Σχόλια Διαβούλευσης 1ης Αναθεώρησης

Υπό το βάρος των βαρύτατων και τραγικών επιπτώσεων των πλημμυρικών φαινομένων που έπληξαν φέτος (2023) το Υδατικό Διαμέρισμα της Θεσσαλίας και των συνθηκών που διαμορφώνονται μετά την υποχώρηση των υδάτων, την επαναπλυμμήριση της Κάρλας, την απώλεια ανθρώπων, την καταστροφή των καλλιεργειών και του ζωικού κεφαλαίου, τη φυσική διαδικασία φόρτισης των ΥΥΣ και όλα τα απαραίτητα αντιπλημμυρικά έργα και μέτρα που θα πρέπει να υλοποιηθούν με διαδικασία κατεπείγοντος, θεωρώ πως η “εκτροπή του Αχελώου” δεν είναι σκόπιμο να συμπεριληφθεί στην Β’ Αναθεώρηση του ΣΔΛΑΠ του ΥΔ08 (Θεσσαλίας), δηλαδή να αφαιρεθούν από το υποκεφάλαιο 9.2.4.3 και τα έργα που περιλαμβάνονται στον Πίνακα 9-11, και σχετίζονται με αυτήν: Μ08Σ1126, Μ08Σ1127, Μ08Σ1128, Μ08Σ1129. Είναι τουλάχιστον αδόκιμη η συζήτηση για έλλεμα νερού σε μια περιοχή που πλήγηκε τόσο βάναυσα από τις πλημμύρες.

Εκτός των τραγικών γεγονότων, υπάρχει ένα σημαντικό έλλειμα στη μεθοδολογία που προσεγγίζει το φυσικό ισοζύγιο των επιφανειακών ΥΣ, καθώς στο Εθνικό Δίκτυο Παρακολούθησης δεν μετρώνται οι πλημμυρικές παροχές στον Πηνειό, όπως της πρόσφατης θεομηνείας. Συνεπώς, με σημαντικότατες ελλείψεις στα δεδομένα που αφορούν στην επιφανειακή απορροή του Πηνειού και των παραποτάμων του, με τις αναμενόμενες διευκρινήσεις για την ποσοτική κατάσταση στα ΥΥΣ της Θεσσαλίας από άλλα μέτρα που προβλέπονται στο Προσχέδιο, το μεγάλου κόστους έργο της εκτροπής είναι αμφίβολης σημασίας, και συνεπώς θα πρέπει να ακυρωθεί.

Ο σημαντικότερος, ωστόσο λόγος ακύρωσης των σχετικών μέτρων, αφορά στη φιλοσοφία και την εφαρμογή στην πράξη των ΣΔΛΑΠ του ΥΔ08. Η διαχείριση του νερού εντός κάθε Υδατικού Διαμερίσματος από την προσφορά και ζήτηση/χρήση του νερού, διασφαλίζει τη βιωσιμότητα των δραστηριοτήτων. Αυτό καταστρατηγείται στην περίπτωση της εκτροπής του Αχελώου, δηλαδή, της μεταφοράς ποσοτήτων νερού από τον Αχελώο για τη στήριξη μη αειφορικών δραστηριοτήτων και χρήσεων στον Θεσσαλικό κάμπο. Δράσεις ενημέρωσης και εκστρατείες ευαισθητοποίησης του κοινού και των αγροτών, όπως αυτές προβλέπονται στο ίδιο Προσχέδιο (Μέτρα Μ08Σ1501, Μ08Σ1502, Μ08Σ1503), δεν έχουν κανένα νόημα. Δηλαδή, εάν αυξηθεί με τεχνητό και μη αειφορικό τρόπο το προσφερόμενο νερό στον Θεσσαλικό κάμπο, γιατί οποιοσδήποτε να κάνει οικονομία στο νερό;

Τέλος, η εκτροπή του Αχελώου δρα ανταγωνιστικά στη φιλοσοφία πολλών άλλων μέτρων (Μ08Σ0302, Μ08Σ0303, Μ08Σ0304, Μ08Σ0305, Μ08Σ0402, Μ08Σ0501, Μ08Σ0601, Μ08Σ0504, Μ08Σ0804, Μ08Σ0808, Μ08Σ1001, Μ08Σ1101, Μ08Σ1102, Μ08Σ1103, Μ08Σ1106, Μ08Σ1108, Μ08Σ1109, Μ08Σ1110, Μ08Σ1111, Μ08Σ1112, Μ08Σ1114, Μ08Σ1115, Μ08Σ1118, Μ08Σ1502, Μ08Σ1503, Μ08Σ1601) που περιλαμβάνονται στο Προσχέδιο, και η υλοποίηση όλων καθίοσταται περιττή. Παράδειγμα αυτού του ανταγωνισμού και της κοστοβόρας επικάλυψης μέτρων, αποτελούν τα έργα:
_Μ08Σ1129 “Μελέτη και κατασκευή δικτύων άρδευσης για την αντικατάσταση γεωτρήσεων στη ΛΑΠ Πηνειού” κόστους 120 εκατ. € και
_Μ08Σ1124 “Κατασκευή σύγχρονων δικτύων άρδευσης για την αντικατάσταση γεωτρήσεων στην ΛΑΠ Πηνειού” κόστους 300 εκατ. €,
όπου το ζητούμενο και στις δύο περιπτώσεις είναι η μείωση της πίεσης στα υπόγεια ΥΣ, απλώς στο πρώτο (Μ08Σ1129), με κόστος 120 εκατ. € βασική προϋπόθεση είναι η εκτροπή του Αχελώου (άλλα 170 εκατ. € σε 2 έργα).

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΥΔΡΕΥΣΗΣ
ΚΑΙ ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗΣ ΛΑΡΙΣΑΣ (ΔΕΥΑΛ)

ΑΠΟΦΑΣΗ 483
ΑΠΟ ΤΟ 33 ΠΡΑΚΤΙΚΟ 04-09-2023

ΘΕΜΑ: Υποβολή των απόψεων στη διαβούλευση της 2ης Αναθεώρησης των Σχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής (ΣΔΛΑΠ) του Υ.Δ. Θεσσαλίας.
Στη Λάρισα σήμερα 4 Σεπτεμβρίου 2023, ημέρα Δευτέρα και ώρα 13.00 συνεδρίασε το Διοικητικό Συμβούλιο της Δημοτικής Επιχείρησης Ύδρευσης και Αποχέτευσης Λάρισας, στα γραφεία της Τυχερού Τέρμα στη Λάρισα , ύστερα από την 7385/31-8-2023 πρόσκληση του Προέδρου της, όπως ορίζει το άρθρο 4 παρ 2 του Νόμου 1069/80.
Ήταν δε παρόντες από τα μέλη του οι:
1..Δημήτριος Μαβίδης, ως πρόεδρος
2.Γεώργιος Ζαούτσος
3. Κωνσταντίνος Λαρίσης
4. Γεωργία Γιωτάκη
5.Κωνσταντίνος Καλαμπαλίκης
6. Ευάγγελος Μάτος
7. Αχιλλέας Μητράκος

Απόντες οι κ.κ. Απόστολος Καλογιάννης, Αγορίτσα Απρίλη, Δημήτριος Γεωργάκης και Αγγελική Δασκαλάκη.
Έχοντας απαρτία, αφού από τους ένδεκα συμβούλους είναι παρόντες οι επτά άρχισε η συζήτηση των θεμάτων της ημερήσιας διάταξης (άρθρο 4 παρ. 3 του Νόμου 1069/80).
Το διοικητικό συμβούλιο αφού ενημερώθηκε για το εκτός ημερήσιας διάταξης θέμα με τίτλο Υποβολή των απόψεων στη διαβούλευση της 2ης Αναθεώρησης των Σχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής (ΣΔΛΑΠ) του Υ.Δ. Θεσσαλίας, συμφώνησε ότι επείγει και πρέπει να εξετασθεί.
Κατόπιν ο Γενικός Διευθυντής κ. Δημήτριος Σαββοργινάκης εισηγείται το θέμα.
Το Διοικητικό Συμβούλιο
ύστερα από διαλογική συζήτηση
ομόφωνα αποφασίζει
Εγκρίνει τις απόψεις της ΔΕΥΑΛ που θα υποβληθούν στην διαβούλευση των Προσχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών του ΥΔ Θεσσαλίας σύμφωνα με τις διατάξεις της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Ύδατα (2000/60/ΕΚ), όπως παρακάτω:
«Έχει ανακοινωθεί η έναρξη της διαβούλευσης των Προσχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών του ΥΔ Θεσσαλίας σύμφωνα με τις διατάξεις της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Ύδατα (2000/60/ΕΚ), η οποία ολοκληρώνεται στις 5/11/2023.
Η Δημοτική Επιχείρηση Ύδρευσης Αποχέτευσης Λάρισας υλοποιεί τη μελέτη του Σχεδίου Διαχείρισης (master plan) υδατικών πόρων του Δήμου Λαρισαίων τόσο για την ύδρευση όσο και για την άρδευση σύμφωνα με το Μέτρο Μ08Β0301 Σύνταξη /Επικαιροποίηση Γενικών Σχεδίων Ύδρευσης (Masterplan) της 1ης Αναθεώρησης των ΣΔΛΑΠ. Το σχέδιο διαχείρισης υδατικών πόρων του Δήμου Λαρισαίων είναι ένα στρατηγικό σχέδιο για την ύδρευση και την άρδευση, που θα καθορίσει τις κατευθύνσεις ανάπτυξης των στόχων και δράσεων της ΔΕΥΑΛ για τα επόμενα σαράντα χρόνια. H μελέτη προβλέπεται να ολοκληρωθεί τον Δεκέμβριο 2023.
Στο Σχέδιο Διαχείρισης (master plan) υδατικών πόρων του Δήμου Λαρισαίων διερευνήθηκαν εναλλακτικές λύσεις και διαμορφώθηκαν προτάσεις για την κάλυψη των αναγκών σε ύδρευση και άρδευση μετά από προβολή του εξυπηρετούμενου πληθυσμού στο βάθος των 20 και 40 ετών. Υπολογίστηκαν οι απολήψεις και τα ελλείμματα νερού που προκύπτουν και εκπονήθηκε το διαχειριστικό ισοζύγιο για την περιοχή ευθύνης της ΔΕΥΑΛ σε δύο σενάρια υγρής και ξηρής περιόδου αντίστοιχα, λαμβάνοντας υπόψη τις μελλοντικά πιθανές κλιματικές αλλαγές.
Οι διαθέσιμες εναλλακτικές λύσεις προς κάλυψη της ζήτησης και λήψη μέτρων για την καλύτερη αξιοποίηση και προστασία των υφιστάμενων πόρων περιλαμβάνουν και την αξιοποίηση επιφανειακών νερών.
Εκπονήθηκαν οι προκαταρκτικές μελέτες των προς εξέταση φραγμάτων και των έργων μεταφοράς νερού, συντάχθηκε πολυκριτηριακή ανάλυση για τις δυνατότητες υδροδότησης και με αξιοποίηση επιφανειακών νερών καθώς και η Τεχνοοικονομική και περιβαλλοντική συγκριτική αξιολόγηση των εναλλακτικών λύσεων.
Σε επόμενο στάδιο θα συνταχθεί η ιεράρχηση και ο προγραμματισμός δράσεων/μέτρων και έργων ανάπτυξης υδατικών πόρων (Σχέδιο Δράσης της ΔΕΥΑΛ).
Σύμφωνα με την 1η Αναθεώρηση των ΣΔΛΑΠ του ΥΔ Θεσσαλίας, σε ότι αφορά στις απολήψεις από υπόγεια υδατικά συστήματα, τα κύρια και εντονότερα προβλήματα, εντοπίζονται για τις γεωτρήσεις της ΔΕΥΑΛ στα ΥΥΣ Ταουσάνης – Καλού νερού και Σύστημα Κώνου Τιταρήσιου.
Επισημαίνουμε ότι στην 2η Αναθεώρηση των ΣΔΛΑΠ αναφέρεται λανθασμένα ότι οι απολήψιμες ποσότητες για ύδρευση από το ΥΥΣ Σύστημα Κώνου Τιταρήσιου είναι 3,73 εκ.μ3/έτος, ενώ μόνο η ΔΕΥΑΛ παράγει για ύδρευση ~7,92 εκ.μ3/έτος από το προαναφερόμενο ΥΥΣ.
Το σύνολο του παραγόμενου νερού για τα έτη 2021 και 2022 από τις γεωτρήσεις που βρίσκονται σε ΥΥΣ με κακή ποσοτική ή και χημική κατάσταση ανέρχεται σε ~8,5εκ.μ3/έτος.
Συνεπώς όπως αναλύεται και στη μελέτη του Σχεδίου Διαχείρισης (master plan) υδατικών πόρων του Δήμου, οι γεωτρήσεις των ομάδων Α, Β, Ζ, Ε2, Ε4, Ε6 και Ε7 που παράγουν ετησίως ~ 8,5εκ.μ3/έτος θα πρέπει σταδιακά να αντικατασταθούν αφενός άμεσα από νέες γεωτρήσεις που βρίσκονται στο ΥΥΣ Δαμασίου Τιτάνου – EL0800070 που είναι σε καλή ποσοτική και ποιοτική κατάσταση και αφετέρου από το 2042 – ό,που σύμφωνα με την εκπονούμενη μελέτη Masterplan της ΔΕΥΑΛ τα υδρευτικά ελλείμματα αναμένεται να είναι σημαντικά – με παραγωγή νερού από επιφανειακά ύδατα.
Ήδη από την 10ετία του 1960 όμως σε διάφορες περιοχές της Θεσσαλίας έχουν εντοπιστεί, αναγνωριστεί και μελετηθεί (σε διάφορα στάδια) αρκετές θέσεις κατάλληλες για την ταμίευση επιφανειακών νερών (φράγματα).
Οι θέσεις αυτές είχαν περιληφθεί ως συμπληρωματικά μέτρα στην 1η Αναθεώρηση των ΣΔΛΑΠ είτε ονομαστικώς είτε ως γενικό μέτρο νέων φραγμάτων.
Στην πολυκριτηριακή ανάλυση του υλοποιούμενου Σχεδίου Διαχείρισης (master plan) υδατικών πόρων του Δήμου Λαρισαίων προκύπτει ότι τα έργα που βρίσκονται πρώτα στην ιεράρχηση για την υδροδότηση της περιοχής ευθύνης της ΔΕΥΑΛ από επιφανειακά νερά και χρήζουν περαιτέρω ανάλυσης σε επίπεδο προμελέτης είναι η κατασκευή φράγματος με προτεινόμενες θέσεις στο Παλαιοκάστρο ή στο Κεφαλόβρυσο (θέση Καλούδα) .
Στην μελέτη του Σχεδίου Διαχείρισης υδατικών πόρων του Δήμου Λαρισαίων ταυτόχρονα διερευνήθηκε και η δυνατότητα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με την εγκατάσταση υδροηλεκτρικού σταθμού κατάντη των προαναφερόμενων φραγμάτων.
Επισημαίνεται ότι η κατασκευή ενός από τα δύο προτεινόμενα φράγματα απαιτείται για την κάλυψη των αναγκών της ΔΕΥΑΛ για το έτος 2042 και μετέπειτα. Η επιλογή των τεχνικών χαρακτηριστικών του φράγματος και οι υπολογισμοί πραγματοποιήθηκαν στο στάδιο της Προκαταρκτικής μελέτης όμως η επαλήθευση και η οριστικοποίηση τους θα γίνει σε επόμενα και λεπτομερέστερα στάδια της μελέτης του φράγματος (προμελέτη και οριστική μελέτη) με εκπόνηση αρχικά των απαιτούμενων υδρολογικών – γεωλογικών και γεωτεχνικών μελετών και ερευνών για τη διερεύνηση της στεγανότητας των ταμιευτήρων και των καρστικοποιημένων περιοχών των λεκανών απορροής
Σε επόμενο στάδιο άμεσα η ΔΕΥΑΛ θα προχωρήσει σε υλοποίηση δράσεων και μελετών (ερευνητικές γεωτρήσεις, επιλογή τύπου φράγματος, προέλευση υλικών κατασκευής, εκτιμώμενο κόστος υλοποίησης έργων, ενδεχόμενη δυνατότητα αξιοποίησης ΥΗΣ κλπ) με σκοπό την αξιολόγηση και τελική επιλογή της θέσης του φράγματος για την κάλυψη των αναγκών της περιοχής ευθύνης της ΔΕΥΑΛ.
Στην διαβούλευση της 2ης Αναθεώρηση αναφέρονται τα ακόλουθα στον Πίνακα 9-12: Συμπληρωματικά μέτρα για την επίτευξη της καλής κατάστασης
Το μέτρο Μ08Σ1109 Φράγμα Καλούδα με περιγραφή «1.Έργο με κύριο σκοπό την ύδρευση του Δήμου Λάρισας που εκτιμάται ότι έχει ετήσιες ανάγκες της τάξης των 15-20 εκατ. κ.μ Φράγμα ύψους 46 m με μήκος στέψης 199 m. Ο δημιουργούμενος ταμιευτήρας θα έχει ωφέλιμη χωρητικότητα 30-32 * 106 m³. Ασφαλής Ετήσια Αρδευτική Απόληψη ίση με 20 εκατ.m3. 2.Προμελέτη και Οριστική Μελέτη για το φράγμα» Με φορέα υλοποίησης ΥΜΕ/ Περιφέρεια και κόστος υλοποίησης 20.000.000 ευρώ
Και το μέτρο Μ08Σ1123 Έργα ταμίευσης στις πεδινές εκτάσεις της ΛΑΠ Πηνειού με περιγραφή «Το μέτρο περιλαμβάνει τη μελέτη και κατασκευή έργων συνολικής ωφέλιμης ταμίευσης περίπου 20 hm³ είτε με τη μορφή φραγμάτων είτε εξωποτάμιων λιμνοδεξαμενών οι οποίες θα τροφοδοτούνται και με άντληση. Απαιτείται κατ’ αρχήν η εκπόνηση Αναγνωριστικής-Προκαταρκτικής Μελέτης για την αξιολόγηση των υφιστάμενων σχετικών μελετών τοπικών έργων και τον εντοπισμό των θέσεων των ταμιευτήρων στις πεδινές εκτάσεις της ΛΑΠ Πηνειού. Εν συνεχεία εκπόνηση Προμελέτης – Οριστικής Μελέτης για κάθε θέση.» Με φορέα υλοποίησης ΥΠΑΑΤ/ ΥΠΥΜΕΔΙ/ Περιφέρεια και κόστος υλοποίησης 100.000.000 ευρώ.
Δεν γίνεται λοιπόν καμία αναφορά στην 2η Αναθεώρησης των ΣΔΛΑΠ για το φράγμα στη Θέση Παλαιόκαστρο ως Συμπληρωματικό Μέτρο για το οποίο η ΔΕΥΑΛ έχει ήδη εκπονήσει προκαταρκτική μελέτη και άμεσα θα προχωρήσει σε δράσεις και μελέτες για την αξιολόγησή του.
Επίσης στο μέτρο Μ08Σ1109 Φράγμα Καλούδα ενώ αρχικά αναφέρεται Έργο με κύριο σκοπό την ύδρευση του Δήμου Λάρισας που εκτιμάται ότι έχει ετήσιες ανάγκες της τάξης των 15-20 εκατ. κ.μ. κατόπιν αναγράφεται Αρδευτική Απόληψη ίση με 20 εκατ.m3, ενώ κατά κύριο λόγο το φράγμα εξετάζεται για να καλύψει τις υδρευτικές ανάγκες της ΔΕΥΑΛ. Επίσης αναφέρεται ως φορείς υλοποίησης ΥΜΕ/ Περιφέρεια και το κόστος υλοποίησης είναι 20.000.000 ευρώ.
Σύμφωνα με τα παραπάνω και για την ασφαλή κάλυψη των αναγκών του πληθυσμού της Λάρισας σε νερό σε μεγάλο βάθος χρόνου (20ετία και 40ετία) προτείνουμε:
• να συμπεριληφθεί στα πρόσθετα νέα μέτρα της 2ης Αναμόρφωση των ΣΔΛΑΠ και η κατασκευή του φράγματος ΠΑΛΑΙΟΚΑΣΤΡΟΥ με ποσότητα ταμίευσης 20.000.000 κ.μ. γιατί η ΔΕΥΑΛ άμεσα θα προχωρήσει σε δράσεις για την αξιοποίηση επιφανειακών νερών για την υδροδότηση και άρδευση της περιοχής ευθύνης της και είναι πλέον ρεαλιστικό και αναγκαίο το σενάριο για διαφοροποίηση του τρόπου υδροδότησης και άρδευσης. Επίσης προτείνουμε να μην οριστικοποιηθούν τα τεχνικά χαρακτηριστικά των φραγμάτων πριν την ολοκλήρωση των περαιτέρω δράσεων και μελετών από την ΔΕΥΑΛ . Τα φράγματα Παλαιόκαστρο και Κεφαλόβρυσο (Καλούδα) κύρια χρήση θα έχουν την υδροδότηση της περιοχής ευθύνης της ΔΕΥΑΛ. Η εκτίμηση της συνολικής δαπάνης κατασκευής του κάθε φράγματος, σύμφωνα με το υλοποιούμενο Σχεδίου Διαχείρισης (master plan) υδατικών πόρων του Δήμου Λαρισαίων, με τα έργα μεταφοράς νερού στην ΔΕΥΑΛ, την κατασκευήν ΕΕΝ, απαλλοτριώσεων, αρχαιολογίας και μελετών ανέρχεται σε 120.000.000€.
Η προσθήκη του φράγματος Παλαιόκαστρου δεν τροποποιεί την συνολική διαθέσιμη ποσότητα των 145,2 εκατομμύρια κυβικά ανά έτος από τα συμπληρωματικά έργα της Τρίτης δέσμης μέτρων γιατί η ΔΕΥΑΛ θα εξετάσει την υλοποίηση ενός εκ των φραγμάτων Κεφαλόβρυσου (Καλούδα ) ή Παλαιόκαστρου. Το φράγμα Καλούδα συμπεριλαμβάνεται στην Τρίτη δέσμη μέτρων.
• Επίσης προτείνουμε να διορθωθεί η διατύπωση για τη χρήση της απολήψιμης ετήσιας ποσότητας νερού για υδρευτικούς σκοπούς. Συγκεκριμένα στο μέτρο Μ08Σ1109 Φράγμα Καλούδα ενώ αρχικά αναφέρεται Έργο με κύριο σκοπό την ύδρευση του Δήμου Λάρισας που εκτιμάται ότι έχει ετήσιες ανάγκες της τάξης των 15-20 εκατ. κ.μ. κατόπιν αναγράφεται Αρδευτική Απόληψη ίση με 20 εκατ.m3, ενώ κατά κύριο λόγο το φράγμα εξετάζεται για να καλύψει τις υδρευτικές ανάγκες της ΔΕΥΑΛ.
• Επίσης αναφέρονται ως φορείς υλοποίησης ΥΜΕ/ Περιφέρεια και το κόστος υλοποίησης είναι 20.000.000 ευρώ, ενώ από τη ΔΕΥΑΛ προτείνεται να αναφέρεται η ΔΕΥΑΛ , ως φορέας υλοποίησης για να προχωρήσει άμεσα τις δράσεις – μελέτες για την επιλογή φράγματος και κατόπιν την κατασκευή του εφόσον ενταχθεί σε χρηματοδότηση . Τέλος όσον αφορά το κόστος υλοποίησης, σύμφωνα με το υλοποιούμενο Σχεδίου Διαχείρισης (master plan) υδατικών πόρων του Δήμου Λαρισαίων, το κόστος του προτεινόμενου φράγματος, με τα έργα μεταφοράς νερού στην ΔΕΥΑΛ, την κατασκευήν ΕΕΝ, απαλλοτριώσεων, αρχαιολογίας και μελετών ανέρχεται σε 120.000.000€.
Παρακαλούμε για την έγκριση και την υποβολή των απόψεων της ΔΕΥΑΛ στη διαβούλευση των Προσχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών του ΥΔ Θεσσαλίας σύμφωνα με τις διατάξεις της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Ύδατα (2000/60/ΕΚ)
Στον Γενικό Διευθυντή αναθέτει την εκτέλεση της απόφασης αυτής και την αποστολή της όπου απαιτείται.
ΤΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ
Ο ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ Δ.Σ. ΤΑ ΜΕΛΗ
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΜΑΒΙΔΗΣ

Ακριβές αντίγραφο
Λάρισα 11-09-2023
Ο ΓΕΝΙΚΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΤΗΣ ΔΕΥΑΛ

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΣΑΒΒΟΡΓΙΝΑΚΗΣ

_Η ανταποδοτικότητα των Μέτρων του Προγράμματος Μέτρων είναι αδιευκρίνιστη, καθώς δεν υπάρχει κανένας τρόπος να κριθεί από κάποιον εάν το Μέτρο πέτυχε ή όχι τον σκοπό του. Δεν υπάρχει κανένα Μέτρο που να συνδέεται με έναν τουλάχιστον ποσοτικά μετρήσιμο στόχο, όπου ο στόχος απαραίτητα να αντιστοιχεί στα δεδομένα παρακολούθησης και ταξινόμησης της κατάστασης του Εθνικού Δικτύου Παρακολούθησης. Συνεπώς, είναι αδύνατο να ελεγθούν τα αποτελέσματα των οικονομικών πόρων που θα επενδυθούν.

_Στο συμπληρωματικό μέτρο Μ14Σ1605 προβλέπεται η εγκατάσταση σταθμών συνεχόμενης καταγραφής της παροχής ποτάμιων ΙΤΥΣ κατάντη φραγμάτων, για να βοηθηθεί η έρευση της κατάλληλης οικολογικής παροχής των ποταμών στο κατάντη. Με ποιον τρόπο θα γίνει αυτό (προσδιορισμός της οικολογικής παροχής), εφόσον δεν μετρώνται τα βιολογικά ποιοτικά στοιχεία στο κατάντη ή τα υδρομορφολογικά; Υπάρχει κάποιο ερευνητικό πρόγραμμα που να συνδέει την υδρόβια πανίδα και χλωρίδα στους ποταμούς των νησιών του Αιγαίου με τις ποσότητες νερού; Που βρίσκονται τα αποτελέσματά του;

_Στο μέτρο Μ14Σ1606 προβλέπεται η παρακολούθηση φυσικοχημικών παραμέτρων ΙΤΥΣ, σε 3 ΙΤΥΣ – EL1436R003300027H (ρ.Φανοπύργων), EL1436R009900014H (ρ.Χαλάντρα) και ΥΣ EL1438R000600073H (ρ.Σιανίτης). Πως προκύπτει πως στην ταξινόμηση το πρόβλημα των 3 αυτών ποταμών είναι τα φυσικοχημικά χαρακτηριστικά τους; Πως θα ελεγχθεί η σχέση των φυσικοχημικών παραμέτρων που θα παρακολουθούνται, με τις υδρομορφολογικές αλλοιώσεις; Πως θα βελτιωθεί η κατάσταση των ΙΤΥΣ, σε περίπτωση που προκύψει μια τέτοια σχέση; Πως θα μετρηθεί αυτή η βελτίωση στο επόμενο ΣΔΛΑΠ;

_Στα υπόλοιπα μέτρα ΚΟΔ αναφέρετε το Μ14Σ1607 “Διαχείριση ιζημάτων ταμιευτήρα Ερεσού”. Στην περιγραφή του μέτρου αναφέρεται “Οι παραλίες του Β. Αιγαίου είναι ευάλωτες στην κλιματική αλλαγή και αντιμετωπίζουν ήδη πρόβλημα διάβρωσης το οποίο θα ενταθεί με την εκτιμώμενη άνοδο της στάθμης της Μεσογείου (Monioudi et al., 2017). Η παραλία και το φράγμα της Ερεσού ειδικά, έχουν υπάρξει αντικείμενο μελέτης, λόγω της δραματικής μείωσης του πλάτους της παραλίας τις τελευταίες δεκαετίες (Velegrakis et al., 2008a, Ανδρεάδης, 2005; Πολιτόπουλος, 2014). …
Προτείνεται η παρακολούθηση του βαθμού πλήρωσης του ταμιευτήρα με φερτά και η περιοδική απομάκρυνσή τους με στόχο την αναπλήρωση της κατάντη ακτής”. Τα σίγουρο με το παραπάνω μέτρο είναι πως: είτε το φράγμα Ερεσσού δεν έχει σχέση με τη διάβρωση της ακτής στην παραλία αλλά έχει η κλιματική αλλαγή, είτε πως η απομάκρυνση των φερτών από τον ταμιευτήρα θα φέρει φερτά ιζήματα με κάποιον μαγικό τρόπο στην παραλία Ερεσσού. Τι ακριβώς συμβαίνει; Η περιγραφή του μέτρου είναι ελλιπέστατη και αντικρουόμενη.
Το έργο του φράγματος της Ερεσού εγκρίθηκε σε προηγούμενο ΣΔΛΑΠ. Σε περίπτωση που βρεθεί όντως σχέση μεταξύ της διάβρωσης της παραλίας της Ερεσσού και της ύπαρξης του φράγματος θα περιμένουμε κάποιον να λογοδοτήσει για αυτό το περιβαλλοντικό έγκλημα;

_Γιατί γίνεται παρακολούθηση των υδρομορφολογικών παραμέτρων στο Εθνικό Δίκτυο Παρακολούθησης; Που χρειάζεται; Εφόσον, τόσο ο χαρακτηρισμός των ΤΥΣ/ ΙΤΥΣ, όσο και ο προσδιορισμός των υδρομορφολογικών πιέσεων δεν αφορούν σε αυτά τα δεδομένα που συλλέγονται.

_Σε ποιες θέσεις γίνεται παρακολούθηση σε ζώντες οργανισμούς (βιοπαρακολουθηση) χημικών ουσιών; Κάθε πότε; Ποιες ουσίες; Ποιους οργανισμούς;

_Σε ποιες θέσεις γίνονται αναλύσεις για χημικές ουσίες στο ίζημα; Κάθε πότε; Για ποιες ουσίες;

_Στην ταξινόμηση της κατάστασης των Ποταμών, γιατί οι τύποι ποταμών στην Ελλάδα δεν είναι τουλάχιστον όσοι ορίζει το Παράρτημα ΙΙ της Οδηγίας 2000/60; Έχει γίνει κάποια σχετική μελέτη που να υποστηρίζει πως όλα τα Βιολογικά Στοιχεία Παρακολούθησης των ποταμών της Ελλάδα, ανήκουν σε μόλις 5 τύπους; Εάν δεν έχει γίνει κάποια σχετική μελέτη, τότε πόσο αξιόπιστη είναι η ταξινόμηση; Για ποιον λόγο λαμβάνουμε Μέτρα, για κάτι που δεν είμαστε καθόλου σίγουροι (κατάσταση ποταμών);

_Στην οικολογική παρακολούθηση ποταμών, ποιες είναι οι τυποχαρακτηριστικες συνθήκες για τους 4-5 διαφορετικούς τύπους ποταμών; Σε ποιο παραδοτέο περιγράφονται οι βιολογικές, οι φυσικοχημικές, οι υδρομορφολογικές συνθήκες αναφοράς; Που βρίσκονται οι αντίστοιχες των λιμνών; Των μεταβατικών υδάτων; Τι θα πρέπει να αποκατασταθεί με το Πρόγραμμα Μέτρων; Έχει ελεγχθεί ποτέ η ομοιότητα και η απόκλιση όλων των στοιχείων βιολογικής παρακολούθησης, π.χ. των ποταμιών τύπων της Ελλάδας μεταξύ τους; Απουσία αυτών των τυποχαρακτηριστικων συνθηκών, από τις οποίες προκύπτουν οι τιμές αναφοράς των δεικτών στα Βιολογικά Στοιχεία Παρακολούθησης, δηλαδή του περιβαλλοντικού στόχου, πόσο έγκυρα και αξιόπιστα μπορεί να είναι τα αποτελέσματα της ταξινόμησης;

_Πως προκύπτουν τα μοντέλα ολοκλήρωσης της φυσικοποιημένης παροχής, όταν δεν μετρούνται καθόλου οι πλημμυρικές παροχές γενικώς; Υπάρχει τουλάχιστον ένας σταθμός υδρομέτρησης σε κάθε ένα από τα νησιά του Αιγαίου, με σημαντικά ποτάμια συστήματα;

_Η ανταποδοτικότητα των Μέτρων του Προγράμματος Μέτρων είναι αδιευκρίνιστη, καθώς δεν υπάρχει κανένας τρόπος να κριθεί από κάποιον εάν το Μέτρο πέτυχε ή όχι τον σκοπό του. Δεν υπάρχει κανένα Μέτρο που να συνδέεται με έναν τουλάχιστον ποσοτικά μετρήσιμο στόχο, όπου ο στόχος απαραίτητα να αντιστοιχεί στα δεδομένα παρακολούθησης και ταξινόμησης της κατάστασης του Εθνικού Δικτύου Παρακολούθησης. Συνεπώς, είναι αδύνατο να ελεγθούν τα αποτελέσματα των οικονομικών πόρων που θα επενδυθούν.

_Γιατί γίνεται παρακολούθηση των υδρομορφολογικών παραμέτρων στο Εθνικό Δίκτυο Παρακολούθησης; Που χρειάζεται; Εφόσον, τόσο ο χαρακτηρισμός των ΤΥΣ/ ΙΤΥΣ, όσο και ο προσδιορισμός των υδρομορφολογικών πιέσεων δεν αφορούν σε αυτά τα δεδομένα που συλλέγονται.

_Σε ποιες θέσεις γίνεται παρακολούθηση σε ζώντες οργανισμούς (βιοπαρακολουθηση) χημικών ουσιών; Κάθε πότε; Ποιες ουσίες; Ποιους οργανισμούς;

_Σε ποιες θέσεις γίνονται αναλύσεις για χημικές ουσίες στο ίζημα; Κάθε πότε; Για ποιες ουσίες;

_Στην ταξινόμηση της κατάστασης των Ποταμών, γιατί οι τύποι ποταμών στην Ελλάδα δεν είναι τουλάχιστον όσοι ορίζει το Παράρτημα ΙΙ της Οδηγίας 2000/60; Έχει γίνει κάποια σχετική μελέτη που να υποστηρίζει πως όλα τα Βιολογικά Στοιχεία Παρακολούθησης των ποταμών της Ελλάδα, των 2 οικοπεριοχών (Παράρτημα ΧΙ της Οδηγίας), ανήκει σε μόλις 5 τύπους; Εάν δεν έχει γίνει κάποια σχετική μελκέτη, τότε πόσο αξιόπιστη είναι η ταξινόμηση; Για ποιον λόγο λαμβάνουμε Μέτρα, για κάτι που δεν είμαστε καθόλου σίγουροι (κατάσταση ποταμών);

_Στην οικολογική παρακολούθηση ποταμών, ποιες είναι οι τυποχαρακτηριστικες συνθήκες για τους 4-5 διαφορετικούς τύπους ποταμών; Σε ποιο παραδοτέο περιγράφονται οι βιολογικές, οι φυσικοχημικές, οι υδρομορφολογικές συνθήκες αναφοράς; Που βρίσκονται οι αντίστοιχες των λιμνών; Των μεταβατικών υδάτων; Τι θα πρέπει να αποκατασταθεί με το Πρόγραμμα Μέτρων; Έχει ελεγχθεί ποτέ η ομοιότητα και η απόκλιση όλων των στοιχείων βιολογικής παρακολούθησης, π.χ. των ποταμιών τύπων της Ελλάδας μεταξύ τους; Απουσία αυτών των τυποχαρακτηριστικων συνθηκών, από τις οποίες προκύπτουν οι τιμές αναφοράς των δεικτών στα Βιολογικά Στοιχεία Παρακολούθησης, δηλαδή του περιβαλλοντικού στόχου, πόσο έγκυρα και αξιόπιστα μπορεί να είναι τα αποτελέσματα της ταξινόμησης;

_Τέλος, πόσο αξιόπιστες είναι οι ποσοτικές μετρήσεις των ποταμών, από τις οποίες προκύπτουν τα μοντέλα ολοκλήρωσης της φυσικοποιημένης παροχής, όταν δεν υπάρχει αντίστοιχη πιστοποίηση ή εκπαίδευση των συνεργείων που υλοποιούν τέτοιες μετρήσεις στο Εθνικό Δίκτυο Παρακολούθησης ή όταν δεν μετρούνται καθόλου οι πλημμυρικές παροχές;

Σχόλια Κων/νου Γκούμα* επί του Προσχεδίου της 2ης Αναθεώρησης του ΣΔΛΑΠ Θεσσαλίας

1. Πίνακας 9-12 Συμπληρωματικά μέτρα για την επίτευξη της καλής κατάστασης

– Μ08Σ0202 (σελ. 297) – Συνεχιζόμενο Μέτρο [Διενέργεια στοχευμένων ελέγχων και δράσεων για την τήρηση της κατώτερης οικολογικής στάθμης του ταμιευτήρα της Κάρλας ]

– Μ08Σ0203 (σελ. 297-298) – Συνεχιζόμενο Μέτρο [Ανάληψη στοχευμένων δράσεων για την τήρηση μιας συνεχούς και ελάχιστης παροχής νερού, καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους στην τάφρο 7Τ, (που τροφοδοτεί την Κάρλα) και Έλεγχος νερού Κάρλας]

Σχόλια :
Και τα δύο παραπάνω μέτρα στοχεύουν στην επιβίωση ενδημικών και άλλων σημαντικών ειδών ιχθυοπανίδας και την προστασία ενδιαιτημάτων που τα φιλοξενούν και ταυτόχρονα στην επίτευξη των σκοπών για τους οποίους πραγματοποιήθηκε το σημαντικό αυτό περιβαλλοντικό – αρδευτικό έργο.
Όμως «η διενέργεια στοχευμένων δράσεων και ελέγχων για τη μείωση ή διακοπή παροχής ύδατος από τον ταμιευτήρα όταν η στάθμη προσεγγίζει το κατώτατο όριο» και «οι απαιτούμενες δράσεις από τους καθ’ ύλη αρμόδιους φορείς υπό τον συντονισμό της Διεύθυνσης Υδάτων», καθώς και η εξασφάλιση «Συνεχούς ελάχιστης παροχής στην 7 Τ (που τροφοδοτεί την Κάρλα) και ο Έλεγχος νερού Κάρλας» προϋποθέτουν την ύπαρξη (ή δημιουργία) αξιόπιστων δομών – φορέων, με ξεκάθαρες αρμοδιότητες, με κατάλληλο προσωπικό, σύγχρονο εξοπλισμό και φυσικά οργάνωση και σχέδιο.
Ειδικότερα η λειτουργία – συντήρηση και γενικά η διαχείριση του έργου της Κάρλας (από το 2018 που εγκαινιάστηκε) μέχρι σήμερα, έχει σοβαρές ελλείψεις και παθογένειες, που περιγράφονται πιο κάτω :

 Δεν υπάρχει σήμερα ενιαίος φορέας για την διαχείριση του σύνθετου αυτού έργου,
 Δεν υπάρχει θεσμοθετημένος φορέας υπεύθυνος για την συντήρηση – διαχείριση των σύγχρονων αντλιοστασίων [στον Πηνειό, στην «Πέτρα» κλπ. (το τελευταίο διάστημα την ευθύνη έχει αναλάβει ιδιώτης εργολάβος),
 Δεν υπάρχει φορέας για την διαχείριση του αρδευτικού νερού (ΤΟΕΒ ή άλλος φορέας). Άλλος είναι υπεύθυνος για την άντληση του νερού από τον Πηνειό και την μεταφορά του στην Κάρλα (ΤΟΕΒ Πηνειού) και άλλος για την άντληση του από την τάφρο και για την παροχέτευση στους αρδευτές (ιδιώτης εργολάβος στο αντλιοστάσιο «Πέτρας»).
 Δεν υπάρχει αρμόδιος που να παρακολουθεί τις εισροές – εκροές, να γνωρίζει τις συνολικές ετήσιες ποσότητες του νερού που μπήκαν στον Ταμιευτήρα, πόσες εξατμίστηκαν, πόσες διατέθηκαν για τις αρδεύσεις, πόσα είναι τα στρέμματα που αρδεύονται φέτος (και τις προηγούμενες χρονιές),
 Οι αγρότες της περιοχής αρδεύουν (με νερό της Κάρλας) τις καλλιέργειες τους δωρεάν (σύμφωνα με δημόσιες δηλώσεις), δεν εισπράττονται αρδευτικά τέλη,
 Ουδείς γνωρίζει το κόστος για την ηλεκτρική ενέργεια [που καταναλώνεται για τις τρεις (τουλάχιστον) αντλήσεις των εκατομμυρίων κ. μ. νερού από τον Πηνειό μέχρι την Κάρλα και τις αρδεύσεις], για την συντήρηση των αντλιοστασίων κλπ. υποδομών,
 Δεν έχει ακόμη δρομολογηθεί το έργο της μεταφοράς νερού με βαρύτητα από τον ρουφράκτη Γυρτώνης* στον Ταμιευτήρα της Κάρλας, όπως έχει εξαγγελθεί στο παρελθόν (από Υπουργείο και Περιφέρεια) και το οποίο θα μειώσει καθοριστικά το κόστος λειτουργίας (ηλεκτρική ενέργεια για άντληση και μεταφορά νερού),

*[ Σκαριφήματα διαδρομής νερού από Πηνειό – Γυρτώνη προς Κάρλα :
https://www.ypethe.gr/sites/default/files/archivefiles/2022_skarifimata_diadromis_neroy_apo_pineio_-_gyrtoni_pros_karla.pdf ]

 Μία άλλη σημαντική αστοχία, είναι το γεγονός ότι 14 χρόνια από την πρώτη τροφοδοσία του με νερό (2009), ο ταμιευτήρας της Κάρλας ουδέποτε γέμισε μέχρι το Ανώτατο Σημείο Άρδευσης (ΑΣΑ) με ένδειξη σταθμήμετρου 48,80 (μ.υ.θ.) και όγκο νερού 135,10 hm3 . Συνεπώς δεν μπήκαν ποτέ (μέχρι σήμερα) στον ταμιευτήρα τα προβλεπόμενα για την άρδευση 82 hm3 νερού + 53,10 hm3 (νεκρός όγκος – προβλεπόμενο οικολογικό όριο).
 Είναι επιβεβλημένο επίσης, εκτός των παραπάνω, να εξασφαλιστεί και η καταλληλότητα του αρδευτικού νερού για την εξυπηρέτηση των 15 – 20 χιλιάδων στρεμμάτων (που αρδεύονται σήμερα) και των 90.000 στρεμμάτων που θα αρδευτούν στο μέλλον (όταν ολοκληρωθεί το αρδευτικό δίκτυο).

Συνεπώς θα πρέπει στα παραπάνω μέτρα (δράσεις, μελέτη κλπ.) να ληφθούν υπόψη όλα τα αναφερόμενα παραπάνω, να αξιολογηθούν από τη Διεύθυνση Υδάτων Θεσσαλίας (που έχει και την αρμοδιότητα) και σε συνεργασία με την Περιφέρεια Θεσσαλίας (που ασκεί σήμερα μέρος της διαχείρισης του Ταμιευτήρα Κάρλας), ώστε να οριστικοποιηθούν με τη μορφή συγκεκριμένου προγράμματος δράσης που θα έχει – μεταξύ άλλων – να αντιμετωπίσει σταδιακά και όλες τις παραπάνω παθογένειες και ελλείψεις.

Λάρισα 4 Σεπτεμβρίου 2023

Γκούμας Κώστας, γεωπόνος, πρ. Δ/ντής Εγγείων Βελτιώσεων, πρ. πρόεδρος ΓΕΩΤΕΕ/Κεντρικής Ελλάδας, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ, διαχειριστής ιστοτόπου ypethe.gr

Σχόλια επί του Προσχεδίου της 2ης Αναθεώρησης του ΣΔΛΑΠ Θεσσαλίας

1. Πίνακας 9-12 Συμπληρωματικά μέτρα για την επίτευξη της καλής κατάστασης
Μέτρα Διοικητικά :
– Μ08Σ0201 (σελ. 296) – Συνεχιζόμενο Μέτρο [Ανάπτυξη συστήματος παρακολούθησης προγράμματος μέτρων ΣΔΛΑΠΘ ] :

Σχόλια :
Το συγκεκριμένο μέτρο, δηλαδή η «ανάπτυξη βάσης δεδομένων για την συλλογή και παρακολούθηση των απαιτούμενων πληροφοριών από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς στην υλοποίηση του Προγράμματος Μέτρων και η λήψη συμβουλευτικών υπηρεσιών από εξειδικευμένο προσωπικό για την παρακολούθηση της υλοποίησης των μέτρων του, τη σύνταξη μελετών και εκθέσεων αξιολόγησης της πορείας του», μαζί και ο συντονισμός των εμπλεκόμενων υπηρεσιών είναι αναγκαίο μέτρο και μια «εκ των ουκ άνευ» προϋπόθεση, ιδιαίτερα για την Αποκεντρωμένη Περιφέρεια (που έχει την ευθύνη) με τις συναρμόδιες υπηρεσίες και φορείς.
Όπως αποδεικνύεται από τα δύο προηγούμενα ΣΔΛΑΠ (2014 – 2017), τα αποτελέσματα από την υλοποίηση του Προγράμματος Μέτρων είναι ισχνά, οι επιδόσεις απογοητευτικές και όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά οι ίδιοι οι μελετητές των ΣΔΛΑΠ, από τα δεκάδες προβλεπόμενα μέτρα (δράσεις και έργα), ελάχιστα ήταν αυτά που υλοποιήθηκαν και γι’ αυτό τον λόγο άλλωστε προτείνονται και ως συνεχιζόμενα στο παρόν ΣΔΛΑΠΘ.
Παρόλα αυτά όμως, κατά την εκτίμηση μας, ακόμη και αυτό το μέτρο να υλοποιηθεί στο μέλλον, δεν θα είναι αρκετό για να ξεπεραστούν τα διάφορα εμπόδια, οι γραφειοκρατικές αγκυλώσεις και οι διαχρονικές παθογένειες, των πολλών εμπλεκόμενων υπηρεσιών και φορέων, που ευθύνονται για την αποτυχία των στόχων του ΣΔΛΑΠΘ.
Το εκσυγχρονιστικό – μεταρρυθμιστικό αυτό εργαλείο στην διαχείριση των υδατικών πόρων της χώρας, δεν συνέβαλε ουσιαστικά στην επίτευξη των στόχων της Οδηγίας 2000/60, στην επίλυση του υδατικού – περιβαλλοντικού – οικολογικού προβλήματος της Θεσσαλίας, υποβαθμίστηκε σε «Άσκηση επί χάρτου» και «Ευχολόγιο διοικητικών μέτρων και ρυθμίσεων», ενώ η «καλή κατάσταση» των υδατικών της πόρων εξακολουθεί να είναι ζητούμενο για πολλά από τα επόμενα χρόνια.
Θα πρέπει συνεπώς να θεσμοθετηθεί παράλληλα και ένα ευέλικτο, ολιγομελές και αντιπροσωπευτικό πολιτικό όργανο με συγκεκριμένες αρμοδιότητες και κύρος (στο οποίο θα συμμετέχουν ανώτατοι πολιτικοί εκπρόσωποι συναρμόδιων υπουργείων, Αιρετής Αυτοδιοίκησης και φορέων), ώστε να μπορεί να παρακολουθεί συστηματικά την πορεία των μέτρων και να ξεπερνά γρήγορα και με αποτελεσματικότητα τα διάφορα γραφειοκρατικά, χρηματοοικονομικά κλπ. εμπόδια.

Λάρισα 3 Σεπτεμβρίου 2023

Γκούμας Κώστας, γεωπόνος, πρ. Δ/ντής Εγγείων Βελτιώσεων, πρ. πρόεδρος ΓΕΩΤΕΕ/Κεντρικής Ελλάδας, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ, διαχειριστής ιστοτόπου ypethe.gr

Σχόλια Κων/νου Γκούμα* επί του Προσχεδίου της 2ης Αναθεώρησης του ΣΔΛΑΠ Θεσσαλίας

1. Πίνακας 9-10 Δέσμες μέτρων για την αντιμετώπιση του ελλείμματος στο ΥΔ Θεσσαλίας (Σελ. 290) :
[Μείωση βιώσιμων υπόγειων (2η δέσμη) κατά 20 hm3/έτος – Μείωση βιώσιμων υπόγειων (3η δέσμη) κατά 25 hm3/έτος ]

Όσο είναι άγνωστο το χρονικό διάστημα το οποίο θα μεσολαβήσει μέχρι να υλοποιηθούν τα προβλεπόμενα έργα ταμίευσης (δρομολογημένα ή/και πρόσθετα), άγνωστος θα είναι και ο χρόνος που θα συνυπολογιστεί (στο υδατικό ισοζύγιο) η αναφερόμενη ετήσια (20 + 25 hm3) μείωση των βιώσιμων υπόγειων αποθεμάτων και συνεπώς μάλλον ουδέτερη είναι στο ορατό μέλλον η συνεισφορά τους στο υδατικό ισοζύγιο.
Ενδεικτική για το χρονικό διάστημα που απαιτείται για την υλοποίηση ακόμη και μικρών έργων ταμίευσης στη Θεσσαλία, είναι και η άποψη των ιδίων των μελετητών ότι «ακόμα και η ωφέλιμη ταμίευση των 20 hm3 φαίνεται αισόδοξη», που διατυπώνεται στο Προσχέδιο του ΣΔΛΑΠΘ (σελίδα 289).
Ειδικότερα όσο εξακολουθούν να λειτουργούν, δεν εγκαταλείπονται (αχρηστεύονται) οι 33.000 γεωτρήσεις και δεν υποκαθίσταται το υπόγειο αρδευτικό νερό με επιφανειακό νερό ταμιεύσεων, θα διευρύνεται (κατά 120 – 150 hm3 νερού) κάθε χρόνο το συσσωρευμένο έλλειμμα των 3.000 hm3 υπόγειου νερού που αντλείται από μόνιμα γεωλογικά αποθέματα της ΛΑΠ Πηνειού, οι συνιστώσες του υδατικού ισοζυγίου θα είναι επισφαλείς, οι δε βιώσιμες απολήψεις – αντλήσεις υπόγειων νερών μέσω γεωτρήσεων και η «καλή κατάσταση» του νερού στη Θεσσαλία θα είναι ζητούμενα.

2. Πίνακας 9-12 Συμπληρωματικά μέτρα για την επίτευξη της καλής κατάστασης

Μ08Σ1124 (σελ. 321) – Συνεχιζόμενο Μέτρο – Κατασκευή σύγχρονων δικτύων άρδευσης για την αντικατάσταση γεωτρήσεων στην ΛΑΠ Πηνειού

Μ08Σ1129 (σελ. 325) – ΝΕΟ ΜΕΤΡΟ – Μελέτη και Κατασκευή δικτύων άρδευσης για την αντικατάσταση γεωτρήσεων στη ΛΑΠ Πηνειού

Δύο συναφή (αλλά αντιφατικά και χωρίς στόχους ή στρατηγική) μέτρα :
Η «διαχείριση της ζήτησης» και συνεπώς η ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ νερού, είναι ένας από τους βασικούς «πυλώνες» της διαχείρισης νερού.
Προς αυτήν την κατεύθυνση και προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι του ΣΔΛΑΠΘ διαχρονικά (2014, 2017 και 2023), μεταξύ των οποίων η «καλή κατάσταση» του νερού στη Θεσσαλία, η προστασία και η αποκατάσταση των υπόγειων οικοσυστημάτων (υπερεκμετάλλευση υπόγειων υδροφορέων από χιλιάδες γεωτρήσεις), στο ΣΔΛΑΠΘ περιλαμβάνονται μέτρα (έργα δομικών κατασκευών) όπως η «Κατασκευή σύγχρονων δικτύων άρδευσης για την αντικατάσταση γεωτρήσεων στην ΛΑΠ Πηνειού», τα οποία στοχεύουν στην «αξιοποίηση σε αρδευτική χρήση της ποσότητας ύδατος που θα συγκεντρώνεται από τους ταμιευτήρες που θα δημιουργηθούν»
Είναι όμως γνωστό ότι την προηγούμενη περίοδο ελάχιστα ήταν τα νέα έργα ταμίευσης που κατασκευάστηκαν στη Θεσσαλία και ότι όλα τα νέα «σύγχρονα δίκτυα άρδευσης» που κατασκευάστηκαν και αφορούσαν υπογειοποίηση επιφανειακών αγωγών άρδευσης και αντικατάσταση κατεστραμμένων δικτύων, έγιναν κυρίως (σχεδόν αποκλειστικά) σε περιοχές δικαιοδοσίας συλλογικών φορέων (ΤΟΕΒ ή/και Δήμοι), που αρδεύονται από υπόγεια νερά γεωτρήσεων και όχι από έργα ταμίευσης επιφανειακών νερών (όπως προβλέπει το μέτρο).
Ας σημειωθεί ότι πολλές από τις περιοχές αυτές βρίσκονται στις λεκάνες, όπου σύμφωνα με όλα τα ΣΔΛΑΠ, παρατηρείται υπερεκμετάλλευση των υπόγειων υδροφορέων (περιοχές με κόκκινο), δηλαδή μη βιώσιμες απολήψεις – αντλήσεις υπόγειων νερών μέσω γεωτρήσεων.
Σύμφωνα με στοιχεία της Περιφέρειας Θεσσαλίας τα τελευταία χρόνια κατασκευάστηκαν 500 έως 600 χλμ. υπόγειων αγωγών (που αφορούν αντικατάσταση επιφανειακού αρδευτικού δικτύου γεωτρήσεων σε περιοχές με τα παραπάνω χαρακτηριστικά).
Παρότι η αναγκαιότητα των παρεμβάσεων αυτών δεν αμφισβητείται (πρόκειται για αντικατάσταση μέρους του επιφανειακού δικτύου μήκους 2.300 χιλιομέτρων, από την δεκαετία του 1980 – ΠΑΥΥΘ), τίθεται εν αμφιβόλω η συνολική στρατηγική, η δυνατότητα επίτευξης ενός από τους βασικούς στόχους του ΣΔΛΑΠΘ (σταδιακή αντικατάσταση υπόγειων νερών από γεωτρήσεις με νερό επιφανειακών ταμιεύσεων) και η καλύτερη δυνατή αξιοποίηση των κοινοτικών ή άλλων χρηματοοικονομικών πόρων.
Σημειώνεται ότι στο ΣΔΛΑΠΘ δεν υπάρχει κανένα στοιχείο ή αναφορά για την εξοικονόμηση νερού η οποία επιτεύχθηκε με τα έργα αυτά και ποια ήταν η συνεισφορά τους στους προβλεπόμενους (ΣΔΛΑΠ, 2017) στόχους της μείωσης του υδατικού ελλείμματος στη Θεσσαλία και ειδικότερα στις προβληματικές περιοχές !!
Για το συνεχιζόμενο αυτό μέτρο δεν αναφέρεται (στο ΣΔΛΑΠ, 2023) επίσης κανένα στοιχείο για τις συνολικές ανάγκες της Θεσσαλίας σε παρόμοια έργα, τόσο στις περιοχές που αρδεύονται από υπόγεια νερά (γεωτρήσεις) όσο και στις περιοχές που αρδεύονται από επιφανειακά νερά ποταμών ή έργων ταμίευσης (πχ. ΤΟΕΒ Πηνειού). Είναι αναγκαίο να προσδιοριστούν σαφή κριτήρια προτεραιότητας για τις περιοχές οι οποίες είναι σε «κακή κατάσταση» (στο «κόκκινο») από πλευράς ποσοτικής κατάστασης υπόγειων νερών (μη βιώσιμες απολήψεις – αντλήσεις) και στις οποίες θα πρέπει να γίνουν τα συγκεκριμένα έργα (σύγχρονα δίκτυα άρδευσης) που θα διανέμουν το νερό από συγκεκριμένα έργα ταμίευσης (και όχι από γεωτρήσεις) που θα έχουν ήδη (;) υλοποιηθεί στη ΛΑΠ Πηνειού.
Ειδικότερα σε ότι αφορά το ΝΕΟ ΜΕΤΡΟ Μ08Σ1129, θα πρέπει στην μελέτη να προβλεφθεί η ανάγκη προσδιορισμού των συγκεκριμένων περιοχών, στις οποίες θα γίνουν τα νέα δίκτυα άρδευσης που θα υποκαταστήσουν μη βιώσιμες απολήψεις – αντλήσεις υπόγειων νερών μέσω γεωτρήσεων με νερά από τον Αχελώο. Βοηθητικό στοιχείο προς την κατεύθυνση αυτή είναι η Μελέτη Λ. Λαζαρίδη (1996, 2000) με την γενική διάταξη των έργων και τις περιοχές (ζώνες) που θα εξυπηρετηθούν με νερό από τον Αχελώο.
Επιπλέον είναι σκόπιμο και πρέπει να συνεξεταστεί, μελετηθεί και συνυπολογιστεί το κόστος του πρωτεύοντος – δευτερεύοντος δικτύου μεταφοράς του νερού από τον Αχελώο στις περιοχές αυτές αφενός και αφετέρου να εκπονηθεί κοστολογημένο σχέδιο (;) αχρήστευσης (εγκατάλειψης) χιλιάδων ιδιωτικών γεωτρήσεων στις εν λόγω περιοχές !!
Λάρισα 2 Σεπτεμβρίου 2023

*Γκούμας Κώστας, γεωπόνος, πρ. Δ/ντής Εγγείων Βελτιώσεων, πρ. πρόεδρος ΓΕΩΤΕΕ/Κεντρικής Ελλάδας, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ,

Σχόλια Κων/νου Γκούμα* επί του Προσχεδίου της 2ης Αναθεώρησης του ΣΔΛΑΠ Θεσσαλίας

Μ08Σ0901 (σελ. 310) – Συνεχιζόμενο Μέτρο – [Μελέτη διαχείρισης νερού Λ. Ταυρωπού]
Πριν από την ανάθεση της σχετικής μελέτης, θα πρέπει να ολοκληρωθεί και να παραδοθεί η μελέτη που ανέθεσε το 2022 η Περιφέρεια Θεσσαλίας (με προγραμματική σύμβαση με το ΕΚΠΑ) για την διερεύνηση του όγκου των φερτών υλών που συσσώρευσε στη λίμνη πλαστήρα ο «ΙΑΝΟΣ» το 2020, ώστε να είναι γνωστή η σημερινή χωρητικότητα της λεκάνης κατάκλυσης και συνεπώς το διαθέσιμο υδατικό δυναμικό του σημαντικού αυτού Υδροηλεκτρικού έργου πολλαπλού σκοπού.

Μ08Σ1106 (σελ. 313) – Συνεχιζόμενο Μέτρο – [Επικαιροποίηση μελέτης φράγματος Αγιονερίου Ελασσόνας]

Πριν από την επικαιροποίηση της μελέτης και τον προσδιορισμό του φυσικού αντικειμένου που υπολείπεται, θα πρέπει – με ευθύνη των συναρμόδιων υπουργείων και της Περιφέρειας Θεσσαλίας – μετά από διαβούλευση με όλους τους τοπικούς φορείς (και εν δυνάμει χρηστών του πολύτιμου νερού του Αγιονερίου) να εξεταστούν (πλην της αρχικής πρόβλεψης για την άρδευση των 20.000 στρεμμάτων της περιοχής, που σήμερα θεωρείται ανέφικτη λόγω του υψηλού κόστους ολοκλήρωσης των υπολειπομένων εργασιών και των αρδευτικών έργων) και όλες οι άλλες εναλλακτικές λύσεις που προσφέρονται για αξιοποίηση του έργου (άρδευση γειτονικών ή κατάντη φράγματος εκτάσεων, συμπληρωματική υδροδότηση – κάλυψη υδρευτικών αναγκών του Δήμου Λάρισας ή και άλλων γειτονικών Δήμων, κ.α).
Γνωρίζουν οι μελετητές (και έλαβαν υπόψη τους) το πόρισμα της μελέτης* που ανέθεσε ο Περιφερειάρχης κ. Αγοραστός εδώ και δύο χρόνια ;
Έστω και με καθυστέρηση πολλών ετών (2006), θα πρέπει να κινηθούν άμεσα οι διαδικασίες για την ολοκλήρωση του σημαντικού (για την ευρύτερη περιοχή Ελασσόνας – και όχι μόνο) αυτού έργου ταμίευσης νερού.

* (23/10/2020) «Ξεκινά από την Περιφέρεια η μελέτη κόστους – οφέλους για το ημιτελές φράγμα Αγιονερίου στην Ελασσόνα» :

https://www.larissanet.gr/2020/10/23/xekina-apo-tin-perifereia-i-meleti-kostous-ofelous-gia-to-imiteles-fragma-agioneriou-stin-elassona/

Λάρισα 2 Σεπτεμβρίου 2023
*Γκούμας Κώστας, γεωπόνος, πρ. Δ/ντής Εγγείων Βελτιώσεων, πρ. πρόεδρος ΓΕΩΤΕΕ/Κεντρικής Ελλάδας, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ,

Σχόλια Κων/νου Γκούμα* επί του Προσχεδίου της 2ης Αναθεώρησης του ΣΔΛΑΠ Θεσσαλίας

1. Πίνακας 9-10 Δέσμες μέτρων για την αντιμετώπιση του ελλείμματος στο ΥΔ Θεσσαλίας (Σελ. 290) :

[Μείωση βιώσιμων υπόγειων (2η δέσμη) κατά 20 hm3/έτος – Μείωση βιώσιμων υπόγειων (3η δέσμη) κατά 25 hm3/έτος ]

Όσο είναι άγνωστο το χρονικό διάστημα το οποίο θα μεσολαβήσει μέχρι να υλοποιηθούν τα προβλεπόμενα έργα ταμίευσης (δρομολογημένα ή/και πρόσθετα), άγνωστος θα είναι και ο χρόνος που θα συνυπολογιστεί (στο υδατικό ισοζύγιο) η αναφερόμενη ετήσια (20 + 25 hm3) μείωση των βιώσιμων υπόγειων αποθεμάτων και συνεπώς μάλλον ουδέτερη είναι στο ορατό μέλλον η συνεισφορά τους στο υδατικό ισοζύγιο.
Ενδεικτική για το χρονικό διάστημα που απαιτείται για την υλοποίηση ακόμη και μικρών έργων ταμίευσης στη Θεσσαλία, είναι και η άποψη των ιδίων των μελετητών ότι «ακόμα και η ωφέλιμη ταμίευση των 20 hm3 φαίνεται αισόδοξη», που διατυπώνεται στο Προσχέδιο του ΣΔΛΑΠΘ (σελίδα 289).
Ειδικότερα όσο εξακολουθούν να λειτουργούν, δεν εγκαταλείπονται (αχρηστεύονται) οι 33.000 γεωτρήσεις και δεν υποκαθίσταται το υπόγειο αρδευτικό νερό με επιφανειακό νερό ταμιεύσεων, θα διευρύνεται (κατά 120 – 150 hm3 νερού) κάθε χρόνο το συσσωρευμένο έλλειμμα των 3.000 hm3 υπόγειου νερού που αντλείται από μόνιμα γεωλογικά αποθέματα της ΛΑΠ Πηνειού, οι συνιστώσες του υδατικού ισοζυγίου θα είναι επισφαλείς, οι δε βιώσιμες απολήψεις – αντλήσεις υπόγειων νερών μέσω γεωτρήσεων και η «καλή κατάσταση» του νερού στη Θεσσαλία θα είναι ζητούμενα.

2. Πίνακας 9-12 Συμπληρωματικά μέτρα για την επίτευξη της καλής κατάστασης

Μ08Σ1124 (σελ. 321) – Συνεχιζόμενο Μέτρο – Κατασκευή σύγχρονων δικτύων άρδευσης για την αντικατάσταση γεωτρήσεων στην ΛΑΠ Πηνειού

Μ08Σ1129 (σελ. 325) – ΝΕΟ ΜΕΤΡΟ – Μελέτη και Κατασκευή δικτύων άρδευσης για την αντικατάσταση γεωτρήσεων στη ΛΑΠ Πηνειού

Δύο συναφή (αλλά αντιφατικά και χωρίς στόχους ή στρατηγική) μέτρα :
Η «διαχείριση της ζήτησης» και συνεπώς η ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ νερού, είναι ένας από τους βασικούς «πυλώνες» της διαχείρισης νερού.
Προς αυτήν την κατεύθυνση και προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι του ΣΔΛΑΠΘ διαχρονικά (2014, 2017 και 2023), μεταξύ των οποίων η «καλή κατάσταση» του νερού στη Θεσσαλία, η προστασία και η αποκατάσταση των υπόγειων οικοσυστημάτων (υπερεκμετάλλευση υπόγειων υδροφορέων από χιλιάδες γεωτρήσεις), στο ΣΔΛΑΠΘ περιλαμβάνονται μέτρα (έργα δομικών κατασκευών) όπως η «Κατασκευή σύγχρονων δικτύων άρδευσης για την αντικατάσταση γεωτρήσεων στην ΛΑΠ Πηνειού», τα οποία στοχεύουν στην «αξιοποίηση σε αρδευτική χρήση της ποσότητας ύδατος που θα συγκεντρώνεται από τους ταμιευτήρες που θα δημιουργηθούν»
Είναι όμως γνωστό ότι την προηγούμενη περίοδο ελάχιστα ήταν τα νέα έργα ταμίευσης που κατασκευάστηκαν στη Θεσσαλία και ότι όλα τα νέα «σύγχρονα δίκτυα άρδευσης» που κατασκευάστηκαν και αφορούσαν υπογειοποίηση επιφανειακών αγωγών άρδευσης και αντικατάσταση κατεστραμμένων δικτύων, έγιναν κυρίως (σχεδόν αποκλειστικά) σε περιοχές δικαιοδοσίας συλλογικών φορέων (ΤΟΕΒ ή/και Δήμοι), που αρδεύονται από υπόγεια νερά γεωτρήσεων και όχι από έργα ταμίευσης επιφανειακών νερών (όπως προβλέπει το μέτρο).
Ας σημειωθεί ότι πολλές από τις περιοχές αυτές βρίσκονται στις λεκάνες, όπου σύμφωνα με όλα τα ΣΔΛΑΠ, παρατηρείται υπερεκμετάλλευση των υπόγειων υδροφορέων (περιοχές με κόκκινο), δηλαδή μη βιώσιμες απολήψεις – αντλήσεις υπόγειων νερών μέσω γεωτρήσεων.
Σύμφωνα με στοιχεία της Περιφέρειας Θεσσαλίας τα τελευταία χρόνια κατασκευάστηκαν 500 έως 600 χλμ. υπόγειων αγωγών (που αφορούν αντικατάσταση επιφανειακού αρδευτικού δικτύου γεωτρήσεων σε περιοχές με τα παραπάνω χαρακτηριστικά).
Παρότι η αναγκαιότητα των παρεμβάσεων αυτών δεν αμφισβητείται (πρόκειται για αντικατάσταση μέρους του επιφανειακού δικτύου μήκους 2.300 χιλιομέτρων, από την δεκαετία του 1980 – ΠΑΥΥΘ), τίθεται εν αμφιβόλω η συνολική στρατηγική, η δυνατότητα επίτευξης ενός από τους βασικούς στόχους του ΣΔΛΑΠΘ (σταδιακή αντικατάσταση υπόγειων νερών από γεωτρήσεις με νερό επιφανειακών ταμιεύσεων) και η καλύτερη δυνατή αξιοποίηση των κοινοτικών ή άλλων χρηματοοικονομικών πόρων.
Σημειώνεται ότι στο ΣΔΛΑΠΘ δεν υπάρχει κανένα στοιχείο ή αναφορά για την εξοικονόμηση νερού η οποία επιτεύχθηκε με τα έργα αυτά και ποια ήταν η συνεισφορά τους στους προβλεπόμενους (ΣΔΛΑΠ, 2017) στόχους της μείωσης του υδατικού ελλείμματος στη Θεσσαλία και ειδικότερα στις προβληματικές περιοχές !!
Για το συνεχιζόμενο αυτό μέτρο δεν αναφέρεται (στο ΣΔΛΑΠ, 2023) επίσης κανένα στοιχείο για τις συνολικές ανάγκες της Θεσσαλίας σε παρόμοια έργα, τόσο στις περιοχές που αρδεύονται από υπόγεια νερά (γεωτρήσεις) όσο και στις περιοχές που αρδεύονται από επιφανειακά νερά ποταμών ή έργων ταμίευσης (πχ. ΤΟΕΒ Πηνειού). Είναι αναγκαίο να προσδιοριστούν σαφή κριτήρια προτεραιότητας για τις περιοχές οι οποίες είναι σε «κακή κατάσταση» (στο «κόκκινο») από πλευράς ποσοτικής κατάστασης υπόγειων νερών (μη βιώσιμες απολήψεις – αντλήσεις) και στις οποίες θα πρέπει να γίνουν τα συγκεκριμένα έργα (σύγχρονα δίκτυα άρδευσης) που θα διανέμουν το νερό από συγκεκριμένα έργα ταμίευσης (και όχι από γεωτρήσεις) που θα έχουν ήδη (;) υλοποιηθεί στη ΛΑΠ Πηνειού.
Ειδικότερα σε ότι αφορά το ΝΕΟ ΜΕΤΡΟ Μ08Σ1129, θα πρέπει στην μελέτη να προβλεφθεί η ανάγκη προσδιορισμού των συγκεκριμένων περιοχών, στις οποίες θα γίνουν τα νέα δίκτυα άρδευσης που θα υποκαταστήσουν μη βιώσιμες απολήψεις – αντλήσεις υπόγειων νερών μέσω γεωτρήσεων με νερά από τον Αχελώο. Βοηθητικό στοιχείο προς την κατεύθυνση αυτή είναι η Μελέτη Λ. Λαζαρίδη (1996, 2000) με την γενική διάταξη των έργων και τις περιοχές (ζώνες) που θα εξυπηρετηθούν με νερό από τον Αχελώο.
Επιπλέον είναι σκόπιμο και πρέπει να συνεξεταστεί, μελετηθεί και συνυπολογιστεί το κόστος του πρωτεύοντος – δευτερεύοντος δικτύου μεταφοράς του νερού από τον Αχελώο στις περιοχές αυτές αφενός και αφετέρου να εκπονηθεί κοστολογημένο σχέδιο (;) αχρήστευσης (εγκατάλειψης) χιλιάδων ιδιωτικών γεωτρήσεων στις εν λόγω περιοχές !!
Λάρισα 2 Σεπτεμβρίου 2023

*Γκούμας Κώστας, γεωπόνος, πρ. Δ/ντής Εγγείων Βελτιώσεων, πρ. πρόεδρος ΓΕΩΤΕΕ/Κεντρικής Ελλάδας, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ,

Το Φράγμα Ιάσμου στον ποταμό Κομψάτο και η 2η Αναθεώρηση του Σχεδίου Διαχείρισης των Λεκανών Απορροής ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος Θράκης.

Αναφορικά με τον υφιστάμενο σχεδιασμό για την κατασκευή του Φράγματος Ιάσμου στον ποταμό Κομψάτο, η Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης (ΑΜΘ) προτίθεται, κατόπιν σύναψης Προγραμματικής Σύμβασης με το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, να αναλάβει την ανάθεση εκπόνησης της επικαιροποιημένης Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) για το έργο της κατασκευής του Φράγματος Ιάσμου στο Ν. Ροδόπης, επί του ποταμού Κομψάτου, καθώς η διαδικασία της περιβαλλοντικής αδειοδότησης του εν λόγω έργου δεν ολοκληρώθηκε και η υπόθεση από την Δ/νση Περιβαβαλλοντικής Αδειοδότησης (ΔΙ.Π.Α.) του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας έχει τεθεί στο Αρχείο.
Για το λόγο αυτό η Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης (ΑΜΘ) έχει εντάξει στον προϋπολογισμό της κονδύλιο για την ανάθεση εκπόνησης της εν λόγω επικαιροποιημένης Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων.

Στοχεύεται σε πρώτη φάση η περιβαλλοντική αδειοδότηση µόνο των έργων ταµίευσης νερού (δηλαδή του φράγµατος και των συναφών του έργων) καθώς η εκπόνηση της προµελέτης και της οριστικής µελέτης των έργων µεταφοράς και διανοµής νερού προβλέπεται να υλοποιηθεί σε επόµενη φάση. Οι προς άρδευση εκτάσεις αφορούν στη δυτική όχθη του ποταµού Κοµψάτου (βόρειες όχθες λίµνης Βιστωνίδας) µέχρι τα δυτικά όρια της Π.Ε. Ροδόπης και των δυτικών περιοχών της πεδιάδας Κοµοτηνής (λοφώδης περιοχή Κοµοτηνής), δηλαδή οι εξυπηρετούµενες εκτάσεις από τα νερά του Φράγµατος αφορούν στις καλλιεργούµενες εκτάσεις της πεδιάδας της Π.Ε. Ροδόπης που χωροθετούνται στα όρια των ∆ήµων Ιάσµου και Κοµοτηνής.

Η προβλεπόµενη κατακλυζόµενη έκταση ανέρχεται σε 815 εκτάρια περίπου. Η επέµβαση αυτή θα επηρεάσει το έδαφος, τη χλωρίδα και πανίδα της περιοχής, ενώ το µέγεθος του προβλεπόµενου ταµιευτήρα είναι τέτοιο ώστε ενδέχεται να προκαλέσει αλλαγές και στην υγρασία και στο µικροκλίµα της περιοχής. Επίσης θα υπάρξουν διαφοροποιήσεις στο ανάγλυφο της περιοχής των έργων και εισάγονται νέα στοιχεία αισθητικής του τοπίου (αυτά της λίµνης) σε µια περιοχή η οποία σήµερα χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη του ποταµού, της παρόχθιας βλάστησής του και της δασικής βλάστησης (δάσος πλατυφύλλων και σκληροφυλλική βλάστηση) της γύρω λοφώδους περιοχής.

Όπως είναι γνωστό, οι πεδινές περιοχές της Π.Ε. Ροδόπης που αρδεύονται από υπόγεια νερά αντιµετωπίζουν προβλήµατα έλλειψης νερού καλής ποιότητας δεδοµένου ότι γίνεται υπερεκµετάλλευση των υδροφόρων οριζόντων του νοτίου τµήµατος µε αποτέλεσµα να παρουσιάζουν υφαλµύρινση οι υπόγειοι ορίζοντες των περιοχών της λοφώδους ζώνης Κοµοτηνής µεταξύ της Ε.Ο. Κοµοτηνής-Ξάνθης, του π. Λίσσου και της θάλασσας. Αποτέλεσµα αυτών είναι και φαινόµενα διαφοροποίησης των συνθηκών στα οικοσυστήµατα και τις λιµνοθάλασσες που αναπτύσσονται στα νότια της Περιφερειακής Ενότητας, κοντά στη θάλασσα. Η όλη εικόνα µαρτυρά ότι η σηµερινή κατάσταση εκµετάλλευσης των επιφανειακών και υπογείων νερών και η σηµερινή κατάσταση άρδευσης και γεωργικής ανάπτυξης στην περιοχή αυτή της Π.Ε. Ροδόπης δεν είναι βιώσιµη. Σκοπός των έργων είναι η διάθεση επιφανειακού νερού για την άρδευση στις καλλιεργούµενες εκτάσεις που σήµερα αρδεύονται από υπόγεια νερά και συνεπώς η δροµολόγηση της επίλυσης των προαναφερθέντων προβληµάτων (στην περίµετρο των έργων). Έτσι δίνεται η δυνατότητα με την υλοποίηση του ολοκληρωμένου έργου (φράγματος Ιάσμου σε πρώτη φάση και δικτύων μεταφοράς και διανομής στην επόμενη) για τον περιορισµό της χρήσης των υπογείων νερών µε παράλληλη αξιοποίηση των πλούσιων διαθέσιµων επιφανειακών νερών του νοµού.

Με βάση για το σχεδιασμό που υπάρχει για το έργο γίνεται δεκτό ότι ο ταµιευτήρας (φράγμα) καλύπτει κατά προτεραιότητα τη ζήτηση για περιβαλλοντική παροχή και εφόσον υπάρχει διαθέσιµη ποσότητα νερού καλύπτει στη συνέχεια την απαιτούμενη ζήτηση για άρδευση. Ως δείκτης της απαιτούµενης τροφοδοσίας της λιμνοθάλασσας Βιστωνίδας µε γλυκό νερό (οικολογική παροχή) λαµβάνεται η αλατότητα της η οποία έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την οικολογία της λίµνης και την ιχθυοπαραγωγή. Η συνολική προτεινόµενη παραµένουσα παροχή κατάντη φράγµατος που λαμβάνει υπόψη της την απαιτούµενη παροχή Κοµψάτου για την εξασφάλιση της επαναπλήρωσης της µέσης εξάτµισης στη λιμνοθάλασσα Βιστωνίδα, την παραµένουσα παροχή αµέσως κατάντη φράγµατος Ιάσµου και την ελάχιστη παροχή κατάντη του φράγµατος που καταλήγει στη Βιστωνίδα, υπολογίστηκε ετησίως σε 51,82 εκατ. κυβικά. Η διατιθέµενη παροχή θα διαφοροποιείται κάθε µήνα από το χειριστή του έργου µε κατάλληλη ρύθµιση των δικλείδων που προβλέπονται στο σχετικό κτίριο κατάντη του φράγµατος.

Παροδικά και ιδιαίτερα κατά τη φάση της πλήρωσης της λιμνοδεξαμενής (ταμιευτήρα) που θα δημιουργηθεί ανάντη του φράγματος μετά από τη φάση της κατασκευή του, θα υπάρξει αφενός µείωση των φυσικών απορροών του Κοµψάτου και αφετέρου µείωση του ποσοστού συµµετοχής του στην αναπλήρωση της εξάτµισης της Βιστωνίδας, µε αποτέλεσµα να αναµένεται περαιτέρω αύξηση της αλατότητας της λιμνοθάλασσας.

Η διακοπή των αντλήσεων υπογείων νερών και η ταυτόχρονη διατήρηση του εµπλουτισµού τους (ακόµα και αν αυτή είναι µειωµένη σε σχέση µε σήµερα) εγγυάται τη διατήρηση του φυσικού αυτού πόρου αφού µε το έργο εξασφαλίζονται οι απαιτούµενες ποσότητες του σχεδόν αποκλειστικού καταναλωτή των υπογείων αποθεµάτων της περιοχής.

Ανάντη του τεχνητού ταµιευτήρα ο ποταµός Κοµψάτος θα παραµείνει ως έχει, όµως η παρουσία του ταµιευτήρα δυνητικά θα επηρεάσει την ιχθυοπανίδα καθώς η επικοινωνία µε το κατάντη τµήµα του ποταµού και µε τη λίµνη θα γίνει από πολύ δύσκολη έως αδύνατη. Για την βελτίωση αυτής της αρνητικής προοπτικής θα μπορούσε να προταθεί η κατασκευή συμπληρωματικά ειδικής ιχθυόσκαλας από το ανάντη τμήμα του ποταμού στο κατάντη.

Αναµένεται µείωση της στερεοπαροχής προς τη Βιστωνίδα. Η λ/θ Βιστωνίδα κινδυνεύει λόγω των παραγόντων που οδηγούν στην εξαφάνιση της, που είναι αυτοί που διαμορφώνουν το φαινόμενο της απόθεσης των φερτών υλικών των ποταμών που εκβάλλουν σε αυτήν. Έχει υπολογιστεί ότι ο µέσος ρυθµός µείωσης της επιφάνειας της Βιστωνίδας από το 1833 έως το 2005, είναι 118στρ/έτος. Με βάση το ρυθµό αυτό µείωσης της επιφάνειας της, εάν δε γίνει κάποια παρέµβαση, η λιμνοθάλασσα θα προσχωθεί σε περίπου 400 χρόνια και θα είναι µία πεδιάδα. Το ότι αίρεται σταδιακά η δυνατότητα αξιοποίησης της λίμνης ως εκτατικού φυσικού ιχθυοτροφείου, είναι το μικρότερο κακό. Το κυρίως πρόβλημα εστιάζεται στο ότι σταδιακά το εκβολικό σύστημα θα τείνει να μεταφέρεται από το βόρειο τμήμα της λίμνης όλο και νοτιότερα. Με την πάροδο του χρόνου και η ίδια η λίμνη θα μετατραπεί ένα δελταϊκό σύστημα των δυο ποταμών που θα ενωθούν και θα καταστήσουν την περιοχή του Πόρτο Λάγους το σημείο εκβολής τους στη θάλασσα (Μελέτη Κωτούλα), φέροντας δραστικές επιπτώσεις στο λιμάνι (το οποίο μάλιστα έχει χαρακτηριστεί και εθνικής σημασίας) λόγω των φερτών των ποταμών και του ήδη ρηχού και στενού διαύλου του προς το Βιστωνικό Όρμο. Δραστικές μεταβολές θα υπάρξουν επίσης και στις σχετικά αβαθείς παραλίες Φαναρίου – Μάνδρας – Άβδήρων. Θα εμφανιστούν περιστατικά έκτακτης ανάγκης λόγω έντονων καιρικών φαινομένων (πλημμυρών) με κινδύνους για οικισμούς, αγροτικές εκτάσεις, ζώα, υποδομές, διάφορες εγκαταστάσεις κλπ. Τότε το πλεονέκτημα που σήμερα μας παρέχει η ύπαρξη της λίμνης σε περιπτώσεις έντονων βροχοπτώσεων ή πλημμυρών αναφορικά με την εκφόρτιση σε αυτήν των υδατικών απορροών των ποταμών Κομψάτου και Κόσυνθου δεν θα υπάρχει πια. Θεωρείται λοιπόν ότι η κατασκευή του Φράγματος Ιάσμου στον ποταμό Κομψάτο θα συνέβαλε αποφασιστικά στην αντιμετώπιση του προβλήματος που αντιμετωπίζει η λιμνοθάλασσα από τα φερτά υλικά και τα πλημμυρικά φαινόμενα. Στην περίπτωση αυτή το ζήτημα της διαχείριση των φερτών υλών του ποταμού Κομψάτου που προέρχονται από την ορεινή του λεκάνη, μετατοπίζεται ως ζήτημα στη λειτουργία του φράγματος.

Συνεκτιμώντας όλα τα ανωτέρω από περιβαλλοντικής άποψης η κατασκευή και λειτουργία του Φράγματος Ιάσμου αξιολογείται θετικά, θεωρώντας ότι θα συμβάλει προς τη θετική κατεύθυνση τόσο στο πρόβλημα της υφαλμύρωσης των υπόγειων υδάτων στις νότιες περιοχές της Ροδόπης σε συνδυασμό με την κάλυψη των αναγκών άρδευσης του δυτικού τμήματος της Ροδόπης, αλλά κυρίως επειδή θα συμβάλει καθοριστικά στην αντιμετώπιση του προβλήματος επίχωσης που αντιμετωπίζει η λίμνη Βιστωνίδα από τα φερτά που μεταφέρονται κυρίως από τους ποταμούς Κόσυνθο και Κομψάτο που εκβάλλουν σ’ αυτή.

Από τα δεδομένα και τις εκτιμήσεις του όγκου και της αξίας της γεωργικής και κτηνοτροφικής παραγωγής για την υφιστάµενη και µελλοντική κατάσταση προκύπτει αύξηση από την υλοποίηση του έργου στην αξία της παραγωγής, στις δαπάνες, στους τόκους και στις αποσβέσεις, αλλά και αύξηση του οικογενειακού εισοδήµατος και του κέρδους των εκµεταλλεύσεων που θα επηρεαστούν. Δηλαδή η διαθεσιμότητα των υδάτινων πόρων αλλά και η επέκταση των αρδευόµενων καλλιεργειών θα έχει σαν αποτέλεσµα την αύξηση του γεωργικού εισοδήµατος της περιοχής και του ανά κεφαλή εισοδήµατος για κάθε αγρότη. Έτσι θα ενισχυθεί η οικονοµία της Π.Ε. και θα υπάρξει θετική συνεισφορά στην εθνική οικονοµία.
Από τη λειτουργία του υπόψη έργου θα δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας επίσης, ενώ και με την αναµενόµενη γεωργική ανάπτυξη της περιοχής θα δηµιουργηθούν αυξηµένες απαιτήσεις απασχολήσεως τόσο στο επίπεδο των γεωργικών εκµεταλλεύσεων όσο και στο στάδιο µεταποιήσεως, επεξεργασίας και εµφανίσεως (διαλογής και συσκευασίας).