµενη παροχή Κοµψάτου για την εξασφάλιση της επαναπλήρωσης της µέσης εξάτµισης στη λιμνοθάλασσα Βιστωνίδα, την παραµένουσα παροχή αµέσως κατάντη φράγµατος Ιάσµου και την ελάχιστη παροχή κατάντη του φράγµατος που καταλήγει στη Βιστωνίδα, υπολογίστηκε ετησίως σε 51,82 εκατ. κυβικά. Η διατιθέµενη παροχή θα διαφοροποιείται κάθε µήνα από το χειριστή του έργου µε κατάλληλη ρύθµιση των δικλείδων που προβλέπονται στο σχετικό κτίριο κατάντη του φράγµατος.
Παροδικά και ιδιαίτερα κατά τη φάση της πλήρωσης της λιμνοδεξαμενής (ταμιευτήρα) που θα δημιουργηθεί ανάντη του φράγματος μετά από τη φάση της κατασκευή του, θα υπάρξει αφενός µείωση των φυσικών απορροών του Κοµψάτου και αφετέρου µείωση του ποσοστού συµµετοχής του στην αναπλήρωση της εξάτµισης της Βιστωνίδας, µε αποτέλεσµα να αναµένεται περαιτέρω αύξηση της αλατότητας της λιμνοθάλασσας.
Η διακοπή των αντλήσεων υπογείων νερών και η ταυτόχρονη διατήρηση του εµπλουτισµού τους (ακόµα και αν αυτή είναι µειωµένη σε σχέση µε σήµερα) εγγυάται τη διατήρηση του φυσικού αυτού πόρου αφού µε το έργο εξασφαλίζονται οι απαιτούµενες ποσότητες του σχεδόν αποκλειστικού καταναλωτή των υπογείων αποθεµάτων της περιοχής.
Ανάντη του τεχνητού ταµιευτήρα ο ποταµός Κοµψάτος θα παραµείνει ως έχει, όµως η παρουσία του ταµιευτήρα δυνητικά θα επηρεάσει την ιχθυοπανίδα καθώς η επικοινωνία µε το κατάντη τµήµα του ποταµού και µε τη λίµνη θα γίνει από πολύ δύσκολη έως αδύνατη. Για την βελτίωση αυτής της αρνητικής προοπτικής θα μπορούσε να προταθεί η κατασκευή συμπληρωματικά ειδικής ιχθυόσκαλας από το ανάντη τμήμα του ποταμού στο κατάντη.
Αναµένεται µείωση της στερεοπαροχής προς τη Βιστωνίδα. Η λ/θ Βιστωνίδα κινδυνεύει λόγω των παραγόντων που οδηγούν στην εξαφάνιση της, που είναι αυτοί που διαμορφώνουν το φαινόμενο της απόθεσης των φερτών υλικών των ποταμών που εκβάλλουν σε αυτήν. Έχει υπολογιστεί ότι ο µέσος ρυθµός µείωσης της επιφάνειας της Βιστωνίδας από το 1833 έως το 2005, είναι 118στρ/έτος. Με βάση το ρυθµό αυτό µείωσης της επιφάνειας της, εάν δε γίνει κάποια παρέµβαση, η λιμνοθάλασσα θα προσχωθεί σε περίπου 400 χρόνια και θα είναι µία πεδιάδα. Το ότι αίρεται σταδιακά η δυνατότητα αξιοποίησης της λίμνης ως εκτατικού φυσικού ιχθυοτροφείου, είναι το μικρότερο κακό. Το κυρίως πρόβλημα εστιάζεται στο ότι σταδιακά το εκβολικό σύστημα θα τείνει να μεταφέρεται από το βόρειο τμήμα της λίμνης όλο και νοτιότερα. Με την πάροδο του χρόνου και η ίδια η λίμνη θα μετατραπεί ένα δελταϊκό σύστημα των δυο ποταμών που θα ενωθούν και θα καταστήσουν την περιοχή του Πόρτο Λάγους το σημείο εκβολής τους στη θάλασσα (Μελέτη Κωτούλα), φέροντας δραστικές επιπτώσεις στο λιμάνι (το οποίο μάλιστα έχει χαρακτηριστεί και εθνικής σημασίας) λόγω των φερτών των ποταμών και του ήδη ρηχού και στενού διαύλου του προς το Βιστωνικό Όρμο. Δραστικές μεταβολές θα υπάρξουν επίσης και στις σχετικά αβαθείς παραλίες Φαναρίου – Μάνδρας – Άβδήρων. Θα εμφανιστούν περιστατικά έκτακτης ανάγκης λόγω έντονων καιρικών φαινομένων (πλημμυρών) με κινδύνους για οικισμούς, αγροτικές εκτάσεις, ζώα, υποδομές, διάφορες εγκαταστάσεις κλπ. Τότε το πλεονέκτημα που σήμερα μας παρέχει η ύπαρξη της λίμνης σε περιπτώσεις έντονων βροχοπτώσεων ή πλημμυρών αναφορικά με την εκφόρτιση σε αυτήν των υδατικών απορροών των ποταμών Κομψάτου και Κόσυνθου δεν θα υπάρχει πια. Θεωρείται λοιπόν ότι η κατασκευή του Φράγματος Ιάσμου στον ποταμό Κομψάτο θα συνέβαλε αποφασιστικά στην αντιμετώπιση του προβλήματος που αντιμετωπίζει η λιμνοθάλασσα από τα φερτά υλικά και τα πλημμυρικά φαινόμενα. Στην περίπτωση αυτή το ζήτημα της διαχείριση των φερτών υλών του ποταμού Κομψάτου που προέρχονται από την ορεινή του λεκάνη, μετατοπίζεται ως ζήτημα στη λειτουργία του φράγματος.
Συνεκτιμώντας όλα τα ανωτέρω από περιβαλλοντικής άποψης η κατασκευή και λειτουργία του Φράγματος Ιάσμου αξιολογείται θετικά, θεωρώντας ότι θα συμβάλει προς τη θετική κατεύθυνση τόσο στο πρόβλημα της υφαλμύρωσης των υπόγειων υδάτων στις νότιες περιοχές της Ροδόπης σε συνδυασμό με την κάλυψη των αναγκών άρδευσης του δυτικού τμήματος της Ροδόπης, αλλά κυρίως επειδή θα συμβάλει καθοριστικά στην αντιμετώπιση του προβλήματος επίχωσης που αντιμετωπίζει η λίμνη Βιστωνίδα από τα φερτά που μεταφέρονται κυρίως από τους ποταμούς Κόσυνθο και Κομψάτο που εκβάλλουν σ’ αυτή.
Από τα δεδομένα και τις εκτιμήσεις του όγκου και της αξίας της γεωργικής και κτηνοτροφικής παραγωγής για την υφιστάµενη και µελλοντική κατάσταση προκύπτει αύξηση από την υλοποίηση του έργου στην αξία της παραγωγής, στις δαπάνες, στους τόκους και στις αποσβέσεις, αλλά και αύξηση του οικογενειακού εισοδήµατος και του κέρδους των εκµεταλλεύσεων που θα επηρεαστούν. Δηλαδή η διαθεσιμότητα των υδάτινων πόρων αλλά και η επέκταση των αρδευόµενων καλλιεργειών θα έχει σαν αποτέλεσµα την αύξηση του γεωργικού εισοδήµατος της περιοχής και του ανά κεφαλή εισοδήµατος για κάθε αγρότη. Έτσι θα ενισχυθεί η οικονοµία της Π.Ε. και θα υπάρξει θετική συνεισφορά στην εθνική οικονοµία.
Από τη λειτουργία του υπόψη έργου θα δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας επίσης, ενώ και με την αναµενόµενη γεωργική ανάπτυξη της περιοχής θα δηµιουργηθούν αυξηµένες απαιτήσεις απασχολήσεως τόσο στο επίπεδο των γεωργικών εκµεταλλεύσεων όσο και στο στάδιο µεταποιήσεως, επεξεργασίας και εµφανίσεως (διαλογής και συσκευασίας).
1) Συμφωνώ απόλυτα με την οριοθέτηση περιοχών ΥΥΣ με κακή ποιοτική ή και ποσοτική κατάσταση υδάτων. Θα μπορούσε να προτείνει κάποιος την πλήρη απαγόρευση νέων υδροληψιών γενικά (γεωτρήσεων, πηγαδιών κτλ) σε όλη την έκταση των περιοχών αυτών, με την επισήμανση (ορολογία) ΚΟΚΚΙΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ.
2) Μια γενικότερη πρόταση, ίσως και μια γενικότερη θεώρηση της κατάστασης, είναι η απλοποίηση, όσο το δυνατόν, των περιοριστικών όρων – απαγορεύσεων για την προστασία της ποσοτικής κατάστασης των ΥΥΣ.
Π.χ. στο μέτρο Μ02Σ0811 (αλλά, και σε άλλα παρόμοια), στην περίπτωση ανόρυξης νέων υδροληψιών (ανεξαρτήτως αν είναι γεώτρηση ή πηγάδι ή τάφρος), η απόσταση της νέας υδροληψίας από νόμιμα υφισταμένη υδροληψία θα είναι π.χ. 200 m (ανεξαρτήτως γεωλογικού υποβάθρου) και από συλλογικά αρδευτικά δίκτυα 300 m. Η ελάχιστη απαιτούμενη συνεχόμενη έκταση γι’ ανόρυξη υδροληψίας γι’ αγροτική χρήση (άρδευση) θα είναι 4 στρ., χωρίς ν’ αναλύονται διάφορες περιπτώσεις (τάφρος, πηγάδι, ανθοκήπια, θερμοκήπια, φυτώρια κτλ), με διαβαθμίσεις έκτασης 3 στρ., 2 στρ. κτλ.
Με αυτό τον τρόπο θα είναι πιο εύκολος ο έλεγχος από τις αρμόδιες δημόσιες υπηρεσίες, προκειμένου αυτές να προσχωρήσουν στην αδειοδότηση των νέων υδροληψιών, ενώ θα ελαχιστοποιείται η κάθε είδους αμφισβήτηση.
Σύμφωνα με τις ΜΠΕ σχεδιαζόμενων και αιτούμενων περιβαλλοντικής αδειοδότησης έργων αλλά και τις ΑΕΠΟ που στη συνέχεια αρμοδίως εκδίδονται, ορίζεται ως οικολογική παροχή των έργων αυτών ένα εκ των προβλεπόμενων από το άρθρο 16 του ΕΠΧΣΑΑ – ΑΠΕ μεγεθών, ήτοι το 30% της παροχής του ρέματος κατά τους θερινούς μήνες είτε του 50% της παροχής αυτού κατά το μήνα Σεπτέμβριο είτε των 30l/sec, κατ’ ελάχιστο.
Κατά ρητή, ωστόσο, πρόβλεψη των διατάξεων του ίδιου άρθρου16 του ΕΠΧΣΑΑ-ΑΠΕ, τα ανωτέρω μεγέθη είχαν εφαρμογή μόνο μέχρι να καθορισθούν τα κριτήρια της ελάχιστης απαιτούμενης οικολογικής παροχής ανά λεκάνη απορροής, σύμφωνα και με τις προβλέψεις του ν. 3199/2003, που όριζε την υποχρέωση θέσπισης Σχεδίων Διαχείρισης Υδάτων.
Επομένως, με τη σύνταξη των πρώτων Σχεδίων Διαχείρισης Υδάτων οι ανωτέρω περί οικολογικής παροχής διατάξεις έχουν πάψει να ισχύουν και η οικολογική παροχή για τα ΜΥΗΕ πρέπει, πλέον, να ρυθμίζεται από τα συγκεκριμένα Σχέδια. Τη συγκεκριμένη, μάλιστα, λύση είχαν υιοθετήσει τα πρώτα Σχέδια Διαχείρισης, καθορίζοντας ως οικολογική παροχή των ΜΥΗΕ τουλάχιστο το 50% της μέσης ετήσιας ροής του ρέματος (βλ. «Παραδοτέο 12» των αρχικών Σχεδίων Διαχείρισης υδατικού διαμερίσματος Θεσσαλίας).
Με την πρώτη, ωστόσο, αναθεώρηση των ίδιων Σχεδίων οι συγκεκριμένες προβλέψεις …. εξαφανίστηκαν (!!!), χωρίς πλέον να καθορίζεται σ’ αυτά συγκεκριμένη οικολογική παροχή για τα ΜΥΗΕ, όπως η ανωτέρω αναφερόμενη αντίστοιχη νομοθεσία (ν. 3199/2003) επιβάλλει. Αποτέλεσμα είναι σήμερα να ορίζεται και πάλι ως οικολογική παροχή για τα σχεδιαζόμενα και αιτούμενα περιβαλλοντικής αδειοδότησης έργα ΜΥΗΕ ένα από τα προβλεπόμενα από τις διατάξεις του άρθρου 16 του ΕΠΧΣΑΑ-ΑΠΕ μεγέθη, εξέλιξη που αδιαμφισβήτητα αντιβαίνει τόσο στο ν. 3199/2003 όσο και στο γράμμα αλλά και το πνεύμα της ευρωπαϊκής Οδηγίας 2000/60 για την προστασία των υδάτων. Ως εκ τούτων η ίδια οικολογική παροχή δε δύναται να εξασφαλίζει την κατά την ίδια Οδηγία νοούμενη προστασία των υδάτων, χαρακτηριστικό στοιχείο της οποίας αποτελεί, μεταξύ άλλων, και η διασφάλιση της καλής (και σε σχέση με ποσότητα και ποιότητα) κατάστασής τους.
Επιπλέον, η μη σύμφωνη με τους ορισμούς της προαναφερόμενης Οδηγίας οικολογική παροχή αντιστρατεύεται και εκείνους τους στόχους της, που συγκεκριμενοποιούνται στη βιώσιμη και ισόρροπη ικανοποίηση των αναπτυξιακών αναγκών της θιγόμενης περιοχής, στη διασφάλιση της μακροπρόθεσμης προστασίας των υδάτων, στην επάρκεια των αποθεμάτων και στη διατήρηση της ποιότητάς τους, στη διατήρηση των οικοσυστημάτων, στην ανατροφοδότηση υπόγειων υδάτων (σημειώνεται ότι τα έργα ΜΥΗΕ απαιτούν εκτροπή από την κοίτη των ρεμάτων της μεγαλύτερης ποσότητας του υδάτινου δυναμικού του ρέματος και για μήκος πολλών χιλιομέτρων), κ.λ.π..
Υπόψη θα πρέπει, σχετικά, να ληφθούν και οι σκοποί και περιβαλλοντικοί στόχοι που με τις διατάξεις του ΠΔ 51/2007 «Καθορισμός μέτρων και διαδικασιών για ολοκληρωμένη προστασία και διαχείριση των υδάτων σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της Οδηγίας 2000/60….., κ.λ.π.» (ΦΕΚ 54, Α΄, άρθρα 1 και 4, αντίστοιχα) τίθενται, αλλά και η υλοποίηση των από τα Παραρτήματα III.1 (και πίνακες 1.2 και 1.2.1 αυτού) και V του ίδιου ΠΔ μέτρων για τη διασφάλιση της καλής κατάστασης (ποιότητα, ποσότητα, κ.λ.π.) των επιφανειακών υδάτων από ανθρώπινες δραστηριότητες, τα οποία αντιστρατεύονται, επίσης, οι ΜΠΕ έργων ΜΥΗΕ σήμερα, με την ελάχιστη και μη οριζόμενη από Σχέδια Διαχείρισης οικολογική παροχή που υιοθετούν.
Ως εκ των ανωτέρω και σε εναρμόνιση τόσο με την εθνική νομοθεσία όσο και με την ευρωπαϊκή Οδηγία 2000/60 επιβάλλεται να συμπεριληφθεί στο τελικό κείμενο των υπό αναθεώρηση ΣΔΛΑΠ διάταξη που να ορίζει οικολογική παροχή για τα ΜΥΗΕ, ικανή να διασφαλίζει τις απαιτήσεις της προαναφερόμενης Οδηγίας, όπως και τα αρχικά Σχέδια έπρατταν, καθορίζοντας ως οικολογική παροχή των ΜΥΗΕ τουλάχιστο το 50% της μέσης ετήσιας ροής του ρέματος (βλ. «Παραδοτέο 12» των αρχικών Σχεδίων Διαχείρισης υδατικού διαμερίσματος Θεσσαλίας).
Σύμφωνα με τις ΜΠΕ σχεδιαζόμενων και αιτούμενων περιβαλλοντικής αδειοδότησης έργων αλλά και τις ΑΕΠΟ που στη συνέχεια αρμοδίως εκδίδονται, ορίζεται ως οικολογική παροχή των έργων αυτών ένα εκ των προβλεπόμενων από το άρθρο 16 του ΕΠΧΣΑΑ – ΑΠΕ μεγεθών, ήτοι το 30% της παροχής του ρέματος κατά τους θερινούς μήνες είτε του 50% της παροχής αυτού κατά το μήνα Σεπτέμβριο είτε των 30l/sec, κατ’ ελάχιστο.
Κατά ρητή, ωστόσο, πρόβλεψη των διατάξεων του ίδιου άρθρου16 του ΕΠΧΣΑΑ-ΑΠΕ, τα ανωτέρω μεγέθη είχαν εφαρμογή μόνο μέχρι να καθορισθούν τα κριτήρια της ελάχιστης απαιτούμενης οικολογικής παροχής ανά λεκάνη απορροής, σύμφωνα και με τις προβλέψεις του ν. 3199/2003, που όριζε την υποχρέωση θέσπισης Σχεδίων Διαχείρισης Υδάτων.
Επομένως, με τη σύνταξη των πρώτων Σχεδίων Διαχείρισης Υδάτων οι ανωτέρω περί οικολογικής παροχής διατάξεις έχουν πάψει να ισχύουν και η οικολογική παροχή για τα ΜΥΗΕ πρέπει, πλέον, να ρυθμίζεται από τα συγκεκριμένα Σχέδια. Τη συγκεκριμένη, μάλιστα, λύση είχαν υιοθετήσει τα πρώτα Σχέδια Διαχείρισης, καθορίζοντας ως οικολογική παροχή των ΜΥΗΕ τουλάχιστο το 50% της μέσης ετήσιας ροής του ρέματος (βλ. «Παραδοτέο 12» των αρχικών Σχεδίων Διαχείρισης υδατικού διαμερίσματος Θεσσαλίας).
Με την πρώτη, ωστόσο, αναθεώρηση των ίδιων Σχεδίων οι συγκεκριμένες προβλέψεις …. εξαφανίστηκαν (!!!), χωρίς πλέον να καθορίζεται σ’ αυτά συγκεκριμένη οικολογική παροχή για τα ΜΥΗΕ, όπως η ανωτέρω αναφερόμενη αντίστοιχη νομοθεσία (ν. 3199/2003) επιβάλλει. Αποτέλεσμα είναι σήμερα να ορίζεται και πάλι ως οικολογική παροχή για τα σχεδιαζόμενα και αιτούμενα περιβαλλοντικής αδειοδότησης έργα ΜΥΗΕ ένα από τα προβλεπόμενα από τις διατάξεις του άρθρου 16 του ΕΠΧΣΑΑ-ΑΠΕ μεγέθη, εξέλιξη που αδιαμφισβήτητα αντιβαίνει τόσο στο ν. 3199/2003 όσο και στο γράμμα αλλά και το πνεύμα της ευρωπαϊκής Οδηγίας 2000/60 για την προστασία των υδάτων. Ως εκ τούτων η ίδια οικολογική παροχή δε δύναται να εξασφαλίζει την κατά την ίδια Οδηγία νοούμενη προστασία των υδάτων, χαρακτηριστικό στοιχείο της οποίας αποτελεί, μεταξύ άλλων, και η διασφάλιση της καλής (και σε σχέση με ποσότητα και ποιότητα) κατάστασής τους.
Επιπλέον, η μη σύμφωνη με τους ορισμούς της προαναφερόμενης Οδηγίας οικολογική παροχή αντιστρατεύεται και εκείνους τους στόχους της, που συγκεκριμενοποιούνται στη βιώσιμη και ισόρροπη ικανοποίηση των αναπτυξιακών αναγκών της θιγόμενης περιοχής, στη διασφάλιση της μακροπρόθεσμης προστασίας των υδάτων, στην επάρκεια των αποθεμάτων και στη διατήρηση της ποιότητάς τους, στη διατήρηση των οικοσυστημάτων, στην ανατροφοδότηση υπόγειων υδάτων (σημειώνεται ότι τα έργα ΜΥΗΕ απαιτούν εκτροπή από την κοίτη των ρεμάτων της μεγαλύτερης ποσότητας του υδάτινου δυναμικού του ρέματος και για μήκος πολλών χιλιομέτρων), κ.λ.π..
Υπόψη θα πρέπει, σχετικά, να ληφθούν και οι σκοποί και περιβαλλοντικοί στόχοι που με τις διατάξεις του ΠΔ 51/2007 «Καθορισμός μέτρων και διαδικασιών για ολοκληρωμένη προστασία και διαχείριση των υδάτων σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της Οδηγίας 2000/60….., κ.λ.π.» (ΦΕΚ 54, Α΄, άρθρα 1 και 4, αντίστοιχα) τίθενται, αλλά και η υλοποίηση των από τα Παραρτήματα III.1 (και πίνακες 1.2 και 1.2.1 αυτού) και V του ίδιου ΠΔ μέτρων για τη διασφάλιση της καλής κατάστασης (ποιότητα, ποσότητα, κ.λ.π.) των επιφανειακών υδάτων από ανθρώπινες δραστηριότητες, τα οποία αντιστρατεύονται, επίσης, οι ΜΠΕ έργων ΜΥΗΕ σήμερα, με την ελάχιστη και μη οριζόμενη από Σχέδια Διαχείρισης οικολογική παροχή που υιοθετούν.
Ως εκ των ανωτέρω και σε εναρμόνιση τόσο με την εθνική νομοθεσία όσο και με την ευρωπαϊκή Οδηγία 2000/60 επιβάλλεται να συμπεριληφθεί στο τελικό κείμενο των υπό αναθεώρηση ΣΔΛΑΠ διάταξη που να ορίζει οικολογική παροχή για τα ΜΥΗΕ, ικανή να διασφαλίζει τις απαιτήσεις της προαναφερόμενης Οδηγίας, όπως και τα αρχικά Σχέδια έπρατταν, καθορίζοντας ως οικολογική παροχή των ΜΥΗΕ τουλάχιστο το 50% της μέσης ετήσιας ροής του ρέματος (βλ. «Παραδοτέο 12» των αρχικών Σχεδίων Διαχείρισης υδατικού διαμερίσματος Θεσσαλίας).
Δίκτυο Φορέων και Πολιτών για την Προστασία των Αγράφων
Στον Πίνακα 7-5 σελ. 168 “Πάροχοι νερού για αγροτική χρήση στη ΛΑΠ του ΥΔ EL11”,
ο ΤΟΕΒ Αλιστράτης ανήκει στην Περιφέρεια Κ. Μακεδονίας, Π.Ε. Σερρών και εποπτεύεται από την Δ.Α.Ο.Κ. Π.Ε. Σερρών.
Με βάση την επάρκεια που εμφανίζεται στην ΛΑΠ του π. Αχελώου επιχειρείται να «τεκμηριωθεί» η ανάγκη μεταφοράς ποσότητας νερού για την κάλυψη του σημαντικού ποσοτικού ελλείμματος της Θεσσαλίας.
Η μεταφορά ποσότητας υδάτων ελλείψει ολοκληρωμένου σχεδιασμού και βιώσιμης αγροτικής πολιτικής χωρίς τη συνεκτίμηση των σοβαρών, συχνά μη αναστρέψιμων, περιβαλλοντικών επιπτώσεων που επιφέρει ένα τέτοιου μεγέθους έργο στην ευρύτερη περιοχή, ενθαρρύνει τη συνέχιση των σημερινών μη βιώσιμων πρακτικών και δίνει κίνητρα για νέα, ενδεχομένως και εντονότερη αλόγιστη χρήση νερού, ακολουθώντας την αρχή της Διαχείρισης των Υδατικών Πόρων που λέει ότι «η κατανάλωση γρήγορα εξισώνεται με την προσφορά». Αυτές οι πρακτικές οδηγούν σύντομα σε νέα ελλειμματική υδατική κατάσταση της περιοχής, τροφοδοτώντας έτσι έναν φαύλο κύκλο, με περαιτέρω πιέσεις στα υδατικά συστήματα της περιοχής.
Στην πραγματικότητα επιχειρείται να αποτελέσει λύση η μεταφορά νερού στα προβλήματα κακοδιαχείρισης του νερού στο Θεσσαλικό κάμπο. Η προσέγγιση αυτή, σαφώς, αντιβαίνει στην αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης και δε συνάδει με τη φιλοσοφία της ΟΠΥ, η οποία συνίσταται στην ολοκληρωμένη και βιώσιμη διαχείριση των υδάτων σε επίπεδο λεκάνης απορροής.
Τα μέτρα αυτά υποτίθεται στοχεύουν στην κάλυψη του σημαντικού ποσοτικού ελλείμματος της Θεσσαλίας, διατηρώντας τη δραστηριότητα της γεωργίας στα υφιστάμενα επίπεδα. Ωστόσο, για τον υπολογισμό αυτό δεν έχει αποτιμηθεί αξιόπιστα ο περιορισμός στη χρήση νερού που μπορούν να επιφέρουν μέτρα κατάρτισης, εκπαίδευσης των γεωργών καθώς και μέτρα εφαρμογής γεωργίας ακριβείας (τα οποία αποτελούν επίσης συμπληρωματικά έργα του παρόντος ΣΔΛΑΠ).
Επιπλέον, οι σύγχρονες τάσεις εφαρμογής διαχειριστικών μέτρων, περιλαμβάνουν την απομάκρυνση μεγάλης κλίμακας φραγμάτων, καθώς έχει αποδειχθεί ότι αυτά τροποποιούν δραστικά το καθεστώς ροής διακόπτοντας την ελεύθερη κυκλοφορία ενός ποταμού δημιουργώντας τεχνητούς ταμιευτήρες στην ανάντη περιοχή, επηρεάζοντας με αυτόν τον τρόπο οργανισμούς οι οποίοι εξαρτώνται από την ελεύθερη ροή του ποταμού. Υπάρχει ερευνητικό έργο που καταδεικνύει ότι τα φράγματα καθώς προκαλούν μετατροπή του συστήματος από ποτάμιο σε λιμναίο με αλλαγές στη θερμοκρασία του ποταμού και στα επίπεδα οξυγόνου, επιφέρουν σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία του ποταμού, λειτουργώντας ανασταλτικά στην ανάπτυξη της παρόχθιας βλάστησης και στην αλλοίωση της φυσικότητας της κοίτης. Καθώς τα φράγματα αποτελούν εμπόδιο στη φυσική ροή του ποταμού, σημειώνεται περιορισμένη μεταφορά φερτών υλών και απόθεση ιζημάτων με αποτέλεσμα τον μη επαρκή εμπλουτισμό των κατάντη τμημάτων και τη δημιουργία αφιλόξενου περιβάλλοντος για πολλά ενδημικά είδη. Ειδικά στα υδροηλεκτρικά φράγματα παρατηρούνται επιπλέον μεγάλες διακυμάνσεις, καθώς αυτά απελευθερώνουν νερό σύμφωνα με τις απαιτούμενες ανάγκες για ηλεκτρικό ρεύμα και σε ακανόνιστες περιόδους. Συνοψίζοντας, διαχειριστικά μέτρα που περιλαμβάνουν την απομάκρυνση των μεγάλων φραγμάτων επιφέρουν πολλαπλά οφέλη όπως την αποκατάσταση της φυσικότητας των ποταμών αλλά και των κοινωνιών οι οποίες δραστηριοποιούνται στην εκάστοτε περιοχή.
Συμπερασματικά, σύμφωνα με την ανωτέρω ανάλυση, τα μεγάλα μέτρα ταμίευσης κινούνται προς την αντίθετη κατεύθυνση της βιώσιμης ανάπτυξης!!
Επιπρόσθετα, τα προτεινόμενα έργα ταμίευσης έχουν συνολικό κόστος: 968 εκ. ευρώ (!!), ενώ τα έργα ενημέρωσης και κατάρτισης αγροτών περιορίζονται σε 96.000 ευρώ!
Όπως είναι γνωστό, σύμφωνα με την ΟΠΥ, κάθε πάροχος κατά κανόνα, προμηθεύεται και καταναλώνει νερό εντός των ΛΑΠ στις οποίες εμπίπτει χωρικά.
Α. ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΝΕΡΟΥ ΑΠΟ π. ΑΧΕΛΩΟ
Με βάση την επάρκεια που εμφανίζεται στην ΛΑΠ του π. Αχελώου επιχειρείται να «τεκμηριωθεί» η ανάγκη μεταφοράς ποσότητας νερού για την κάλυψη του σημαντικού ποσοτικού ελλείμματος της Θεσσαλίας.
Η μεταφορά ποσότητας υδάτων ελλείψει ολοκληρωμένου σχεδιασμού και βιώσιμης αγροτικής πολιτικής χωρίς τη συνεκτίμηση των σοβαρών, συχνά μη αναστρέψιμων, περιβαλλοντικών επιπτώσεων που επιφέρει ένα τέτοιου μεγέθους έργο στην ευρύτερη περιοχή, ενθαρρύνει τη συνέχιση των σημερινών μη βιώσιμων πρακτικών και δίνει κίνητρα για νέα, ενδεχομένως και εντονότερη αλόγιστη χρήση νερού, ακολουθώντας την αρχή της Διαχείρισης των Υδατικών Πόρων που λέει ότι «η κατανάλωση γρήγορα εξισώνεται με την προσφορά». Αυτές οι πρακτικές οδηγούν σύντομα σε νέα ελλειμματική υδατική κατάσταση της περιοχής, τροφοδοτώντας έτσι έναν φαύλο κύκλο, με περαιτέρω πιέσεις στα υδατικά συστήματα της περιοχής.
Στην πραγματικότητα επιχειρείται να αποτελέσει λύση η μεταφορά νερού στα προβλήματα κακοδιαχείρισης του νερού στο Θεσσαλικό κάμπο. Η προσέγγιση αυτή, σαφώς, αντιβαίνει στην αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης και δε συνάδει με τη φιλοσοφία της ΟΠΥ, η οποία συνίσταται στην ολοκληρωμένη και βιώσιμη διαχείριση των υδάτων σε επίπεδο λεκάνης απορροής.
Τα μέτρα αυτά υποτίθεται στοχεύουν στην κάλυψη του σημαντικού ποσοτικού ελλείμματος της Θεσσαλίας, διατηρώντας τη δραστηριότητα της γεωργίας στα υφιστάμενα επίπεδα. Ωστόσο, για τον υπολογισμό αυτό δεν έχει αποτιμηθεί αξιόπιστα ο περιορισμός στη χρήση νερού που μπορούν να επιφέρουν μέτρα κατάρτισης, εκπαίδευσης των γεωργών καθώς και μέτρα εφαρμογής γεωργίας ακριβείας (τα οποία αποτελούν επίσης συμπληρωματικά έργα του παρόντος ΣΔΛΑΠ).
Επιπλέον, οι σύγχρονες τάσεις εφαρμογής διαχειριστικών μέτρων, περιλαμβάνουν την απομάκρυνση μεγάλης κλίμακας φραγμάτων, καθώς έχει αποδειχθεί ότι αυτά τροποποιούν δραστικά το καθεστώς ροής διακόπτοντας την ελεύθερη κυκλοφορία ενός ποταμού δημιουργώντας τεχνητούς ταμιευτήρες στην ανάντη περιοχή, επηρεάζοντας με αυτόν τον τρόπο οργανισμούς οι οποίοι εξαρτώνται από την ελεύθερη ροή του ποταμού. Υπάρχει ερευνητικό έργο που καταδεικνύει ότι τα φράγματα καθώς προκαλούν μετατροπή του συστήματος από ποτάμιο σε λιμναίο με αλλαγές στη θερμοκρασία του ποταμού και στα επίπεδα οξυγόνου, επιφέρουν σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία του ποταμού, λειτουργώντας ανασταλτικά στην ανάπτυξη της παρόχθιας βλάστησης και στην αλλοίωση της φυσικότητας της κοίτης. Καθώς τα φράγματα αποτελούν εμπόδιο στη φυσική ροή του ποταμού, σημειώνεται περιορισμένη μεταφορά φερτών υλών και απόθεση ιζημάτων με αποτέλεσμα τον μη επαρκή εμπλουτισμό των κατάντη τμημάτων και τη δημιουργία αφιλόξενου περιβάλλοντος για πολλά ενδημικά είδη. Ειδικά στα υδροηλεκτρικά φράγματα παρατηρούνται επιπλέον μεγάλες διακυμάνσεις, καθώς αυτά απελευθερώνουν νερό σύμφωνα με τις απαιτούμενες ανάγκες για ηλεκτρικό ρεύμα και σε ακανόνιστες περιόδους. Συνοψίζοντας, διαχειριστικά μέτρα που περιλαμβάνουν την απομάκρυνση των μεγάλων φραγμάτων επιφέρουν πολλαπλά οφέλη όπως την αποκατάσταση της φυσικότητας των ποταμών αλλά και των κοινωνιών οι οποίες δραστηριοποιούνται στην εκάστοτε περιοχή.
Συμπερασματικά, σύμφωνα με την ανωτέρω ανάλυση, τα μεγάλα μέτρα ταμίευσης κινούνται προς την αντίθετη κατεύθυνση της βιώσιμης ανάπτυξης!!
Επιπρόσθετα, τα προτεινόμενα έργα ταμίευσης έχουν συνολικό κόστος: 968 εκ. ευρώ (!!), ενώ τα έργα ενημέρωσης και κατάρτισης αγροτών περιορίζονται σε 96.000 ευρώ!
Β. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ
Αναφορικά με τα νέα και επικαιροποιημένα μέτρα που παρουσιάζονται στην 1η Αναθεώρηση του ΣΔΛΑΠ Δυτ. Στερεάς Ελλάδας:
1. Σε γενικές γραμμές, τα συμπληρωματικά μέτρα παρουσιάζουν μια ολοκληρωμένη προσέγγιση και φαίνεται να επιχειρούν να αξιοποιήσουν κατάλληλα ερευνητικά εργαλεία και προγράμματα. Ενδεικτικό παράδειγμα είναι το μέτρο Μ04Β0903 «Καθορισμός κριτηρίων για τον προσδιορισμό ορίων συνολικών απολήψεων ανά επιφανειακό ΥΣ», όπου προτείνεται η αξιοποίηση ειδικού ερευνητικού έργου, του «ECOFLOW, Σύστημα εκτίμησης της αποδεκτής οικολογικής παροχής σε ποτάμια της Ελλάδας» (www.ecoflow.gr/el/), με συμμετέχοντες, μεταξύ άλλων, το ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. και το Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του ΕΚΠΑ. Στόχος του έργου είναι η δημιουργία μιας συστηματικής και τυποποιημένης διαδικασίας για την αξιολόγηση των οικολογικά αποδεκτών ροών σε ποταμούς και ρέματα των οποίων η ροή επηρεάζεται από την ανάπτυξη έργων υδρομάστευσης (φράγματα, λιμνοδεξαμενές, αντλητικά συγκροτήματα, κτλ). Υπενθυμίζεται ότι το καθεστώς υπολογισμού της ελάχιστης οικολογικής παροχής έχει μελετηθεί ελάχιστα στην Ελλάδα, και παραμένει μια άγνωστη μεταβλητή που καθορίζεται με τρόπο μη επιστημονικό, στον σχεδιασμό έργων υδρομάστευσης. Επομένως, αξιοποίηση τέτοιων προγραμμάτων, μπορούν να αποτελέσουν συστηματική αποτίμηση της κατάστασης των υδάτινων σωμάτων και αποτελεσματικής διαχείρισής τους.
2. Επιπλέον, έχουν προστεθεί μέτρα κατάρτισης οριζόντιου χαρακτήρα, όπως π.χ. το Μ04Σ1501 «Επαγγελματική κατάρτιση των γεωργοκτηνοτρόφων για την προστασία των Υδατικών Συστημάτων» το οποίο αφορά: (i) στην υλοποίηση προγραμμάτων κατάρτισης γεωργών με τη μορφή σειράς μαθημάτων, εργαστηρίων, μαθημάτων μέσω διαδικτύου, που θα στοχεύουν στις καλές πρακτικές άρδευσης και εξοικονόμηση νερού, ορθή χρήση φυτοφαρμάκων, αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών, πολλαπλή συμμόρφωση και εξειδικευμένα προγράμματα σε διάφορους κλάδους παραγωγής, (ii) στην υλοποίηση δράσεων ενημέρωσης που αποσκοπούν στην διάδοση πληροφοριών σχετικά με την γεωργία στοχεύοντας στη μεταφορά γνώσεων προς τους δικαιούχους σχετικά με την επαγγελματική τους ενασχόληση. Η ενημέρωση θα γίνεται μέσω εκθέσεων, συναντήσεων, παρουσιάσεων και μέσω εντύπων. Επιπρόσθετα θα πραγματοποιούνται δράσεις επίδειξης για παρουσίαση νέων τεχνολογιών άρδευσης, βελτιωμένων αρδευτικών συστημάτων, νέων πρακτικών καλλιέργειας και προστασίας καλλιεργειών. Οι επιδείξεις θα πραγματοποιούνται είτε σε αγροκτήματα ή σε άλλο κατάλληλα διαμορφωμένο χώρο.
3. Αντίστοιχα μέτρα είναι και τα εκπαιδευτικά μέτρα (π.χ. Μ04Σ1503) που αφορούν στην «Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού σε θέματα νερού στη ΛΑΠ Λευκάδας».
4. Σημαντικά είναι και τα οριζόντια έργα έρευνας, ανάπτυξης και επίδειξης, όπως π.χ. το Μ04Σ1602 «Πιλοτικά μέτρα εφαρμογής γεωργίας ακριβείας», όπου επιδιώκεται η αξιοποίηση νέων τεχνολογιών, οι οποίες μπορούν να περιλαμβάνουν την εφαρμογή νέων, καινοτόμων διεργασιών, με στόχο μεταξύ άλλων και την αναζήτηση νέων καλλιεργητικών πρακτικών και πρακτικών παραγωγής που συμβάλλουν στην προστασία του περιβάλλοντος.
5. Κρίσιμα είναι και ορισμένα νέα μέτρα που στοχεύουν στην εφαρμογή της αρχής ανάκτησης του κόστους των Υπηρεσιών Ύδατος (Άρθρο 9 της ΟΠΥ), και αφορούν στην «Αναβάθμιση της οργανωτικής λειτουργίας των Οργανισμών Εγγείων Βελτιώσεων για την τήρηση των οικονομικών και λοιπών στοιχείων διαχείρισης» (Μ08Β0201).
Τέτοιου τύπου δράσεις, οι οποίες έχουν προταθεί διαχρονικά και με συστηματικό τρόπο και από το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS, θεωρούμε ότι κινούνται στη σωστή κατεύθυνση.
Στο Προσχέδιο Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών του ΥΔ EL11 δεν αποτυπώνεται η αυξημένη παρουσία νιτρικών στα υπόγεια συστήματα της περιοχής, αν και έχει προσδιορισθεί ευπρόσβλητη ζώνη και χρειάζεται επίσης να εξετασθούν αναλυτικά οι σχετικές μελέτες που έχουν υποβληθεί στην ΕΓΥ. Από τα 15 ΥΥΣ του σχεδίου υπάρχουν μετρήσεις μόνο για τα 8 ΥΥΣ. Με ποια κριτήρια έχουν χαρακτηριστεί καλής ποιοτικής κατάστασης και γιατί δεν χαρακτηρίστηκαν ως “άγνωστης” ποιοτικής (χημικής) κατάστασης αυτά για τα οποία δεν υπάρχουν μετρήσεις;
Ευχαριστώ πολύ.
Παρατηρήσεις και Προτάσεις επί των αναρτημένων προσχεδίων της 1ης Αναθεώρησης Σχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών χωρικής αρμοδιότητας Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας στα Yδατικά Διαμερίσματα EL01, EL02 και EL04.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
1. Στα προσχέδια της 1ης αναθεώρησης που είναι αναρτημένα στο σχετικό ιστοχώρο του ΥΠΕΝ και της ΕΓΥ προς διαβούλευση δεν έχουν αναρτηθεί όλα τα παραρτήματα, τα οποία αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα των διαχειριστικών σχεδίων και η ανάρτησή τους είναι σημαντική στη φάση της διαβούλευσης. Συνολικά έως 23-11-2014 έχουν αναρτηθεί 4/14.
2. Μεταξύ άλλων στο αρ. 14 της Οδηγίας 2000/60ΕΚ τίθενται τα χρονικά περιθώρια διαβούλευσης. Έτσι το αντίγραφο του προσχεδίου διαχείρισης λεκάνης απορροής ποταμού δημοσιοποιείται τουλάχιστον ένα έτος πριν από την έναρξη της περιόδου στην οποία αναφέρεται το σχέδιο ενώ τα κράτη μέλη παρέχουν προθεσμία τουλάχιστον έξι μηνών για την υποβολή γραπτών παρατηρήσεων προκειμένου να υπάρξει δυνατότητα ενεργού συμμετοχής και διαβουλεύσεων και όπου χρειάζεται κατόπιν σχετικής αίτησης, παρέχεται πρόσβαση σε βοηθητικά έγγραφα και πληροφορίες που χρησιμοποιήθηκαν για την εκπόνηση του προσχεδίου διαχείρισης λεκάνης απορροής ποταμού. Στην παρούσα διαδικασία ο χρόνος είναι «συμπιεσμένος».
3. Στις ΣΜΠΕ των προσχεδίων δεν παρατίθενται οι απόλυτες τιμές των ποσοτικών δεικτών αποτελεσματικότητας και αποδοτικότητας των εφαρμοζόμενων μέτρων παρά μόνο η περιγραφή υπολογισμού τους, με αποτέλεσμα να μην είναι σαφής η αποτελεσματικότητα της εφαρμογής των μέτρων.
4. Στις ΣΜΠΕ των ΥΔ 01 και 02 και συγκριμένα στο κεφ 2.5.1 «Περιγραφή κύριων αρμοδιοτήτων των αρμόδιων αρχών» παρατίθενται αναλυτικά πίνακες αρμοδιοτήτων των εμπλεκόμενων αρχών στην εφαρμογή των σχεδίων βάση της κείμενης νομοθεσίας (αντίθετα μικρότερης έκτασης αναφορά γίνεται στην ΣΜΠΕ του ΥΔ04). Επιπλέον σε όλα τα προσχέδια υιοθετείται κοινό σχήμα ρόλων (EL01 σελ. 41, EL02 σελ. 44, EL04 σελ. 49 ):
Διαπιστώνεται ότι:
•τον ρόλο της Υλοποίησης των ΣΔΛΑΠ σε περιφερειακό επίπεδο έχει το Τμ. Υδροοικονομίας και τα τοπικά Τμ. Περιβάλλοντος και Υδροικονομίας των ΠΕ της ΔΙΠΕΧΩΣΧ της Π.Δ.Ε. σε αλληλεπίδραση με την Δ/νση Υδάτων και τον Περιφερειάρχη.
•Επιπλέον η εφαρμογή των κύριων νέων Μέτρων τα οποία αφορούν την Αναβάθμιση της οργανωτικής λειτουργίας των Οργανισμών Εγγείων Βελτιώσεων γίνεται σε αλληλεπίδραση μεταξύ Περιφερειάρχη ΟΕΒ και Δ/νσης Υδάτων απευθείας με ΟΕΒ
•Τέλος όλες οι λοιπές υπηρεσίες της Περιφέρειας (Δ/νσεις Τεχνικών Έργων, Αγροτικής Οικονομίας-Κτηνιατρικής, Υγείας κ.α) έχουν υποστηρικτικό ρόλο και αλληλεπίδραση με τον Περιφερειάρχη μόνο.
Από τα παραπάνω συμπεραίνεται ότι η Δ/νση Υδάτων Δ. Ελλάδας της Αποκεντρωμένης έχει συντονιστικό ρόλο με τις υπηρεσίες της Π.Δ.Ε. είτε άμεσα ή έμμεσα χωρίς να υπάρχει κεντρική εποπτική υπηρεσία ή σχήμα στο σύνολο της Περιφέρειας γεγονός που πιθανά θα δημιουργήσει δυσλειτουργία στο συντονισμό και την εφαρμογή των μέτρων.
5. Απουσιάζει σε κάθε μέτρο η περιγραφή ξεκάθαρου ρόλου των φορέων υλοποίησης (εποπτικός, συντονιστικός, εκτελεστικός κ.α.) γεγονός που θα επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό την υλοποίηση του προγράμματος μέτρων.
6. Το Σχέδιο όπως παρουσιάζεται σε κάθε περίπτωση χαρακτηρίζεται από πολυπλοκότητα και πολλές κατευθύνσεις στη δομή και απαιτεί υψηλό βαθμό συνέργιας όλων των αρμοδίων υπηρεσιών για την υλοποίησή του.
7. Η εφαρμογή των μέτρων απαιτεί εξειδίκευση των φορέων υλοποίησης τόσο σε επιστημονικό προσωπικό όσο και σε εργαλεία (GIS, χρηματοδοτικά εργαλεία κ.α.) με ταυτόχρονη κωδικοποίηση της υπάρχουσας νομοθεσίας αλλά και απλοποίηση νομοθετημάτων.
8. Απαραίτητη προϋπόθεση για την υλοποίηση του προτεινόμενου Σχεδίου Διαχείρισης είναι η τήρηση της ισχύουσας νομοθεσίας σχετικά με την Περιβαλλοντική Αδειοδότηση των υφιστάμενων έργων που προβλέπονται σε αυτό (π.χ. έργα ταμίευσης ύδατος, λειτουργική αναβάθμιση ΕΕΛ, κλπ.) και η λήψη πρόσθετων μέτρων προστασίας του περιβάλλοντος στις περιπτώσεις που αυτά χωροθετούνται εντός προστατευόμενων περιοχών. Ως παράδειγμα αναφέρεται ότι η αντικατάσταση υπαρχόντων πεπαλαιωμένων δικτύων άρδευσης των ΤΟΕΒ (μέτρο B0303) στη φάση χρηματοδότησης του από το ΠΑΑ 2014-2020 ή και από το ΕΣΠΑ για να υλοποιηθεί θα πρέπει πρώτα να λάβει χώρα περιβαλλοντική αδειοδότηση των έργων των ΤΟΕΒ, τα οποία δεν έχουν αδειοδοτηθεί και θα πρέπει να πληρούν τις προϋποθέσεις του αρ. 9 του Ν.4014/2011.
9. Απουσιάζει χρονοδιάγραμμα εφαρμογής μέτρων, ο σχεδιασμός σε βάθος χρόνου, το κόστος υλοποίησης καθώς και ο καθορισμός του τρόπου χρηματοδότησης (Τακτικές Πιστώσεις φορέων, ΕΣΠΑ κ.α.). Χαρακτηριστικά αναφέρουμε απουσία κοστολόγησης Βασικών μέτρων ομάδας ΙΙ και τρόπου χρηματοδότησης (ΚΑΠ, ΕΣΠΑ, κ.α.). Απουσία τρόπου χρηματοδότησης των Οριζόντιων Συμπληρωματικών Μέτρων και των εξειδικευμένων συμπληρωματικών κατά συγκεκριμένο Υδατικό Σώμα παρ’ ότι υπάρχει ενδεικτική κοστολόγηση.
10. Δεν λαμβάνεται υπόψη η έλλειψη προσωπικού στους φορείς υλοποίησης. Παράδειγμα στο μέτρο Β0701 προτείνεται οι εντατικοποίηση των ελέγχων στις μεταποιητικές μονάδες που αποτελούν δυνητικές σημειακές πηγές ρύπανσης, παρότι διαπιστώνεται στην ίδια την περιγραφή του μέτρου η υποστελέχωση των υπηρεσιών, η πολυπλοκότητα της διαδικασίας ελέγχων κλπ. και η προβληματική αποτελεσματικότητα του μέτρου γενικότερα
11. Δεν λαμβάνεται γενικότερα υπόψη η έλλειψη προσωπικού με εξειδίκευση σε διαχείριση χρηματοδοτικών εργαλείων σε κάποιους φορείς υλοποίησης, ούτε προβλέπονται μέτρα για την επιμόρφωση προσωπικού επάνω σε εργαλεία χρηματοδότησης που θα χρησιμοποιηθούν από τους φορείς υλοποίησης για την εφαρμογή των μέτρων (ΕΣΠΑ ΠΑΑ κλπ).
12. Στο μέτρο Β0701 «Ενίσχυση περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων και ελέγχων» προτείνεται η διατήρηση μητρώου περιβαλλοντικών παραβάσεων, με ανάρτησή τους στο διαδίκτυο, ώστε να εξασφαλιστούν οι αναγκαίοι έλεγχοι, κυρώσεις και διορθωτικές δράσεις των υπόχρεων. Ωστόσο θα πρέπει να εξεταστεί αν αυτό έρχεται σε αντίθεση με τα όσα προβλέπονται στην ισχύουσα νομοθεσία για την προστασία των προσωπικών δεδομένων.
13. Πέρα από το μέτρο Β0703 «Πρόγραμμα διερευνητικής παρακολούθησης ποιοτικής κατάστασης στα υπόγεια υδατικά συστήματα και στα επιφανειακά σώματα στις περιοχές υφιστάμενων ΧΥΤΑ», το οποίο αποτελεί συνέχεια και εξειδίκευση του Μέτρου του ήδη εγκεκριμένου Σχεδίου, προτείνεται πιλοτικά η άμεση ενσωμάτωση στο σύστημα παρακολούθησης των περιοχών που γειτνιάζουν με ΧΥΤΑ δεδομένου ότι η περιβαλλοντική κατάσταση αυτών των περιοχών σε αρκετές περιπτώσεις είναι επιβαρυμένη ή έχει τάση προς επιβάρυνση.
14. Να διευκρινιστεί γιατί το επίπεδο εμπιστοσύνης των αποτελεσμάτων της χημικής ταξινόμησης είναι μέτριο ή χαμηλό καθώς και το πόσο επηρεάζει αυτό την ορθότητα της παρουσίασης της υφιστάμενης κατάστασης στα υδατικά σώματα. Επίσης πρέπει να επισημανθούν οι συνέπειες που τυχόν θα υπάρξουν στην επιλογή στοχευμένων συμπληρωματικών μέτρων.
15. Το Παραδοτέο Π05-ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΩΝ ΠΙΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΤΟΥΣ ΣΤΑ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΑ ΚΑΙ ΣΤΑ ΥΠΟΓΕΙΑ ΥΔΑΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ δεν είναι αναρτημένο στη διαβούλευση. Συνεπώς θα πρέπει να διευκρινιστεί εάν τα δεδομένα που χρησιμοποιήθηκαν για εγκαταστάσεις όπως ελαιοτριβεία και κτηνοτροφικές μονάδες είναι πλήρη. Δηλαδή εάν ο αριθμός αυτών των μονάδων, των οποίων εκτιμήθηκαν οι πιέσεις αντικατοπτρίζει το σύνολο των αδειοδοτημένων εγκαταστάσεων στις ΛΑΠ ή είναι μόνο αυτές που έχουν λάβει άδεια τα τελευταία πέντε χρόνια.
16. Στο παραδοτέο 1η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ04/Π01 – «Αρμόδιες Αρχές Καθορισμός και καταγραφή αρμόδιων αρχών και προσδιορισμός περιοχής άσκησης των αρμοδιοτήτων τους» δεν έχουν ληφθεί υπόψη ο Ν4071/2012 ούτε οι τροποποιήσεις του Οργανισμού της Π.Δ.Ε. Ενδεικτικά αρμοδιότητες όπως «Ο έλεγχος της διαχείρισης υπόγειων και επιφανειακών αρδευτικών υδάτων. Ο έλεγχος της εκτέλεσης εργασιών για την ανεύρεση υπόγειων υδάτων και έργων αξιοποίησης υδάτινων πόρων» έχουν μεταφερθεί από τις Περιφέρειες στους Δήμους με το αρ. 4 του Ν.4071/2012
17. Στο παραδοτέο 1η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ01 και 02/Π01 – «Αρμόδιες Αρχές Καθορισμός και καταγραφή αρμόδιων αρχών και προσδιορισμός περιοχής άσκησης των αρμοδιοτήτων τους». Η αρμοδιότητα «έλεγχος τήρησης των περιβαλλοντικών όρων των μεταποιητικών-βιομηχανικών μονάδων που συνδυάζονται και με τον έλεγχο τήρησης των ορίων διάθεσης των ίδιων μονάδων σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία» πρέπει να αναφέρεται αποκλειστικά στη ΔΙ.ΠΕ.ΧΩ.ΣΧ (η οποία επιβάλλει και κυρώσεις Ν.1650/86 όπως ισχύει) καθώς οι Διευθύνσεις Ανάπτυξης Περιφερειακών Ενοτήτων έχουν κυρίως την αρμοδιότητα του ελέγχου των όρων αδειών λειτουργίας μεταποιητικών μονάδων βάσει του Ν.3982/2011 και την επιβολή κυρώσεων για αυτό.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
1. Διαφαίνεται επιτακτική ανάγκη οργάνωσης των εμπλεκομένων υπηρεσιών με σύγχρονο κοινό εξοπλισμό και λογισμικό παρακολούθησης μέτρων το οποίο στην προκειμένη περίπτωση θα πρέπει να είναι εφαρμογή Γεωγραφικού Συστήματος Πληροφοριών, ώστε να είναι δυνατή η αξιοποίηση της κεντρικής γεωχωρικής βάση δεδομένων στην ΕΓΥ, η οποία θα εμπλουτίζεται με δεδομένα απ’ ευθείας από τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες αλλά και αυτές θα αντλούν δεδομένα για την εφαρμογή των μέτρων. Συνεπώς απαιτούνται μέτρα εκπαίδευσης προσωπικού και προς αυτή την κατεύθυνση.
2. Οι βάσεις δεδομένων στο πληροφοριακό σύστημα της ΕΓΥ πρέπει να δομηθούν και ανά Περιφερειακή Ενότητα ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε τοπικό επίπεδο και να αποτελέσουν μια βάση δεδομένων πλήρη ανά Περιφερειακή Ενότητα.
3. Η αντιμετώπιση της έλλειψης δεδομένων, στη φάση «αξιολόγησης της υφιστάμενης κατάσταση», για συγκεκριμένες περιοχές πιθανά να μπορούσε να αντιμετωπιστεί με την δημιουργία ενός «διαδικτυακού αποθετηρίου» με ευθύνη της ΕΓΥ. Σε αυτό θα μπορούν να αναρτώνται εργασίες και πρωτογενή δεδομένα που έχουν προκύψει από φορείς που κάνουν έρευνα σε περιοχές ΛΑΠ και σε συγκεκριμένα Υδατικά Σώματα. Τόσο το Εθνικό Δίκτυο Παρακολούθησης όσο και η ΕΓΥ και λοιποί φορείς υλοποίησης, θα μπορούν να αντλούν δεδομένα χρήσιμα στον σχεδιασμό των αρμοδιοτήτων τους και έτσι ακόμα να διαπιστώνεται που χρειάζεται περαιτέρω έρευνα ή πιο επιχειρησιακή παρακολούθηση.
4. Το Βασικό Μέτρο Β1101 κατάρτιση μητρώου πηγών ρύπανσης θα πρέπει να είναι σε άμεση προτεραιότητα ώστε να δημιουργηθούν οι κατάλληλες δυναμικές γεωχωρικές βάσεις δεδομένων που θα βοηθήσουν στους ελέγχους και στις αδειοδοτήσεις τις αρμόδιες υπηρεσίες αλλά και θα αποτυπώσουν σωστά των αριθμό των δυνητικών σημειακών πιέσεων.
5. Να εξεταστεί εάν η διαδικασία εξέτασης της δυνητικής υπαγωγής στην παράγραφο 7 του Άρθρου 4 της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ (Άρθρο 4.7), υδατικών συστημάτων που επηρεάζονται από προγραμματιζόμενα έργα μπορεί να ενσωματωθεί στην Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων.
6. Στην εφαρμογή του μέτρου Β0701 «Ενίσχυση περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων και ελέγχων» προτείνεται η διασύνδεση ή ενσωμάτωση του μελλοντικού μητρώου περιβαλλοντικών παραβάσεων με τα υπάρχοντα μητρώα όπως το Ηλεκτρονικό Περιβαλλοντικό Μητρώο (ΗΠΜ), το Εθνικό Μητρώο Παραγωγών Αποβλήτων (ΕΜΠΑ) και με το Εθνικό Μητρώο Σημείων Υδροληψίας (ΕΜΣΥ), δεδομένου ότι βιομηχανικές και μεταποιητικές μονάδες μπορεί να χρησιμοποιούν επιφανειακά ή υπόγεια ύδατα για την παραγωγικές τους διαδικασίες. Επιπλέον τα γεωχωρικά δεδομένα από τα παραπάνω μητρώα μπορούν να χρησιμοποιούνται από την πλατφόρμα GIS της ΕΓΥ και έτσι άμεσα να διαμοιράζεται η πληροφορία στις εμπλεκόμενες υπηρεσίες.
Παρατηρήσεις και Προτάσεις επί των αναρτημένων προσχεδίων της 1ης Αναθεώρησης Σχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών χωρικής αρμοδιότητας Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας στα Yδατικά Διαμερίσματα EL01, EL02 και EL04.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
1. Στα προσχέδια της 1ης αναθεώρησης που είναι αναρτημένα στο σχετικό ιστοχώρο του ΥΠΕΝ και της ΕΓΥ προς διαβούλευση δεν έχουν αναρτηθεί όλα τα παραρτήματα, τα οποία αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα των διαχειριστικών σχεδίων και η ανάρτησή τους είναι σημαντική στη φάση της διαβούλευσης. Συνολικά έως 23-11-2014 έχουν αναρτηθεί 4/14.
2. Μεταξύ άλλων στο αρ. 14 της Οδηγίας 2000/60ΕΚ τίθενται τα χρονικά περιθώρια διαβούλευσης. Έτσι το αντίγραφο του προσχεδίου διαχείρισης λεκάνης απορροής ποταμού δημοσιοποιείται τουλάχιστον ένα έτος πριν από την έναρξη της περιόδου στην οποία αναφέρεται το σχέδιο ενώ τα κράτη μέλη παρέχουν προθεσμία τουλάχιστον έξι μηνών για την υποβολή γραπτών παρατηρήσεων προκειμένου να υπάρξει δυνατότητα ενεργού συμμετοχής και διαβουλεύσεων και όπου χρειάζεται κατόπιν σχετικής αίτησης, παρέχεται πρόσβαση σε βοηθητικά έγγραφα και πληροφορίες που χρησιμοποιήθηκαν για την εκπόνηση του προσχεδίου διαχείρισης λεκάνης απορροής ποταμού. Στην παρούσα διαδικασία ο χρόνος είναι «συμπιεσμένος».
3. Στις ΣΜΠΕ των προσχεδίων δεν παρατίθενται οι απόλυτες τιμές των ποσοτικών δεικτών αποτελεσματικότητας και αποδοτικότητας των εφαρμοζόμενων μέτρων παρά μόνο η περιγραφή υπολογισμού τους, με αποτέλεσμα να μην είναι σαφής η αποτελεσματικότητα της εφαρμογής των μέτρων.
4. Στις ΣΜΠΕ των ΥΔ 01 και 02 και συγκριμένα στο κεφ 2.5.1 «Περιγραφή κύριων αρμοδιοτήτων των αρμόδιων αρχών» παρατίθενται αναλυτικά πίνακες αρμοδιοτήτων των εμπλεκόμενων αρχών στην εφαρμογή των σχεδίων βάση της κείμενης νομοθεσίας (αντίθετα μικρότερης έκτασης αναφορά γίνεται στην ΣΜΠΕ του ΥΔ04). Επιπλέον σε όλα τα προσχέδια υιοθετείται κοινό σχήμα ρόλων (EL01 σελ. 41, EL02 σελ. 44, EL04 σελ. 49 ):
Διαπιστώνεται ότι:
•τον ρόλο της Υλοποίησης των ΣΔΛΑΠ σε περιφερειακό επίπεδο έχει το Τμ. Υδροοικονομίας και τα τοπικά Τμ. Περιβάλλοντος και Υδροικονομίας των ΠΕ της ΔΙΠΕΧΩΣΧ της Π.Δ.Ε. σε αλληλεπίδραση με την Δ/νση Υδάτων και τον Περιφερειάρχη.
•Επιπλέον η εφαρμογή των κύριων νέων Μέτρων τα οποία αφορούν την Αναβάθμιση της οργανωτικής λειτουργίας των Οργανισμών Εγγείων Βελτιώσεων γίνεται σε αλληλεπίδραση μεταξύ Περιφερειάρχη ΟΕΒ και Δ/νσης Υδάτων απευθείας με ΟΕΒ
•Τέλος όλες οι λοιπές υπηρεσίες της Περιφέρειας (Δ/νσεις Τεχνικών Έργων, Αγροτικής Οικονομίας-Κτηνιατρικής, Υγείας κ.α) έχουν υποστηρικτικό ρόλο και αλληλεπίδραση με τον Περιφερειάρχη μόνο.
Από τα παραπάνω συμπεραίνεται ότι η Δ/νση Υδάτων Δ. Ελλάδας της Αποκεντρωμένης έχει συντονιστικό ρόλο με τις υπηρεσίες της Π.Δ.Ε. είτε άμεσα ή έμμεσα χωρίς να υπάρχει κεντρική εποπτική υπηρεσία ή σχήμα στο σύνολο της Περιφέρειας γεγονός που πιθανά θα δημιουργήσει δυσλειτουργία στο συντονισμό και την εφαρμογή των μέτρων.
5. Απουσιάζει σε κάθε μέτρο η περιγραφή ξεκάθαρου ρόλου των φορέων υλοποίησης (εποπτικός, συντονιστικός, εκτελεστικός κ.α.) γεγονός που θα επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό την υλοποίηση του προγράμματος μέτρων.
6. Το Σχέδιο όπως παρουσιάζεται σε κάθε περίπτωση χαρακτηρίζεται από πολυπλοκότητα και πολλές κατευθύνσεις στη δομή και απαιτεί υψηλό βαθμό συνέργιας όλων των αρμοδίων υπηρεσιών για την υλοποίησή του.
7. Η εφαρμογή των μέτρων απαιτεί εξειδίκευση των φορέων υλοποίησης τόσο σε επιστημονικό προσωπικό όσο και σε εργαλεία (GIS, χρηματοδοτικά εργαλεία κ.α.) με ταυτόχρονη κωδικοποίηση της υπάρχουσας νομοθεσίας αλλά και απλοποίηση νομοθετημάτων.
8. Απαραίτητη προϋπόθεση για την υλοποίηση του προτεινόμενου Σχεδίου Διαχείρισης είναι η τήρηση της ισχύουσας νομοθεσίας σχετικά με την Περιβαλλοντική Αδειοδότηση των υφιστάμενων έργων που προβλέπονται σε αυτό (π.χ. έργα ταμίευσης ύδατος, λειτουργική αναβάθμιση ΕΕΛ, κλπ.) και η λήψη πρόσθετων μέτρων προστασίας του περιβάλλοντος στις περιπτώσεις που αυτά χωροθετούνται εντός προστατευόμενων περιοχών. Ως παράδειγμα αναφέρεται ότι η αντικατάσταση υπαρχόντων πεπαλαιωμένων δικτύων άρδευσης των ΤΟΕΒ (μέτρο B0303) στη φάση χρηματοδότησης του από το ΠΑΑ 2014-2020 ή και από το ΕΣΠΑ για να υλοποιηθεί θα πρέπει πρώτα να λάβει χώρα περιβαλλοντική αδειοδότηση των έργων των ΤΟΕΒ, τα οποία δεν έχουν αδειοδοτηθεί και θα πρέπει να πληρούν τις προϋποθέσεις του αρ. 9 του Ν.4014/2011.
9. Απουσιάζει χρονοδιάγραμμα εφαρμογής μέτρων, ο σχεδιασμός σε βάθος χρόνου, το κόστος υλοποίησης καθώς και ο καθορισμός του τρόπου χρηματοδότησης (Τακτικές Πιστώσεις φορέων, ΕΣΠΑ κ.α.). Χαρακτηριστικά αναφέρουμε απουσία κοστολόγησης Βασικών μέτρων ομάδας ΙΙ και τρόπου χρηματοδότησης (ΚΑΠ, ΕΣΠΑ, κ.α.). Απουσία τρόπου χρηματοδότησης των Οριζόντιων Συμπληρωματικών Μέτρων και των εξειδικευμένων συμπληρωματικών κατά συγκεκριμένο Υδατικό Σώμα παρ’ ότι υπάρχει ενδεικτική κοστολόγηση.
10. Δεν λαμβάνεται υπόψη η έλλειψη προσωπικού στους φορείς υλοποίησης. Παράδειγμα στο μέτρο Β0701 προτείνεται οι εντατικοποίηση των ελέγχων στις μεταποιητικές μονάδες που αποτελούν δυνητικές σημειακές πηγές ρύπανσης, παρότι διαπιστώνεται στην ίδια την περιγραφή του μέτρου η υποστελέχωση των υπηρεσιών, η πολυπλοκότητα της διαδικασίας ελέγχων κλπ. και η προβληματική αποτελεσματικότητα του μέτρου γενικότερα
11. Δεν λαμβάνεται γενικότερα υπόψη η έλλειψη προσωπικού με εξειδίκευση σε διαχείριση χρηματοδοτικών εργαλείων σε κάποιους φορείς υλοποίησης, ούτε προβλέπονται μέτρα για την επιμόρφωση προσωπικού επάνω σε εργαλεία χρηματοδότησης που θα χρησιμοποιηθούν από τους φορείς υλοποίησης για την εφαρμογή των μέτρων (ΕΣΠΑ ΠΑΑ κλπ).
12. Στο μέτρο Β0701 «Ενίσχυση περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων και ελέγχων» προτείνεται η διατήρηση μητρώου περιβαλλοντικών παραβάσεων, με ανάρτησή τους στο διαδίκτυο, ώστε να εξασφαλιστούν οι αναγκαίοι έλεγχοι, κυρώσεις και διορθωτικές δράσεις των υπόχρεων. Ωστόσο θα πρέπει να εξεταστεί αν αυτό έρχεται σε αντίθεση με τα όσα προβλέπονται στην ισχύουσα νομοθεσία για την προστασία των προσωπικών δεδομένων.
13. Πέρα από το μέτρο Β0703 «Πρόγραμμα διερευνητικής παρακολούθησης ποιοτικής κατάστασης στα υπόγεια υδατικά συστήματα και στα επιφανειακά σώματα στις περιοχές υφιστάμενων ΧΥΤΑ», το οποίο αποτελεί συνέχεια και εξειδίκευση του Μέτρου του ήδη εγκεκριμένου Σχεδίου, προτείνεται πιλοτικά η άμεση ενσωμάτωση στο σύστημα παρακολούθησης των περιοχών που γειτνιάζουν με ΧΥΤΑ δεδομένου ότι η περιβαλλοντική κατάσταση αυτών των περιοχών σε αρκετές περιπτώσεις είναι επιβαρυμένη ή έχει τάση προς επιβάρυνση.
14. Να διευκρινιστεί γιατί το επίπεδο εμπιστοσύνης των αποτελεσμάτων της χημικής ταξινόμησης είναι μέτριο ή χαμηλό καθώς και το πόσο επηρεάζει αυτό την ορθότητα της παρουσίασης της υφιστάμενης κατάστασης στα υδατικά σώματα. Επίσης πρέπει να επισημανθούν οι συνέπειες που τυχόν θα υπάρξουν στην επιλογή στοχευμένων συμπληρωματικών μέτρων.
15. Το Παραδοτέο Π05-ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΩΝ ΠΙΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΤΟΥΣ ΣΤΑ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΑ ΚΑΙ ΣΤΑ ΥΠΟΓΕΙΑ ΥΔΑΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ δεν είναι αναρτημένο στη διαβούλευση. Συνεπώς θα πρέπει να διευκρινιστεί εάν τα δεδομένα που χρησιμοποιήθηκαν για εγκαταστάσεις όπως ελαιοτριβεία και κτηνοτροφικές μονάδες είναι πλήρη. Δηλαδή εάν ο αριθμός αυτών των μονάδων, των οποίων εκτιμήθηκαν οι πιέσεις αντικατοπτρίζει το σύνολο των αδειοδοτημένων εγκαταστάσεων στις ΛΑΠ ή είναι μόνο αυτές που έχουν λάβει άδεια τα τελευταία πέντε χρόνια.
16. Στο παραδοτέο 1η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ04/Π01 – «Αρμόδιες Αρχές Καθορισμός και καταγραφή αρμόδιων αρχών και προσδιορισμός περιοχής άσκησης των αρμοδιοτήτων τους» δεν έχουν ληφθεί υπόψη ο Ν4071/2012 ούτε οι τροποποιήσεις του Οργανισμού της Π.Δ.Ε. Ενδεικτικά αρμοδιότητες όπως «Ο έλεγχος της διαχείρισης υπόγειων και επιφανειακών αρδευτικών υδάτων. Ο έλεγχος της εκτέλεσης εργασιών για την ανεύρεση υπόγειων υδάτων και έργων αξιοποίησης υδάτινων πόρων» έχουν μεταφερθεί από τις Περιφέρειες στους Δήμους με το αρ. 4 του Ν.4071/2012
17. Στο παραδοτέο 1η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ01 και 02/Π01 – «Αρμόδιες Αρχές Καθορισμός και καταγραφή αρμόδιων αρχών και προσδιορισμός περιοχής άσκησης των αρμοδιοτήτων τους». Η αρμοδιότητα «έλεγχος τήρησης των περιβαλλοντικών όρων των μεταποιητικών-βιομηχανικών μονάδων που συνδυάζονται και με τον έλεγχο τήρησης των ορίων διάθεσης των ίδιων μονάδων σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία» πρέπει να αναφέρεται αποκλειστικά στη ΔΙ.ΠΕ.ΧΩ.ΣΧ (η οποία επιβάλλει και κυρώσεις Ν.1650/86 όπως ισχύει) καθώς οι Διευθύνσεις Ανάπτυξης Περιφερειακών Ενοτήτων έχουν κυρίως την αρμοδιότητα του ελέγχου των όρων αδειών λειτουργίας μεταποιητικών μονάδων βάσει του Ν.3982/2011 και την επιβολή κυρώσεων για αυτό.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
1. Διαφαίνεται επιτακτική ανάγκη οργάνωσης των εμπλεκομένων υπηρεσιών με σύγχρονο κοινό εξοπλισμό και λογισμικό παρακολούθησης μέτρων το οποίο στην προκειμένη περίπτωση θα πρέπει να είναι εφαρμογή Γεωγραφικού Συστήματος Πληροφοριών, ώστε να είναι δυνατή η αξιοποίηση της κεντρικής γεωχωρικής βάση δεδομένων στην ΕΓΥ, η οποία θα εμπλουτίζεται με δεδομένα απ’ ευθείας από τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες αλλά και αυτές θα αντλούν δεδομένα για την εφαρμογή των μέτρων. Συνεπώς απαιτούνται μέτρα εκπαίδευσης προσωπικού και προς αυτή την κατεύθυνση.
2. Οι βάσεις δεδομένων στο πληροφοριακό σύστημα της ΕΓΥ πρέπει να δομηθούν και ανά Περιφερειακή Ενότητα ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε τοπικό επίπεδο και να αποτελέσουν μια βάση δεδομένων πλήρη ανά Περιφερειακή Ενότητα.
3. Η αντιμετώπιση της έλλειψης δεδομένων, στη φάση «αξιολόγησης της υφιστάμενης κατάσταση», για συγκεκριμένες περιοχές πιθανά να μπορούσε να αντιμετωπιστεί με την δημιουργία ενός «διαδικτυακού αποθετηρίου» με ευθύνη της ΕΓΥ. Σε αυτό θα μπορούν να αναρτώνται εργασίες και πρωτογενή δεδομένα που έχουν προκύψει από φορείς που κάνουν έρευνα σε περιοχές ΛΑΠ και σε συγκεκριμένα Υδατικά Σώματα. Τόσο το Εθνικό Δίκτυο Παρακολούθησης όσο και η ΕΓΥ και λοιποί φορείς υλοποίησης, θα μπορούν να αντλούν δεδομένα χρήσιμα στον σχεδιασμό των αρμοδιοτήτων τους και έτσι ακόμα να διαπιστώνεται που χρειάζεται περαιτέρω έρευνα ή πιο επιχειρησιακή παρακολούθηση.
4. Το Βασικό Μέτρο Β1101 κατάρτιση μητρώου πηγών ρύπανσης θα πρέπει να είναι σε άμεση προτεραιότητα ώστε να δημιουργηθούν οι κατάλληλες δυναμικές γεωχωρικές βάσεις δεδομένων που θα βοηθήσουν στους ελέγχους και στις αδειοδοτήσεις τις αρμόδιες υπηρεσίες αλλά και θα αποτυπώσουν σωστά των αριθμό των δυνητικών σημειακών πιέσεων.
5. Να εξεταστεί εάν η διαδικασία εξέτασης της δυνητικής υπαγωγής στην παράγραφο 7 του Άρθρου 4 της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ (Άρθρο 4.7), υδατικών συστημάτων που επηρεάζονται από προγραμματιζόμενα έργα μπορεί να ενσωματωθεί στην Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων.
6. Στην εφαρμογή του μέτρου Β0701 «Ενίσχυση περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων και ελέγχων» προτείνεται η διασύνδεση ή ενσωμάτωση του μελλοντικού μητρώου περιβαλλοντικών παραβάσεων με τα υπάρχοντα μητρώα όπως το Ηλεκτρονικό Περιβαλλοντικό Μητρώο (ΗΠΜ), το Εθνικό Μητρώο Παραγωγών Αποβλήτων (ΕΜΠΑ) και με το Εθνικό Μητρώο Σημείων Υδροληψίας (ΕΜΣΥ), δεδομένου ότι βιομηχανικές και μεταποιητικές μονάδες μπορεί να χρησιμοποιούν επιφανειακά ή υπόγεια ύδατα για την παραγωγικές τους διαδικασίες. Επιπλέον τα γεωχωρικά δεδομένα από τα παραπάνω μητρώα μπορούν να χρησιμοποιούνται από την πλατφόρμα GIS της ΕΓΥ και έτσι άμεσα να διαμοιράζεται η πληροφορία στις εμπλεκόμενες υπηρεσίες.
Παρατηρήσεις και Προτάσεις επί των αναρτημένων προσχεδίων της 1ης Αναθεώρησης Σχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών χωρικής αρμοδιότητας Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας στα Yδατικά Διαμερίσματα EL01, EL02 και EL04.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
1. Στα προσχέδια της 1ης αναθεώρησης που είναι αναρτημένα στο σχετικό ιστοχώρο του ΥΠΕΝ και της ΕΓΥ προς διαβούλευση δεν έχουν αναρτηθεί όλα τα παραρτήματα, τα οποία αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα των διαχειριστικών σχεδίων και η ανάρτησή τους είναι σημαντική στη φάση της διαβούλευσης. Συνολικά έως 23-11-2014 έχουν αναρτηθεί 4/14.
2. Μεταξύ άλλων στο αρ. 14 της Οδηγίας 2000/60ΕΚ τίθενται τα χρονικά περιθώρια διαβούλευσης. Έτσι το αντίγραφο του προσχεδίου διαχείρισης λεκάνης απορροής ποταμού δημοσιοποιείται τουλάχιστον ένα έτος πριν από την έναρξη της περιόδου στην οποία αναφέρεται το σχέδιο ενώ τα κράτη μέλη παρέχουν προθεσμία τουλάχιστον έξι μηνών για την υποβολή γραπτών παρατηρήσεων προκειμένου να υπάρξει δυνατότητα ενεργού συμμετοχής και διαβουλεύσεων και όπου χρειάζεται κατόπιν σχετικής αίτησης, παρέχεται πρόσβαση σε βοηθητικά έγγραφα και πληροφορίες που χρησιμοποιήθηκαν για την εκπόνηση του προσχεδίου διαχείρισης λεκάνης απορροής ποταμού. Στην παρούσα διαδικασία ο χρόνος είναι «συμπιεσμένος».
3. Στις ΣΜΠΕ των προσχεδίων δεν παρατίθενται οι απόλυτες τιμές των ποσοτικών δεικτών αποτελεσματικότητας και αποδοτικότητας των εφαρμοζόμενων μέτρων παρά μόνο η περιγραφή υπολογισμού τους, με αποτέλεσμα να μην είναι σαφής η αποτελεσματικότητα της εφαρμογής των μέτρων.
4. Στις ΣΜΠΕ των ΥΔ 01 και 02 και συγκριμένα στο κεφ 2.5.1 «Περιγραφή κύριων αρμοδιοτήτων των αρμόδιων αρχών» παρατίθενται αναλυτικά πίνακες αρμοδιοτήτων των εμπλεκόμενων αρχών στην εφαρμογή των σχεδίων βάση της κείμενης νομοθεσίας (αντίθετα μικρότερης έκτασης αναφορά γίνεται στην ΣΜΠΕ του ΥΔ04). Επιπλέον σε όλα τα προσχέδια υιοθετείται κοινό σχήμα ρόλων (EL01 σελ. 41, EL02 σελ. 44, EL04 σελ. 49 ):
Διαπιστώνεται ότι:
•τον ρόλο της Υλοποίησης των ΣΔΛΑΠ σε περιφερειακό επίπεδο έχει το Τμ. Υδροοικονομίας και τα τοπικά Τμ. Περιβάλλοντος και Υδροικονομίας των ΠΕ της ΔΙΠΕΧΩΣΧ της Π.Δ.Ε. σε αλληλεπίδραση με την Δ/νση Υδάτων και τον Περιφερειάρχη.
•Επιπλέον η εφαρμογή των κύριων νέων Μέτρων τα οποία αφορούν την Αναβάθμιση της οργανωτικής λειτουργίας των Οργανισμών Εγγείων Βελτιώσεων γίνεται σε αλληλεπίδραση μεταξύ Περιφερειάρχη ΟΕΒ και Δ/νσης Υδάτων απευθείας με ΟΕΒ
•Τέλος όλες οι λοιπές υπηρεσίες της Περιφέρειας (Δ/νσεις Τεχνικών Έργων, Αγροτικής Οικονομίας-Κτηνιατρικής, Υγείας κ.α) έχουν υποστηρικτικό ρόλο και αλληλεπίδραση με τον Περιφερειάρχη μόνο.
Από τα παραπάνω συμπεραίνεται ότι η Δ/νση Υδάτων Δ. Ελλάδας της Αποκεντρωμένης έχει συντονιστικό ρόλο με τις υπηρεσίες της Π.Δ.Ε. είτε άμεσα ή έμμεσα χωρίς να υπάρχει κεντρική εποπτική υπηρεσία ή σχήμα στο σύνολο της Περιφέρειας γεγονός που πιθανά θα δημιουργήσει δυσλειτουργία στο συντονισμό και την εφαρμογή των μέτρων.
5. Απουσιάζει σε κάθε μέτρο η περιγραφή ξεκάθαρου ρόλου των φορέων υλοποίησης (εποπτικός, συντονιστικός, εκτελεστικός κ.α.) γεγονός που θα επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό την υλοποίηση του προγράμματος μέτρων.
6. Το Σχέδιο όπως παρουσιάζεται σε κάθε περίπτωση χαρακτηρίζεται από πολυπλοκότητα και πολλές κατευθύνσεις στη δομή και απαιτεί υψηλό βαθμό συνέργιας όλων των αρμοδίων υπηρεσιών για την υλοποίησή του.
7. Η εφαρμογή των μέτρων απαιτεί εξειδίκευση των φορέων υλοποίησης τόσο σε επιστημονικό προσωπικό όσο και σε εργαλεία (GIS, χρηματοδοτικά εργαλεία κ.α.) με ταυτόχρονη κωδικοποίηση της υπάρχουσας νομοθεσίας αλλά και απλοποίηση νομοθετημάτων.
8. Απαραίτητη προϋπόθεση για την υλοποίηση του προτεινόμενου Σχεδίου Διαχείρισης είναι η τήρηση της ισχύουσας νομοθεσίας σχετικά με την Περιβαλλοντική Αδειοδότηση των υφιστάμενων έργων που προβλέπονται σε αυτό (π.χ. έργα ταμίευσης ύδατος, λειτουργική αναβάθμιση ΕΕΛ, κλπ.) και η λήψη πρόσθετων μέτρων προστασίας του περιβάλλοντος στις περιπτώσεις που αυτά χωροθετούνται εντός προστατευόμενων περιοχών. Ως παράδειγμα αναφέρεται ότι η αντικατάσταση υπαρχόντων πεπαλαιωμένων δικτύων άρδευσης των ΤΟΕΒ (μέτρο B0303) στη φάση χρηματοδότησης του από το ΠΑΑ 2014-2020 ή και από το ΕΣΠΑ για να υλοποιηθεί θα πρέπει πρώτα να λάβει χώρα περιβαλλοντική αδειοδότηση των έργων των ΤΟΕΒ, τα οποία δεν έχουν αδειοδοτηθεί και θα πρέπει να πληρούν τις προϋποθέσεις του αρ. 9 του Ν.4014/2011.
9. Απουσιάζει χρονοδιάγραμμα εφαρμογής μέτρων, ο σχεδιασμός σε βάθος χρόνου, το κόστος υλοποίησης καθώς και ο καθορισμός του τρόπου χρηματοδότησης (Τακτικές Πιστώσεις φορέων, ΕΣΠΑ κ.α.). Χαρακτηριστικά αναφέρουμε απουσία κοστολόγησης Βασικών μέτρων ομάδας ΙΙ και τρόπου χρηματοδότησης (ΚΑΠ, ΕΣΠΑ, κ.α.). Απουσία τρόπου χρηματοδότησης των Οριζόντιων Συμπληρωματικών Μέτρων και των εξειδικευμένων συμπληρωματικών κατά συγκεκριμένο Υδατικό Σώμα παρ’ ότι υπάρχει ενδεικτική κοστολόγηση.
10. Δεν λαμβάνεται υπόψη η έλλειψη προσωπικού στους φορείς υλοποίησης. Παράδειγμα στο μέτρο Β0701 προτείνεται οι εντατικοποίηση των ελέγχων στις μεταποιητικές μονάδες που αποτελούν δυνητικές σημειακές πηγές ρύπανσης, παρότι διαπιστώνεται στην ίδια την περιγραφή του μέτρου η υποστελέχωση των υπηρεσιών, η πολυπλοκότητα της διαδικασίας ελέγχων κλπ. και η προβληματική αποτελεσματικότητα του μέτρου γενικότερα
11. Δεν λαμβάνεται γενικότερα υπόψη η έλλειψη προσωπικού με εξειδίκευση σε διαχείριση χρηματοδοτικών εργαλείων σε κάποιους φορείς υλοποίησης, ούτε προβλέπονται μέτρα για την επιμόρφωση προσωπικού επάνω σε εργαλεία χρηματοδότησης που θα χρησιμοποιηθούν από τους φορείς υλοποίησης για την εφαρμογή των μέτρων (ΕΣΠΑ ΠΑΑ κλπ).
12. Στο μέτρο Β0701 «Ενίσχυση περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων και ελέγχων» προτείνεται η διατήρηση μητρώου περιβαλλοντικών παραβάσεων, με ανάρτησή τους στο διαδίκτυο, ώστε να εξασφαλιστούν οι αναγκαίοι έλεγχοι, κυρώσεις και διορθωτικές δράσεις των υπόχρεων. Ωστόσο θα πρέπει να εξεταστεί αν αυτό έρχεται σε αντίθεση με τα όσα προβλέπονται στην ισχύουσα νομοθεσία για την προστασία των προσωπικών δεδομένων.
13. Πέρα από το μέτρο Β0703 «Πρόγραμμα διερευνητικής παρακολούθησης ποιοτικής κατάστασης στα υπόγεια υδατικά συστήματα και στα επιφανειακά σώματα στις περιοχές υφιστάμενων ΧΥΤΑ», το οποίο αποτελεί συνέχεια και εξειδίκευση του Μέτρου του ήδη εγκεκριμένου Σχεδίου, προτείνεται πιλοτικά η άμεση ενσωμάτωση στο σύστημα παρακολούθησης των περιοχών που γειτνιάζουν με ΧΥΤΑ δεδομένου ότι η περιβαλλοντική κατάσταση αυτών των περιοχών σε αρκετές περιπτώσεις είναι επιβαρυμένη ή έχει τάση προς επιβάρυνση.
14. Να διευκρινιστεί γιατί το επίπεδο εμπιστοσύνης των αποτελεσμάτων της χημικής ταξινόμησης είναι μέτριο ή χαμηλό καθώς και το πόσο επηρεάζει αυτό την ορθότητα της παρουσίασης της υφιστάμενης κατάστασης στα υδατικά σώματα. Επίσης πρέπει να επισημανθούν οι συνέπειες που τυχόν θα υπάρξουν στην επιλογή στοχευμένων συμπληρωματικών μέτρων.
15. Το Παραδοτέο Π05-ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΩΝ ΠΙΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΤΟΥΣ ΣΤΑ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΑ ΚΑΙ ΣΤΑ ΥΠΟΓΕΙΑ ΥΔΑΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ δεν είναι αναρτημένο στη διαβούλευση. Συνεπώς θα πρέπει να διευκρινιστεί εάν τα δεδομένα που χρησιμοποιήθηκαν για εγκαταστάσεις όπως ελαιοτριβεία και κτηνοτροφικές μονάδες είναι πλήρη. Δηλαδή εάν ο αριθμός αυτών των μονάδων, των οποίων εκτιμήθηκαν οι πιέσεις αντικατοπτρίζει το σύνολο των αδειοδοτημένων εγκαταστάσεων στις ΛΑΠ ή είναι μόνο αυτές που έχουν λάβει άδεια τα τελευταία πέντε χρόνια.
16. Στο παραδοτέο 1η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ04/Π01 – «Αρμόδιες Αρχές Καθορισμός και καταγραφή αρμόδιων αρχών και προσδιορισμός περιοχής άσκησης των αρμοδιοτήτων τους» δεν έχουν ληφθεί υπόψη ο Ν4071/2012 ούτε οι τροποποιήσεις του Οργανισμού της Π.Δ.Ε. Ενδεικτικά αρμοδιότητες όπως «Ο έλεγχος της διαχείρισης υπόγειων και επιφανειακών αρδευτικών υδάτων. Ο έλεγχος της εκτέλεσης εργασιών για την ανεύρεση υπόγειων υδάτων και έργων αξιοποίησης υδάτινων πόρων» έχουν μεταφερθεί από τις Περιφέρειες στους Δήμους με το αρ. 4 του Ν.4071/2012
17. Στο παραδοτέο 1η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ01 και 02/Π01 – «Αρμόδιες Αρχές Καθορισμός και καταγραφή αρμόδιων αρχών και προσδιορισμός περιοχής άσκησης των αρμοδιοτήτων τους». Η αρμοδιότητα «έλεγχος τήρησης των περιβαλλοντικών όρων των μεταποιητικών-βιομηχανικών μονάδων που συνδυάζονται και με τον έλεγχο τήρησης των ορίων διάθεσης των ίδιων μονάδων σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία» πρέπει να αναφέρεται αποκλειστικά στη ΔΙ.ΠΕ.ΧΩ.ΣΧ (η οποία επιβάλλει και κυρώσεις Ν.1650/86 όπως ισχύει) καθώς οι Διευθύνσεις Ανάπτυξης Περιφερειακών Ενοτήτων έχουν κυρίως την αρμοδιότητα του ελέγχου των όρων αδειών λειτουργίας μεταποιητικών μονάδων βάσει του Ν.3982/2011 και την επιβολή κυρώσεων για αυτό.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
1. Διαφαίνεται επιτακτική ανάγκη οργάνωσης των εμπλεκομένων υπηρεσιών με σύγχρονο κοινό εξοπλισμό και λογισμικό παρακολούθησης μέτρων το οποίο στην προκειμένη περίπτωση θα πρέπει να είναι εφαρμογή Γεωγραφικού Συστήματος Πληροφοριών, ώστε να είναι δυνατή η αξιοποίηση της κεντρικής γεωχωρικής βάση δεδομένων στην ΕΓΥ, η οποία θα εμπλουτίζεται με δεδομένα απ’ ευθείας από τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες αλλά και αυτές θα αντλούν δεδομένα για την εφαρμογή των μέτρων. Συνεπώς απαιτούνται μέτρα εκπαίδευσης προσωπικού και προς αυτή την κατεύθυνση.
2. Οι βάσεις δεδομένων στο πληροφοριακό σύστημα της ΕΓΥ πρέπει να δομηθούν και ανά Περιφερειακή Ενότητα ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε τοπικό επίπεδο και να αποτελέσουν μια βάση δεδομένων πλήρη ανά Περιφερειακή Ενότητα.
3. Η αντιμετώπιση της έλλειψης δεδομένων, στη φάση «αξιολόγησης της υφιστάμενης κατάσταση», για συγκεκριμένες περιοχές πιθανά να μπορούσε να αντιμετωπιστεί με την δημιουργία ενός «διαδικτυακού αποθετηρίου» με ευθύνη της ΕΓΥ. Σε αυτό θα μπορούν να αναρτώνται εργασίες και πρωτογενή δεδομένα που έχουν προκύψει από φορείς που κάνουν έρευνα σε περιοχές ΛΑΠ και σε συγκεκριμένα Υδατικά Σώματα. Τόσο το Εθνικό Δίκτυο Παρακολούθησης όσο και η ΕΓΥ και λοιποί φορείς υλοποίησης, θα μπορούν να αντλούν δεδομένα χρήσιμα στον σχεδιασμό των αρμοδιοτήτων τους και έτσι ακόμα να διαπιστώνεται που χρειάζεται περαιτέρω έρευνα ή πιο επιχειρησιακή παρακολούθηση.
4. Το Βασικό Μέτρο Β1101 κατάρτιση μητρώου πηγών ρύπανσης θα πρέπει να είναι σε άμεση προτεραιότητα ώστε να δημιουργηθούν οι κατάλληλες δυναμικές γεωχωρικές βάσεις δεδομένων που θα βοηθήσουν στους ελέγχους και στις αδειοδοτήσεις τις αρμόδιες υπηρεσίες αλλά και θα αποτυπώσουν σωστά των αριθμό των δυνητικών σημειακών πιέσεων.
5. Να εξεταστεί εάν η διαδικασία εξέτασης της δυνητικής υπαγωγής στην παράγραφο 7 του Άρθρου 4 της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ (Άρθρο 4.7), υδατικών συστημάτων που επηρεάζονται από προγραμματιζόμενα έργα μπορεί να ενσωματωθεί στην Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων.
6. Στην εφαρμογή του μέτρου Β0701 «Ενίσχυση περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων και ελέγχων» προτείνεται η διασύνδεση ή ενσωμάτωση του μελλοντικού μητρώου περιβαλλοντικών παραβάσεων με τα υπάρχοντα μητρώα όπως το Ηλεκτρονικό Περιβαλλοντικό Μητρώο (ΗΠΜ), το Εθνικό Μητρώο Παραγωγών Αποβλήτων (ΕΜΠΑ) και με το Εθνικό Μητρώο Σημείων Υδροληψίας (ΕΜΣΥ), δεδομένου ότι βιομηχανικές και μεταποιητικές μονάδες μπορεί να χρησιμοποιούν επιφανειακά ή υπόγεια ύδατα για την παραγωγικές τους διαδικασίες. Επιπλέον τα γεωχωρικά δεδομένα από τα παραπάνω μητρώα μπορούν να χρησιμοποιούνται από την πλατφόρμα GIS της ΕΓΥ και έτσι άμεσα να διαμοιράζεται η πληροφορία στις εμπλεκόμενες υπηρεσίες.
Τα επιφανειακά ύδατα του Ταμιευτήρα της Κάρλας χαρακτηρίζονται από κακή οικολογική
ποιότητα εξαιτίας των υψηλών επιπέδων ευτροφισμού που εκφράζονται με συχνές ανθίσεις
φυτοπλαγκτού και κυανοβακτηρίων αλλά και υψηλές συγκεντρώσεις θρεπτικών (άζωτο,
φώσφορος) καθόλη τη διάρκεια του έτους. Με δεδομένη την εισροή στραγγιδίων των
εντατικά καλλιεργούμενων εκτάσεων της ευρύτερης λεκάνης απορροής της πρώην λίμνης
Κάρλας μέσω της αποστραγγιστικής τάφρου 1Τ, η εφαρμογή μέτρων περιορισμού της
επιβάρυνσης των εισερχομένων υδάτων με θρεπτικά κρίνεται επιτακτική.
Στη σελ. 20 του Προσχεδίου Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών του ΥΔ Κρήτης αναφέρεται: «Στο 2ο διαχειριστικό κύκλο (2016-2021) θα εκπονηθεί το Σχέδιο Διαχείρισης Ξηρασίας του ΥΔ, το οποίο θα αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του ΣΔΛΑΠ. Στο Σχέδιο αυτό θα καθορίζονται οι κατάλληλοι δείκτες που θα χρησιμοποιούνται για την έγκαιρη διάγνωση της ξηρασίας ώστε να περιοριστούν κατά το δυνατό οι δυσμενείς επιπτώσεις». Στην Κρήτη, στα πλαίσια του έργου “Καινοτόμες Μεθοδολογίες Διαχείρισης Υδάτινων Πόρων για την προσαρμογή της Κλιματικής Αλλαγής και Διακυβέρνησης της Περιφέρειας Κρήτης – Aquaman”, που ολοκληρώθηκε τον Δεκέμβριο του 2016 και είχε στόχο να συνεισφέρει στη διαχείριση του Υδατικού Διαμερίσματος της Κρήτης με στοιχεία για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, την ορθολογική αξιολόγηση του Προγράμματος Μέτρων και να εισάγει “πρωτοπόρες” προσεγγίσεις διακυβέρνησης στη διαχείριση του νερού, υπάρχουν αξιόλογα δεδομένα σχετικά με τη Διαχείριση της Ξηρασίας.
Στην παρούσα αναθεώρηση δεν έχουν ληφθεί υπόψη τα δεδομένα του προαναφερόμενου Προγράμματος, τα οποία θεωρούμε ότι αποτελούν σημαντικές κατευθυντήριες γραμμές και προτάσεις για τα έργα διαχείρισης υδατικού δυναμικού του ΥΔ Κρήτης. Προτείνουμε τα αποτελέσματα του έργου αυτού να ενταχθούν και ληφθούν υπόψη στο παρόν υπό αναθεώρηση Σχέδιο Διαχείρισης Υδάτων και να επαναξιολογηθούν στη βάση αυτού, τα έργα που προβλέπονται στο σχέδιο αναθεώρησης, αλλά να τεθούν και προτεραιότητες για τα σχεδιαζόμενα έργα.
Επίσης θεωρούμε ότι δεν έτυχαν της ανάλογης προσοχής και δεν έχουν ληφθεί επαρκώς υπόψη στο υπό αναθεώρηση ΣΔΛΑΠ και τη ΣΜΠΕ που το συνοδεύει, τα συμπεράσματα της Μελέτης της Τράπεζας της Ελλάδος (ΕΜΕΚΑ, 2011) που αφορούν στη Στρατηγική για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή.
Πρόσθετο σχόλιο 2
Τόσο στο Προσχέδιο Αναθεώρησης και την ΣΜΠΕ του ΣΔΛΑΠ Κρήτης όσο και στο Επικαιροποιημένο Μητρώο Προστατευόμενων περιοχών, απουσιάζει μεγάλος αριθμός εκβολών ρυάκων, χειμάρρων και ποταμών της Κρήτης (μεταβατικά ύδατα). Σύμφωνα με το Προσχέδιο ΔΛΑΠ (σελ. 50) «Μεταβατικά ύδατα: Συστήματα επιφανειακών υδάτων πλησίον του στομίου ποταμών τα οποία είναι εν μέρει αλμυρά λόγω της γειτνίασής τους με παράκτια ύδατα αλλά τα οποία μπορεί να επηρεάζονται ουσιαστικά από ρεύματα γλυκού νερού» και σελ. 62 «Τα μεταβατικά ύδατα χαρακτηρίζονται από ευρείες διακυμάνσεις των φυσικών και χημικών παραμέτρων που καθορίζουν την κατανομή και τη δομή των βιοκοινωνιών. Ο χαρακτηρισμός των τύπων στα μεταβατικά ύδατα αποτελεί πρόκληση για την επιστημονική κοινότητα, εξαιτίας του μωσαϊκού τύπου των ενδιαιτημάτων τους και της ιδιαίτερα υψηλής στο χώρο και στο χρόνο φυσικής τους μεταβλητότητας».
Παρόλα αυτά τα μόνα μεταβατικά ύδατα που έχουν προσδιοριστεί στον ΣΔΛΑΠ και περιλαμβάνονται στην ΣΜΠΕ είναι τέσσερις (4) εκβολές ποταμών στη Δυτική Κρήτη (Ταυρωνίτης, Κερίτης, Κοιλιάρης, Μουσέλας). Κάποιες από τις εκβολές χειμάρρων/ρυάκων/ποταμών (69 για την Κρήτη) εντάσσονται στο Μητρώο Προστατευόμενων Περιοχών ως Νησιωτικοί Υγρότοποι που η προστασία τους καλύπτεται ούτως ή άλλως από το Προεδρικό Διάταγμα «Έγκριση καταλόγου μικρών νησιωτικών υγροτόπων και καθορισμός όρων και περιορισμών για την προστασία και ανάδειξη των μικρών παράκτιων υγροτόπων που περιλαμβάνονται σε αυτόν» (ΦΕΚ 229/ΑΑΠ/2012).
Θεωρούμε ότι η μη συμπερίληψη όλων των εκβολών του νησιού ως «Μεταβατικά Ύδατα» στη ΣΜΠΕ και ως Προστατευόμενα στο επικαιροποιημένο ΜΠΠ συνιστά ατόπημα και εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για τη διατήρηση και προστασία των διαρκώς μειούμενων αυτών περιοχών, λαμβανομένων υπόψη τόσο των ανθρωπογενών πιέσεων που δέχονται εδώ και δεκαετίες (καταπατήσεις για οικιστική χρήση, μπαζώματα, αποψιλώσεις βλάστησης, αποξηράνσεις, ρύπανση, απόρριψη απορριμμάτων, λαθροθηρία κ.λπ.) όσο και των φυσικών πιέσεων λόγω των κλιματικών αλλαγών (μεταβολές αλατότητας λόγω εισροής θαλάσσιου ύδατος, υποβάθμιση και υποχώρηση παρόχθιας και παράκτιας βλάστησης, μείωση έκτασης κ.λπ.). Προτείνουμε στην παρούσα αναθεώρηση του ΣΔΛΑΠ Κρήτης (ΣΜΠΕ και ΜΠΠ) είτε να αναγνωρισθούν όλες οι εκβολές ρυάκων/ποταμών/χειμάρρων ως μεταβατικά ύδατα και να τύχουν των αναγκαίων μέτρων προστασίας, είτε να ενταχθούν στο Μητρώο Προστατευόμενων Περιοχών ως ειδική κατηγορία προστασίας «εν δυνάμει κινδυνευόντων περιοχών» και να ληφθούν προληπτικά μέτρα προστασίας τους και μέχρι της οριστικοποίησης του μητρώου αλλά και της επόμενης αναθεώρησης του Σχεδίου Διαχείρισης Υδάτων Κρήτης το 2021.
Στο Προσχέδιο Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος Αττικής (EL 06) και συγκεκριμένα στον Πίνακα 5-6 της σελίδας 87, όπου αναφέρονται οι Μονάδες αφαλάτωσης που λειτουργούν στο Υδατικό Διαμέρισμα, παρακαλούμε όπως λάβετε υπόψη σας τα ακόλουθα:
1. Η 1η καταγραφή του Πίνακα, η οποία αφορά στη Μονάδα αφαλάτωσης του ΑΗΣ Αγίου Γεωργίου, να διαγραφεί καθώς δεν λειτουργεί μετά την παύση λειτουργίας των Μονάδων του ΑΗΣ.
2. Στο Πίνακα να προστεθεί η Μονάδα αφαλάτωσης του ΑΗΣ Κερατέας-Λαυρίου με τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:
Δικαιούχος: ΔΕΗ ΑΕ, Δυναμικότητα: 135 m3/h, Κατηγορία χρήσης: Θερμορύθμιση, Πυρασφάλεια & Παραγωγική Διαδικασία, Συσχετιζόμενο Παράκτιο ΥΣ: EL0626C0003N, Ονομασία Παράκτιου ΥΣ: ΘΑΛΑΣΣΑ ΛΑΥΡΙΟΥ-ΜΑΚΡΟΝΗΣΙΟΥ, Θέση (ΕΓΣΑ ’87) Χ: 505695 & Υ:4177454.
Τέλος, παρακαλούμε όπως λάβετε υπόψη σας ότι, οι Μονάδες 8 και 9 του ΑΗΣ Αγίου Γεωργίου έχουν διακόψει τη λειτουργία τους και έχουν αποσυρθεί οριστικά με τις Αποφάσεις ΡΑΕ 405/2016 και 654/2014, αντίστοιχα. Παρακαλούμε η πληροφορία να ληφθεί υπόψη σε όλες τις αναφορές που γίνονται στον ΑΗΣ Αγ. Γεωργίου και σε όλα τα κείμενα τεκμηρίωσης.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι η εκτίμηση της ΣΜΠΕ για την οικολογική κατάσταση του ταμιευτήρα της Κάρλας είναι κακή και της χημικής είναι άγνωστη, επιβάλλεται η άμεση ενεργοποίηση των μέτρων προστασίας και η επανεξέταση της υπαγωγής της στις εξαιρέσεις για την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων με ορίζοντα επίτευξη αυτών το 2027. Επίσης, προτείνεται η άμεση ενεργοποίηση του προγράμματος παρακολούθησης για να προσδιορισθεί η χημική κατάστασή του. Η εξασφάλιση της καλής ποιότητας και επαρκούς ποσότητας νερού στον ταμιευτήρα της Κάρλας θεωρείται πρωταρχικής σημασίας για τη διατήρηση σημαντικών ειδών ιχθυοπανίδας και ορνιθοπανίδας, για τα υδατικά οικοσυστήματα αλλά και για τις διάφορες παραγωγικές χρήσεις. Σημειώνεται ότι, ο ταμιευτήρας της Κάρλα φιλοξενεί 97 είδη ορνιθοπανίδας που προστατεύονται σύμφωνα με τις οδηγίες 2009/147/EC και 92/43/EEC και είναι σήμερα η τρίτη γνωστή αποικία ροδοπελεκάνων στη Νοτιοανατολική Ευρώπη και η τέταρτη αποικία αργυροπελεκάνων στην Ελλάδα.
Στον Πίνακα 4.2.2-5: «Ποτάμια υδατικά συστήματα και νέα τυπολογία, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Απόφαση 2013/480/ΕΚ και την MED GIG, ανά ΛΑΠ του Θεσσαλίας (EL08)» παρουσιάζονται ως μέσες ετήσιες απορροές των τάφρων 1Τ και 7Τ 80,34 hm3 και 136,15 hm3 αντίστοιχα. Κρίνουμε ότι χρήζει άμεσης διερεύνησης το γεγονός ότι από το σύνολο των 216,49 hm3 ετησίως καταλήγουν στον ταμιευτήρα της Κάρλα το μέγιστο 40 hm3.
Ο Φορέας Διαχείρισης Περιοχής Οικοανάπτυξης Κα.Μα.Κε.Βε. γνωμοδοτεί θετικά επί της ΣΜΠΕ της 1ης Αναθεώρησης του Σχεδίου Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος Θεσσαλίας (EL08)», επισημαίνοντας τα κάτωθι ή με τους εξής όρους:
• Τη λήψη των απαραίτητων τεχνικών και άλλων μέτρων για την τήρηση της κατώτερης οικολογικής στάθμης του ταμιευτήρα της Κάρλας, όπως οι Περιβαλλοντικοί Όροι της κατασκευής και λειτουργίας του έργου απαιτούν στην παρ. 41 της ενότητας δ. της ΚΥΑ 112839/18-12-2000 «Τροποποίησης – Συμπλήρωσης – Κωδικοποίησης των περιβαλλοντικών όρων για την κατασκευή και λειτουργία του έργου: «Επαναπλημμυρισμού της πρώην λίμνης Κάρλας στους Νομούς Λαρίσης και Μαγνησίας» και Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων για τα «Έργα μεταφοράς και διανομής νερού λίμνης Κάρλας στους Ν. Μαγνησίας και Λάρισας», καθώς από τα στοιχεία χρονοσειρών μετρήσεως στάθμης που διαθέτει ο Φορέας Διαχείρισης προκύπτει ότι αυτή δεν τηρείται.
• Τη λήψη των απαραίτητων τεχνικών και άλλων μέτρων για την τήρηση μιας συνεχούς και ελάχιστης παροχής νερού, καθόλη τη διάρκεια του έτους στην τάφρο 7Τ μέσω της οποίας ουσιαστικά τροφοδοτείται και ο ταμιευτήρας της Κάρλας, όπως ορίζεται και στο σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος «Χαρακτηρισμός της Χερσαίας, Υδάτινης και Θαλάσσιας Περιοχής Κάρλας – Μαυροβούνιου – Κεφαλόβρυσου Βελεστίνου Ν. Μαγνησίας και Ν. Λάρισας ως Περιφερειακό Πάρκο», το οποίο βρίσκεται σε φάση τελικής διαμόρφωσης, της περιοχής «Κάρλας – Μαυροβούνιο – Κεφαλόβρυσου Βελεστίνου», η οποία εγκρίθηκε με την υπ’ αρ. πρωτ. οικ. 125400 / 728 / 19 – 02 – 2003 απόφαση του Γενικού Δ/ντη Περιβάλλοντος του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων για τη διατήρηση της ιχθυοπανίδας. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των προγραμμάτων παρακολούθησης της Απόφασης Αυτεπιστασίας του Φορέα Διαχείρισης που εντάσσεται στο Υποέργο 1: «Δράσεις για την προστασία και διατήρηση της βιοποικιλότητας» της πράξης “Προστασία και Διατήρηση της Βιοποικιλότητας της Περιοχής Οικοανάπτυξης Κάρλας-Μαυροβουνίου-Κεφαλόβρυσου-Βελεστίνου” στον ταμιευτήρα της Κάρλας καταγράφηκε το σπάνιο μεταναστευτικό είδος Σαρδελομάνα (Alosa fallax). Η Σαρδελομάνα προστατεύεται από την Οδηγία 92/43/ΕΟΚ (ως ζωικό είδος κοινοτικού ενδιαφέροντος) και εντάσσεται στον κατάλογο των ειδών του Ελληνικού Κόκκινου βιβλίου (2009) ως “Ανεπαρκώς γνωστά”. Είναι ανάδρομο είδος, δηλαδή μεταναστεύει για αναπαραγωγή από τη θάλασσα στο σύστημα του Πηνειού Ποταμού και μέσω τάφρων καταλήγει στο σύστημα του Ταμιευτήρα της Κάρλας. Κάτω από το πρίσμα της επιβίωσης ενδημικών και άλλων σημαντικών ειδών ιχθυοπανίδας και της προστασίας ενδιαιτημάτων που τα φιλοξενούν, θα πρέπει να διασφαλίζεται η συνεχής επικοινωνία του ταμιευτήρα της Κάρλας με τον Πηνειό ποταμό, μέσω των τάφρων.
• Όσον αφορά το μέτρο Μ08Σ1104 «Κατασκευή έργων μεταφοράς και διανομής νερού λίμνης Κάρλας, Ν. Μαγνησίας, _Α’ Φάση», προτείνεται να γίνεται συνεχής παρακολούθηση του νερού του Ταμιευτήρα της Κάρλας, ώστε με τη λήψη των κατάλληλων μέτρων, να καταργηθεί η υπεροχή των κυανοβακτηρίων και να περιοριστούν οι ανθίσεις φυτοπλαγκτού, όπως διαπιστώθηκε καθ’ όλη τη διάρκεια των ετών 2013, 2014 και 2015 σύμφωνα με το πρόγραμμα παρακολούθησης (Monitoring) παραμέτρων ποιότητας νερού του Υποέργου 3 της Πράξης «Προστασία και Διατήρηση της Βιοποικιλότητας της Περιοχής Οικοανάπτυξης Κάρλας-Μαυροβουνίου-Κεφαλόβρυσου-Βελεστίνου» του Φορέα Διαχείρισης Π.Ο.Κα.Μα.Κε.Βε.
Γενική παρατήρηση
Τα μέτρα προστασίας των υπόγειων νερών θα πρέπει να αφορούν όχι μόνο τα υφιστάμενα υπόγεια συστήματα και αντίστοιχα έργα υδροληψίας αλλα και εκείνα τα υπόγεια συστήματα, που λόγω χημικής κατάστασης και ποσοτικής απόδοσης είναι κατάλληλα για ύδρευση και δυνητικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε έκτακτες καταστάσεις.
Για το ΥΔ 03
Στο προσχέδιο δε γίνεται λόγος ή προτάσεις για τη διάθεση των επεξεργασμένων υγρών αποβλήτων του βιολογικού καθαρισμού της Τρίπολης (μικρού βαθμού επεξεργασία), στο Αρκαδικό οροπέδιο (καταβόθρα Κανατα), με αποτέλεσμα την ποιοτική υποβάθμιση των πηγών Λέρνης, λόγω υδραυλικής επικοινωνίας, απ’ τις οποίες υδρεύεται το Ναύπλιο και το Άργος.
ΘΕΜΑ: ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ ΤΗΣ 1ΗΣ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗΣ ΛΕΚΑΝΩΝ ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΠΟΤΑΜΩΝ ΤΟΥ ΥΔ ΚΡΗΤΗΣ (EL13) ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ.
Στο πλαίσιο της δημόσιας διαβούλευσης της 1ης Αναθεώρησης του Σχεδίου Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών του ΥΔ Κρήτης (EL 13) σας παραθέτουμε τα παρακάτω, που αφορούν την κατάσταση των υπογείων υδάτων της πεδιάδας του Καστελλίου, της περιφερειακής Ενότητας Ηρακλείου, σε σχέση με τα αναφερόμενα στα εδάφια της παραγράφου 6.2 “Ταξινόμηση της Κατάστασης των Υπόγειων Υδατικών Συστημάτων” :
Σύμφωνα με τον Γεωλογικό Χάρτη του Ι.Γ.Μ.Ε., φύλλο ΜΟΧΟΥ/ κλίμακα 1:50.000, το δυτικό τμήμα της λεκάνης του Καστελλίου, Αρκαλοχωρίου, Θραψανού δομείται από τεταρτογενείς αποθέσεις, νεογενείς αποθέσεις και το ανατολικό τμήμα από καρστικούς ασβεστόλιθους (Τριπόλεως και Πλακώδεις).
Σε όλη την έκταση της περιοχής αυτής υπάρχει μεγάλος αριθμός διάσπαρτων ενεργών υδρευτικών και αρδευτικών γεωτρήσεων. (βλ. συνημμένη εικόνα Χάρτη). Από τις υδρευτικές γεωτρήσεις υδρεύεται σήμερα το σύνολο σχεδόν των οικισμών της πεδιάδας του Καστελλίου και της ευρύτερης περιοχής, Αρκαλοχωρίου και Θραψανού. Στην ίδια λεκάνη υπάρχει μεγάλος αριθμός, διάσπαρτων γεωτρήσεων από τις οποίες υδρεύεται σήμερα μεγάλο μέρος της πόλης του Ηρακλείου. Το γεγονός αυτό, αποδεικνύει ότι, τα ποιοτικά στοιχεία του νερού των προαναφερόμενων γεωτρήσεων ύδρευσης βρίσκονται, εντός των προβλεπόμενων ορίων ποσιμότητας. Μπορείτε να λάβετε γνώση των σχετικών στοιχείων των αρμόδιων Υπηρεσιών του Δήμου Μινώα Πεδιάδας και του Δήμου Ηρακλείου.
Επιπλέον στον καρστικό υδροφορέα (ανατολικό τμήμα της προαναφερόμενης λεκάνης) έχει ανορυχθεί σημαντικός αριθμός βαθέων γεωτρήσεων, από τις οποίες υδρεύεται σειρά οικισμών της περιοχής (Καστέλλι, Αρκαλοχώρι, Γεράκι, Λιλιανό, Νιπιδιτό, Παναγιά κ.α.)., και ενεργά εργοστάσια εμφιάλωσης. Το νερό των γεωτρήσεων αυτών, όπως αποδεικνύουν οι χημικές και ποιοτικές αναλύσεις, είναι άριστης ποιότητας. Όσον αφορά μάλιστα την περιεκτικότητα τους σε νιτρικά (ΝΟ3) κυμαίνεται μεταξύ 5 mg/l έως 10 mg/l (όριο ποσιμότητας: 50 mg/l).
Όσον αφορά την αυξημένη περιεκτικότητα σε νιτρικά (ΝΟ3), το πρόβλημα εντοπίζεται στο νερό ολιγάριθμων μεμονωμένων γεωτρήσεων, που βρίσκονται νοτιοδυτικά της λεκάνης, νοτίως του οικισμού Ρουσοχώρια, πλησίον του οικισμού Αρκαλοχώρι και δυτικά αυτής και νοτίως του οικισμού Θραψανού. Η αυξημένη περιεκτικότητα του νερού σε ΝΟ3 οφείλεται στην υπεράντληση και στα οικιακά και αστικά λύματα. Εξ όσον γνωρίζουμε, οι γεωτρήσεις αυτές έχουν ήδη τεθεί εκτός λειτουργίας, ενώ ρύπανση από τα οικιακά και αστικά λύματα αναμένεται να μειωθεί έως εξαλειφθεί, ύστερα από την λειτουργία των εγκαταστάσεων βιολογικών καθαρισμών της περιοχής. Οι βιολογικοί καθαρισμοί του Θραψανού και του Καστελλίου ήδη λειτουργούν, ενώ του Αρκαλοχωρίου τέθηκε πρόσφατα σε λειτουργία.
ΘΕΜΑ: ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ ΤΗΣ 1ΗΣ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗΣ ΛΕΚΑΝΩΝ ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΠΟΤΑΜΩΝ ΤΟΥ ΥΔ ΚΡΗΤΗΣ (EL13) ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ.
Στο πλαίσιο της δημόσιας διαβούλευσης της 1ης Αναθεώρησης του Σχεδίου Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών του ΥΔ Κρήτης (EL 13) σας παραθέτουμε τα παρακάτω, που αφορούν την κατάσταση των υπογείων υδάτων της πεδιάδας του Καστελλίου, της περιφερειακής Ενότητας Ηρακλείου, σε σχέση με τα αναφερόμενα στα εδάφια της παραγράφου 6.2 “Ταξινόμηση της Κατάστασης των Υπόγειων Υδατικών Συστημάτων” :
Σύμφωνα με τον Γεωλογικό Χάρτη του Ι.Γ.Μ.Ε., φύλλο ΜΟΧΟΥ/ κλίμακα 1:50.000, το δυτικό τμήμα της λεκάνης του Καστελλίου, Αρκαλοχωρίου, Θραψανού δομείται από τεταρτογενείς αποθέσεις, νεογενείς αποθέσεις και το ανατολικό τμήμα από καρστικούς ασβεστόλιθους (Τριπόλεως και Πλακώδεις).
Σε όλη την έκταση της περιοχής αυτής υπάρχει μεγάλος αριθμός διάσπαρτων ενεργών υδρευτικών και αρδευτικών γεωτρήσεων. (βλ. συνημμένη εικόνα Χάρτη). Από τις υδρευτικές γεωτρήσεις υδρεύεται σήμερα το σύνολο σχεδόν των οικισμών της πεδιάδας του Καστελλίου και της ευρύτερης περιοχής, Αρκαλοχωρίου και Θραψανού. Στην ίδια λεκάνη υπάρχει μεγάλος αριθμός, διάσπαρτων γεωτρήσεων από τις οποίες υδρεύεται σήμερα μεγάλο μέρος της πόλης του Ηρακλείου. Το γεγονός αυτό, αποδεικνύει ότι, τα ποιοτικά στοιχεία του νερού των προαναφερόμενων γεωτρήσεων ύδρευσης βρίσκονται, εντός των προβλεπόμενων ορίων ποσιμότητας. Μπορείτε να λάβετε γνώση των σχετικών στοιχείων των αρμόδιων Υπηρεσιών του Δήμου Μινώα Πεδιάδας και του Δήμου Ηρακλείου.
Επιπλέον στον καρστικό υδροφορέα (ανατολικό τμήμα της προαναφερόμενης λεκάνης) έχει ανορυχθεί σημαντικός αριθμός βαθέων γεωτρήσεων, από τις οποίες υδρεύεται σειρά οικισμών της περιοχής (Καστέλλι, Αρκαλοχώρι, Γεράκι, Λιλιανό, Νιπιδιτό, Παναγιά κ.α.)., και ενεργά εργοστάσια εμφιάλωσης. Το νερό των γεωτρήσεων αυτών, όπως αποδεικνύουν οι χημικές και ποιοτικές αναλύσεις, είναι άριστης ποιότητας. Όσον αφορά μάλιστα την περιεκτικότητα τους σε νιτρικά (ΝΟ3) κυμαίνεται μεταξύ 5 mg/l έως 10 mg/l (όριο 50 mg/l).
Όσον αφορά την αυξημένη περιεκτικότητα σε νιτρικά (ΝΟ3), το πρόβλημα εντοπίζεται στο νερό ολιγάριθμων μεμονωμένων γεωτρήσεων, που βρίσκονται νοτιοδυτικά της λεκάνης, νοτίως του οικισμού Ρουσοχώρια, πλησίον του οικισμού Αρκαλοχώρι και δυτικά αυτής και νοτίως του οικισμού Θραψανού. Η αυξημένη περιεκτικότητα του νερού σε ΝΟ3 οφείλεται στην υπεράντληση και στα οικιακά και αστικά λύματα. Εξ όσον γνωρίζουμε, οι γεωτρήσεις αυτές έχουν ήδη τεθεί εκτός λειτουργίας, ενώ ρύπανση από τα οικιακά και αστικά λήμματα αναμένεται να μειωθεί έως εξαλειφθεί, ύστερα από την λειτουργία των εγκαταστάσεων βιολογικών καθαρισμών της περιοχής. Οι βιολογικοί καθαρισμοί του Θραψανού και του Καστελλίου ήδη λειτουργούν, ενώ του Αρκαλοχωρίου τέθηκε πρόσφατα σε λειτουργία.
Συνημμένα:
1. Απόσπασμα χάρτη Γ.Υ.Σ. με τις θέσεις των γεωτρήσεων στην πεδιάδα του Καστελλίου, κλίμακα 1:50.000.
ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ ΤΗΣ 1ΗΣ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗΣ ΛΕΚΑΝΩΝ ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΠΟΤΑΜΩΝ ΤΟΥ ΥΔ ΚΡΗΤΗΣ (EL13) ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ.
Στο πλαίσιο της δημόσιας διαβούλευσης της 1ης Αναθεώρησης του Σχεδίου Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών του ΥΔ Κρήτης (EL 13) σας παραθέτουμε τα παρακάτω, που αφορούν την κατάσταση των υπογείων υδάτων της πεδιάδας του Καστελλίου, της περιφερειακής Ενότητας Ηρακλείου, σε σχέση με τα αναφερόμενα στα εδάφια της παραγράφου 6.2 “Ταξινόμηση της Κατάστασης των Υπόγειων Υδατικών Συστημάτων” :
Σύμφωνα με τον Γεωλογικό Χάρτη του Ι.Γ.Μ.Ε., φύλλο ΜΟΧΟΥ/ κλίμακα 1:50.000, το δυτικό τμήμα της λεκάνης του Καστελλίου, Αρκαλοχωρίου, Θραψανού δομείται από τεταρτογενείς αποθέσεις, νεογενείς αποθέσεις και το ανατολικό τμήμα από καρστικούς ασβεστόλιθους (Τριπόλεως και Πλακώδεις).
Σε όλη την έκταση της περιοχής αυτής υπάρχει μεγάλος αριθμός διάσπαρτων ενεργών υδρευτικών και αρδευτικών γεωτρήσεων. (βλ. συνημμένη εικόνα Χάρτη). Από τις υδρευτικές γεωτρήσεις υδρεύεται σήμερα το σύνολο σχεδόν των οικισμών της πεδιάδας του Καστελλίου και της ευρύτερης περιοχής, Αρκαλοχωρίου και Θραψανού. Στην ίδια λεκάνη υπάρχει μεγάλος αριθμός, διάσπαρτων γεωτρήσεων από τις οποίες υδρεύεται σήμερα μεγάλο μέρος της πόλης του Ηρακλείου. Το γεγονός αυτό, αποδεικνύει ότι, τα ποιοτικά στοιχεία του νερού των προαναφερόμενων γεωτρήσεων ύδρευσης βρίσκονται, εντός των προβλεπόμενων ορίων ποσιμότητας. Μπορείτε να λάβετε γνώση των σχετικών στοιχείων των αρμόδιων Υπηρεσιών του Δήμου Μινώα Πεδιάδας και του Δήμου Ηρακλείου.
Επιπλέον στον καρστικό υδροφορέα (ανατολικό τμήμα της προαναφερόμενης λεκάνης) έχει ανορυχθεί σημαντικός αριθμός βαθέων γεωτρήσεων, από τις οποίες υδρεύεται σειρά οικισμών της περιοχής (Καστέλλι, Αρκαλοχώρι, Γεράκι, Λιλιανό, Νιπιδιτό, Παναγιά κ.α.)., και ενεργά εργοστάσια εμφιάλωσης. Το νερό των γεωτρήσεων αυτών, όπως αποδεικνύουν οι χημικές και ποιοτικές αναλύσεις, είναι άριστης ποιότητας. Όσον αφορά μάλιστα την περιεκτικότητα τους σε νιτρικά (ΝΟ3) κυμαίνεται μεταξύ 5 mg/l έως 10 mg/l (όριο ποσιμότητας: 50 mg/l).
Όσον αφορά την αυξημένη περιεκτικότητα σε νιτρικά (ΝΟ3), το πρόβλημα εντοπίζεται στο νερό ολιγάριθμων μεμονωμένων γεωτρήσεων, που βρίσκονται νοτιοδυτικά της λεκάνης, νοτίως του οικισμού Ρουσοχώρια, πλησίον του οικισμού Αρκαλοχώρι και δυτικά αυτής και νοτίως του οικισμού Θραψανού. Η αυξημένη περιεκτικότητα του νερού σε ΝΟ3 οφείλεται στην υπεράντληση και στα οικιακά και αστικά λύματα. Εξ όσον γνωρίζουμε, οι γεωτρήσεις αυτές έχουν ήδη τεθεί εκτός λειτουργίας, ενώ ρύπανση από τα οικιακά και αστικά λύματα αναμένεται να μειωθεί έως εξαλειφθεί, ύστερα από την λειτουργία των εγκαταστάσεων βιολογικών καθαρισμών της περιοχής. Οι βιολογικοί καθαρισμοί του Θραψανού και του Καστελλίου ήδη λειτουργούν, ενώ του Αρκαλοχωρίου τέθηκε πρόσφατα σε λειτουργία.
Συνημμένα:
1. Απόσπασμα χάρτη Γ.Υ.Σ., κλίμακα 1:50.000, με τις θέσεις των γεωτρήσεων στην πεδιάδα του Καστελλίου (λεκάνη Καστελλίου, Αρκαλοχωρίου, Θραψανού).
Στο προσχέδιο της 1ης Αναθεώρησης ΣΔΛΑΠ Δυτικής Στερεάς Ελλάδας (EL04) τον Οκτώβριο του 2017, στην παράγραφο 3.4 «Απολήψεις Ύδατος» έχει υπολογιστεί ως υδρευτική απόληψη από την Τεχνική λίμνη Καστρακίου ποσότητα 7,5 hm3 για την ύδρευση της πόλης Αγρινίου. Η ποσότητα αυτή είναι πάρα πολύ μικρή και δεν ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες διότι από την εμπειρία μας από την μέχρι τώρα χρήση – κατανάλωση του νερού εκτιμούμε ότι η ποσότητα αυτή είναι μεγαλύτερη των 28 hm3. Το γεγονός αυτό οφείλεται στους ακόλουθους παράγοντες:
1) Η χρήση του νερού στο προσχέδιο έχει υπολογιστεί για τμήμα αρμοδιότητας της ΔΕΥΑ Αγρινίου και όχι για το σύνολο των σημερινών αρμοδιοτήτων της. Αυτό συμβαίνει γιατί η χρήση του νερού από την συγκεκριμένη υδροληψία προορίζεται για τον «Σύνδεσμο Ύδρευσης Δήμου Αγρινίου και πέριξ Κοινοτήτων εκ λίμνης Καστρακίου». Η ΔΕΥΑ Αγρινίου είναι η αρμόδια Δημοτική Επιχείρηση διαχείρισης του νερού και πλέον στις λειτουργίες της έχει ενσωματώσει όλες τις δραστηριότητες και τα συστήματα που χρησιμοποιεί ο προαναφερθέν Σύνδεσμος. Επιπροσθέτως το 2017 πραγματοποιήθηκε και χωρική επέκταση των αρμοδιοτήτων της σε όλο τον διευρυμένο Δήμο Αγρινίου.
2) Υπάρχουν απώλειες στο δίκτυο των αγωγών. Το δίκτυο μεταφοράς νερού που ειναι αρκετών χιλιομέτρων, παρόλο που έχει αντικατασταθεί σε κάποια τμήματα του, στο μεγαλύτερο τμήμα του (80 – 90%) είναι παλαιό με πολλά προβλήματα και αστοχίες, οι οποίες δημιουργούνται και από τις διαφορές στις ατμοσφαιρικές πιέσεις σε νέους και παλαιούς αγωγούς. Τονίζουμε ότι τα στοιχεία αυτά λαμβάνονται υπόψη και στον “Προσδιορισμός κατώτατων και ανώτατων ορίων των αναγκαίων ποσοτήτων για την ορθολογική χρήση νερού στην ύδρευση”, (ΦΕΚ Β’ 174/26-3-1991). Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι τυχόν απώλειες του δικτύου διανομής υπολογίζονται σε ποσοστό μέχρι 20% σε περίπτωση νέων δικτύων (ηλικίας έως 35 ετών) και μέχρι 40% για τα παλαιότερα (όπως είναι το δίκτυο της ΔΕΥΑ Αγρινίου).
3) Ο ολοένα αυξανόμενος πληθυσμός. Με βάση τα στοιχεία των απογραφών 1991, 2001, 2011 η περιοχή αρμοδιότητας μας καταγράφει ήδη σημαντική τάση αύξησης, η οποία γίνεται μεγαλύτερη σε βάθος 40ετίας.
Συναθροίζονται τα παραπάνω θεωρούμε ότι είναι χρήσιμο στο στάδιο αυτό της διαβούλευσης να επαναπροσδιοριστεί η ποσότητα απόληψης νερού για τον διευρυμένο πλέον Δήμο Αγρινίου.
Ένα ακόμη θέμα που θα θέλαμε να αναδείξουμε είναι αυτό της ενίσχυσης του δικτύου ύδρευσης της Δημοτικής μας Επιχείρησης. Σκοπός και βασικός στόχος της ΔΕΥΑ Αγρινίου είναι η βελτίωση του επιπέδου των παρερχομένων υπηρεσιών που θα οδηγήσει στην ποσοτική και ποιοτική βελτίωση του παρεχόμενου νερού, με ταυτόχρονο έλεγχο των διαρροών του δικτύου. Όμως μια τόσο μεγάλης έκτασης περιοχή, με δίκτυο μεγάλης ηλικίας και απαιτήσεις για κάλυψη όλο και αυξανόμενων υδρευτικών αναγκών, μας οδηγούν να αντιμετωπίζουμε έκτατες καταστάσεις κύρια σε περιόδους αιχμής (τόσο τους καλοκαιρινούς μήνες όσο και τους χειμερινούς).
Τέτοιες δράσεις ενίσχυσης δικτύων ύδρευσης αναλύονται ως βασικό μέτρο (Μ04Β0301) στο Κεφ 5.2 του προσχεδίου της 1ης Αναθεώρησης ΣΔΛΑΠ Δυτικής Στερεάς Ελλάδας (EL04). Οι δρασεις αυτες, σε συνδυασμο με την καταγραφη της καλής οικολογικής και χημικής κατάστασης των ταμιευτήρων (ΙΤΥΣ) του ΥΔ Δυτικής Στερεάς Ελλάδας (EL04) στην παρ. 2.3 του ίδιου προσχεδίου, θεωρούμε ότι είναι εργαλεία αρωγής στην αξιοποίηση ποσοτήτων νερού από την Τεχνική λίμνη Στράτου μέσω των υφιστάμενων αντλιοστασίων. Οι υδροληψίες αυτές θα είναι συμπληρωματικές και με τον τρόπο αυτό δίνεται λύση, με τον οικονομικά αποδοτικότερο τρόπο, στο πρόβλημα της εύρεσης εναλλακτικών τρόπων εξασφάλισης πόσιμού νερού κατάλληλης ποιότητας. Για το λόγο αυτό θεωρούμε ότι στην χρήση έργου της τεχνιτής λίμνης Στράτου θα πρέπει να συμπληρωθεί και η χρήση ως «συμπληρωματική ύδρευση του διευρυμένου Δήμου Αγρινίου».
Ένα ακόμη θέμα που θα θέλαμε να αναδείξουμε είναι αυτό της ενίσχυσης του δικτύου ύδρευσης της Δημοτικής μας Επιχείρησης. Σκοπός και βασικός στόχος της ΔΕΥΑ Αγρινίου είναι η βελτίωση του επιπέδου των παρερχομένων υπηρεσιών που θα οδηγήσει στην ποσοτική και ποιοτική βελτίωση του παρεχόμενου νερού, με ταυτόχρονο έλεγχο των διαρροών του δικτύου. Όμως μια τόσο μεγάλης έκτασης περιοχή, με δίκτυο μεγάλης ηλικίας και απαιτήσεις για κάλυψη όλο και αυξανόμενων υδρευτικών αναγκών, μας οδηγούν να αντιμετωπίζουμε έκτατες καταστάσεις κύρια σε περιόδους αιχμής (τόσο τους καλοκαιρινούς μήνες όσο και τους χειμερινούς).
Τέτοιες δράσεις ενίσχυσης δικτύων ύδρευσης αναλύονται ως βασικό μέτρο (Μ04Β0301) στο Κεφ 5.2 του προσχεδίου της 1ης Αναθεώρησης ΣΔΛΑΠ Δυτικής Στερεάς Ελλάδας (EL04). Οι δρασεις αυτες, σε συνδυασμο με την καταγραφη της καλής οικολογικής και χημικής κατάστασης των ταμιευτήρων (ΙΤΥΣ) του ΥΔ Δυτικής Στερεάς Ελλάδας (EL04) στην παρ. 2.3 του ίδιου προσχεδίου, θεωρούμε ότι είναι εργαλεία αρωγής στην αξιοποίηση ποσοτήτων νερού από την Τεχνική λίμνη Στράτου μέσω των υφιστάμενων αντλιοστασίων. Οι υδροληψίες αυτές θα είναι συμπληρωματικές και με τον τρόπο αυτό δίνεται λύση, με τον οικονομικά αποδοτικότερο τρόπο, στο πρόβλημα της εύρεσης εναλλακτικών τρόπων εξασφάλισης πόσιμού νερού κατάλληλης ποιότητας. Για το λόγο αυτό θεωρούμε ότι στην χρήση έργου της τεχνιτής λίμνης Στράτου θα πρέπει να συμπληρωθεί και η χρήση ως «συμπληρωματική ύδρευση του διευρυμένου Δήμου Αγρινίου».
ΘΕΜΑ: ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ ΤΗΣ 1ΗΣ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗΣ ΛΕΚΑΝΩΝ ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΠΟΤΑΜΩΝ ΤΟΥ ΥΔ ΚΡΗΤΗΣ (EL13) ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ.
Στο πλαίσιο της δημόσιας διαβούλευσης της 1ης Αναθεώρησης του Σχεδίου Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών του ΥΔ Κρήτης (EL 13) σας παραθέτουμε τα παρακάτω, που αφορούν την κατάσταση των υπογείων υδάτων της πεδιάδας του Καστελλίου, της περιφερειακής Ενότητας Ηρακλείου, σε σχέση με τα αναφερόμενα στα εδάφια της παραγράφου 6.2 “Ταξινόμηση της Κατάστασης των Υπόγειων Υδατικών Συστημάτων” :
Σύμφωνα με τον Γεωλογικό Χάρτη του Ι.Γ.Μ.Ε., φύλλο ΜΟΧΟΥ/ κλίμακα 1:50.000, το δυτικό τμήμα της λεκάνης του Καστελλίου, Αρκαλοχωρίου, Θραψανού δομείται από τεταρτογενείς αποθέσεις, νεογενείς αποθέσεις και το ανατολικό τμήμα από καρστικούς ασβεστόλιθους (Τριπόλεως και Πλακώδεις).
Σε όλη την έκταση της περιοχής αυτής υπάρχει μεγάλος αριθμός διάσπαρτων ενεργών υδρευτικών και αρδευτικών γεωτρήσεων. (βλ. συνημμένη εικόνα Χάρτη). Από τις υδρευτικές γεωτρήσεις υδρεύεται σήμερα το σύνολο σχεδόν των οικισμών της πεδιάδας του Καστελλίου και της ευρύτερης περιοχής, Αρκαλοχωρίου και Θραψανού. Στην ίδια λεκάνη υπάρχει μεγάλος αριθμός, διάσπαρτων γεωτρήσεων από τις οποίες υδρεύεται σήμερα μεγάλο μέρος της πόλης του Ηρακλείου. Το γεγονός αυτό, αποδεικνύει ότι, τα ποιοτικά στοιχεία του νερού των προαναφερόμενων γεωτρήσεων ύδρευσης βρίσκονται, εντός των προβλεπόμενων ορίων ποσιμότητας. Μπορείτε να λάβετε γνώση των σχετικών στοιχείων των αρμόδιων Υπηρεσιών του Δήμου Μινώα Πεδιάδας και του Δήμου Ηρακλείου.
Επιπλέον στον καρστικό υδροφορέα (ανατολικό τμήμα της προαναφερόμενης λεκάνης) έχει ανορυχθεί σημαντικός αριθμός βαθέων γεωτρήσεων, από τις οποίες υδρεύεται σειρά οικισμών της περιοχής (Καστέλλι, Αρκαλοχώρι, Γεράκι, Λιλιανό, Νιπιδιτό, Παναγιά κ.α.)., και ενεργά εργοστάσια εμφιάλωσης. Το νερό των γεωτρήσεων αυτών, όπως αποδεικνύουν οι χημικές και ποιοτικές αναλύσεις, είναι άριστης ποιότητας. Όσον αφορά μάλιστα την περιεκτικότητα τους σε νιτρικά (ΝΟ3) κυμαίνεται μεταξύ 5 mg/l έως 10 mg/l (όριο 50 mg/l).
Όσον αφορά την αυξημένη περιεκτικότητα σε νιτρικά (ΝΟ3), το πρόβλημα εντοπίζεται στο νερό ολιγάριθμων μεμονωμένων γεωτρήσεων, που βρίσκονται νοτιοδυτικά της λεκάνης, νοτίως του οικισμού Ρουσοχώρια, πλησίον του οικισμού Αρκαλοχώρι και δυτικά αυτής και νοτίως του οικισμού Θραψανού. Η αυξημένη περιεκτικότητα του νερού σε ΝΟ3 οφείλεται στην υπεράντληση και στα οικιακά και αστικά λύματα. Εξ όσον γνωρίζουμε, οι γεωτρήσεις αυτές έχουν ήδη τεθεί εκτός λειτουργίας, ενώ ρύπανση από τα οικιακά και αστικά λήμματα αναμένεται να μειωθεί έως εξαλειφθεί, ύστερα από την λειτουργία των εγκαταστάσεων βιολογικών καθαρισμών της περιοχής. Οι βιολογικοί καθαρισμοί του Θραψανού και του Καστελλίου ήδη λειτουργούν, ενώ του Αρκαλοχωρίου τέθηκε πρόσφατα σε λειτουργία.
Συνημμένα:
1. Απόσπασμα χάρτη Γ.Υ.Σ. με τις θέσεις των γεωτρήσεων στην πεδιάδα του Καστελλίου, κλίμακα 1:50.000.
ΘΕΜΑ: ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ ΤΗΣ 1ΗΣ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗΣ ΛΕΚΑΝΩΝ ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΠΟΤΑΜΩΝ ΤΟΥ ΥΔ ΚΡΗΤΗΣ (EL13) ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ.
Στο πλαίσιο της δημόσιας διαβούλευσης της 1ης Αναθεώρησης του Σχεδίου Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών του ΥΔ Κρήτης (EL 13) σας παραθέτουμε τα παρακάτω, που αφορούν την κατάσταση των υπογείων υδάτων της πεδιάδας του Καστελλίου, της περιφερειακής Ενότητας Ηρακλείου, σε σχέση με τα αναφερόμενα στα εδάφια της παραγράφου 6.2 “Ταξινόμηση της Κατάστασης των Υπόγειων Υδατικών Συστημάτων” :
Σύμφωνα με τον Γεωλογικό Χάρτη του Ι.Γ.Μ.Ε., φύλλο ΜΟΧΟΥ/ κλίμακα 1:50.000, το δυτικό τμήμα της λεκάνης του Καστελλίου, Αρκαλοχωρίου, Θραψανού δομείται από τεταρτογενείς αποθέσεις, νεογενείς αποθέσεις και το ανατολικό τμήμα από καρστικούς ασβεστόλιθους (Τριπόλεως και Πλακώδεις).
Σε όλη την έκταση της περιοχής αυτής υπάρχει μεγάλος αριθμός διάσπαρτων ενεργών υδρευτικών και αρδευτικών γεωτρήσεων. (βλ. συνημμένη εικόνα Χάρτη). Από τις υδρευτικές γεωτρήσεις υδρεύεται σήμερα το σύνολο σχεδόν των οικισμών της πεδιάδας του Καστελλίου και της ευρύτερης περιοχής, Αρκαλοχωρίου και Θραψανού. Στην ίδια λεκάνη υπάρχει μεγάλος αριθμός, διάσπαρτων γεωτρήσεων από τις οποίες υδρεύεται σήμερα μεγάλο μέρος της πόλης του Ηρακλείου. Το γεγονός αυτό, αποδεικνύει ότι, τα ποιοτικά στοιχεία του νερού των προαναφερόμενων γεωτρήσεων ύδρευσης βρίσκονται, εντός των προβλεπόμενων ορίων ποσιμότητας. Μπορείτε να λάβετε γνώση των σχετικών στοιχείων των αρμόδιων Υπηρεσιών του Δήμου Μινώα Πεδιάδας και του Δήμου Ηρακλείου.
Επιπλέον στον καρστικό υδροφορέα (ανατολικό τμήμα της προαναφερόμενης λεκάνης) έχει ανορυχθεί σημαντικός αριθμός βαθέων γεωτρήσεων, από τις οποίες υδρεύεται σειρά οικισμών της περιοχής (Καστέλλι, Αρκαλοχώρι, Γεράκι, Λιλιανό, Νιπιδιτό, Παναγιά κ.α.)., και ενεργά εργοστάσια εμφιάλωσης. Το νερό των γεωτρήσεων αυτών, όπως αποδεικνύουν οι χημικές και ποιοτικές αναλύσεις, είναι άριστης ποιότητας. Όσον αφορά μάλιστα την περιεκτικότητα τους σε νιτρικά (ΝΟ3) κυμαίνεται μεταξύ 5 mg/l έως 10 mg/l (όριο 50 mg/l).
Όσον αφορά την αυξημένη περιεκτικότητα σε νιτρικά (ΝΟ3), το πρόβλημα εντοπίζεται στο νερό ολιγάριθμων μεμονωμένων γεωτρήσεων, που βρίσκονται νοτιοδυτικά της λεκάνης, νοτίως του οικισμού Ρουσοχώρια, πλησίον του οικισμού Αρκαλοχώρι και δυτικά αυτής και νοτίως του οικισμού Θραψανού. Η αυξημένη περιεκτικότητα του νερού σε ΝΟ3 οφείλεται στην υπεράντληση και στα οικιακά και αστικά λύματα. Εξ όσον γνωρίζουμε, οι γεωτρήσεις αυτές έχουν ήδη τεθεί εκτός λειτουργίας, ενώ ρύπανση από τα οικιακά και αστικά λήμματα αναμένεται να μειωθεί έως εξαλειφθεί, ύστερα από την λειτουργία των εγκαταστάσεων βιολογικών καθαρισμών της περιοχής. Οι βιολογικοί καθαρισμοί του Θραψανού και του Καστελλίου ήδη λειτουργούν, ενώ του Αρκαλοχωρίου τέθηκε πρόσφατα σε λειτουργία.
Συνημμένα:
1. Απόσπασμα χάρτη με τις θέσεις των γεωτρήσεων στην πεδιάδα του Καστελλίου, κλίμακα 1:50.000.
ΘΕΜΑ: ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ ΤΗΣ 1ΗΣ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗΣ ΛΕΚΑΝΩΝ ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΠΟΤΑΜΩΝ ΤΟΥ ΥΔ ΚΡΗΤΗΣ (EL13) ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ.
Στο πλαίσιο της δημόσιας διαβούλευσης της 1ης Αναθεώρησης του Σχεδίου Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών του ΥΔ Κρήτης (EL 13) σας παραθέτουμε τα παρακάτω, που αφορούν την κατάσταση των υπογείων υδάτων της πεδιάδας του Καστελλίου, της περιφερειακής Ενότητας Ηρακλείου, σε σχέση με τα αναφερόμενα στα εδάφια της παραγράφου 6.2 “Ταξινόμηση της Κατάστασης των Υπόγειων Υδατικών Συστημάτων” :
Σύμφωνα με τον Γεωλογικό Χάρτη του Ι.Γ.Μ.Ε., φύλλο ΜΟΧΟΥ/ κλίμακα 1:50.000, το δυτικό τμήμα της λεκάνης του Καστελλίου, Αρκαλοχωρίου, Θραψανού δομείται από τεταρτογενείς αποθέσεις, νεογενείς αποθέσεις και το ανατολικό τμήμα από καρστικούς ασβεστόλιθους (Τριπόλεως και Πλακώδεις).
Σε όλη την έκταση της περιοχής αυτής υπάρχει μεγάλος αριθμός διάσπαρτων ενεργών υδρευτικών και αρδευτικών γεωτρήσεων. (βλ. συνημμένη εικόνα Χάρτη). Από τις υδρευτικές γεωτρήσεις υδρεύεται σήμερα το σύνολο σχεδόν των οικισμών της πεδιάδας του Καστελλίου και της ευρύτερης περιοχής, Αρκαλοχωρίου και Θραψανού. Στην ίδια λεκάνη υπάρχει μεγάλος αριθμός, διάσπαρτων γεωτρήσεων από τις οποίες υδρεύεται σήμερα μεγάλο μέρος της πόλης του Ηρακλείου. Το γεγονός αυτό, αποδεικνύει ότι, τα ποιοτικά στοιχεία του νερού των προαναφερόμενων γεωτρήσεων ύδρευσης βρίσκονται, εντός των προβλεπόμενων ορίων ποσιμότητας. Μπορείτε να λάβετε γνώση των σχετικών στοιχείων των αρμόδιων Υπηρεσιών του Δήμου Μινώα Πεδιάδας και του Δήμου Ηρακλείου.
Επιπλέον στον καρστικό υδροφορέα (ανατολικό τμήμα της προαναφερόμενης λεκάνης) έχει ανορυχθεί σημαντικός αριθμός βαθέων γεωτρήσεων, από τις οποίες υδρεύεται σειρά οικισμών της περιοχής (Καστέλλι, Αρκαλοχώρι, Γεράκι, Λιλιανό, Νιπιδιτό, Παναγιά κ.α.)., και ενεργά εργοστάσια εμφιάλωσης. Το νερό των γεωτρήσεων αυτών, όπως αποδεικνύουν οι χημικές και ποιοτικές αναλύσεις, είναι άριστης ποιότητας. Όσον αφορά μάλιστα την περιεκτικότητα τους σε νιτρικά (ΝΟ3) κυμαίνεται μεταξύ 5 mg/l έως 10 mg/l (όριο 50 mg/l).
Όσον αφορά την αυξημένη περιεκτικότητα σε νιτρικά (ΝΟ3), το πρόβλημα εντοπίζεται στο νερό ολιγάριθμων μεμονωμένων γεωτρήσεων, που βρίσκονται νοτιοδυτικά της λεκάνης, νοτίως του οικισμού Ρουσοχώρια, πλησίον του οικισμού Αρκαλοχώρι και δυτικά αυτής και νοτίως του οικισμού Θραψανού. Η αυξημένη περιεκτικότητα του νερού σε ΝΟ3 οφείλεται στην υπεράντληση και στα οικιακά και αστικά λύματα. Εξ όσον γνωρίζουμε, οι γεωτρήσεις αυτές έχουν ήδη τεθεί εκτός λειτουργίας, ενώ ρύπανση από τα οικιακά και αστικά λήμματα αναμένεται να μειωθεί έως εξαλειφθεί, ύστερα από την λειτουργία των εγκαταστάσεων βιολογικών καθαρισμών της περιοχής. Οι βιολογικοί καθαρισμοί του Θραψανού και του Καστελλίου ήδη λειτουργούν, ενώ του Αρκαλοχωρίου τέθηκε πρόσφατα σε λειτουργία.
Συνημμένα:
1. Απόσπασμα χάρτη με τις θέσεις των γεωτρήσεων στην πεδιάδα του Καστελλίου, κλίμακα 1:50.000.
ΘΕΜΑ: «1η Αναθεώρηση των Σχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών».
__________________________________________________________________________________________________________________
Σχετικά με την 1η Αναθεώρηση των Σχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών της Χώρας, και δη περί των θεμάτων που άπτονται του Υδατικού Διαμερίσματος της Βόρειας Πελοποννήσου, κρίνεται αναγκαίο όπως λάβετε υπ’ όψιν τα εξής:
Η λίμνη Στυμφαλία:
Η λίμνη Στυμφαλία είναι περιοχή προστασίας οικοτόπων και ειδών (GR2530002). Περιέχεται στον κατάλογο των τόπων κοινοτικής σημασίας, ο οποίος περιλαμβάνεται στο παράρτημα 1 της απόφασης 2006/613/ΕΚ της Επιτροπής (L 259) ως Ειδική Ζώνη Διατήρησης (Special Area of Conservation). Ακόμη, έχει ταξινομηθεί ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας (Special Protection Area) βάσει του άρθρου 4 της Οδηγίας 2009/147/ΕΚ (L 20) και αποτελεί μέρος του δικτύου προστατευόμενων περιοχών Natura 2000.
Λαμβανομένης υπ’ όψιν της ύψιστης οικολογικής σημασίας που φέρει η λίμνη Στυμφαλία κρίνεται επιτακτική η ανάγκη περί της μνημόνευσης στο υπό αναθεώρηση σχέδιο διαχείρισης της κατά προτεραιότητα απ’ τις λοιπές χρήσεις (ύδρευση, άρδευση) τροφοδοσίας της λίμνης απ’ τα ύδατα των πηγών Στυμφαλίας. Προς τούτο, επιπλέον, απαιτείται η συστηματική παρακολούθηση της λίμνης Στυμφαλίας και της επιβολής απαγορευτικών μέτρων στους εμπλεκόμενους φορείς κατά την περίπτωση που ελλοχεύουν κίνδυνοι για την ισορροπία της.
Αρδευτικός Οργανισμός Ασωπού Στυμφαλίας:
Δυνάμει του υπ’ αριθμ. 3704/1957 Νόμου κυρώθηκε η υπ’ αριθμ. 158/2.5.1956 Πράξη του Υπουργικού Συμβουλίου με την οποία συστάθηκε το Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου με την επωνυμία «ΑΡΔΕΥΤΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΣΤΥΜΦΑΛΙΑΣ ΑΣΩΠΟΥ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ» σκοπός του οποίου ορίσθηκε «η προαγωγή της οικονομίας της πεδινής και ορεινής περιφέρειας, δια της αξιοποίησης των πεδινών κλπ εκτάσεων και των εις την περιοχήν της Στυμφαλίας κατακλυζόμενων εκτάσεων, ιδιαιτέρως δε η βελτίωσης και η επέκτασις των αρδεύσεων, δια της ενιαίας διοικήσεως και διαχειρήσεως των υδάτων, της προσφόρου ρυθμίσεως της χρήσεως και κατανομής αυτών, ….» Ακολούθως δε, ο ίδιος ως άνω νόμος όριζε ρητά πως «ο Οργανισμός καθίσταται μοναδικός αρμόδιος όπως διοικεί και διαχειρίζεται:
Α)Τα πηγαία και λιμνάζοντα ύδατα Στυμφαλίας, του ποταμού Ασωπού, ως και άπαντα εν γένει τα κοινόχρηστα ύδατα δι ων αρδεύονται η δύνανται ν’ αρδευθούν αι κατά την παράγραφο 2 περιφέρεια. (…)»
Εν συνεχεία, στις 24.4.2013 δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ Β/1004 η υπ’ αριθμ. οικ. 391/08.04.2013 απόφαση της Εθνικής Επιτροπής Υδάτων με την οποία μεταξύ άλλων, εγκρίθηκε το σχέδιο Διαχείρισης των Λεκανών Απορροής Ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος Βόρειας Πελοποννήσου, η οποία επεκτείνεται και σε όλες τις δημοτικές ενότητες του Δήμου Σικυωνίων (Σικυωνίων, Στυμφαλίας, Φενεού). Στην εν λόγω απόφαση, ως συμπληρωματικό μέτρο αναφέρεται η κατάργηση του «Αρδευτικού Οργανισμού Ασωπού Στυμφαλίας». Επιπλέον δε, στο κεφάλαιο περί των αρμοδίων φορέων διαχείρισης των υδάτων, ουδόλως μνημονεύεται ο προαναφερθείς.
Παρά το περιεχόμενο του υπό αναθεώρηση σχεδίου διαχείρισης, ο προαναφερόμενος Οργανισμός συνεχίζει να υφίσταται κατέχοντας κυρίαρχο ρόλο στη διαχείριση των υδάτων της Στυμφαλίας. Ενδεικτικά, αναφέρεται πως στο πλαίσιο εκτέλεσης οιουδήποτε έργου ύδρευσης η αρμόδια υπηρεσία υδάτων, μεταξύ άλλων αιτείται της σύμφωνης γνώμης του ως άνω φορέα. Για το λόγο αυτό, προτείνεται η με πράξη ρητή κατάργησή του και η σύσταση αντ’ αυτού ενός σύγχρονου φορέα διαχείρισης πηγών ύδρευσης και άρδευσης, όπως συμβαίνει άλλωστε σε όλες τις περιοχές ΝΑΤURA.
Εν τέλει, συνοψίζοντας, ζητούμε:
• Τη διασφάλιση σταθερής στάθμης της λίμνης Στυμφαλίας καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους με την ύπαρξη εντός αυτής ελάχιστης ποσότητας 3 εκατ. m3 ύδατος, έτσι ώστε, να μην επηρεαστεί το οικοσύστημα αυτής.
• Τη διασφάλιση 3 εκατ. m3 ύδατος/έτος για την υδροδότηση του Δήμου Σικυωνίων.
• Την ορθολογική χορήγηση αδειών γεωτρήσεων από τη λίμνη Στυμφαλία μέχρι την παραλιακή ζώνη του Κιάτου. Απαραίτητη κρίνεται η σαφής κι ενδελεχής προγενέστερη γνώση των υδατικών δυνατοτήτων της περιοχής και η χορήγηση νέων αδειών με αυστηρότατα κριτήρια, μεταξύ των οποίων και η δεσμευτική γνώμη του οικείου Δήμου.
• Τη διασφάλιση των απαιτούμενων ποσοτήτων ύδατος για τις ανάγκες άρδευσης των καλλιεργήσιμων εκτάσεων του Δήμου Σικυωνίων, ήτοι 43.500 στρεμμάτων.
• Την αξιοποίηση της λεκάνης Φενεού καθώς και των αποχετευτικών στραγγιστικών ζωνών Δ,ΣΥ για τις ανάγκες άρδευσης των καλλιεργειών της δημοτικής ενότητας Φενεού του Δήμου Σικυωνίων.
• Την άσκηση τακτικού κι αυστηρού ελέγχου στις γεωτρήσεις, τα εμφιαλωτήρια καθώς και το υδροηλεκτρικό εργοστάσιο που βρίσκονται στην περιοχή μας προς το σκοπό αποφυγής της εξ αυτών λήψης ποσοτήτων ύδατος πέραν των προβλεπομένων στις σχετικές άδειες έγκρισης περιβαλλοντικών όρων.
Σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία (ν. 3199/2003 άρθρο 6 και ΠΔ /2007, άρθρο 15), η διαδικασία της αναθεώρησης του Σχεδίου Διαχείρισης Λεκανών Απορροής γίνεται με την καθοριστική εμπλοκή του Περιφερειακού Συμβουλίου Υδάτων. Ειδικότερα το Συμβούλιο δημοσιοποιεί το Σχέδιο στο κοινό, ώστε αυτό να πληροφορηθεί το περιεχόμενό του και να συμμετάσχει στη δημόσια διαβούλευση, και στη συνέχεια γνωμοδοτεί πριν από την έγκρισή του. Επίσης συνεδριάζει υποχρεωτικά τουλάχιστον μία φορά κάθε χρόνο και εκφράζει τη γνώμη του για κάθε θέμα προστασίας και διαχείρισης των υδάτων, που υποβάλλει σ’ αυτό ο Γενικός Γραμματέας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης (και κατά το πνεύμα της Οδηγίας 2000/60 θα έπρεπε να υποβάλλει όλα τα σχετικά θέματα, από άδειες χρήσης νερού μέχρι τεχνικά έργα, που επηρεάζουν υδάτινα σώματα, επιφανειακά ή υπόγεια).
Εκπροσωπώντας 30 περιβαλλοντικές οργανώσεις, πανελλαδικές και τοπικές, συμμετέχω στο Συμβούλιο Υδάτων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης με χωρική αρμοδιότητα την Ήπειρο, το οποίο, αν και έχει συγκροτηθεί εδώ και 3 ½ χρόνια, ουδέποτε έχει συνεδριάσει μέχρι σήμερα. Το έλλειμμα δημοκρατίας και διαφάνειας είναι κάτι παραπάνω από φανερό.
Ακόμα χειρότερα, στην παρούσα διαβούλευση της 1ης Αναθεώρησης του Σχεδίου Διαχείρισης ΛΑΠ ΥΔ Ηπείρου, το βασικό της κείμενο, η 600 σελίδων Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, δεν ήταν προσβάσιμο στους ενδιαφερόμενους πολίτες, καθώς ο σχετικός σύνδεσμος στη σελίδα της διαβούλευσης δεν άνοιγε (σημ. αναρτήθηκε μετά από την παρατήρησή μου στη διάρκεια της ημερίδας), αν και το ανακάλυψα τυχαία στην ιστοσελίδα της Περιφέρειας Θεσσαλίας (!!!), με ημερομηνία ανάρτησης 28 Σεπτεμβρίου, πράγμα που σημαίνει ότι έχει παραδοθεί τουλάχιστον πριν από 20 ημέρες από τους μελετητές.
Υπό τις συνθήκες αυτές θα δώσω κατ’ αρχήν έμφαση στην πολιτική εκτίμηση των κατευθύνσεων της ΣΜΠΕ. Σπεύδω πάντως από την αρχή να δηλώσω ότι, δεδομένης και της ένδειας στοιχείων και αρχείων, που μαστίζει αυτή τη χώρα, εκτιμώ το επίπεδο της εργασίας των μελετητών και συμφωνώ με πολλές από τις προτάσεις μέτρων εκ μέρους τους, ιδιαίτερα αυτές που αμφισβητούνται από εκπροσώπους του πολιτικού και επιχειρηματικού κόσμου της περιοχής. Οφείλω όμως να επισημάνω ότι υιοθετούν τις μεθόδους υπεκφυγής, τις οποίες έχει επιλέξει η ελληνική Κυβέρνηση και η Ειδική Γραμματεία Υδάτων. Διότι ο πραγματικός στόχος δεν είναι η καθιέρωση ενός αξιόπιστου και συμμετοχικού συστήματος διαχείρισης των υδάτινων πόρων αλλά η αποφυγή του προβλήματος της «αιρεσιμότητας», της απειλής δηλαδή να διακοπούν οι ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις.
Ειδικότερα οι μέθοδοι αυτές είναι:
α) Η προσπάθεια για χρονική παράταση μέχρι το 2027 λόγω καθεστώτος «εξαίρεσης» (άρθρο 4 παρ. 4 της Οδηγίας). Υπενθυμίζω κατ’ αρχήν ότι από τα 106 επιφανειακά υδάτινα σώματα της Ηπείρου τα 32 (δηλαδή το 30 %) εμφανίζονται να μην έχουν πιάσει το στόχο της καλής οικολογικής ή/και χημικής κατάστασης ενώ στο 1ο Σχέδιο το ποσοστό αυτό ήταν 14 %. Και η Ελλάδα δεν δικαιούται να επικαλείται έλλειψη στοιχείων, γιατί έχει χρηματοδοτηθεί για να κάνει τις μετρήσεις αυτές. Η ΣΜΠΕ επισημαίνει ότι η έλλειψη πληροφόρησης ή τεχνικοί περιορισμοί μπορούσαν να γίνουν εύκολα δεκτοί ως λόγοι εξαίρεσης κατά την κατάρτιση των σχεδίων αλλά κατά την αναθεώρηση πρέπει πλέον να προτείνονται με μεγάλη φειδώ. Παρ’ όλα αυτά λίγο παρακάτω η ίδια επικαλείται κατά κόρον την αιτιολογία «έλλειψη πληροφοριών» για να ζητήσει για ΟΛΑ ΑΝΕΞΑΙΡΕΤΩΣ τα υδάτινα σώματα καθεστώς εξαίρεσης μέχρι το 2027. Όμως δεν είναι δυνατόν και τα 32, ακόμα και τα ρέματα λχ, να μη μπορούν να αποκατασταθούν μέχρι το 2021, που εκπνέει αυτή η διαχειριστική περίοδος. Ο στόχος είναι σαφής, το πολιτικό σύστημα, κεντρικό και τοπικό, να αποφύγει τις συγκρούσεις και τις ευθύνες του.
β) Η δεύτερη επιφύλαξη αφορά τα νέα έργα ή δραστηριότητες, τα οποία πλέον δεν περιλαμβάνονται ονομαστικά στο Σχέδιο αλλά μπορεί να συνιστούν τροποποιήσεις του (βάσει του άρθρου 4 παρ. 7 της Οδηγίας). Η περιβόητη «νέα μεθοδολογία», που επεξεργάστηκε η Ειδική Γραμματεία Υδάτων, μπορεί να επιτρέψει την εκτέλεση νέων έργων με σοβαρές επιπτώσεις χωρίς δεσμεύσεις από το Σχέδιο Διαχείρισης. Και αυτή η πρόβλεψη εγκυμονεί κινδύνους ασυδοσίας του πολιτικού συστήματος. Υπενθυμίζω ότι στην Ήπειρο βρίσκεται σε εξέλιξη ένα σχέδιο έρευνας και εξόρυξης υδρογονανθράκων από τις ενδιαφερόμενες μερίδες του κεφαλαίου, περί του οποίου ουδέν διαλαμβάνει το προσχέδιο διαβούλευσης – ούτε καν ένα προτεινόμενο μέτρο για μελέτη ελέγχου των επιπτώσεων αυτής της δραστηριότητας στα υπόγεια νερά.
γ) Η κατάχρηση του χαρακτηρισμού υδάτινων σωμάτων ως «ιδιαίτερα τροποποιημένων» (ΙΤΥΣ), τα οποία δεν απαιτούν εκπλήρωση του στόχου για «καλή οικολογική κατάσταση» αλλά του χαμηλότερου για «καλό οικολογικό δυναμικό». Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η λίμνη Παμβώτιδα, την οποία η Μελέτη αντιμετωπίζει ως ΙΤΥΣ. Δεν μπορώ να εκφέρω γνώμη για την ορθότητα του χαρακτηρισμού, αυτό που όμως είναι σίγουρο, είναι ότι για τις διαρκείς «τροποποιήσεις» της, όπως πρόσφατα η περιβόητη πίστα θαλάσσιου σκι, ευθύνεται το πολιτικό σύστημα της περιοχής, Αντί λοιπόν να μπει ψηλά ο πήχυς και να δεσμευτεί αυτό σε ψηλούς στόχους, του παρέχεται μια ευχέρεια εκπτώσεων και στο περιεχόμενο και κυρίως στο χρόνο, με την πρόβλεψη παράτασης μέχρι το 2027.
Πέραν αυτών δύο από τα προτεινόμενα μέτρα για την περιοχή των Ιωαννίνων και ειδικότερα α) η μελέτη φέρουσας ικανότητας του ποταμού Λούρου στα πρώτα χιλιόμετρα της διαδρομής του για την εγκατάσταση ιχθυοτροφείων και β) ο διοικητικός ορισμός της λίμνης Παμβώτιδας και της τάφρου Λαψίστας ως «ευαίσθητων αποδεκτών» λυμάτων, ο οποίος προτεινόταν και από το 1ο Διαχειριστικό Σχέδιο, είναι παραπάνω από απαραίτητα. Επίδικο εξακολουθεί να αποτελεί η απαγόρευση νέων υδρογεωτρήσεων στο Λεκανοπέδιο Ιωαννίνων, η οποία προβλεπόταν στο 1ο Σχέδιο. Παρά το γεγονός ότι οι μελετητές έχουν μειώσει τη ζώνη της απαγόρευσης στο 1/3 της αρχικής έκτασης, ύστερα από τον διαχωρισμό των υδροφορέων Μιτσικελίου και Βελάς (που προσωπικά δεν είμαι σε θέση να τον αξιολογήσω γεωλογικά), η διάχυτη «αναπτυξιολογία» αδιαφορεί για κάποια συμπτώματα εξάντλησης και διεκδικεί την πλήρη άρση της απαγόρευσης ! Η διατήρηση ακόμη και αυτής της περιορισμένης απαγόρευσης είναι ζωτικής σημασίας και για τα αποθέματα και για τους πολίτες.
Θα ολοκληρώσω με την έννοια της «πλήρους ανάκτησης κόστους», από την οποία διαπνέεται η Οδηγία 2000/60 και νομοθετήθηκε πρόσφατα και στην Ελλάδα (ΚΥΑ 135275/22-05-2017). Η συγκεκριμένη ρύθμιση, εξαιρώντας ωστόσο την υδροηλεκτρική χρήση (!), προβλέπει ότι οι πολίτες θα πληρώνουν το συνολικό κόστος του κάθε παρόχου υπηρεσιών ύδρευσης, ακόμη και τις επενδυτικές του αστοχίες, θα φορολογούνται δηλαδή εκ νέου και συνεχώς για τις υποδομές ύδρευσης. Αυτό οδηγεί και στην αύξηση της τιμολόγησης των υπηρεσιών ύδατος, δηλαδή ακυρώνει στην πράξη την απρόσκοπτη πρόσβαση όλων ανεξαιρέτως των πολιτών στο νερό και τον χαρακτήρα του ως φυσικού και κοινωνικού αγαθού, αλλά και σε αυταπάτες περί βιώσιμης διαχείρισης των υδατικών πόρων. Το οικολογικό κίνημα σε όλη την Ευρώπη αμφισβητεί την εμπορευματοποίηση, στην οποία οδηγεί η «πλήρης ανάκτηση κόστους», και διεκδικεί την εξασφάλιση πόρων για μεγάλες υποδομές μέσα από τη γενική φορολογία.
Μετά την εξέταση της ΣΜΠΕ καθώς και του ΣΔΛΑΠ και των συνοδευτικών κειμένων της 1ης Αναθεώρησης (που είναι διαθέσιμα μέσω του σχετικού ιστοτόπου της Ειδικής Γραμματείας Υδάτων), έχουμε να επισημάνουμε τα παρακάτω:
Α. Παρατηρήσεις επί συγκεκριμένων σημείων του κειμένου της ΣΜΠΕ (με παράθεση σχετικών σημείων από τα υπόλοιπα κείμενα – παραδοτέα της 1ης Αναθεώρησης του ΣΔΛΑΠ)
1. Σελίδες 11 – 12 και 157 – 158 της ΣΜΠΕ: αναφέρεται η διαδικασία υπαγωγής προγραμματιζόμενων έργων ή δραστηριοτήτων στο Άρθρο 4.7 της ΟΠΥ, για τα οποία δεν έχει κατατεθεί φάκελος περιβαλλοντικής αδειοδότησης ή (σε περιπτώσεις που βάσει της υφιστάμενης νομοθεσίας δεν απαιτείται Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών όρων), δεν έχει κατατεθεί αίτημα για χορήγηση άδειας κατασκευής, εγκατάστασης ή λειτουργίας στους κατά περίπτωση αρμόδιους φορείς. Για αυτά τα έργα, σε περίπτωση που αφορούν περιοχές της χωρικής αρμοδιότητας Φορέα Διαχείρισης, κατά την άποψή μας θα πρέπει να ζητείται η γνώμη του οικείου Φορέα από την Αρμόδια Διεύθυνση Υδάτων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, στην οποία έχει κατατεθεί ο σχετικός φάκελος τεκμηρίωσης.
2. Σελίδες 81 – 82 και 401 – 402 της ΣΜΠΕ: όσον αφορά την ανάπτυξη Μικρών Υδρο-Ηλεκτρικών Έργων (ΜΥΗΕ), θα πρέπει σε κάθε περίπτωση και κατ’ επέκταση του υφιστάμενου νομικού πλαισίου (βλ. υποσημείωση 1), να εξετάζονται τα παρακάτω, ιδιαίτερα όταν το μελετώμενο Υδάτινο Σώμα (ΥΣ) σχετίζεται με σημαντικά οικοσυστήματα, όπως στις περιπτώσεις των προστατευόμενων περιοχών των ποταμών Αχέροντα και Καλαμά:
• Οι συνεργιστικές επιπτώσεις του συνόλου των ΜΥΗΕ στην ίδια ‘γραμμή’ ύπαρξης υδροδυναμικού, δηλαδή στο ίδιο υδατορεύμα
• Εναλλακτικές λύσεις: με ένα προτεινόμενο ΜΥΗΕ, είναι δυνατό να φράσσεται η κοίτη ενός ποταμού (π.χ. με θυροφράγματα) και στην έμφραξη να συμβάλει και ο σταθμός παραγωγής. Για την αντιμετώπιση της έμφραξης και των πολλαπλών συνεπειών της καθώς και για την αποφυγή του κατακερματισμού του ποταμού, που στην περίπτωση προώθησης πολλών ΜΥΗΕ ενισχύει τον κίνδυνο μετατροπής του σε σειρά συνδεόμενων λεκανών – ταμιευτήρων με μικρή παρουσία ζωής, πρέπει να εξετάζονται εναλλακτικές λύσεις πλευρικής παροχής, με εκτροπή μικρής ποσότητας νερού από το υδατορεύμα (για μια ενδεικτική παρουσίαση βλ. εγχειρίδιο «A guide to UK Mini-Hydro Developments» (British Hydro Assosiation – 2005). Για τέτοιες λύσεις, θα πρέπει να εξετάζονται οι αντίστοιχες αποδόσεις ισχύος και οι λόγοι «οφέλος προς κόστος», συμπεριλαμβανομένου του περιβαλλοντικού.
• Η κατά το δυνατόν ποσοτικοποίηση των όποιων περιβαλλοντικών επιπτώσεων του προτεινόμενου έργου ώστε να παρέχεται η βάση για τον έλεγχο της λειτουργίας του και για τη διασφάλιση της προστασίας του περιβάλλοντος.
• Οι επιπτώσεις από το τυχόν ρυπαντικό φορτίο του ποταμού σε περίπτωση που προβλέπεται η δημιουργία λίμνης κατάκλυσης ανάντη του προτεινόμενου έργου. Η μεταβολή ενός υφιστάμενου ποτάμιου οικοσυστήματος σε λιμναίο με τη δημιουργία βεβαρυμμένης, από ρυπαντικό φορτίο, λεκάνης, ανατρέπει τις οικολογικές ισορροπίες σε μια περιοχή. Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να εξετάζεται και η μεταβολή του μικροκλίματος της περιοχής.
• Για την εκτίμηση των οικολογικών παραμέτρων που σχετίζονται με τα υδρολογικά χαρακτηριστικά του ποταμού θα πρέπει να αξιοποιούνται στοιχεία ελαχίστων παροχών και όχι μέσων ή μεγίστων.
• Η εν δυνάμει δημιουργία πλημμυρικών φαινομένων.
3. Σελίδες 102 – 129 της ΣΜΠΕ:
• μόνο για 3% των ΠΥΣ, η οικολογική κατάσταση και για 4% η χημική είναι ελλιπής ή άγνωστη,
• μόνο για 1% των ΜΥΣ, η οικολογική και η χημική κατάσταση παραμένει άγνωστη
• μόνο για 2% των παράκτιων ΥΣ, η χημική κατάσταση είναι άγνωστη
ενώ από τα αναφερόμενα στις σελίδες 63 – 64 του κειμένου «Συνοπτικά κείμενα γενικής επισκόπησης των σημαντικών θεμάτων διαχείρισης των υδατικών πόρων κάθε ΛΑΠ (ΣΚΓΕ σε επόμενη αναφορά)»:
• για μεγάλο ποσοστό των ΠΥΣ (~27%), η χημική κατάσταση ήταν άγνωστη
• για μεγάλο ποσοστό των ΛΥΣ, τόσο η οικολογική (75%) όσο η χημική (25%) κατάσταση παρέμενε άγνωστη,
• για μεγάλο ποσοστό των Μεταβατικών Υδάτινων Σωμάτων (ΜΥΣ) τόσο η οικολογική (29%) όσο η χημική (100%) κατάσταση ήταν άγνωστη και
• το σύνολο των παράκτιων ΥΣ βρισκόταν σε άγνωστη χημική κατάσταση.
Τα παραπάνω δείχνουν ότι, όσον αφορά την ταξινόμηση των ΥΣ, η κατάσταση τείνει να βελτιώνεται. Ωστόσο, όπως προκύπτει από τη μεθοδολογία της ταξινόμησης, αυτό δε στηρίζεται στην επάρκεια των δεδομένων παρακολούθησης των ΥΣ της Ηπείρου αλλά στο γεγονός ότι έχει επιλεγεί η μέθοδος της ομαδοποίησης, ελλείψει πρωτογενών δεδομένων (π.χ. όπως αναφέρθηκε και στην ημερίδα για τη διαβούλευση του ΣΔΛΑΠ Ηπείρου – 19/10/2017 στα Ιωάννινα – για τα ΠΥΣ υπάρχουν πρωτογενή δεδομένα στο επίπεδο του 22%, όσον αφορά τη χημική τους κατάσταση και στο 40% όσον αφορά την οικολογική τους). Επίσης, δεδομένα από το Εθνικό Δίκτυο Παρακολούθησης υπάρχουν μέχρι τέλους του 2015. Τα παραπάνω καταδεικνύουν ότι:
• ο βαθμός αξιοπιστίας της ταξινόμησης δεν είναι ο μεγαλύτερος δυνατός
• υπάρχει ανάγκη χωρικής και χρονικής επέκτασης του Δικτύου Παρακολούθησης
4. Σελίδες 137 – 139, 140, 143 και 416 της ΣΜΠΕ και σελίδες 85 – 86 και 100 του ΣΔΛΑΠ: για τη ΛΑΠ Καλαμά (η οποία δέχεται το μεγαλύτερο φορτίο σε σχέση με τις υπόλοιπες ΛΑΠ του ΥΔ) παρουσιάζονται ως πηγές σημειακής ρύπανσης (και μάλιστα με μεγάλα ρυπαντικά φορτία) η κτηνοτροφία και οι υδατοκαλλιέργειες – ιχθυοκαλλιέργειες ενώ ακολουθούν με μικρότερα φορτία οι βιομηχανικές μονάδες και οι ΕΕΛ. Επίσης ως διάχυτες πηγές ρύπανσης παρουσιάζονται η κτηνοτροφική χρήση γης (με μεγάλο ρυπαντικό φορτίο) και η αστική (με μικρότερο).
Ωστόσο, τα προτεινόμενα μέτρα δε θεωρούμε ότι διασφαλίζουν επαρκώς τη μακροπρόθεσμη καλή κατάσταση των υδάτων του Καλαμά. Για να επιτευχθεί αυτό, πρέπει να ληφθούν μέτρα με κατεύθυνση προς τον έλεγχο και περιορισμό, εφόσον απαιτηθεί, της ανάπτυξης κτηνοτροφικών και υδατοκαλλιεργητικών μονάδων (με προσδιορισμό συγκεκριμένων αριθμητικών ορίων δυναμικότητας) καθώς και προς την προστασία του ποταμού από τα βιομηχανικά υγρά απόβλητα, τις εκροές της ΕΕΛ των Ιωαννίνων και τα αστικά λύματα παρακείμενων οικισμών, αναχαιτίζοντας την αντιμετώπιση του Καλαμά ως τελικό αποδέκτη επεξεργασμένων ή μη λυμάτων (όσον αφορά σχετικές προτάσεις μας για λήψη μέτρων, βλ. παρ. Α.6 παρακάτω καθώς και Γ.ΙΙ – Πρόταση 2η).
Από την άλλη, θεωρούμε ότι προς τη θετική αυτή κατεύθυνση κινούνται τα μέτρα «Μ05Β0701 – Ενίσχυση περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων και ελέγχων», «Μ05Β0702 – Εκσυγχρονισμός εθνικής νομοθεσίας περί διαχείρισης λυμάτων και βιομηχανικών αποβλήτων» και «Μ05Β1101 – Κατάρτιση μητρώου πηγών ρύπανσης (εκπομπές, απορρίψεις και διαρροές)» (σελίδες 204 – 205 και 214 – 216 της ΣΜΠΕ).
5. Σελίδες 138, 140 και 143 της ΣΜΠΕ και Σελίδα 81 του ΣΔΛΑΠ: στα γραφήματα όπου παρουσιάζονται τα συνολικά ετήσια φορτία BOD, N και P που παράγονται στις Λεκάνες Απορροής Ποταμών, δεν παρουσιάζονται με κάποιο ευδιάκριτο τρόπο σχετικά όρια που να απορρέουν (μέσω των όποιων απαιτούμενων υπολογισμών) από το οικείο νομικό πλαίσιο για τους εν λόγω ρύπους ώστε να σχηματίζεται με τρόπο εύληπτο μια συγκριτική εικόνα.
6. Σελίδες 177 – 178 της ΣΜΠΕ και αλλού (όπως σελίδες 75 – 76 του ΣΔΛΑΠ, σελίδες 40, 55 και 76 των ΣΚΓΕ καθώς και σελίδες 38 – 39 του κειμένου «Επικαιροποίηση του Μητρώου Προστατευομένων Περιοχών» – ΕΜΠΠ σε επόμενη αναφορά): η Τάφρος Λαψίστας αναγνωρίζεται από τον 1ο κύκλο του ΣΔΛΑΠ ως ευαίσθητος αποδέκτης σε ότι αφορά τα αστικά λύματα (χωρίς όμως να περιλαμβάνεται στον κατάλογο ευαίσθητων περιοχών της ΚΥΑ 19661/1982/1999 – ΦΕΚ 1811/Β΄ – όπως ισχύει). Παρόλα αυτά, αυτό δεν έχει οδηγήσει (όπως είχαμε προτείνει και με προηγούμενη γνωμοδότησή μας, με αρ. πρωτ. 51/05-03-2013) σε μια επιπλέον από τις παρακάτω δύο διαχειριστικές προτάσεις, προκειμένου να διασφαλιστεί μακροπρόθεσμα η αντιμετώπιση της ρύπανσης του Καλαμά όσον αφορά τα αστικά λύματα από σημειακές και διάχυτες πηγές (σελίδες 138 και 140 της ΣΜΠΕ καθώς και 85 – 86 και 100 – 102 του ΣΔΛΑΠ):
• είτε στο χαρακτηρισμό του ποταμού επίσης ως ευαίσθητος αποδέκτης και την ένταξή του στο σχετικό κατάλογο, μια και η σύνδεσή του με την Τάφρο θεωρείται δεδομένη και δηλώνεται σαφώς σε διάφορα σημεία των κειμένων της 1ης Αναθεώρησης του ΣΔΛΑΠ (π.χ. ΣΜΠΕ, σελίδα 85 και ΣΚΓΕ, σελίδα 30) – η πρόταση αυτή αφορά κυρίως τη λήψη μέτρων για την επεξεργασία και διάθεση των λυμάτων από οικισμούς κατάντη των Ιωαννίνων
• είτε στην αποσύνδεση του ποταμού Καλαμά από την Τάφρο Λαψίστας και στη λήψη παράλληλων μέτρων για την επεξεργασία και διάθεση των λυμάτων από οικισμούς κατάντη των Ιωαννίνων.
Με την επιλογή της τελευταίας πρότασης, είχαμε επισημάνει ότι θα άρχιζε, τουλάχιστον σε επίπεδο μελέτης σε πρώτη φάση, να εγκαταλείπεται η χρήση των εσωτερικών επιφανειακών υδάτων ως αποδεκτών υγρών, επεξεργασμένων ή μη, αποβλήτων. Αντί αυτής, θα υπήρχε η αναγκαία, πλέον, στροφή στην ολοκλήρωση συστημάτων δικτύων και επεξεργασίας των λυμάτων με εφαρμογή των ήδη αναπτυγμένων τεχνολογιών αντιρρύπανσης ώστε να επιτυγχάνεται ανακύκλωση/ επαναχρησιμοποίηση της τελικής εκροής. Αυτό θα είχε ως αποτέλεσμα α) την αντιμετώπιση της ρύπανσης στην πηγή και όχι τη μεταφορά της και β) την επιβάρυνση του ρυπαντή με το κόστος αποτροπής της ρύπανσης.
7. Σελίδες 225 – 226 της ΣΜΠΕ, 251 – 252 του ΣΔΛΑΠ και 95 των ΣΚΓΕ: προς εξυπηρέτηση της εφαρμογής του μέτρου «Μ05Σ0802 – Έλεγχος ποιοτικής κατάστασης αδειοδοτούμενων υδροληπτικών έργων σε συστήματα με υψηλές τιμές φυσικού υποβάθρου (χλωριόντα)», που σχετίζεται με το μέτρο «WD05S160» του πρώτου ΣΔΛΑΠ, θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη σημασία στα υδροληπτικά έργα (ακόμη και θαλασσινού νερού) που έχουν αδειοδοτηθεί προσφάτως και εντός της τρέχουσας διαχειριστικής περιόδου στο υδατικό σύστημα Φιλιατών-Ηγουμενίτσας (EL050A070), καθότι το τελευταίο ανήκει στα επηρεαζόμενα υδατικά συστήματα από τα εν λόγω μέτρα.
8. Σελίδες 291 και 292 της ΣΜΠΕ: στον Πίνακα 6.3-4 «Ακτές κολύμβησης στην ΠΛΑΠ Ηπείρου»:
• για την ακτή «Δρέπανο – Μακρυγιάλι» (με Α/Α «9» και ταυτότητα «GRBW059077009») δεν αναφέρεται, όπως θα έπρεπε, ότι ανήκει στις περιοχές του δικτύου Natura 2000 με κωδικούς «GR2120001» και «GR2120005»,
• η ακτή «Σαγιάδα» (με Α/Α «15» και ταυτότητα «GRBW059079086») δεν ανήκει στην περιοχή του δικτύου Natura 2000 με κωδικό «GR2140003»,
• η ακτή «Κεραμίδι» (με Α/Α «16» και ταυτότητα «GRBW059079087») δεν ανήκει στις περιοχές με κωδικούς «GR2140001» και «GR2140003»,
• για την ακτή «Πάργα» (με Α/Α «21» και ταυτότητα «GRBW059089073») δεν αναφέρεται, όπως θα έπρεπε, ότι ανήκει στην περιοχή με κωδικό «GR2140003»,
• η ακτή «Μύτικας» (με Α/Α «33» και ταυτότητα «GRBW059090085») δεν ανήκει στις περιοχές με κωδικούς «GR2120001» και «GR2120005».
9. Σελίδα 326 της ΣΜΠΕ (όπως σελίδα 48, Πίνακας 7.1-1, σελίδα 51, Σχήμα 7.1-1 και σελίδες 90 – 91 της ΕΜΠΠ): η διατύπωση ότι «Η συνολική έκταση της περιοχής Natura εμπίπτει στη λεκάνη Αχέροντος και Λούρου (EL13) του Υδατικού Διαμερίσματος Ηπείρου (EL05)» είναι λανθασμένη αφού η ΛΑΠ Αχέροντος και η ΛΑΠ Λούρου έχουν διαχωριστεί από την προηγούμενη φάση του ΣΔΛΑΠ (η εν λόγω έκταση εμπίπτει στη ΛΑΠ Αχέροντος).
10. Σελίδα 341 της ΣΜΠΕ: στο Σχήμα 6.3-6 «Περιοχές προστατευόμενες από την εθνική νομοθεσία και περιοχές RAMSAR στο Υ.Δ. Ηπείρου», η Προστατευόμενη Περιοχή των «Στενών και Εκβολών Ποταμών Αχέροντα και Καλαμά» αναφέρεται ως Εθνικό Πάρκο ενώ δεν είναι.
11. Σελίδα 350 και 351 της ΣΜΠΕ: για τις περιοχές «GR2120001», «GR2120002», «GR2120005» και «GR2140001», ο Φορέας διαθέτει μεγάλο όγκο επικαιροποιημένων στοιχείων, όσον αφορά κυρίως την ορνιθοπανίδα των περιοχών καθώς και τη λοιπή πανίδα και τη χλωρίδα τους.
Β. Παρατηρήσεις επί συγκεκριμένων σημείων των υπόλοιπων κειμένων – παραδοτέων της 1ης Αναθεώρησης του ΣΔΛΑΠ)
1. Σελίδα 25 (σελίδα 31 του pdf) του κειμένου «Καθορισμός και Καταγραφή Αρμόδιων Αρχών και Προσδιορισμός Περιοχής Άσκησης των Αρμοδιοτήτων τους» (ΚΚΑΑΠΠ σε επόμενη αναφορά): η Λίμνη Παμβώτιδα παρουσιάζεται σαφώς ως Λιμναίο Υδάτινο Σώμα (ΛΥΣ) που ανήκει στη ΛΑΠ Καλαμά ενώ στη σελίδα 35 των ΣΚΓΕ δεν καταγράφεται στον αντίστοιχο Πίνακα 3-2 ως ΛΥΣ της ΛΑΠ Καλαμά.
2. Σελίδα 60 των ΣΚΓΕ: στον Πίνακα 5-3, τόσο η «Τάφρος Λαψίστας» όσο ο «Ποταμός Καλαμάς» δεν σημειώνονται, όπως θα ήταν διαχειριστικά ορθό κατά την άποψή μας, ως κύρια επιφανειακά ύδατα με σημαντικές πιέσεις από «Αστικά Λύματα».
3. Σελίδα 68 των ΣΚΓΕ: το γεγονός ότι αναφέρεται ρητά ότι η ΔΕΥΑ Ηγουμενίτσας έχει εκτιμήσει απώλειες τουλάχιστον 40% για το εξωτερικό υδραγωγείο καθιστά απολύτως αναγκαία την επένδυση χρημάτων για επισκευή/ αντικατάσταση του υδραγωγείου ή/και των εσωτερικών δικτύων (όπως προβλέπεται και από το μέτρο «Δράσεις ενίσχυσης, αποκατάστασης, εκσυγχρονισμού δικτύων ύδρευσης και έλεγχος διαρροών» με κωδικό «Μ05Β0302», σελίδες 183 – 185 της ΣΜΠΕ).
Γ. Γενικές και κοινές παρατηρήσεις για τις ΛΑΠ Αχέροντα και Καλαμά καθώς και για την Τάφρο της Λαψίστας (με παράθεση σχετικών σημείων από τα κείμενα – παραδοτέα)
Ι. Νιτρορύπανση
Εξακολουθούν να μην έχουν καθοριστεί, παραβλέποντας τη βασική αρχή της πρόληψης και τη σχετική παλαιότερη γνωμοδότησή μας επί του 1ου κύκλου του ΣΔΛΑΠ (αρ. πρωτ. 51/05-03-2013), ευπρόσβλητες ζώνες από νιτρορύπανση γεωργικής προέλευσης στις ΛΑΠ Αχέροντα και Καλαμά (κυρίως στην ευρύτερη περιοχή των καλλιεργούμενων εκτάσεων εντός των ΛΑΠ) καθώς και στην Τάφρο Λαψίστας (βλ. π.χ. σελίδες 95 – 98 και 303 – 310 της ΣΜΠΕ καθώς και σελίδες 40 – 44 της ΕΜΠΠ). Το γεγονός αυτό είναι βαρύνουσας σημασίας (βλ. υποσημείωση 2) και χρήζει ιδιαίτερης προσοχής, με την ανάγκη διατύπωσης σχετικής πρότασης καθορισμού τους ως άνω να είναι επιτακτική, για τους παρακάτω λόγους (όπως είχαν αναφερθεί και στην προηγούμενη γνωμοδότησή μας):
1. Είναι, κατά την άποψή μας, ήδη αρκετά επιβαρυμένες από νιτρορύπανση περιοχές λόγω των πολυάριθμων καλλιεργούμενων εκτάσεων που περιλαμβάνουν και αυτό μπορεί να διαπιστωθεί από την εμφάνιση ευτροφισμού στις κοίτες των ποταμών. Ενδεικτικά, παρατίθεται απόσπασμα από τη διπλωματική εργασία «Εκτίμηση ρύπανσης του ποταμού Καλαμά από τη διάθεση υγρών αποβλήτων της πόλης Ιωαννίνων» του κ. Αποστόλη Πιπεράγκα (Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Τμήμα Περιβάλλοντος, Π.Μ.Σ. Περιβαλλοντική και Οικολογική Μηχανική, Μυτιλήνη, Νοέμβριος 2010): «Από τα παραπάνω γίνεται σαφές ότι ο ποταμός Καλαμάς δέχεται ισχυρές πιέσεις δια μέσου της τάφρου της Λαψίστας από ουσίες οι οποίες αφενός μεν προκαλούν τον ευτροφισμό του, ενώ την ίδια στιγμή αυξάνουν το στρες που ασκείται στους υδρόβιους οργανισμούς. Μάλιστα επειδή η ανάλυση περιορίστηκε στις ενώσεις του αζώτου και του φωσφόρου θα πρέπει να έχουμε υπόψη ότι πολλές φορές η συνύπαρξη ρυπαντών, (βαρέα μέταλλα, φυτοφάρμακα κλπ ), μπορεί να δράσουν συνεργατικά ή προσθετικά στις συνέπειες που προκαλούνται στα υδατικά συστήματα. Τα παραπάνω αποτελέσματα, επιβεβαιώνουν ως ένα βαθμό και οι μελέτες πεδίου των Perdikaris C., et al (Rapid population collapse of the critically endangered Valencia letourneuxi in Kalamas basin of Northwest Greece. AACL Bioflux, 2010, Volume 3, Issue 2) και Kagalou et al (Monitoring of water quality of Kalamas river, Epirus Greece. Fresenius Environmental Bulletin, Volume 11 – No 10a, 2002.)… Στην μεν πρώτη ανιχνεύονται οι αιτίες κατάρρευσης του πληθυσμού του ψαριού Valencia letourneuxi., κατά την οποία οι αιτίες αποδίδονται στη νιτρορύπανση, ενώ στη δεύτερη αναγνωρίζεται η μείωση της ποικιλότητας και του πλούτου των μακροφύτων κατά μήκος του ποταμού.»
2. Τα οφέλη από τον καθορισμό τους ως ευπρόσβλητες ζώνες θα ήταν πολλαπλά τόσο τοπικά όσο και υπερ-τοπικά (π.χ. ανταποδοτικά οφέλη από την υλοποίηση προγραμμάτων – και ευρωπαϊκών – για τους τοπικούς πληθυσμούς, στροφή σε αειφορικές – βιολογικές μεθόδους γεωργικής παραγωγής, βελτίωση της ποιότητας των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων κ.α.)
3. Ο προσδιορισμός των νερών που υφίστανται, νιτρορύπανση γεωργικής προέλευσης αποτελεί μια από τις βασικές παραμέτρους της προστασίας του περιβάλλοντος. Το έτος 1999, το τότε ΥΠΕΧΩΔΕ, έχοντας υπ’ όψη την τελική έκθεση του ερευνητικού προγράμματος με τίτλο “Προστασία των υπόγειων νερών από τη νιτρορύπανση γεωργικής προέλευσης (Καθορισμός ευπρόσβλητων ζωνών)” που εκπονήθηκε από το Τμήμα Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών (Μάρτιος 1996 – Δεκέμβριος 1997), αποφάσισε τα εξής: την εφαρμογή των παραγράφων 1 και 2 του άρθρου 4 της υπ’ αριθ. 16190/1335/1997 κοινής Υπουργικής απόφασης σε συμμόρφωση με τις διατάξεις των παραγράφων 1 και 2 αντίστοιχα του άρθρου 3 της (Οδηγίας 91/676/ΕΟΚ “για την προστασία των υδάτων από τη νιτρορύπανση γεωργικής προέλευσης” του Συμβουλίου της 12ης Δεκεμβρίου 1991 των Ευρ. Κοινοτήτων (ΕΕΙ- 375/1/31.12.1991) (ΦΕΚ 519/Β΄) καθώς και την τροποποίησή της. Η απόφαση αυτή είχε ως σκοπό να επιτυγχάνεται πιο αποτελεσματικά η προστασία του υδάτινου περιβάλλοντος:
• με τον προσδιορισμό των νερών που υφίστανται ή ενδέχεται να υποστούν νιτρορύπανση γεωργικής προέλευσης από τις χερσαίες περιοχές που χαρακτηρίζονται με την απόφαση ως ευπρόσβλητες ζώνες και
• με την απλούστευση των διαδικασιών που προβλέπονται στο άρθρο 5 της ως άνω απόφασης.
Στις ως άνω περιοχές εφαρμόζονται προγράμματα παρακολούθησης τα οποία επαναλαμβάνονται τουλάχιστον ανά τετραετία ενώ παράλληλα επανεξετάζεται και η κατάσταση των νερών από πλευράς ευτροφισμού σύμφωνα με το άρθρο 4, παρ. 3, εδ. (β) και (γ) της υπ’ αρ. 16190/133511997 ΚΥΑ. Ο ως άνω κατάλογος με τις ευπρόσβλητες ζώνες αναθεωρείται ή συμπληρώνεται σύμφωνα με το άρθρο 4, παρ. 4 της ως άνω απόφασης. Σε εφαρμογή αυτής ρύθμισης και με αποφάσεις που έχουν εκδοθεί μεταγενέστερα (βλ. σελίδες 305 – 310 της ΣΜΠΕ), προστέθηκαν επιπλέον περιοχές στον κατάλογο των ευπρόσβλητων ζωνών, χωρίς όμως να περιλαμβάνονται σε αυτές περιοχές εντός των ΛΑΠ Αχέροντα και Καλαμά. Για την μείωση της νιτρορύπανσης γεωργικής προέλευσης στα νερά που βρίσκονται στις ως άνω ευπρόσβλητες ζώνες καταρτίζονται προγράμματα δράσης και λαμβάνεται κάθε άλλο συμπληρωματικό μέτρο ή ενισχυμένη δράση (σύμφωνα με το άρθρο 5 της υπ’ αριθ. 16190/1335/1997).
Με βάση, λοιπόν, τα παραπάνω, καταλήγουμε στη διατύπωση της εξής πρότασης:
Πρόταση 1η:
Να προστεθούν κατ’ εφαρμογή του άρθρου 4, παρ. 1 της υπ’ αρ. 16190/1335/1997 ΚΥΑ και σύμφωνα με τα κριτήρια 1, 2 και 3 του Παραρτήματος Ι (παρ. Α) του άρθρου 8 αυτής, τα ΥΣ που υφίστανται ή ενδέχεται να υποστούν νιτρορύπανση γεωργικής προέλευσης ως κάτωθι:
A. i. Τα επιφανειακά και υπόγεια ΥΣ της λεκάνης απορροής των ποταμών Αχέροντα, Καλαμά, της πεδιάδας Λαψίστας και της λίμνης Καλοδικίου (κυρίως στην ευρύτερη περιοχή των καλλιεργούμενων εκτάσεων εντός των ΛΑΠ),
ii. Τα ΥΣ του κόλπου της Σαγιάδας.
B. Χαρακτηρίζονται κατ’ εφαρμογή του άρθρου 4, παρ. 2 της υπ’ αρ. 16190/1335/1997 ΚΥΑ και σύμφωνα με τις προϋποθέσεις της παρ. 3 (α) του ίδιου άρθρου, ως ευπρόσβλητες ζώνες οι ακόλουθες χερσαίες περιοχές από τις οποίες προκύπτουν απορροές προς τα ΥΣ που έχουν προσδιορισθεί σύμφωνα με την προηγούμενη παράγραφο (Α):
i. Η περιοχή του Πεδίου της πεδιάδας Καναλακίου (εντός της ΛΑΠ Αχέροντα),
ii. Η περιοχή του Πεδίου της πεδιάδας της Σαγιάδας (εντός της ΛΑΠ Καλαμά),
iii. Η περιοχή του Πεδίου της πεδιάδας Λαψίστας και της πεδιάδας Μαργαριτίου.
ΙΙ. Αστικά λύματα
Αντίστοιχα, με την ΚΥΑ υπ’ αρ. 5673/400/1997 «Μέτρα και όροι για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων» (ΦΕΚ 192/Β΄), με την ΚΥΑ υπ’ αρ. 19661/1982/1999 «Τροποποίηση της 5673/400/97 κοινής υπουργικής απόφασης…» (ΦΕΚ 1811/Β΄) και με την ΚΥΑ υπ’ αρ. 48392/939/2002 (ΦΕΚ 405/Β΄) καθορίζονται οι ευαίσθητες περιοχές για τη διάθεση αστικών λυμάτων (βλ. σχετικά σελίδες 303 – 305 της ΣΜΠΕ). Ο προσδιορισμός των περιοχών αυτών έχει ως σκοπό να προστατεύσει τους υδάτινους αποδέκτες από τις επιπτώσεις της απόρριψης αστικών λυμάτων.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να ληφθούν υπόψη τα αναφερόμενα στην παραπάνω παρ. Α.6 για τον ποταμό Καλαμά και την Τάφρο Λαψίστας καθώς και η υφιστάμενη επιβάρυνση του Αχέροντα, με διάφορες ποιότητες και ποσότητες ρυπαντικών φορτίων τόσο από αστικά λύματα και γεωργοκτηνοτροφικά απόβλητα όσο και από τον παραπόταμό του Κωκυτό (κάτι που αντικατοπτρίζεται και στην προσδιοριζόμενη ως «Μέτρια» οικολογική κατάσταση του Κωκυτού και τμημάτων του Αχέροντα – ιδιαίτερα μετά τη συμβολή του με τον Κωκυτό – βλ. ενδεικτικά σελίδες 4 και 124 – 125 της ΣΜΠΕ). Στον τελευταίο απορρίπτονται απόβλητα, στις περισσότερες περιπτώσεις ανεπεξέργαστα, τόσο αστικά όσο γεωργοκτηνοτροφικά και βιομηχανικά (π.χ. από τυροκομεία και ελαιοτριβεία). Κατά συνέπεια, καθίσταται απαραίτητη η λήψη μέτρων για τη διαχείριση των αστικών λυμάτων καθώς και για τον έλεγχο και τον περιορισμό των ρυπογόνων δραστηριοτήτων που υφίστανται στην περιοχή του Κωκυτού με υποχρεωτική εφαρμογή των κατάλληλων τεχνολογιών αντιρρύπανσης στις περιπτώσεις υφιστάμενων αλλά και νέων δραστηριοτήτων.
Με βάση τα αναφερόμενα στις παρατηρήσεις των προηγούμενων παρ. Α.6 και Γ.Ι.1 για τον ποταμό Καλαμά και την Τάφρο Λαψίστας, τα αναφερόμενα παραπάνω για τον ποταμό Αχέροντα καθώς και τις ενδείξεις για κατάληξη αστικών (λόγω ύπαρξης οικισμών γύρωθεν του Έλους) και γεωργοκτηνοτροφικών (λόγω της ανάπτυξης τέτοιων δραστηριοτήτων στην περιοχή) υγρών αποβλήτων στο Έλος (ή Λίμνη) Καλοδικίου, καταλήγουμε στη διατύπωση της παρακάτω πρότασης:
Πρόταση 2η:
Να προστεθούν κατ’ εφαρμογή των προαναφερθεισών ΚΥΑ και με βάση την αρχή της πρόληψης στον κατάλογο των ευαίσθητων στα αστικά λύματα υδάτινων περιοχών οι εξής:
A. Περιοχές:
1. Εκβολές Αχέροντα και Καλαμά
2. Λίμνη Καλοδικίου (με προηγούμενη διερεύνηση της οικολογικής και χημικής της κατάστασης)
B. Ποταμοί:
1. Αχέροντας, Κωκυτός και άλλοι παραπόταμοι
2. Καλαμάς και οι παραπόταμοί του, με ειδική αναφορά στην τάφρο Λαψίστας.
Σημαντική σημείωση για τις Προτάσεις 1 και 2
Θεωρούμε πως η υλοποίηση των ως άνω Προτάσεων δεν προσκρούει στην παρουσιαζόμενη στη ΣΜΠΕ ταξινόμηση των ΥΣ των ΛΑΠ Αχέροντα και Καλαμά, καθότι:
• όπως αναφέρθηκε και στην προηγούμενη παρ. Α.3, υπάρχει ζήτημα αξιοπιστίας της εν λόγω ταξινόμησης των ΥΣ που εμφανίζονται με καλή οικολογική ή/και χημική κατάσταση, τη στιγμή μάλιστα που υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις (ακόμη και μακροσκοπικές) για διαφορετική ταξινόμηση,
• θα πρέπει, κατά την άποψή μας, σε κάθε περίπτωση να εφαρμόζεται η αρχή της πρόληψης.
ΙΙΙ. Αντιμετώπιση λειψυδρίας στο Έλος Καλοδικίου
Σημασία θα πρέπει να δοθεί στα αποτελέσματα της φετινής, παρατεταμένης λειψυδρίας στο Έλος Καλοδικίου (βλ. υποσημείωση 3), στοιχεία της υδρολογικής λειτουργίας του οποίου έχουν ως εξής: Οι εκτάσεις του με υψόμετρο κάτω των 110 μέτρων καλύπτονται με νερό για περίπου 10 μήνες το χρόνο. Κατά την τελευταία περίοδο και όταν οι χρονιές είναι ξηρές, όπως η φετινή σύμφωνα με τα μετεωρολογικά στοιχεία, το νερό περιορίζεται στην περιοχή με υψόμετρο κάτω των 107,5 μέτρων ή σε μικρές κοιλότητες, κυρίως στα ΒΑ. Προς το τέλος της θερινής περιόδου δε, η επιφάνεια του έλους σχεδόν ξηραίνεται, εκτός ίσως από λίγες μεμονωμένες θέσεις, έκτασης λίγων στρεμμάτων. Είναι προφανές ότι η στάθμη του νερού χαρακτηρίζεται από εποχιακές μεταβολές. Σημειώνουμε εδώ ότι το έντονο πρόβλημα της φετινής λειψυδρίας, λόγω πολύ χαμηλών κατακρημνίσεων (λίγες βροχές και χιονοπτώσεις), έχει γίνει αισθητό ακόμα και στη λίμνη των Ιωαννίνων (Παμβώτιδα).
Έντονη είναι η εντύπωση ότι τα τελευταία χρόνια ο υγρότοπος χάνει σημαντικές ποσότητες νερού υποεπιφανειακά από υδρευτικές γεωτρήσεις που έγιναν σε ψηλότερες θέσεις (στη νότια περίμετρο) και από τις καταβόθρες (στη βόρεια περίμετρο) ενώ το νερό που υπερχειλίζοντας μπορεί να διαφεύγει επιφανειακά, κυλάει προς τη μεγάλη καταβόθρα της πεδιάδας του Μαργαριτίου.
Σε αντίθεση με τα παραπάνω, κατά την περίοδο 2011 – 2013, οπότε και παρατηρούνταν έντονες κατακρημνίσεις, το οικολογικό πρόβλημα που είχε καταγραφεί στο Έλος Καλοδικίου δεν ήταν οι απώλειες επιφανειακών υδάτων αλλά η κατακράτησή τους λόγω επιχωματώσεων (μπαζώματος) προς την πλευρά όπου προϋπήρχε τεχνητό φράγμα (θυρόφραγμα) του Έλους και η κατ’ επέκταση δημιουργία πλημμυρικών φαινομένων, με αρνητικές επιπτώσεις στην ορνιθοπανίδα της περιοχής. Οι επιπτώσεις αυτές αφορούν κυρίως τη «Βαλτόπαπια» – Aythya nyroca – είδος χαρακτηρισμού της περιοχής ως προστατευόμενης, το οποίο είχε σταματήσει να φωλιάζει εκεί λόγω της υπερβολικής αύξησης της στάθμης του νερού (σε αντίθεση με τις υγροτοπικές εκτάσεις που βρίσκονται σε οικολογική ισορροπία στο Δέλτα του Αχέροντα, όπου το είδος άρχισε να φωλιάζει και να διαχειμάζει σε μεγαλύτερους αριθμούς από ότι στο Έλος Καλοδικίου κατά τα τελευταία χρόνια) καθώς και στη σημαντική μικτή αποικία ερωδιών που είχε καταγραφεί εκεί και καταστράφηκε όταν η δενδρώδης βλάστηση, που επιτελεί σημαντικό οικολογικό ρόλο για τη διατήρηση της αποικίας, σάπισε εξαιτίας των μεγάλων ποσοτήτων ύδατος.
Πρόταση 3η:
Με βάση τα προαναφερόμενα και λόγω της μεγάλης οικολογικής αξίας του Έλους Καλοδικίου (κυρίως για την ορνιθοπανίδα, όπως περιγράφεται παραπάνω και τη λοιπή πανίδα), θεωρούμε σκόπιμο να συμπεριληφθεί στα προτεινόμενα μέτρα (και κυρίως σε επέκταση των μέτρων «Μ05Β0308 – Αναθεώρηση υφιστάμενου στρατηγικού Σχεδίου Αντιμετώπισης Φαινομένων Λειψυδρίας και Ξηρασίας» και «Μ05Β0902 – Προσδιορισμός κατώτατης στάθμης λιμνών & ταμιευτήρων», σελίδες 190 και 210 της ΣΜΠΕ, αντίστοιχα αλλά και στο πλαίσιο του Σχεδίου Διαχείρισης των Κινδύνων Πλημμύρας) η εκπόνηση σχετικών υδρογεωλογικών/διαχειριστικών μελετών προκειμένου τα ανωτέρω να διακριβωθούν και να προκύψει διαχειριστικά χρήσιμη περιβαλλοντική πληροφορία. Κατά την εκπόνηση των μελετών αυτών, θα πρέπει να οριστεί η οικολογικά ενδεδειγμένη υδρολογική λειτουργία του Έλους και να προταθούν μέτρα ώστε να διασφαλιστεί η διατήρησή της.
ΙV. Αντιμετώπιση των επιπτώσεων των ιχθυοκαλλιεργειών στις περιοχές της «Λωρίδας Σαγιάδας» και των «Εκβολών Καλαμά»
Τέλος, δεδομένου ότι η οικολογική κατάσταση των ΜΥΣ και παράκτιων ΥΣ των Εκβολών Καλαμά και της Λωρίδας Σαγιάδας έχει εκτιμηθεί ως μέτρια με βάση την παρούσα ΣΜΠΕ (βλ. ενδεικτικά σελίδες 130 και 277, θεωρούμε διαχειριστικά ορθό:
Πρόταση 4η:
Να συμπεριληφθεί στα προτεινόμενα μέτρα (και σε αντιστοιχία με το μέτρο «Μ05Σ1603», σελίδα 231 της ΣΜΠΕ) η εκτίμηση της οικοχωρητικότητας των περιοχών «Εκβολές Καλαμά» και «Λωρίδα Σαγιάδας» ως προς τη χωροθέτηση μονάδων υδατοκαλλιέργειας (τόσο σε υδάτινες όσο σε χερσαίες εγκαταστάσεις, θαλάσσιων ειδών ή ειδών εσωτερικών υδάτων), με προτάσεις για λήψη σχετικών μέτρων στην περίπτωση που διαπιστωθεί ότι η υφιστάμενη κατάσταση υπερβαίνει την κατ’ εκτίμηση οικοχωρητικότητα (βλ. υποσημείωση 4).
Υποσημειώσεις
1 Ενδεικτικά: α) Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΥΠΕΧΩΔΕ 2007) και β) Απόφαση με αρ. 196978 (ΦΕΚ 518/05.04.11) «Συμπλήρωση και εξειδίκευση λεπτομερειών κριτηρίων χωροθέτησης ΜΥΗΕ, που προβλέπονται στο Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις ΑΠΕ, σύμφωνα με την παρ. 5 άρθ. 9 του Ν 3851/2010»
2 Ενδεικτικό της σημασίας είναι το γεγονός ότι η ΛΑΠ Καλαμά έχει το μεγαλύτερο αριθμό (8) Υπόγειων Υδατικών Συστημάτων τα οποία είναι άμεσα συσχετιζόμενα με επιφανειακά νερά ή χερσαία οικοσυστήματα (σελίδα 278 της ΣΜΠΕ)
3 Δεδομένου μάλιστα, ότι σύμφωνα με τον ορισμό που δίνεται στο Άρθρο2 της Οδηγίας 2000/60/EΚ, «Λίμνη» είναι ένα σύστημα στάσιμων εσωτερικών επιφανειακών υδάτων και διακρίνεται σε τύπους που ορίζονται σύμφωνα με τα συστήματα, τα περιγραφόμενα στο Παράρτημα ΙΙ της Οδηγίας (το Έλος Καλοδικίου έχει τέτοια χαρακτηριστικά και καλύπτει επιφάνεια μεγαλύτερη από 0.5 km2)
4 Χαρακτηριστικό είναι ότι σύμφωνα με την Απόφαση με Αρ. 31722/4−11−2011 (ΦΕΚ 2505/Β΄) «Έγκριση Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις υδατοκαλλιέργειες και της στρατηγικής μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων αυτού», όσον αφορά την καλλιέργεια ιχθύων στις περιοχές «Λωρίδα Σαγιάδας» και «Όρμος Βάλτου», εκτιμάται ότι οι περιοχές έχουν κορεστεί και δεν κρίνεται σκόπιμη η εγκατάσταση νέων μονάδων μέχρι να διευθετηθούν χωροταξικά οι υφιστάμενες.
Μετά την εξέταση της ΣΜΠΕ καθώς και του ΣΔΛΑΠ και των συνοδευτικών κειμένων της 1ης Αναθεώρησης (που είναι διαθέσιμα μέσω του σχετικού ιστοτόπου της Ειδικής Γραμματείας Υδάτων), έχουμε να επισημάνουμε τα παρακάτω:
Α. Παρατηρήσεις επί συγκεκριμένων σημείων του κειμένου της ΣΜΠΕ (με παράθεση σχετικών σημείων από τα υπόλοιπα κείμενα – παραδοτέα της 1ης Αναθεώρησης του ΣΔΛΑΠ)
1. Σελίδες 11 – 12 και 157 – 158 της ΣΜΠΕ: αναφέρεται η διαδικασία υπαγωγής προγραμματιζόμενων έργων ή δραστηριοτήτων στο Άρθρο 4.7 της ΟΠΥ, για τα οποία δεν έχει κατατεθεί φάκελος περιβαλλοντικής αδειοδότησης ή (σε περιπτώσεις που βάσει της υφιστάμενης νομοθεσίας δεν απαιτείται Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών όρων), δεν έχει κατατεθεί αίτημα για χορήγηση άδειας κατασκευής, εγκατάστασης ή λειτουργίας στους κατά περίπτωση αρμόδιους φορείς. Για αυτά τα έργα, σε περίπτωση που αφορούν περιοχές της χωρικής αρμοδιότητας Φορέα Διαχείρισης, κατά την άποψή μας θα πρέπει να ζητείται η γνώμη του οικείου Φορέα από την Αρμόδια Διεύθυνση Υδάτων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, στην οποία έχει κατατεθεί ο σχετικός φάκελος τεκμηρίωσης.
2. Σελίδες 81 – 82 και 401 – 402 της ΣΜΠΕ: όσον αφορά την ανάπτυξη Μικρών Υδρο-Ηλεκτρικών Έργων (ΜΥΗΕ), θα πρέπει σε κάθε περίπτωση και κατ’ επέκταση του υφιστάμενου νομικού πλαισίου (βλ. υποσημείωση 1), να εξετάζονται τα παρακάτω, ιδιαίτερα όταν το μελετώμενο Υδάτινο Σώμα (ΥΣ) σχετίζεται με σημαντικά οικοσυστήματα, όπως στις περιπτώσεις των προστατευόμενων περιοχών των ποταμών Αχέροντα και Καλαμά:
• Οι συνεργιστικές επιπτώσεις του συνόλου των ΜΥΗΕ στην ίδια ‘γραμμή’ ύπαρξης υδροδυναμικού, δηλαδή στο ίδιο υδατορεύμα
• Εναλλακτικές λύσεις: με ένα προτεινόμενο ΜΥΗΕ, είναι δυνατό να φράσσεται η κοίτη ενός ποταμού (π.χ. με θυροφράγματα) και στην έμφραξη να συμβάλει και ο σταθμός παραγωγής. Για την αντιμετώπιση της έμφραξης και των πολλαπλών συνεπειών της καθώς και για την αποφυγή του κατακερματισμού του ποταμού, που στην περίπτωση προώθησης πολλών ΜΥΗΕ ενισχύει τον κίνδυνο μετατροπής του σε σειρά συνδεόμενων λεκανών – ταμιευτήρων με μικρή παρουσία ζωής, πρέπει να εξετάζονται εναλλακτικές λύσεις πλευρικής παροχής, με εκτροπή μικρής ποσότητας νερού από το υδατορεύμα (για μια ενδεικτική παρουσίαση βλ. εγχειρίδιο «A guide to UK Mini-Hydro Developments» (British Hydro Assosiation – 2005). Για τέτοιες λύσεις, θα πρέπει να εξετάζονται οι αντίστοιχες αποδόσεις ισχύος και οι λόγοι «οφέλος προς κόστος», συμπεριλαμβανομένου του περιβαλλοντικού.
• Η κατά το δυνατόν ποσοτικοποίηση των όποιων περιβαλλοντικών επιπτώσεων του προτεινόμενου έργου ώστε να παρέχεται η βάση για τον έλεγχο της λειτουργίας του και για τη διασφάλιση της προστασίας του περιβάλλοντος.
• Οι επιπτώσεις από το τυχόν ρυπαντικό φορτίο του ποταμού σε περίπτωση που προβλέπεται η δημιουργία λίμνης κατάκλυσης ανάντη του προτεινόμενου έργου. Η μεταβολή ενός υφιστάμενου ποτάμιου οικοσυστήματος σε λιμναίο με τη δημιουργία βεβαρυμμένης, από ρυπαντικό φορτίο, λεκάνης, ανατρέπει τις οικολογικές ισορροπίες σε μια περιοχή. Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να εξετάζεται και η μεταβολή του μικροκλίματος της περιοχής.
• Για την εκτίμηση των οικολογικών παραμέτρων που σχετίζονται με τα υδρολογικά χαρακτηριστικά του ποταμού θα πρέπει να αξιοποιούνται στοιχεία ελαχίστων παροχών και όχι μέσων ή μεγίστων.
• Η εν δυνάμει δημιουργία πλημμυρικών φαινομένων.
3. Σελίδες 102 – 129 της ΣΜΠΕ:
• μόνο για 3% των ΠΥΣ, η οικολογική κατάσταση και για 4% η χημική είναι ελλιπής ή άγνωστη,
• μόνο για 1% των ΜΥΣ, η οικολογική και η χημική κατάσταση παραμένει άγνωστη
• μόνο για 2% των παράκτιων ΥΣ, η χημική κατάσταση είναι άγνωστη
ενώ από τα αναφερόμενα στις σελίδες 63 – 64 του κειμένου «Συνοπτικά κείμενα γενικής επισκόπησης των σημαντικών θεμάτων διαχείρισης των υδατικών πόρων κάθε ΛΑΠ (ΣΚΓΕ σε επόμενη αναφορά)»:
• για μεγάλο ποσοστό των ΠΥΣ (~27%), η χημική κατάσταση ήταν άγνωστη
• για μεγάλο ποσοστό των ΛΥΣ, τόσο η οικολογική (75%) όσο η χημική (25%) κατάσταση παρέμενε άγνωστη,
• για μεγάλο ποσοστό των Μεταβατικών Υδάτινων Σωμάτων (ΜΥΣ) τόσο η οικολογική (29%) όσο η χημική (100%) κατάσταση ήταν άγνωστη και
• το σύνολο των παράκτιων ΥΣ βρισκόταν σε άγνωστη χημική κατάσταση.
Τα παραπάνω δείχνουν ότι, όσον αφορά την ταξινόμηση των ΥΣ, η κατάσταση τείνει να βελτιώνεται. Ωστόσο, όπως προκύπτει από τη μεθοδολογία της ταξινόμησης, αυτό δε στηρίζεται στην επάρκεια των δεδομένων παρακολούθησης των ΥΣ της Ηπείρου αλλά στο γεγονός ότι έχει επιλεγεί η μέθοδος της ομαδοποίησης, ελλείψει πρωτογενών δεδομένων (π.χ. όπως αναφέρθηκε και στην ημερίδα για τη διαβούλευση του ΣΔΛΑΠ Ηπείρου – 19/10/2017 στα Ιωάννινα – για τα ΠΥΣ υπάρχουν πρωτογενή δεδομένα στο επίπεδο του 22%, όσον αφορά τη χημική τους κατάσταση και στο 40% όσον αφορά την οικολογική τους). Επίσης, δεδομένα από το Εθνικό Δίκτυο Παρακολούθησης υπάρχουν μέχρι τέλους του 2015. Τα παραπάνω καταδεικνύουν ότι:
• ο βαθμός αξιοπιστίας της ταξινόμησης δεν είναι ο μεγαλύτερος δυνατός
• υπάρχει ανάγκη χωρικής και χρονικής επέκτασης του Δικτύου Παρακολούθησης
4. Σελίδες 137 – 139, 140, 143 και 416 της ΣΜΠΕ και σελίδες 85 – 86 και 100 του ΣΔΛΑΠ: για τη ΛΑΠ Καλαμά (η οποία δέχεται το μεγαλύτερο φορτίο σε σχέση με τις υπόλοιπες ΛΑΠ του ΥΔ) παρουσιάζονται ως πηγές σημειακής ρύπανσης (και μάλιστα με μεγάλα ρυπαντικά φορτία) η κτηνοτροφία και οι υδατοκαλλιέργειες – ιχθυοκαλλιέργειες ενώ ακολουθούν με μικρότερα φορτία οι βιομηχανικές μονάδες και οι ΕΕΛ. Επίσης ως διάχυτες πηγές ρύπανσης παρουσιάζονται η κτηνοτροφική χρήση γης (με μεγάλο ρυπαντικό φορτίο) και η αστική (με μικρότερο).
Ωστόσο, τα προτεινόμενα μέτρα δε θεωρούμε ότι διασφαλίζουν επαρκώς τη μακροπρόθεσμη καλή κατάσταση των υδάτων του Καλαμά. Για να επιτευχθεί αυτό, πρέπει να ληφθούν μέτρα με κατεύθυνση προς τον έλεγχο και περιορισμό, εφόσον απαιτηθεί, της ανάπτυξης κτηνοτροφικών και υδατοκαλλιεργητικών μονάδων (με προσδιορισμό συγκεκριμένων αριθμητικών ορίων δυναμικότητας) καθώς και προς την προστασία του ποταμού από τα βιομηχανικά υγρά απόβλητα, τις εκροές της ΕΕΛ των Ιωαννίνων και τα αστικά λύματα παρακείμενων οικισμών, αναχαιτίζοντας την αντιμετώπιση του Καλαμά ως τελικό αποδέκτη επεξεργασμένων ή μη λυμάτων (όσον αφορά σχετικές προτάσεις μας για λήψη μέτρων, βλ. παρ. Α.6 παρακάτω καθώς και Γ.ΙΙ – Πρόταση 2η).
Από την άλλη, θεωρούμε ότι προς τη θετική αυτή κατεύθυνση κινούνται τα μέτρα «Μ05Β0701 – Ενίσχυση περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων και ελέγχων», «Μ05Β0702 – Εκσυγχρονισμός εθνικής νομοθεσίας περί διαχείρισης λυμάτων και βιομηχανικών αποβλήτων» και «Μ05Β1101 – Κατάρτιση μητρώου πηγών ρύπανσης (εκπομπές, απορρίψεις και διαρροές)» (σελίδες 204 – 205 και 214 – 216 της ΣΜΠΕ).
5. Σελίδες 138, 140 και 143 της ΣΜΠΕ και Σελίδα 81 του ΣΔΛΑΠ: στα γραφήματα όπου παρουσιάζονται τα συνολικά ετήσια φορτία BOD, N και P που παράγονται στις Λεκάνες Απορροής Ποταμών, δεν παρουσιάζονται με κάποιο ευδιάκριτο τρόπο σχετικά όρια που να απορρέουν (μέσω των όποιων απαιτούμενων υπολογισμών) από το οικείο νομικό πλαίσιο για τους εν λόγω ρύπους ώστε να σχηματίζεται με τρόπο εύληπτο μια συγκριτική εικόνα.
6. Σελίδες 177 – 178 της ΣΜΠΕ και αλλού (όπως σελίδες 75 – 76 του ΣΔΛΑΠ, σελίδες 40, 55 και 76 των ΣΚΓΕ καθώς και σελίδες 38 – 39 του κειμένου «Επικαιροποίηση του Μητρώου Προστατευομένων Περιοχών» – ΕΜΠΠ σε επόμενη αναφορά): η Τάφρος Λαψίστας αναγνωρίζεται από τον 1ο κύκλο του ΣΔΛΑΠ ως ευαίσθητος αποδέκτης σε ότι αφορά τα αστικά λύματα (χωρίς όμως να περιλαμβάνεται στον κατάλογο ευαίσθητων περιοχών της ΚΥΑ 19661/1982/1999 – ΦΕΚ 1811/Β΄ – όπως ισχύει). Παρόλα αυτά, αυτό δεν έχει οδηγήσει (όπως είχαμε προτείνει και με προηγούμενη γνωμοδότησή μας, με αρ. πρωτ. 51/05-03-2013) σε μια επιπλέον από τις παρακάτω δύο διαχειριστικές προτάσεις, προκειμένου να διασφαλιστεί μακροπρόθεσμα η αντιμετώπιση της ρύπανσης του Καλαμά όσον αφορά τα αστικά λύματα από σημειακές και διάχυτες πηγές (σελίδες 138 και 140 της ΣΜΠΕ καθώς και 85 – 86 και 100 – 102 του ΣΔΛΑΠ):
• είτε στο χαρακτηρισμό του ποταμού επίσης ως ευαίσθητος αποδέκτης και την ένταξή του στο σχετικό κατάλογο, μια και η σύνδεσή του με την Τάφρο θεωρείται δεδομένη και δηλώνεται σαφώς σε διάφορα σημεία των κειμένων της 1ης Αναθεώρησης του ΣΔΛΑΠ (π.χ. ΣΜΠΕ, σελίδα 85 και ΣΚΓΕ, σελίδα 30) – η πρόταση αυτή αφορά κυρίως τη λήψη μέτρων για την επεξεργασία και διάθεση των λυμάτων από οικισμούς κατάντη των Ιωαννίνων
• είτε στην αποσύνδεση του ποταμού Καλαμά από την Τάφρο Λαψίστας και στη λήψη παράλληλων μέτρων για την επεξεργασία και διάθεση των λυμάτων από οικισμούς κατάντη των Ιωαννίνων.
Με την επιλογή της τελευταίας πρότασης, είχαμε επισημάνει ότι θα άρχιζε, τουλάχιστον σε επίπεδο μελέτης σε πρώτη φάση, να εγκαταλείπεται η χρήση των εσωτερικών επιφανειακών υδάτων ως αποδεκτών υγρών, επεξεργασμένων ή μη, αποβλήτων. Αντί αυτής, θα υπήρχε η αναγκαία, πλέον, στροφή στην ολοκλήρωση συστημάτων δικτύων και επεξεργασίας των λυμάτων με εφαρμογή των ήδη αναπτυγμένων τεχνολογιών αντιρρύπανσης ώστε να επιτυγχάνεται ανακύκλωση/ επαναχρησιμοποίηση της τελικής εκροής. Αυτό θα είχε ως αποτέλεσμα α) την αντιμετώπιση της ρύπανσης στην πηγή και όχι τη μεταφορά της και β) την επιβάρυνση του ρυπαντή με το κόστος αποτροπής της ρύπανσης.
7. Σελίδες 225 – 226 της ΣΜΠΕ, 251 – 252 του ΣΔΛΑΠ και 95 των ΣΚΓΕ: προς εξυπηρέτηση της εφαρμογής του μέτρου «Μ05Σ0802 – Έλεγχος ποιοτικής κατάστασης αδειοδοτούμενων υδροληπτικών έργων σε συστήματα με υψηλές τιμές φυσικού υποβάθρου (χλωριόντα)», που σχετίζεται με το μέτρο «WD05S160» του πρώτου ΣΔΛΑΠ, θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη σημασία στα υδροληπτικά έργα (ακόμη και θαλασσινού νερού) που έχουν αδειοδοτηθεί προσφάτως και εντός της τρέχουσας διαχειριστικής περιόδου στο υδατικό σύστημα Φιλιατών-Ηγουμενίτσας (EL050A070), καθότι το τελευταίο ανήκει στα επηρεαζόμενα υδατικά συστήματα από τα εν λόγω μέτρα.
8. Σελίδες 291 και 292 της ΣΜΠΕ: στον Πίνακα 6.3-4 «Ακτές κολύμβησης στην ΠΛΑΠ Ηπείρου»:
• για την ακτή «Δρέπανο – Μακρυγιάλι» (με Α/Α «9» και ταυτότητα «GRBW059077009») δεν αναφέρεται, όπως θα έπρεπε, ότι ανήκει στις περιοχές του δικτύου Natura 2000 με κωδικούς «GR2120001» και «GR2120005»,
• η ακτή «Σαγιάδα» (με Α/Α «15» και ταυτότητα «GRBW059079086») δεν ανήκει στην περιοχή του δικτύου Natura 2000 με κωδικό «GR2140003»,
• η ακτή «Κεραμίδι» (με Α/Α «16» και ταυτότητα «GRBW059079087») δεν ανήκει στις περιοχές με κωδικούς «GR2140001» και «GR2140003»,
• για την ακτή «Πάργα» (με Α/Α «21» και ταυτότητα «GRBW059089073») δεν αναφέρεται, όπως θα έπρεπε, ότι ανήκει στην περιοχή με κωδικό «GR2140003»,
• η ακτή «Μύτικας» (με Α/Α «33» και ταυτότητα «GRBW059090085») δεν ανήκει στις περιοχές με κωδικούς «GR2120001» και «GR2120005».
9. Σελίδα 326 της ΣΜΠΕ (όπως σελίδα 48, Πίνακας 7.1-1, σελίδα 51, Σχήμα 7.1-1 και σελίδες 90 – 91 της ΕΜΠΠ): η διατύπωση ότι «Η συνολική έκταση της περιοχής Natura εμπίπτει στη λεκάνη Αχέροντος και Λούρου (EL13) του Υδατικού Διαμερίσματος Ηπείρου (EL05)» είναι λανθασμένη αφού η ΛΑΠ Αχέροντος και η ΛΑΠ Λούρου έχουν διαχωριστεί από την προηγούμενη φάση του ΣΔΛΑΠ (η εν λόγω έκταση εμπίπτει στη ΛΑΠ Αχέροντος).
10. Σελίδα 341 της ΣΜΠΕ: στο Σχήμα 6.3-6 «Περιοχές προστατευόμενες από την εθνική νομοθεσία και περιοχές RAMSAR στο Υ.Δ. Ηπείρου», η Προστατευόμενη Περιοχή των «Στενών και Εκβολών Ποταμών Αχέροντα και Καλαμά» αναφέρεται ως Εθνικό Πάρκο ενώ δεν είναι.
11. Σελίδα 350 και 351 της ΣΜΠΕ: για τις περιοχές «GR2120001», «GR2120002», «GR2120005» και «GR2140001», ο Φορέας διαθέτει μεγάλο όγκο επικαιροποιημένων στοιχείων, όσον αφορά κυρίως την ορνιθοπανίδα των περιοχών καθώς και τη λοιπή πανίδα και τη χλωρίδα τους.
Β. Παρατηρήσεις επί συγκεκριμένων σημείων των υπόλοιπων κειμένων – παραδοτέων της 1ης Αναθεώρησης του ΣΔΛΑΠ)
1. Σελίδα 25 (σελίδα 31 του pdf) του κειμένου «Καθορισμός και Καταγραφή Αρμόδιων Αρχών και Προσδιορισμός Περιοχής Άσκησης των Αρμοδιοτήτων τους» (ΚΚΑΑΠΠ σε επόμενη αναφορά): η Λίμνη Παμβώτιδα παρουσιάζεται σαφώς ως Λιμναίο Υδάτινο Σώμα (ΛΥΣ) που ανήκει στη ΛΑΠ Καλαμά ενώ στη σελίδα 35 των ΣΚΓΕ δεν καταγράφεται στον αντίστοιχο Πίνακα 3-2 ως ΛΥΣ της ΛΑΠ Καλαμά.
2. Σελίδα 60 των ΣΚΓΕ: στον Πίνακα 5-3, τόσο η «Τάφρος Λαψίστας» όσο ο «Ποταμός Καλαμάς» δεν σημειώνονται, όπως θα ήταν διαχειριστικά ορθό κατά την άποψή μας, ως κύρια επιφανειακά ύδατα με σημαντικές πιέσεις από «Αστικά Λύματα».
3. Σελίδα 68 των ΣΚΓΕ: το γεγονός ότι αναφέρεται ρητά ότι η ΔΕΥΑ Ηγουμενίτσας έχει εκτιμήσει απώλειες τουλάχιστον 40% για το εξωτερικό υδραγωγείο καθιστά απολύτως αναγκαία την επένδυση χρημάτων για επισκευή/ αντικατάσταση του υδραγωγείου ή/και των εσωτερικών δικτύων (όπως προβλέπεται και από το μέτρο «Δράσεις ενίσχυσης, αποκατάστασης, εκσυγχρονισμού δικτύων ύδρευσης και έλεγχος διαρροών» με κωδικό «Μ05Β0302», σελίδες 183 – 185 της ΣΜΠΕ).
Γ. Γενικές και κοινές παρατηρήσεις για τις ΛΑΠ Αχέροντα και Καλαμά καθώς και για την Τάφρο της Λαψίστας (με παράθεση σχετικών σημείων από τα κείμενα – παραδοτέα)
Ι. Νιτρορύπανση
Εξακολουθούν να μην έχουν καθοριστεί, παραβλέποντας τη βασική αρχή της πρόληψης και τη σχετική παλαιότερη γνωμοδότησή μας επί του 1ου κύκλου του ΣΔΛΑΠ (αρ. πρωτ. 51/05-03-2013), ευπρόσβλητες ζώνες από νιτρορύπανση γεωργικής προέλευσης στις ΛΑΠ Αχέροντα και Καλαμά (κυρίως στην ευρύτερη περιοχή των καλλιεργούμενων εκτάσεων εντός των ΛΑΠ) καθώς και στην Τάφρο Λαψίστας (βλ. π.χ. σελίδες 95 – 98 και 303 – 310 της ΣΜΠΕ καθώς και σελίδες 40 – 44 της ΕΜΠΠ). Το γεγονός αυτό είναι βαρύνουσας σημασίας (βλ. υποσημείωση 2) και χρήζει ιδιαίτερης προσοχής, με την ανάγκη διατύπωσης σχετικής πρότασης καθορισμού τους ως άνω να είναι επιτακτική, για τους παρακάτω λόγους (όπως είχαν αναφερθεί και στην προηγούμενη γνωμοδότησή μας):
1. Είναι, κατά την άποψή μας, ήδη αρκετά επιβαρυμένες από νιτρορύπανση περιοχές λόγω των πολυάριθμων καλλιεργούμενων εκτάσεων που περιλαμβάνουν και αυτό μπορεί να διαπιστωθεί από την εμφάνιση ευτροφισμού στις κοίτες των ποταμών. Ενδεικτικά, παρατίθεται απόσπασμα από τη διπλωματική εργασία «Εκτίμηση ρύπανσης του ποταμού Καλαμά από τη διάθεση υγρών αποβλήτων της πόλης Ιωαννίνων» του κ. Αποστόλη Πιπεράγκα (Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Τμήμα Περιβάλλοντος, Π.Μ.Σ. Περιβαλλοντική και Οικολογική Μηχανική, Μυτιλήνη, Νοέμβριος 2010): «Από τα παραπάνω γίνεται σαφές ότι ο ποταμός Καλαμάς δέχεται ισχυρές πιέσεις δια μέσου της τάφρου της Λαψίστας από ουσίες οι οποίες αφενός μεν προκαλούν τον ευτροφισμό του, ενώ την ίδια στιγμή αυξάνουν το στρες που ασκείται στους υδρόβιους οργανισμούς. Μάλιστα επειδή η ανάλυση περιορίστηκε στις ενώσεις του αζώτου και του φωσφόρου θα πρέπει να έχουμε υπόψη ότι πολλές φορές η συνύπαρξη ρυπαντών, (βαρέα μέταλλα, φυτοφάρμακα κλπ ), μπορεί να δράσουν συνεργατικά ή προσθετικά στις συνέπειες που προκαλούνται στα υδατικά συστήματα. Τα παραπάνω αποτελέσματα, επιβεβαιώνουν ως ένα βαθμό και οι μελέτες πεδίου των Perdikaris C., et al (Rapid population collapse of the critically endangered Valencia letourneuxi in Kalamas basin of Northwest Greece. AACL Bioflux, 2010, Volume 3, Issue 2) και Kagalou et al (Monitoring of water quality of Kalamas river, Epirus Greece. Fresenius Environmental Bulletin, Volume 11 – No 10a, 2002.)… Στην μεν πρώτη ανιχνεύονται οι αιτίες κατάρρευσης του πληθυσμού του ψαριού Valencia letourneuxi., κατά την οποία οι αιτίες αποδίδονται στη νιτρορύπανση, ενώ στη δεύτερη αναγνωρίζεται η μείωση της ποικιλότητας και του πλούτου των μακροφύτων κατά μήκος του ποταμού.»
2. Τα οφέλη από τον καθορισμό τους ως ευπρόσβλητες ζώνες θα ήταν πολλαπλά τόσο τοπικά όσο και υπερ-τοπικά (π.χ. ανταποδοτικά οφέλη από την υλοποίηση προγραμμάτων – και ευρωπαϊκών – για τους τοπικούς πληθυσμούς, στροφή σε αειφορικές – βιολογικές μεθόδους γεωργικής παραγωγής, βελτίωση της ποιότητας των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων κ.α.)
3. Ο προσδιορισμός των νερών που υφίστανται, νιτρορύπανση γεωργικής προέλευσης αποτελεί μια από τις βασικές παραμέτρους της προστασίας του περιβάλλοντος. Το έτος 1999, το τότε ΥΠΕΧΩΔΕ, έχοντας υπ’ όψη την τελική έκθεση του ερευνητικού προγράμματος με τίτλο “Προστασία των υπόγειων νερών από τη νιτρορύπανση γεωργικής προέλευσης (Καθορισμός ευπρόσβλητων ζωνών)” που εκπονήθηκε από το Τμήμα Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών (Μάρτιος 1996 – Δεκέμβριος 1997), αποφάσισε τα εξής: την εφαρμογή των παραγράφων 1 και 2 του άρθρου 4 της υπ’ αριθ. 16190/1335/1997 κοινής Υπουργικής απόφασης σε συμμόρφωση με τις διατάξεις των παραγράφων 1 και 2 αντίστοιχα του άρθρου 3 της (Οδηγίας 91/676/ΕΟΚ “για την προστασία των υδάτων από τη νιτρορύπανση γεωργικής προέλευσης” του Συμβουλίου της 12ης Δεκεμβρίου 1991 των Ευρ. Κοινοτήτων (ΕΕΙ- 375/1/31.12.1991) (ΦΕΚ 519/Β΄) καθώς και την τροποποίησή της. Η απόφαση αυτή είχε ως σκοπό να επιτυγχάνεται πιο αποτελεσματικά η προστασία του υδάτινου περιβάλλοντος:
• με τον προσδιορισμό των νερών που υφίστανται ή ενδέχεται να υποστούν νιτρορύπανση γεωργικής προέλευσης από τις χερσαίες περιοχές που χαρακτηρίζονται με την απόφαση ως ευπρόσβλητες ζώνες και
• με την απλούστευση των διαδικασιών που προβλέπονται στο άρθρο 5 της ως άνω απόφασης.
Στις ως άνω περιοχές εφαρμόζονται προγράμματα παρακολούθησης τα οποία επαναλαμβάνονται τουλάχιστον ανά τετραετία ενώ παράλληλα επανεξετάζεται και η κατάσταση των νερών από πλευράς ευτροφισμού σύμφωνα με το άρθρο 4, παρ. 3, εδ. (β) και (γ) της υπ’ αρ. 16190/133511997 ΚΥΑ. Ο ως άνω κατάλογος με τις ευπρόσβλητες ζώνες αναθεωρείται ή συμπληρώνεται σύμφωνα με το άρθρο 4, παρ. 4 της ως άνω απόφασης. Σε εφαρμογή αυτής ρύθμισης και με αποφάσεις που έχουν εκδοθεί μεταγενέστερα (βλ. σελίδες 305 – 310 της ΣΜΠΕ), προστέθηκαν επιπλέον περιοχές στον κατάλογο των ευπρόσβλητων ζωνών, χωρίς όμως να περιλαμβάνονται σε αυτές περιοχές εντός των ΛΑΠ Αχέροντα και Καλαμά. Για την μείωση της νιτρορύπανσης γεωργικής προέλευσης στα νερά που βρίσκονται στις ως άνω ευπρόσβλητες ζώνες καταρτίζονται προγράμματα δράσης και λαμβάνεται κάθε άλλο συμπληρωματικό μέτρο ή ενισχυμένη δράση (σύμφωνα με το άρθρο 5 της υπ’ αριθ. 16190/1335/1997).
Με βάση, λοιπόν, τα παραπάνω, καταλήγουμε στη διατύπωση της εξής πρότασης:
Πρόταση 1η:
Να προστεθούν κατ’ εφαρμογή του άρθρου 4, παρ. 1 της υπ’ αρ. 16190/1335/1997 ΚΥΑ και σύμφωνα με τα κριτήρια 1, 2 και 3 του Παραρτήματος Ι (παρ. Α) του άρθρου 8 αυτής, τα ΥΣ που υφίστανται ή ενδέχεται να υποστούν νιτρορύπανση γεωργικής προέλευσης ως κάτωθι:
A. i. Τα επιφανειακά και υπόγεια ΥΣ της λεκάνης απορροής των ποταμών Αχέροντα, Καλαμά, της πεδιάδας Λαψίστας και της λίμνης Καλοδικίου (κυρίως στην ευρύτερη περιοχή των καλλιεργούμενων εκτάσεων εντός των ΛΑΠ),
ii. Τα ΥΣ του κόλπου της Σαγιάδας.
B. Χαρακτηρίζονται κατ’ εφαρμογή του άρθρου 4, παρ. 2 της υπ’ αρ. 16190/1335/1997 ΚΥΑ και σύμφωνα με τις προϋποθέσεις της παρ. 3 (α) του ίδιου άρθρου, ως ευπρόσβλητες ζώνες οι ακόλουθες χερσαίες περιοχές από τις οποίες προκύπτουν απορροές προς τα ΥΣ που έχουν προσδιορισθεί σύμφωνα με την προηγούμενη παράγραφο (Α):
i. Η περιοχή του Πεδίου της πεδιάδας Καναλακίου (εντός της ΛΑΠ Αχέροντα),
ii. Η περιοχή του Πεδίου της πεδιάδας της Σαγιάδας (εντός της ΛΑΠ Καλαμά),
iii. Η περιοχή του Πεδίου της πεδιάδας Λαψίστας και της πεδιάδας Μαργαριτίου.
ΙΙ. Αστικά λύματα
Αντίστοιχα, με την ΚΥΑ υπ’ αρ. 5673/400/1997 «Μέτρα και όροι για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων» (ΦΕΚ 192/Β΄), με την ΚΥΑ υπ’ αρ. 19661/1982/1999 «Τροποποίηση της 5673/400/97 κοινής υπουργικής απόφασης…» (ΦΕΚ 1811/Β΄) και με την ΚΥΑ υπ’ αρ. 48392/939/2002 (ΦΕΚ 405/Β΄) καθορίζονται οι ευαίσθητες περιοχές για τη διάθεση αστικών λυμάτων (βλ. σχετικά σελίδες 303 – 305 της ΣΜΠΕ). Ο προσδιορισμός των περιοχών αυτών έχει ως σκοπό να προστατεύσει τους υδάτινους αποδέκτες από τις επιπτώσεις της απόρριψης αστικών λυμάτων.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να ληφθούν υπόψη τα αναφερόμενα στην παραπάνω παρ. Α.6 για τον ποταμό Καλαμά και την Τάφρο Λαψίστας καθώς και η υφιστάμενη επιβάρυνση του Αχέροντα, με διάφορες ποιότητες και ποσότητες ρυπαντικών φορτίων τόσο από αστικά λύματα και γεωργοκτηνοτροφικά απόβλητα όσο και από τον παραπόταμό του Κωκυτό (κάτι που αντικατοπτρίζεται και στην προσδιοριζόμενη ως «Μέτρια» οικολογική κατάσταση του Κωκυτού και τμημάτων του Αχέροντα – ιδιαίτερα μετά τη συμβολή του με τον Κωκυτό – βλ. ενδεικτικά σελίδες 4 και 124 – 125 της ΣΜΠΕ). Στον τελευταίο απορρίπτονται απόβλητα, στις περισσότερες περιπτώσεις ανεπεξέργαστα, τόσο αστικά όσο γεωργοκτηνοτροφικά και βιομηχανικά (π.χ. από τυροκομεία και ελαιοτριβεία). Κατά συνέπεια, καθίσταται απαραίτητη η λήψη μέτρων για τη διαχείριση των αστικών λυμάτων καθώς και για τον έλεγχο και τον περιορισμό των ρυπογόνων δραστηριοτήτων που υφίστανται στην περιοχή του Κωκυτού με υποχρεωτική εφαρμογή των κατάλληλων τεχνολογιών αντιρρύπανσης στις περιπτώσεις υφιστάμενων αλλά και νέων δραστηριοτήτων.
Με βάση τα αναφερόμενα στις παρατηρήσεις των προηγούμενων παρ. Α.6 και Γ.Ι.1 για τον ποταμό Καλαμά και την Τάφρο Λαψίστας, τα αναφερόμενα παραπάνω για τον ποταμό Αχέροντα καθώς και τις ενδείξεις για κατάληξη αστικών (λόγω ύπαρξης οικισμών γύρωθεν του Έλους) και γεωργοκτηνοτροφικών (λόγω της ανάπτυξης τέτοιων δραστηριοτήτων στην περιοχή) υγρών αποβλήτων στο Έλος (ή Λίμνη) Καλοδικίου, καταλήγουμε στη διατύπωση της παρακάτω πρότασης:
Πρόταση 2η:
Να προστεθούν κατ’ εφαρμογή των προαναφερθεισών ΚΥΑ και με βάση την αρχή της πρόληψης στον κατάλογο των ευαίσθητων στα αστικά λύματα υδάτινων περιοχών οι εξής:
A. Περιοχές:
1. Εκβολές Αχέροντα και Καλαμά
2. Λίμνη Καλοδικίου (με προηγούμενη διερεύνηση της οικολογικής και χημικής της κατάστασης)
B. Ποταμοί:
1. Αχέροντας, Κωκυτός και άλλοι παραπόταμοι
2. Καλαμάς και οι παραπόταμοί του, με ειδική αναφορά στην τάφρο Λαψίστας.
Σημαντική σημείωση για τις Προτάσεις 1 και 2
Θεωρούμε πως η υλοποίηση των ως άνω Προτάσεων δεν προσκρούει στην παρουσιαζόμενη στη ΣΜΠΕ ταξινόμηση των ΥΣ των ΛΑΠ Αχέροντα και Καλαμά, καθότι:
• όπως αναφέρθηκε και στην προηγούμενη παρ. Α.3, υπάρχει ζήτημα αξιοπιστίας της εν λόγω ταξινόμησης των ΥΣ που εμφανίζονται με καλή οικολογική ή/και χημική κατάσταση, τη στιγμή μάλιστα που υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις (ακόμη και μακροσκοπικές) για διαφορετική ταξινόμηση,
• θα πρέπει, κατά την άποψή μας, σε κάθε περίπτωση να εφαρμόζεται η αρχή της πρόληψης.
ΙΙΙ. Αντιμετώπιση λειψυδρίας στο Έλος Καλοδικίου
Σημασία θα πρέπει να δοθεί στα αποτελέσματα της φετινής, παρατεταμένης λειψυδρίας στο Έλος Καλοδικίου (βλ. υποσημείωση 3), στοιχεία της υδρολογικής λειτουργίας του οποίου έχουν ως εξής: Οι εκτάσεις του με υψόμετρο κάτω των 110 μέτρων καλύπτονται με νερό για περίπου 10 μήνες το χρόνο. Κατά την τελευταία περίοδο και όταν οι χρονιές είναι ξηρές, όπως η φετινή σύμφωνα με τα μετεωρολογικά στοιχεία, το νερό περιορίζεται στην περιοχή με υψόμετρο κάτω των 107,5 μέτρων ή σε μικρές κοιλότητες, κυρίως στα ΒΑ. Προς το τέλος της θερινής περιόδου δε, η επιφάνεια του έλους σχεδόν ξηραίνεται, εκτός ίσως από λίγες μεμονωμένες θέσεις, έκτασης λίγων στρεμμάτων. Είναι προφανές ότι η στάθμη του νερού χαρακτηρίζεται από εποχιακές μεταβολές. Σημειώνουμε εδώ ότι το έντονο πρόβλημα της φετινής λειψυδρίας, λόγω πολύ χαμηλών κατακρημνίσεων (λίγες βροχές και χιονοπτώσεις), έχει γίνει αισθητό ακόμα και στη λίμνη των Ιωαννίνων (Παμβώτιδα).
Έντονη είναι η εντύπωση ότι τα τελευταία χρόνια ο υγρότοπος χάνει σημαντικές ποσότητες νερού υποεπιφανειακά από υδρευτικές γεωτρήσεις που έγιναν σε ψηλότερες θέσεις (στη νότια περίμετρο) και από τις καταβόθρες (στη βόρεια περίμετρο) ενώ το νερό που υπερχειλίζοντας μπορεί να διαφεύγει επιφανειακά, κυλάει προς τη μεγάλη καταβόθρα της πεδιάδας του Μαργαριτίου.
Σε αντίθεση με τα παραπάνω, κατά την περίοδο 2011 – 2013, οπότε και παρατηρούνταν έντονες κατακρημνίσεις, το οικολογικό πρόβλημα που είχε καταγραφεί στο Έλος Καλοδικίου δεν ήταν οι απώλειες επιφανειακών υδάτων αλλά η κατακράτησή τους λόγω επιχωματώσεων (μπαζώματος) προς την πλευρά όπου προϋπήρχε τεχνητό φράγμα (θυρόφραγμα) του Έλους και η κατ’ επέκταση δημιουργία πλημμυρικών φαινομένων, με αρνητικές επιπτώσεις στην ορνιθοπανίδα της περιοχής. Οι επιπτώσεις αυτές αφορούν κυρίως τη «Βαλτόπαπια» – Aythya nyroca – είδος χαρακτηρισμού της περιοχής ως προστατευόμενης, το οποίο είχε σταματήσει να φωλιάζει εκεί λόγω της υπερβολικής αύξησης της στάθμης του νερού (σε αντίθεση με τις υγροτοπικές εκτάσεις που βρίσκονται σε οικολογική ισορροπία στο Δέλτα του Αχέροντα, όπου το είδος άρχισε να φωλιάζει και να διαχειμάζει σε μεγαλύτερους αριθμούς από ότι στο Έλος Καλοδικίου κατά τα τελευταία χρόνια) καθώς και στη σημαντική μικτή αποικία ερωδιών που είχε καταγραφεί εκεί και καταστράφηκε όταν η δενδρώδης βλάστηση, που επιτελεί σημαντικό οικολογικό ρόλο για τη διατήρηση της αποικίας, σάπισε εξαιτίας των μεγάλων ποσοτήτων ύδατος.
Πρόταση 3η:
Με βάση τα προαναφερόμενα και λόγω της μεγάλης οικολογικής αξίας του Έλους Καλοδικίου (κυρίως για την ορνιθοπανίδα, όπως περιγράφεται παραπάνω και τη λοιπή πανίδα), θεωρούμε σκόπιμο να συμπεριληφθεί στα προτεινόμενα μέτρα (και κυρίως σε επέκταση των μέτρων «Μ05Β0308 – Αναθεώρηση υφιστάμενου στρατηγικού Σχεδίου Αντιμετώπισης Φαινομένων Λειψυδρίας και Ξηρασίας» και «Μ05Β0902 – Προσδιορισμός κατώτατης στάθμης λιμνών & ταμιευτήρων», σελίδες 190 και 210 της ΣΜΠΕ, αντίστοιχα αλλά και στο πλαίσιο του Σχεδίου Διαχείρισης των Κινδύνων Πλημμύρας) η εκπόνηση σχετικών υδρογεωλογικών/διαχειριστικών μελετών προκειμένου τα ανωτέρω να διακριβωθούν και να προκύψει διαχειριστικά χρήσιμη περιβαλλοντική πληροφορία. Κατά την εκπόνηση των μελετών αυτών, θα πρέπει να οριστεί η οικολογικά ενδεδειγμένη υδρολογική λειτουργία του Έλους και να προταθούν μέτρα ώστε να διασφαλιστεί η διατήρησή της.
ΙV. Αντιμετώπιση των επιπτώσεων των ιχθυοκαλλιεργειών στις περιοχές της «Λωρίδας Σαγιάδας» και των «Εκβολών Καλαμά»
Τέλος, δεδομένου ότι η οικολογική κατάσταση των ΜΥΣ και παράκτιων ΥΣ των Εκβολών Καλαμά και της Λωρίδας Σαγιάδας έχει εκτιμηθεί ως μέτρια με βάση την παρούσα ΣΜΠΕ (βλ. ενδεικτικά σελίδες 130 και 277, θεωρούμε διαχειριστικά ορθό:
Πρόταση 4η:
Να συμπεριληφθεί στα προτεινόμενα μέτρα (και σε αντιστοιχία με το μέτρο «Μ05Σ1603», σελίδα 231 της ΣΜΠΕ) η εκτίμηση της οικοχωρητικότητας των περιοχών «Εκβολές Καλαμά» και «Λωρίδα Σαγιάδας» ως προς τη χωροθέτηση μονάδων υδατοκαλλιέργειας (τόσο σε υδάτινες όσο σε χερσαίες εγκαταστάσεις, θαλάσσιων ειδών ή ειδών εσωτερικών υδάτων), με προτάσεις για λήψη σχετικών μέτρων στην περίπτωση που διαπιστωθεί ότι η υφιστάμενη κατάσταση υπερβαίνει την κατ’ εκτίμηση οικοχωρητικότητα (βλ. υποσημείωση 4).
Υποσημειώσεις
1 Ενδεικτικά: α) Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΥΠΕΧΩΔΕ 2007) και β) Απόφαση με αρ. 196978 (ΦΕΚ 518/05.04.11) «Συμπλήρωση και εξειδίκευση λεπτομερειών κριτηρίων χωροθέτησης ΜΥΗΕ, που προβλέπονται στο Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις ΑΠΕ, σύμφωνα με την παρ. 5 άρθ. 9 του Ν 3851/2010»
2 Ενδεικτικό της σημασίας είναι το γεγονός ότι η ΛΑΠ Καλαμά έχει το μεγαλύτερο αριθμό (8) Υπόγειων Υδατικών Συστημάτων τα οποία είναι άμεσα συσχετιζόμενα με επιφανειακά νερά ή χερσαία οικοσυστήματα (σελίδα 278 της ΣΜΠΕ)
3 Δεδομένου μάλιστα, ότι σύμφωνα με τον ορισμό που δίνεται στο Άρθρο2 της Οδηγίας 2000/60/EΚ, «Λίμνη» είναι ένα σύστημα στάσιμων εσωτερικών επιφανειακών υδάτων και διακρίνεται σε τύπους που ορίζονται σύμφωνα με τα συστήματα, τα περιγραφόμενα στο Παράρτημα ΙΙ της Οδηγίας (το Έλος Καλοδικίου έχει τέτοια χαρακτηριστικά και καλύπτει επιφάνεια μεγαλύτερη από 0.5 km2)
4 Χαρακτηριστικό είναι ότι σύμφωνα με την Απόφαση με Αρ. 31722/4−11−2011 (ΦΕΚ 2505/Β΄) «Έγκριση Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις υδατοκαλλιέργειες και της στρατηγικής μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων αυτού», όσον αφορά την καλλιέργεια ιχθύων στις περιοχές «Λωρίδα Σαγιάδας» και «Όρμος Βάλτου», εκτιμάται ότι οι περιοχές έχουν κορεστεί και δεν κρίνεται σκόπιμη η εγκατάσταση νέων μονάδων μέχρι να διευθετηθούν χωροταξικά οι υφιστάμενες.
1. Θα πρέπει να επεξηγηθεί η μή ένταξη /μη συμπερίληψη βασικών μέτρων του 1ο ΣΔΛΑΠ (όπως, για παράδειγμα των μέτρων με ΚΩΔ: ΟΜ10-3 και ΚΩΔ:ΟΜ14-2) στο πρόγραμμα βασικών μέτρων στο ΣΔΛΑΠ της 1ης Αναθεώρησης (βλ. και σχετικές αναφορές στην Έκθεση Εφαρμογής Προγράμματος Μέτρων του ΣΔΛΑΠ ΥΔ GR03, ΕΓΥ, Δεκέμβριος 2014).
Η μή ένταξή τους αφορά την ολοκλήρωση τους, την κάλυψή /ενσωμάτωσή τους ως μέρος των προτεινόμενων στο πρόγραμμα μέτρων του νέου ΣΔΛΑΠ ή αυτά δεν συνεχίζονται λόγω του ότι δεν συνδράμουν πλέον στην επίτευξη των στόχων του υδατικού διαμερίσματος;
Στον πίνακα της ΣΜΠΕ που αφορά τα βασικά μέτρα, εμφανίζονται μέτρα (ως νέα, συνεχιζόμενα ή τροποποιούμενα) που δεν περιγράφονται στο αντίστοιχο πίνακα του Προσχέδιου (όπως, για παράδειγμα τα μέτρα με ΚΩΔ:Μ03Β0802, ΚΩΔ:Μ03Β0702, ΚΩΔ:Μ03Β0305, ΚΩΔ:Μ03Β0701 στο κείμενο της ΣΜΠΕ).
2. Ομοίως, χρειάζεται να διευκρινιστεί η μή ένταξη /μη συμπερίληψη συμπληρωματικών μέτρων (οριζόντιων /συμπληρωματικών στη ΛΑΠ) του 1ο ΣΔΛΑΠ στο πρόγραμμα συμπληρωματικών μέτρων στο ΣΔΛΑΠ της 1ης Αναθεώρησης.
3. Θα πρέπει να αιτιολογηθεί επαρκώς η απάλειψη της απαγόρευσης εγκατάστασης συγκεκριμένων δραστηριοτήτων /έργων στις ζώνες προστασίας που αναφέρονται στα βασικά μετρά με κωδικούς ΚΩΔ:ΟΜ06‐4 και ΚΩΔ:ΟΜ06‐6 στο 1ο ΣΔΛΑΠ στα νέα βασικά μετρά με κωδικούς ΚΩΔ:ΥΔ03-ΒΜ-d-04 και ΚΩΔ: ΥΔ03-ΒΜ-d-01 στο ΣΔΛΑΠ της 1ης Αναθεώρησης (η καταρχήν απαγόρευση συγκεκριμένων έργων /δραστηριοτήτων, διαφοροποιήθηκε με την εγκατάσταση και λειτουργία έργων /δραστηριοτήτων που κατηγοριοποιούνται στην ΥΑ 1958/2012 και που αποδεδειγμένα συνδέονται με ρυπαντικό φορτίο).
Πώς η εκπόνηση μιας υδρογεωλογικής μελέτης, έστω ειδικής, θα διασφαλίσει την ορθολογική διαχείριση (ολοκληρωμένη) και προστασία (μη ρύπανση και υποβάθμιση) από έργα /δραστηριότητες παραγωγής υψηλού ρυπαντικού φορτίου ενός υδατικού συστήματος που ανήκει στο μητρώο προστατευόμενων περιοχών και δεδομένου ότι, αστοχία κατά την εκτέλεση /λειτουργία τους, δύναται να επιφέρει μη αναστρέψιμη κατάσταση (μόλυνση) στον υδροφορέα, ενώ και κάθε εξυγίανση ενός υδροφορέα απαιτεί διεργασίες υψηλού κόστους και περιορίζεται από την διαθέσιμη τεχνολογία.
Ο υγρότοπος Κοκκώσι στην Αλμυρή Κορινθίας, παρά το μικρό του μέγεθος, έχει ιδιαίτερα μεγάλη αξία για την Ανατολική Κορινθία τόσο ως Ενδιάμεσο Υδατικό Σύστημα όσο και ως συνδεόμενο με αυτόν Υπόγειο Υδατικό Σύστημα. Η ένταξή του ως Υδατικό Σύστημα στο σχέδιο Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών και στο Μητρώο Προστατευόμενων Περιοχών συνεισφέρει στην κάλυψη ενός κενού στον μέχρι σήμερα σχεδιασμό διαχείρισης του Υδατικού Διαμερίσματος Β. Πελοποννήσου καθώς δεν υπάρχει καμία αναφορά ή πρόβλεψη για την Ανατολική Κορινθία, ειδικότερα δε για την περιοχή του Σαρωνικού. Συμπληρωματικά προς την παρούσα αίτηση έχει αποσταλεί μέσω email η επικαιροποιημένη έκθεση αποτίμησης της περιβαλλοντικής αξίας του εν λόγω υγρότοπου/λιμνοθάλασσας.
From Ορειβατικό καταφύγιο Μαινάλου on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ01 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/11/13 at 11:42 pm
From ΓΙΑΝΝΟΥΡΑΚΟΣ ΗΛΙΑΣ on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ01 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/11/13 at 11:03 pm
From Κυριάκος Γαλάνης on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ01 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/11/13 at 5:01 am
From ΚΑΛΛΙΡΡΟΗ ΒΕΡΤΟΠΟΥΛΟΥ on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ01 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/11/12 at 12:24 pm
From ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΣΚΕΝΤΖΟΣ on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ01 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/11/12 at 12:22 pm
From Δίκτυο Φορέων και Πολιτών ΠελοπόννηSOS on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ01 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/11/12 at 12:07 pm
From ΑΓΓΕΛΟΣ ΙΑΤΡΙΔΗΣ on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ09 – Προγράμματα Μέτρων
Go to comment2023/11/10 at 10:25 am
From Μελάς Γιαννιώτης, ΝΕΡΑ ΒΛΑΣΤΗΣ Α.Ε. on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ09 – Προγράμματα Μέτρων
Go to comment2023/11/09 at 10:53 am
From ΣΑΛΙΚΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ07 – Κατάσταση Υπόγειων ΥΣ
Go to comment2023/11/09 at 10:43 am
From ΣΑΛΙΚΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ07 – Κατάσταση Υπόγειων ΥΣ
Go to comment2023/11/09 at 10:35 am
From ΣΑΛΙΚΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ07 – Μητρώο Προστατευόμενων Περιοχών
Go to comment2023/11/09 at 10:21 am
From ΔΙΚΤΥΟ ΠΟΛΙΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΑΣΩΣΗ ΤΟΥ Ρ. ΠΙΚΡΟΔΑΦΝΗΣ on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ06 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/11/09 at 1:44 am
From Γεωργία Παπαχρήστου on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ09 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/11/07 at 5:29 pm
From ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΝΑΓΚΟΥΛΗΣ on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ09 – Προγράμματα Μέτρων
Go to comment2023/11/07 at 2:09 pm
From ΔΙ.ΠΕ.ΧΩ.Σ. on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ02 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/11/07 at 8:45 am
From ΔΗΜΟΣ ΞΥΛΟΚΑΣΤΡΟΥ ΕΥΡΩΣΤΙΝΗΣ on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ02 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/11/07 at 8:40 am
From Αθηνά Γιωτοπούλου on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ10 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/11/06 at 5:29 pm
From Παναγιώτα Πετρόγλου on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ06 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/11/05 at 6:20 pm
From ΕΛΛΕΤ,ΕΕΠΦ,ΕΟΕ,WWF ΕΛΛΑΣ on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ04 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/11/05 at 1:30 pm
From ΕΛΛΕΤ,ΕΕΠΦ,ΕΟΕ,WWF ΕΛΛΑΣ on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ08 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/11/05 at 1:14 pm
From Emmanouela Terzopoulou on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ06 – Προγράμματα Μέτρων
Go to comment2023/11/05 at 10:18 am
From Κίνηση για την Προστασία & Ανάδειξη του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ06 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/11/05 at 9:46 am
From Κίνηση για την Προστασία & Ανάδειξη του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ06 – Μητρώο Προστατευόμενων Περιοχών
Go to comment2023/11/05 at 9:27 am
From Κίνηση για την Προστασία & Ανάδειξη του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ06 – Μητρώο Προστατευόμενων Περιοχών
Go to comment2023/11/05 at 9:25 am
From Αθηνά Γιωτοπούλου on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ11 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/11/02 at 5:06 pm
From Αθηνά Γιωτοπούλου on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ08 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/11/02 at 4:24 pm
From Γιάννης Ν. Κρεστενίτης on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ11 – Τυπο-χαρακτηριστικές Συνθήκες
Go to comment2023/11/02 at 3:39 pm
From Ελπινίκη Κάλλη on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ10 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/11/02 at 10:58 am
From Παναγιώτης Χαρίτσης on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ01 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/10/26 at 5:41 pm
From Διεύθυνση Περιβάλλοντος- ΔΕΗ on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ01 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/10/26 at 1:21 pm
From Χριστίνα Παπαδάκη on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ06 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/10/24 at 10:28 am
From ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΝΑΓΚΟΥΛΗΣ on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ09 – Προγράμματα Μέτρων
Go to comment2023/10/23 at 9:02 am
From Πασχάλης Κουταλάκης on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ11 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/10/20 at 11:53 am
From Μαρία Αλεξανδροπούλου on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ01 – Μητρώο Προστατευόμενων Περιοχών
Go to comment2023/10/19 at 11:21 am
From Νικόλαος Σκουλικίδης on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ12 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/10/16 at 2:21 pm
From Νικόλαος Σκουλικίδης on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ12 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/10/16 at 2:04 pm
From Χρήστος Γιορδαμλής on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ12 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/10/14 at 1:29 pm
From ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΑΠΑΧΡΗΣΤΟΥ on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ09 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/10/13 at 11:40 am
From ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΑΠΑΧΡΗΣΤΟΥ on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ09 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/10/13 at 11:31 am
From Δρ. Ευαγγελια Παπαφιλίππου-Πέννου on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ11 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/10/13 at 9:56 am
From Δρ. Ευαγγελια Παπαφιλίππου-Πέννου on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ11 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/10/13 at 9:38 am
From Δρ. Ευαγγελια Παπαφιλίππου-Πέννου on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ11 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/10/13 at 10:09 am
From Δρ. Ευαγγελια Παπαφιλίππου-Πέννου on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ11 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/10/13 at 9:16 am
From Δρ. Ευαγγελια Παπαφιλίππου-Πέννου on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ11 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/10/13 at 10:08 am
From ΜΙΧΑΗΛ on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ02 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/10/12 at 7:29 am
From Δ.Κ. Γεωλόγος on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ02 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/10/20 at 8:23 pm
From Δρ. Ευαγγελια Παπαφιλίππου-Πέννου on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ11 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/10/11 at 5:31 pm
From ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Π.Ε ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ02 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/10/06 at 8:55 am
From Διεύθυνση Περιβάλλοντος- ΔΕΗ on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ04 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/10/05 at 12:26 pm
From Διεύθυνση Περιβάλλοντος - ΔΕΗ on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ04 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/10/05 at 10:23 am
From Δ.Κ. Γεωλόγος on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ02 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/09/29 at 7:30 pm
From Μπαής Ευάγγελος – Σύμβουλοι Περιβάλλοντος on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ11 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/09/27 at 9:14 am
From Τ.Ο.Ε.Β. Ζάκρου on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ13 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/09/26 at 10:56 am
From Λευτέρης Δασακλής on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ08 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/09/19 at 11:46 am
From ΔΕΥΑ ΛΑΡΙΣΑΣ on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ08 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/09/11 at 9:54 am
From Γιώργος Χατζηνικολάου on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ14 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/09/07 at 9:13 am
From Γιώργος Χατζηνικολάου on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ12 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/09/05 at 3:10 pm
From Γκούμας Κώστας on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ08 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/09/04 at 2:18 pm
From Γκούμας Κώστας on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ08 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/09/04 at 1:58 pm
From Γκούμας Κώστας on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ08 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/09/02 at 3:39 pm
From Γκούμας Κώστας on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ08 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/09/02 at 3:36 pm
From Γκούμας Κώστας on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ08 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/09/02 at 12:34 pm
From ΚΙΑΤΙΠΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ, ΓΡΑΦΕΙΟ ΑΝΤΙΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΡΧΗ ΠΕ ΡΟΔΟΠΗΣ on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ12 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/08/28 at 11:38 am
From ΜΙΧΑΗΛ on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ02 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/08/03 at 11:38 am
From ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΡΑΒΙΔΑΣ on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ08 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/07/16 at 12:31 am
From ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΡΑΒΙΔΑΣ on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ08 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/07/16 at 12:30 am
From ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΣΠΥΡΙΔΩΝ on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ11 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/07/06 at 7:01 am
From ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΣΚΟΥΛΙΚΙΔΗΣ on Διαβούλευση - 2η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ14 – Προσχέδιο Διαχείρισης
Go to comment2023/05/22 at 7:29 am
From Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS on Διαβούλευση - 1η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ08/Π13 - Προσχέδια Διαχείρισης ΛΑΠ
Go to comment2017/12/18 at 2:40 pm
From Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS on Διαβούλευση - 1η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ04/Π13 - Προσχέδια Διαχείρισης ΛΑΠ
Go to comment2017/12/18 at 2:27 pm
From ΜΙΧΕΛΑΚΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ on Εγκεκριμένα ΣΔ 1ης Αναθεώρησης: ΥΔ07/Π17 - Έντυπο Υλικό
Go to comment2017/12/12 at 12:46 am
From Παρθένα Χαραλαμπίδου Δρ. Γεωπονίας, συνεργάτισσα Βουλεύτριας ΣΥΡΙΖΑ Σερρών Α. Σταμπουλής on Διαβούλευση - 1η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ11/Π16 - Ερωτηματολόγια επί του Προσχεδίου Διαχείρισης
Go to comment2017/11/30 at 10:29 am
From Στέφανος Παπαζησίμου Δ/νση Περιβάλλοντος & Χωρικού Σχεδιασμού ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΔΥΤ. ΕΛΛΑΔΟΣ on Διαβούλευση - 1η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ04/Π16 - Ερωτηματολόγια επί του Προσχεδίου Διαχείρισης
Go to comment2017/11/24 at 2:10 pm
From Στέφανος Παπαζησίμου Δ/νση Περιβάλλοντος & Χωρικού Σχεδιασμού ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΔΥΤ. ΕΛΛΑΔΟΣ on Διαβούλευση - 1η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ01/Π16 - Ερωτηματολόγια επί του Προσχεδίου Διαχείρισης
Go to comment2017/11/24 at 2:08 pm
From Στέφανος Παπαζησίμου Δ/νση Περιβάλλοντος & Χωρικού Σχεδιασμού ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΔΥΤ. ΕΛΛΑΔΟΣ on Διαβούλευση - 1η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ04/Π16 - Ερωτηματολόγια επί του Προσχεδίου Διαχείρισης
Go to comment2017/11/24 at 2:02 pm
From Στέφανος Παπαζησίμου Δ/νση Περιβάλλοντος & Χωρικού Σχεδιασμού ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΔΥΤ. ΕΛΛΑΔΟΣ on Διαβούλευση - 1η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ01/Π16 - Ερωτηματολόγια επί του Προσχεδίου Διαχείρισης
Go to comment2017/11/24 at 1:57 pm
From Στέφανος Παπαζησίμου Δ/νση Περιβάλλοντος & Χωρικού Σχεδιασμού ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΔΥΤ. ΕΛΛΑΔΟΣ on Διαβούλευση - 1η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ02/Π16 - Ερωτηματολόγια επί του Προσχεδίου Διαχείρισης
Go to comment2017/11/24 at 1:55 pm
From Φορέας Διαχείρισης Περιοχής Οικοανάπτυξης Κάρλας Μαυροβουνίου Κεφαλόβρυσου Βελεστίνου (Π.Ο.Κα.Μα.Κε.Βε.) on Διαβούλευση - 1η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ08/Π12 - Προγράμματα Μέτρων
Go to comment2017/11/21 at 10:35 am
From Μιχαήλ Σπηλιώτης on Διαβούλευση - 1η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ10/Π02 – Θέματα Διαχείρισης
Go to comment2017/11/16 at 11:11 am
From Οικολογική Παρέμβαση Ηρακλείου on Διαβούλευση - 1η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ13/Π18 – ΣΜΠΕ
Go to comment2017/11/13 at 2:30 pm
From ΔΕΗ Α.Ε. on Διαβούλευση - 1η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ06/Π16 - Ερωτηματολόγια επί του Προσχεδίου Διαχείρισης
Go to comment2017/11/13 at 12:55 pm
From Φορέας Διαχείρισης Περιοχής Οικοανάπτυξης Κάρλας – Μαυροβουνίου –Κεφαλόβρυσου – Βελεστίνου (Π.Ο.Κα.Μα.Κε.Βε) on Διαβούλευση - 1η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ08/Π10 - Περιβαλλοντικοί Στόχοι
Go to comment2017/11/13 at 11:42 am
From Φορέας Διαχείρισης Περιοχής Οικοανάπτυξης Κάρλας – Μαυροβουνίου –Κεφαλόβρυσου – Βελεστίνου (Π.Ο.Κα.Μα.Κε.Βε) on Διαβούλευση - 1η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ08/Π06 - Τυπο-χαρακτηριστικές Συνθήκες
Go to comment2017/11/13 at 11:40 am
From Φορέας Διαχείρισης Περιοχής Οικοανάπτυξης Κάρλας – Μαυροβουνίου –Κεφαλόβρυσου – Βελεστίνου (Π.Ο.Κα.Μα.Κε.Βε) on Διαβούλευση - 1η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ08/Π12 - Προγράμματα Μέτρων
Go to comment2017/11/13 at 11:37 am
From Βασίλειος Ζόραπας on Διαβούλευση - 1η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ03/Π07 – Κατάσταση Υπόγειων ΥΣ
Go to comment2017/11/05 at 3:44 pm
From ΚΑΛΑΜΟΥΤΣΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ on Διαβούλευση - 1η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ02/Π16 - Ερωτηματολόγια επί του Προσχεδίου Διαχείρισης
Go to comment2017/11/03 at 10:39 am
From ΚΑΛΑΜΟΥΤΣΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ on Διαβούλευση - 1η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ01/Π16 - Ερωτηματολόγια επί του Προσχεδίου Διαχείρισης
Go to comment2017/11/03 at 9:26 am
From ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΠΟΛΙΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΣΩΣΗ ΠΡΟΒΟΛΗ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΠΕΔΙΑΔΟΣ on Διαβούλευση - 1η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ13/Π18 – ΣΜΠΕ
Go to comment2017/11/01 at 5:25 pm
From ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΠΟΛΙΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΣΩΣΗ, ΠΡΟΒΟΛΗ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΠΕΔΙΑΔΟΣ on Διαβούλευση - 1η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ13/Π18 – ΣΜΠΕ
Go to comment2017/11/01 at 1:50 pm
From ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΠΟΛΙΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΣΩΣΗ, ΠΡΟΒΟΛΗ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΠΕΔΙΑΔΟΣ on Εγκεκριμένα ΣΔ 1ης Αναθεώρησης: ΥΔ13/Π17 - Έντυπο Υλικό
Go to comment2017/10/31 at 2:11 pm
From ΔΕΥΑ ΑΓΡΙΝΙΟΥ on Διαβούλευση - 1η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ04/Π06 - Τυπο-χαρακτηριστικές Συνθήκες
Go to comment2017/10/31 at 12:14 pm
From ΔΕΥΑ ΑΓΡΙΝΙΟΥ on Διαβούλευση - 1η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ04/Π12 - Προγράμματα Μέτρων
Go to comment2017/10/31 at 12:12 pm
From ΔΕΥΑ Aγρινίου on Διαβούλευση - 1η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ04/Π12 - Προγράμματα Μέτρων
Go to comment2017/10/31 at 12:10 pm
From ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΠΟΛΙΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΣΩΣΗ, ΠΡΟΒΟΛΗ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΠΕΔΙΑΔΟΣ on Διαβούλευση - 1η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ13/Π18 – ΣΜΠΕ
Go to comment2017/10/31 at 10:48 am
From ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΠΟΛΙΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΣΩΣΗ, ΠΡΟΒΟΛΗ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΠΕΔΙΑΔΟΣ on Διαβούλευση - 1η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ13/Π18 – ΣΜΠΕ
Go to comment2017/10/31 at 10:46 am
From ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΠΟΛΙΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΣΩΣΗ, ΠΡΟΒΟΛΗ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΠΕΔΙΑΔΟΣ on Διαβούλευση - 1η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ13/Π07 – Κατάσταση Υπόγειων ΥΣ
Go to comment2017/10/31 at 10:44 am
From ΔΗΜΟΣ ΣΙΚΥΩΝΙΩΝ on Διαβούλευση - 1η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ02/Π16 - Ερωτηματολόγια επί του Προσχεδίου Διαχείρισης
Go to comment2017/10/31 at 8:44 am
From Γιάννης Παπαδημητρίου Εκπρόσωπος Περιβαλλοντικών Οργανώσεων στο Συμβούλιο Υδάτων Ηπείρου on Διαβούλευση - 1η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ05/Π18 – ΣΜΠΕ
Go to comment2017/10/27 at 10:04 am
From Στέφανος Παπαζησίμου on Διαβούλευση - 1η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ01/Π01 - Αρμόδιες Αρχές
Go to comment2017/10/24 at 8:40 am
From Αλέξανδρος Κωνσταντίνης - Περιβαλλοντολόγος Φορέα Διαχείρισης Στενών και Εκβολών Ποταμών Αχέροντα και Καλαμά on Διαβούλευση - 1η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ05/Π18 – ΣΜΠΕ
Go to comment2017/10/20 at 5:02 pm
From Αλέξανδρος Κωνσταντίνης - Περιβαλλοντολόγος Φορέα Διαχείρισης Στενών και Εκβολών Ποταμών Αχέροντα και Καλαμά on Διαβούλευση - 1η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ05/Π18 – ΣΜΠΕ
Go to comment2017/10/20 at 4:27 pm
From ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΜΠΟΥΖΑΛΑΣ on Διαβούλευση - 1η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ03/Π12 - Προγράμματα Μέτρων
Go to comment2017/10/13 at 7:33 am
From Αναστάσιος Φιλιππίδης, ΟΖΟΝ ΜΚΟ on Διαβούλευση - 1η Αναθεώρηση ΣΔ: ΥΔ02/Π09 – Μητρώο Προστατευόμενων Περιοχών
Go to comment2017/10/10 at 9:54 pm